________________
અપ્રમાદ-સૂત્ર બન્નેને તૃપ્તિ થઈ જાય. જોકે જીભ જુદી જુદી હોવાથી સ્વાદ તો જે જીભ ખાય તે જ લઈ શકે. આ વિશે પંચતંત્રના પાંચમા અપરીક્ષિતકારક' નામના તંત્રમાં એક કથા આ પ્રમાણે આપેલી છે :
एकोदरा: पृथग्ग्रीवा: अन्योन्यफलभक्षिणः।
પસંદતા વિનતિ મારë વ પક્ષિણ ભારડ નામના એક બીજા સાથે જોડાયેલાં બે પક્ષીઓ છે. તેમને પેટ એક છે, માથાં જુદાં જુદાં છે, અને તેઓ પરસ્પર ફળ ખાનારાં છે. એટલે એક મુખ ફળ ખાય ત્યારે બીજું મુખ પણ એ જ ફળ ખાય અથવા એક મુખ ફળ ખાય ત્યારે બીજું ખાવાની પ્રવૃત્તિ ન કરે, એમ પોતાનાં બે મુખમાંથી ગમે તે એક વડે તેઓ વારાફરતી ફળ ખાનારાં છે. તથા તે બને સંહત-એક બીજાં જોડાયેલાં છે. જે તેઓ અસંહત બનવાનું એટલે જુદાં જુદાં પડી જવાનું મન કરે તો એ બન્ને તરત જ મરી જાય છે.
એક સરોવરમાં એક પેટવાળો, જુદાં જુદાં માથાવાળો એક ભાખંડ પક્ષી રહેતો હતો. સમુદ્રને કાંઠે ભમતાં ભમતાં તેને સમુદ્રના લોઢોને લીધે તણાઈને આવેલાં ઘણાં અમૃતફળ મળ્યાં, તેમને તે ખાઈ ગયો અને તે ફળોનો તેને અપૂર્વ સ્વાદ લાગ્યો. પોતે એક મુખ વડે એ ફળો ખાધાં હતાં અને તેમનો સ્વાદ માણ્યો હતો. એ વિશે એણે કરેલું સુંદર સ્વાદવર્ણન સાંભળીને સ્વાદ મેળવવાના લોભથી તેના બીજા મુખે કહ્યું કે જો એ ફળોનો આવો અપૂર્વ સ્વાદ છે તો મને પણ તેમાંથી થોડુંક તો ચાખવા આપ, જેથી કરીને જીભનું સુખ મને પણ મળે. આ સાંભળીને ભાખંડ પક્ષી બોલ્યો કે આપણા બનેનું પેટ એક જ છે માટે મારા ખાવાથી તને પણ તૃપ્તિ થઈ ગઈ છે, તેથી વળી જુદું જુદું ખાવાથી શો ફાયદો છે? પણ ફળનો આ જે બાકીનો ભાગ છે તે આપણી પ્રિયા ભારંડીને આપીએ, જેથી એ પણ સ્વાદ ચાખીને ખુશી ખુશી થઈ જાય. એમ કહીને બાકીનો ભાગ ભારંડીને આપ્યો. આમ થવાથી બીજું મોટું હંમેશાં ઉદ્ધગવાળું ઉદાસ રહેવા લાગ્યું. પછી એક વાર એ બીજ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
