Book Title: Paniniya Ashtadhyayi Pravachanam Part 06
Author(s): Sudarshanacharya
Publisher: Bramharshi Swami Virjanand Arsh Dharmarth Nyas Zajjar
View full book text
________________
५२०
पाणिनीय-अष्टाध्यायी-प्रवचनम् थ-आदेश:
(१८) आहस्थः ।३५। प०वि०-आह: ६१ थ: १।१। अनु०-झलि, ह:, धातोरिति चानुवर्तते। अन्वय:-आहो धातो. झलि थः ।
अर्थ:-आहोर्धातोर्हकारस्य स्थाने झलादौ प्रत्यये परतस्थकारादेशो भवति।
उदा०-त्वं किमात्थ ? त्वमिदमात्थ ।
आर्यभाषा: अर्थ-(आह:) आह इस (धातो:) धातु के (ह:) हकार के स्थान में (झलि) झलादि प्रत्यय परे होने पर (थ:) थकारादेश होता है।
उदा०-त्वं किमात्थ ? तू क्या कहता है। त्वमिदमात्थ । तू यह कहता है। सिद्धि-आत्थ । ब्रू+लट् । ब्रू+सिप् । ब्रू+थल । आह्+थ। आथ्+थ। आत्+थ । आत्थ।
यहां 'ब्रूञ व्यक्तायां वाचि' (अदा०३०) धातु से लट्' प्रत्यय है और लकार के स्थान में सिप्' आदेश तथा ब्रुव: पञ्चानामादित आहो ब्रुवः' (३।४।८४) से 'ब्रू' के स्थान में 'आह' आदेश होता है। 'सिप' के स्थान में 'थल्' आदेश है। इस सूत्र से 'आह्' के हकार के स्थान में झलादि 'थल्' प्रत्यय परे होने पर थकारादेश होता है। खरि च (८।४।५५) से थकार को चर् तकार होता है। ष-आदेश:(१६) वश्चभ्रस्जसृजमृजयजराजभ्राजच्छशां षः ।३६।
प०वि०- वश्च-भ्रस्ज-सृज-मृज-यज-राज-भ्राज-छ-शाम् ६।३ ष:१।१।
स०-व्रश्चश्च भ्रस्जश्च सृजश्च मृजश्च यजश्च राजश्च भ्राजश्च छश्च श् च ते-व्रश्चभ्रस्जसृजमृजयजराजभ्राजच्छश:, तेषाम्-व्रश्चभ्रस्जसृजमृजयजराजभ्राजच्छशाम् (इतरेतरयोगद्वन्द्वः)।
अनु०-पदस्य, झलि, अन्ते, धातोरिति चानुवर्तते।
अन्वय:- व्रश्चभ्रस्जसृजमृजयजराजभ्राजच्छशां पदस्यान्ते झलि च षः। .
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org