________________
: તરુષ્ણ જૈન ::
એન્ડ્રુ કાર્નેગીની દ્રવ્ય વ્યવસ્થા.
લેખક – ઝવેરી મુળચંદ આશારામ વૈરંટી. (ગતાંકથી ચાલુ)
અજાયબીના વર્ગમાં મૂકયો છે, તે બધામાં કાર્નેગીનું સ્થાન ઉંચું ધી કાનગી ફાઉન્ડેશન ફેર ધી એડવાન્સમેન્ટ એફ ટીચીંગ. છે. કાર્નેગી એ માયાળુ હતા ! સમૃદ્ધિએ એના હૈયાને કહેર કર્યું
કેર્નેલ યુનિવર્સિટીના ટ્રસ્ટી તરીકે જ્યારે કાર્નેગીની નિમણુંક નહોતું ! તેમ તેને બચપણના તરંગોનું વિસ્મરણ પણ બનાવ્યું થઈ ત્યારે પ્રોફેસરને મળતાં હલકા પગાર જોઈ તેને ઘણે ખેદ નહેતું ! બીજાના વિષે અભિપ્રાય બાંધવામાં તે ઘણે ઉદાર રહેતો. થયો હતો. કારણ તેના સામાન્ય કારકુન કરતા પણ તેમના પગારે એની ભૂતદયા અમર્યાદિત હતી અને તેના ઉદેશે ઉમદા હતા. દુનિઓછી હતા. તે કહેતા કે શિક્ષણના ધંધામાં પડેલા વિદાનાને બીજા યાને ખબર ન પડે એવા ધણું દયાના અને માયાળુપણાના કામ લાભકારક ધંધાઓમાં પડેલા માણસે કરતાં ઘણું જ ઓછા પગારે એણે કર્યો છે કે જેની તપાસ થવી ઘટે છે. મળે છે. આ સ્થિતિના નિવારણાર્થે એણે “ધી કાનગી ફાઉન્ડેશન ટસ્કેગી ઈન્સ્ટીટયુટ, કિશોર ધી એડવાન્સમેન્ટ એક ટીચીંગ” નામના કંડને દેઢ કરેડ કાનેગી કહેતા કે: બુકર શિંગટનના પરિચયમાં આવવું એ, ડોલરની બક્ષીસ કરી અને તેમાં વધારો થતાં, ઇ. સ. ૧૯૧૯ માં
તે ઈશ્વરને ઉપકાર ગણાય. જેણે લાખો માણસોને ઉધાર કર્યો
2 આ કુંડની રકમ ૨,૯૨,૫૦૦૦૦ ડોલર સુધી પહોંચી. આ ફંડને
અને ગુલામગીરીના બંધનોથી મુકત કરી સુધારાના માર્ગે ચઢાવ્યા. હેતુ એ હતું કે, જે યુનિવર્સિટીઓમાં પેન્સન ફંડની વ્યવસ્થા ન
તેવા પુરૂષની આગળ આપણે આપણું શીર ઝુકાવવું જોઈએ. હન્સી હોય તેવા વિદ્વાનને તથા શિક્ષણના ધંધામાં પડેલા ગૃહસ્થને વૃદ્ધા
લેકેને ગુલામગીરીની બેડીઓમાંથી મુક્ત કરવાના “શ્કેગી ઇન્સ્ટીવસ્થામાં તથા તેમના મૃત્યુ બાદ, તેમની વિધવાઓને પેન્સને
ટયુટ’ને કાર્નેગીએ સાઠ લાખ ડોલર બક્ષીસ કર્યા. આ ફંડમાંથી આપવા. આ પેન્સને મેળવનારા એવા એવા માણસના નામે
અમુક સારી જેવી રકમ પ્રતિ વર્ષે શિંગ્ટન અને તેની પત્નિને મળી આવ્યા હતા કે માણસ જાતની જ્ઞાન વૃદ્ધિ કરવા માટેની
હૈયાતી સુધી મળે તેમ જણાવ્યું હતું. આ હકીકતની જ્યારે સેવાઓથી તેમનાં નામો આખી દુનિયામાં મશહુર થયા હતા. કાર્નેગી કહે છે કે-એવા ઘણું વિદ્વાને તથા તેમની વિધવાઓ
વોશિંગ્ટનને ખબર પડી ત્યારે તે કાર્નેગી પાસે આવ્યો; અને તે તરફથી મને હૃદયદ્રાવક પત્રો મળ્યા છે કે એ કાગળને મારાથી રકમ ટ્રસ્ટડીડમાંથી છેકી નાંખવા એને વિનંતિ કરવા લાગ્યો અને નાશ કરી શકાય તેમ નથી. કારણ જ્યારે હું ગમગીન બન્યો હોઉં
તેને બદલે મને તથા મારી પત્નિને જરૂર પુરતી રકમ, એ શબ્દો છું ત્યારે એ પત્રો વાંચવાથી મારી ગમગીનીને નાશ થાય છે.
લખવા જણાવ્યું. તે દરખાસ્ત તેણે સ્વીકારી અને સુધારેલા કાગળ સ્કેટલેન્ડ યુનિવસિટી ફંડ.
આપી અસલ કાગળ તેના ટ્રસ્ટી મી. લોહિવે પાસે પાછા માં. એક વખતે કાર્નેગીના એક મિત્ર મિ. થેમ્સન શે એ અંગ્લ.
ત્યારે તેણે જણાવ્યું કે, તે કાગળ તે ભવિષ્યની સંતતિને વારસમાં ડના એક માસિકમાં લેખ લખ્યું હતું કે, સ્કેટલેન્ડના ધણુ માબા
આપવામાં આવશે. પિએ પોતાના ધણ ખર્ચમાં કાપકુપ કરવા છતાં યુનિવર્સિટીની ફી
વાજિ. ભરવામાં નિષ્ફળ જવાથી પિતાના બાળકનો અભ્યાસ અટકાવ
કાર્નેગીએ દેવળને વાજિંત્રો પૂરૂં પાડનારું એક ખાતું ખોલ્યું પામે છે. આ લેખ વાંચી મેં સ્કોટલેન્ડના યુનિવર્સિટી કંડને હતું જેથી ધણું વાજિંત્રો ધરાવનારા દેવળના વહીવટદારી પણ એક કરોડ ડોલરના, પાંચ ટકા વાળા બેન અર્પણ કર્યા હતા. વાજિંત્રો માટેના પૈસા મંગાવી લેખમાં મૂકતા, આથી તેણે અર્ધા પૈસા જેના વ્યાજની અડધી રકમ લાયક વિદ્યાથી એને ફી આપવા પાછળ વાજિંત્રોના દેવળના કંડમાંથી જે લઈ કાઈ આવે તેને નવું વાજિંત્ર ખર્ચવા માટે ઠરાવ્યું હતું. દેશકાળ અનુસાર આ ફંડની વ્યવસ્થામાં લઈ આપવાનું નક્કી કર્યું. તેથી તે ખાતું બરાબર વ્યવસ્થિત રીતે ફેરફાર કરવાની સત્તા દ્રસ્ટીઓને આપવામાં આવી હતી. કાનેગીએ ચાલવા લાગ્યું. અને ઇ. સ. ૧૯૧૯ સુધીમાં ૭૬૮૯ દેવળને પિતાના ઘણા ખરા કુંડાના ટ્રસ્ટીઓને આવી સત્તાઓ આપી છે.
વાજિંત્રો પૂરા પાડવામાં આવ્યા હતા. અને તેની પાછળ કાર્નેગીએ ધી રૂટફન્ડ એફ હેમીલ્ટન.
આઠ લાખ ડોલર ખર્યા હતા, હેમીસ્ટન કોલેજને કાર્નેગીએ બક્ષીસ કરેલી રકમ સાથે પિતાના એ માનતા કે પ્રાર્થના દરમ્યાન થેડે થોડે અંતરે પવિત્ર મિત્ર મી. ઉબિટસ્ટનું નામ જોડવાને ઈરાદે રાખેલ પરંતુ તેના સંગીત સાંભળવાથી ભકિતભાવમાં વધારો થાય છે.. એ મિત્રે એ વખતે તેને એ ઇરાદે બર લાવવા ન દીધા પરંતુ આની વિરૂધ્ધ કેટલાએક સ્થિતિચુસ્ત લેકે એવા અવાજ ઉઠાકાનેગીએ તે માટે બીજી બક્ષીસ કરી અને તેનું નામ “ધી ફન્ડ હતા કે વાજિંત્ર દેવળાને પૂરા પાડીને કાર્નેગી પ્રાર્થનાને હલકી એ રમીટન” સખ્યું અને પોતાના મિત્ર ઉપર તેણે વિજય પાયરીએ લમ જવાનું પાપ કરે છે. આ સાંભળી કાને ગીએ પોતાની મેળવ્યો અને તે નામ ન બદલી શકાય તેવી વ્યવસ્થા તેણે કરી. આ કંડ પચીસ લાખ ડોલરનું છે. ઇ.સ. ૧૯૦૦ના એપ્રીલની ૨૫ મી પાપના ભાગીદાર બનાવવાને તેણે અધી કિસ્મત દેવળે પાસેથી તારીખે એન્ડકાનેગીની યાદગીરી કાયમ રાખવા ન્યુયોર્ક ઈછની લેવાનો નિર્ણય કર્યો. છતાં આ સ્થિતિચુસ્ત લેવાની વાતને નહિ અરીંગ સોસાયટીના મકાનમાં જ્યારે જાહેર સભા ભરાઈ હતી ત્યારે ગણકારતાં દેવળના વહીવટદારોએ તેની બધી કિંમત આપીને પણ મી. રૂટ કાર્નેગીના સબંધમાં બેલતાં જણાવ્યું કે જે લોકોએ કાર્નેગી પાસેથી વાજિંત્રો મેળવવા ચુકયા નહિ. અને એ વાજિંત્રો અમેરિકા દેશને આબાદ અને સમૃધિવાન બનાવીને તેને દુનિયાની આપનારું ખાતુ ધમધોકાર ચાલુ રહ્યું.
–ચાલુ.
