________________
લોકતત્ત્વ-સૂત્ર
૧૬૩ પણ જે અનુભવ તે મોક્ષ. ૧૮. વીતરાગ દશા - સરખાવો ધમ્મપદ સાતમો અરહત વર્ગ બ્લોક ૪:
यस्सासवा परिखीणा आहारे च अनिस्सितो। જેના આગ્રવો સર્વથા ક્ષીણ થઈ ગયા છે અને જે આહારમાં અનાસકત છે.
૧૯. આઠ જ કર્મોન આત્માના શુદ્ધ ચૈતન્ય સ્વરૂપને ઢાંકી દેનારા જે જે સંસ્કારો અનાદિ કાળથી આત્મા ઉપર પડેલા છે અને તેમાં વળી અજ્ઞાન મોહ કષાય વગેરેની પ્રવૃત્તિઓ દ્વારા રોજબરોજ વધારો થયા કરે છે તે તમામ સંસ્કારોનું વર્ગીકરણ કરીને તેમને અહીં આ આઠ કમમાં સમાવી દીધા છે. જ્ઞાનાવરણીય, દર્શનાવરણીય, અંતરાય અને મોહનીય એ ચાર કમ આત્માના શુદ્ધ ચૈતન્ય સ્વરૂપનો ઘાત કરનારાં હોવાથી ઘાતકર્મ' કહેવાય છે અને બાકીનાં ચાર નામકર્મ, આયુષ્યકર્મ, ગોત્રકર્મ અને વેદનીયકર્મ અઘાતી કર્મ કહેવાય છે. ઘાતકમનો સર્વથા નાશ થયે વીતરાગતાનો ભાવ આત્મામાં પ્રગટે છે.
૨૦. અનશન - આ છએ પ્રકારના બાધતપના પરિચય માટે જુઓ ધર્મસૂત્ર ટિપ્પણ ૪ – તપ. પાનું ૧૪.
૨૧. ભિક્ષાચર્યા - ગૃહસ્થો માટેના બાહ્યતપમાં ‘કાયકલેશને ત્રીજું બાહ્યતપ ગણાવેલ છે ત્યારે મુનિઓ માટેના બાહ્યતામાં ભિક્ષાચર્યા' ને ત્રીજું બાહ્યતપ ગણાવેલ છે. ભિક્ષાચર્યાનું સ્વરૂપ આ છે : ચિત્તશુદ્ધિના સાધક મુનિ શ્રમણ કે ભિક્ષને પોતાની સાધનામાં શરીરની મદદ લેવી પડે છે. અને એ જ એક કારણે શરીરને ટકાવી રાખવાની તેને જરૂર છે. અન્નજળ વગેરે સામગ્રી સિવાય શરીર ટકી શકે નહીં માટે તેણે ભિક્ષાચર્યા દ્વારા તે બધી સામગ્રી મેળવી લેવાની હોય છે. સાધક અહિંસાને આચરનારો હોય છે એટલે એણે અહિંસક પદ્ધતિએ ભિક્ષાચર્યા કરવાની રહી. ભિક્ષાચર્યા, મધુકરી અને ગોચરી એ બધા શબ્દોનો ભાવ એકસરખો છે. ભિક્ષાચર્યામાં ઘરે ઘરે ફરવાનું હોય છે. જેમ ભમરો ફૂલોમાંથી રસ મેળવવા જુદાં જુદાં અનેક કૂલો ઉપર બેસે છે, તે રીતે મુનિ જુદે જુદે ઘેર ફરીને ભિક્ષા મેળવે તેથી તેનું નામ મધુકરી (મધુકર એટલે ભમરો) તથા જેમ ગાય ચરવા માટે જુદી જુદી જગ્યાએ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
