________________
: : તરુણ જૈન :
૧૫૭
સ્ત્રી જીવનમાં વાંચન અને મનનનું સ્થાન
લે–વેણી કાપડીઆ. આપણે અનુભવીએ છીએ કે દુનિયાભરમાં આજે સાહિત્યની પણ આપણી બહેને આવી જાતનાં સાહિત્યને રસ ઓછો હોય પ્રગતિ થઈ રહી છે. કેને વાંચવાનો શોખ ધણોજ વધતા જાય છે. છતાં પણ બહેનેએ એમાં રસ લેતાં શીખવું જ પડશે. તે સિવાય ” છે. અને હવે એ જીવનમાં એક અગત્યની જરૂરિઆત થઈ પડી છેઆપણે ઉધાર અસંભવિત છે. તેમ કહીએ તો વધારે પડતું કશું જ નથી. જેમ જેમ શેખ વળે બહેને ! આપણી પ્રગતિ માટે આપણે દરેક જાતનું જ્ઞાન તેમ તેમ અનેક જાતનાં છાપાઓ, પત્રિકાઓ, માસિક અને મેળવવાનું છે. કેમ કે તે જ્ઞાનના અભાવે આપણે અનેક ગપગોળાનાં
ભાગ બનીએ છીએ. એટલું જ નહિ પણ તેની અસર થતાં પુસ્તક દ્વારા તે શેખ પૂરા પાડવાની વ્યવસ્થાઓ પણ થઈ રહી છે.
આપણે માની બેઠેલ પ્રગતિને જુદા સ્વરૂપે લઈ ૫ડતીને પંથેજ સાહિત્યદ્વારા આપણે અનેક વસ્તુઓ મેળવી શકીએ છીએ.
વિચરીએ છીએ દુનિયાભરનું જ્ઞાન આપણને છાપાઓ દ્વારા મળી શકે છે. આખું
ખાસ કરીને હિન્દુસ્તાનની સંસ્કૃતિને બદલે પાશ્ચાત્ય દેશની જગત આજે કઈ દિશામાં વિચરે છે ? કયાં કયાં પ્રગતિ કરે છે
સંસ્કૃતિ આપણા ઉપર કાબુ મેળવે છે. મહારું કહેવાનું એવું તે અને કઈ દિશામાં તેનું વલણ છે ? આમાં ઘણું વિષય સમાઈ
નથી જ કે તે વસ્તુ ખરાબ છે. છતાં હમેશાં સારી વસ્તુઓ ગ્રહણ જાય છે. જુદા જુદા દેશની સંસ્કૃતિ, રાજ્યબંધારણ, સામાજીક
કરી નઠારી વસ્તુને ફેંકી દેવાને મનુષ્ય સ્વભાવ છે તે પ્રમાણેજ બંધન, અને વૈજ્ઞાનિક પ્રગતિ, ઇત્યાદિ વિષયોનું સામાન્ય જ્ઞાન દરેક
બને તે તો સોનામાં સુગંધ ભળે. પણ આ પ્રમાણે જ્યારે ન બને વ્યકિતનાં જીવનની જરૂરિઆત ગણાય પછી તે સ્ત્રી હોય કે પુરૂષ ?
અને પારકી વસ્તુને આપણે અસ્થાને ગ્રહણ કરીએ ત્યારે આપણી -. મને ખુબ મજા આવશે. અને મારી બહેને સ્વતંત્રતાને પાઠ
પડતી થાય છે. આપણુમાં ઘર કરી રહેલ અજ્ઞાન આપણનેજ ડુબાડ શીખવીશ.
છે અને તે પતિનું સ્વરૂપ પ્રગતિમાં દેખાય છે. સરલા ! સરલા ! આટલી હિંમત ! આ તે બધું ક૯૫ના
ના બહેને માટે હવે તે અનેક જાતના સહેલી રીતે સમજી શકાય સૃષ્ટિના વ્યોમવિહાર જેવું છે. તને હજી કશો અનભવ નથી, દુનિયા તેવાં સાહિત્ય પણ પુરી પાડવામાં આવે છે. છાપાઓ દરેક વસ્તુઓ
વે છે ? તારા વગા બધા યા દિયાએ વા પૂરી પાડે છે. પણુ દરેક બહેને છાપાં વાચેજ એમ નથી બનતું. છે, એ મૃગજળ પાછળ જવું રહેવા દે અને વ્યવહારુ ખન, એ જોક વાંચવાતા જોઈએ જ. છાપામાં બહેને રસ ઓછો પડે છે. માંજ તારૂ કલ્યાણ છે, હુ સંસ્કારી છું એટલે હજીપણ હવે કેમ કે આગળ પાછળનું બંધારણ અને દરેક વિષયનાં જ્ઞાનની ચલાવી લેવા માંગુ છું મારે સ્થાને બીજો કોઈ હોત તો કયારનીયે ઉણપ તે કોયડા ઉકેલવા અસમર્થ
હોત તો ક્યારનીયે ઉણપ તે કોયડા ઉકેલવા અસમર્થ હોય છે. જેથી છાપામાં રસ તારી ખબર લીધી હોત.
ઉત્પન્ન કરવાને બદલે કંટાળો ઉત્પન્ન થાય તે હેજે સ્વભાવિક સુમન ! હજુપણ તમે મને પીછાણી શકયા નથી એ માટે
છે. આ જાતની ફરિ આદે ને દૂર કરવા હેલી પત્રિકાઓ દ્વારા મને અફસોસ થાય છે. હું જે બોલું છું અને કરૂ છું એ બધું
વાંચનને રસ કેળવવો જ રહ્યો. બહેને હવે અંધારામાં જ રહે છે તે
કોઇપણ હિસાબે પરવવાનું જ નથી, સંપુર્ણ હમજીનેજ, “મહારા વિચારો કપના સૃષ્ટિના બેમવિહાર
, પરદેશનાં જ્ઞાનની જરૂરિઆત સાથે હિન્દુસ્તાનની માહીતિઓની જેવા હેય’ તો પણ મને તેમાં ઉડવામાં આનંદ મળે છે, મને ભલે
પણુ જરૂર છે. આપણી અંદરનો રહેલે કચરે આપણે તે જ્ઞાન અનુભવ ન હોય કે દુનિયાદારીના વ્યવહારનું ભાન ન હોય અને
દ્વારાજ સાફ કરી શકશું. ધાર્મિક અંધશ્રદ્ધા આપણું જીવનમાં તેની પરવા નથી. જે વ્યવહાર મારી સ્વતંત્રતાની આડે આવતા
મેટે ભાગ ભજવે છે. આપણું સામાજીક બંધારણમાં પણ સડે હોય તેવા વ્યવહાર કદિ પણ મારું કલ્યાણ સાધી શકે નહિ, અને
છે. અને સ્ત્રીઓનાં હકમાં તે મોટું ગાબડું છે. કે જેને પૂરવાની છેલ્લી તમારી ધમકીથી મને હસવું આવે છે, તમારે સ્થાને બીજે
શકિત મેળવવી પડશે. આપણાં બાળકને ઉછેરવામાં પણ સુધારે હોત તો તમારાથી વધારે શું કરત ? એ હું હમજી શકતી નથી.
કરવાની જરૂર છે. આ ઉપરાંત હિસાબ કિતાબ અને ભૌગોલિક આજથી તમે તમારે માગે ગમન કરે અને હું મારે માગે.
જ્ઞાનની પણ જીવનમાં ડગલે ને પગલે જરૂર પડે છે. આ કઈ રીતે
મેળવાય ? વાંચન એજ એની ચાવી છે અને વર્ષો પછી સ્વાયત્ત સરલા એક સરસ હુન્નરશાળા હવે બીજી વાત માત્ર વાંચવાથીજ એ વસ્તુ પાર ન પડે. કેમ ચલાવતી નજરે પડે છે, ત્યાં પતિદેવના દૈવી હક્કને ઇન્કાર કરતી કે બુદ્ધિને કર્યા વગરનું વાંચન જીરવાય નહિ. વાચીને વિચારવાની વ્યકિતએ હુન્નર શીખે છે, રોજગારી મેળવે છે, અને સ્વમાનની જરૂર છે. આપણે જે કાંઈ વાંચીએ તેમાં સારું અને ખરાબ બને પાઠ પઢે છે.
હોઈ શકે છે. એટલે વાંચીને વિચારવાની આવશ્યક્તા રહેશેજ, જીવન રથનું બીજું પૈડું આમ પહેલા પૈડાની હરોળમાંજ ચોલ- પછી આપણે આપણી બુદ્ધિને ચલાવવી કે આમાં શું છે ? બરાબર વાની તૈયારી કરે છે અને રથ “નવયુગ'ને સત્કારતે જાણે તે છે ? આ બધી વસ્તુને અભ્યાસ કરી જે ગ્ય લાગે તેને જીવનમાં જણાય છે.
- ઉતારીએ ત્યારે જ તેની સફળતા એમ કહી શકાય.
ક્યારનીયે ઉણપ તે મારી પાછળનું કારણ બહેનોને રસ પીવાથી બનતું.
શા
એનાં હજણા સામાજીક જ આપણાં જીવનમાં
