________________
૯૮
મહાવીર વાણી પોતાથી વિખૂટો કરે તેની સાથે મેળ કર, જે તારા પ્રત્યે બૂરાઈ કરે તેના પ્રત્યે તું ભલાઈ કર” (પૃ ૧૩૬)
મહાવીરવાણીમાં જેમ કષાયસૂત્ર છે તેમ ધમ્મપદમાં સત્તરમો ક્રોધવર્ગ છે. એમાં ક્રોધ વગેરે દુર્ભાવરૂપ કષાયોથી કેવાં કેવાં માઠાં પરિણામ આવે છે તે ઘણું જ સ્પષ્ટ બતાવેલું છે.
૩. લોભ વધતો - આ પદ્ય કહેનાર કપિલમુનિ છે. તેનો સંક્ષેપમાં વૃત્તાંત આમ છે : કોસાંબી નગરીમાં (આજકાલ અલાહાબાદની પાસે આવેલા કોસમગામમાં) સમગ્ર વેદશાસ્ત્રનો પારગામી કશ્યપ નામે બ્રાહ્મણ રહેતો હતો. તે રાજપુરોહિત હતો અને રાજા તેને વર્ષાસન આપવા ઉપરાંત તેનું બહુમાન કરવા તેને માટે આવવા-જવા ખાસ પાલખી સાથે છત્રચારધારી પોતાના નોકરોને મોકલતો; કશ્યપની સ્ત્રીનું નામ જશા. તેનો પુત્ર કપિલ. કપિલને નાનો મૂકીને પુરોહિત મરણ પામ્યો. હવે રાજાએ પુરોહિતને સ્થાને મરુક નામના બીજા બ્રાહ્મણને બેસાડ્યો. આ મકનો ઠાઠમાઠ જોઈને પોતાના પતિને સંભારતી કપિલની મા રોજ મનમાં ઓસવાયા કરે અને રોયા કરે. એક વાર કપિલે તેની માને આમ રોયા કરવાનું કારણ પૂછયું, તો માતાએ જણાવ્યું કે તું અભણ હોવાથી તારા બાપનું સ્થાન તને ન મળ્યું અને બીજો બ્રાહ્મણ એ સ્થાને આવી ગયો. એને આપણા ઘર પાસેથી રોજ જતો-આવતો જોઈને મને તારા પિતા સાંભર્યા કરે છે અને રોકું છું છતાં રૂંગાં આવી જાય છે. તું અભણ છે એટલે બીજો ઉપાય પણ શો ? આ સાંભળીને કપિલે ભણવાની તૈયારી બતાવી; તો માતાએ પુત્રના પિતાના મિત્ર ઈન્દ્રદત્ત બ્રાહ્મણની પાસે જવાની ભલામણ કરી. ઈન્દ્રદત્ત સાવથી-શ્રાવસ્તી (આજકાલ દરભંગા જિલ્લામાં આવેલું સહેટમહેટ ગામ) નગરીમાં રહેતો હતો. કપિલ પગે ચાલતો ચાલતો સાવત્થીમાં પહોંચ્યો અને પિતાના મિત્રને ઘેર જઈ પોતાની બધી પરિસ્થિતિની કથા કહી સંભળાવી. ઈન્દ્રદત્ત સાધારણ સ્થિતિનો હતો એટલે તે પોતાને ઘરે કપિલને જમાડી શકવા અસમર્થ હતો, તેથી ત્યાંના એક
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
