________________
ખંડ: ૪ :
દૂર પૂર્વના દ્વીપમાં જૈન સંસ્કૃતિ
શ્રી પન્નાલાલ જ. મસાલીઆ રાધનપુર જાવા, સુમાત્રા, બાલી, બેર્રીઓ અને ફીલીપાઈનના નાના મોટા દીપ દૂર પ્રશાંત મહાસાગરમાં આવેલા છે. ભારતવર્ષના કિનારાથી તે સેંકડો માઈલ દૂર છે. જાવા આપણું ગુજરાત જેવડા, સુમાત્રા મુંબઈ ઇલાકા જેવડ અને ફીલીપાઈન એક લાખ ચોરસ માઇલ કરતાં ય વધારે મોટો ટાપુ છે. ફિલીપાઈન એ નાના મોટા હજારે ટાપુઓનો સમૂહ છે. એમાં લુઝોન, મિંડાના અને સુલુ એ મુખ્ય છે. આ બેટ અમેરિકાએ પેન પાસેથી હસ્તગત કર્યો તે પહેલાં એનાં ઉપર મુસ્લીમ શાસકે અધિકાર ચલાવતા.
આપણે આદેશ હજાર વર્ષ સુધી વ્યાપાર, હુન્નર ઉદ્યોગ અને કળામાં પ્રધાન હતું. એને વ્યાપાર ફીનીશીઅન, એસીરીઅન અને આરબ કે ઇજીશીઅને દ્વારા એમની સાથે પિતાના જુંગ વહાણ મારફત ઘણી જ સરસ રીતે ચાલતાં. ભારતમાતા પિતાના પ્રાણપ્યારા વણિક પુત્રને દરીઆઇ સફરે મોકલતી અને સમુદ્રમાંથી અઢળક લક્ષમી, હીરા, મોતી, સુવર્ણ અને પરવાળા પોતાને આંગણે ખેંચી લાવતી.
જૈન કથાઓમાં દરીઆઇ સફરના સંખ્યાબંધ વર્ણન મળી આવે છે. શ્રીપાળકુમારના રાસમાં સમુદ્રપ્રવાસના વર્ણન આવે છે. વણિક વ્યાપારીઓ ઘણું કુશળ હતા. તેઓ સમુદ્રની મુસાફરી કરતા અને જ્યાં જતા ત્યાં પિતાની સંસ્કૃતિ સાથે લેતા જતા, ફેલાવતા અને વિસ્તારતા.
જાવામાં બેરે બંદરનાં મંદિર જેવાં આર્ય પ્રજાના સેંકડો મંદિર આજે પણ વિદ્યમાન છે. તેમાં કેટલાક જૈનેનાં પણ હોવા વિષે સંભવ રહે છે. બાલદીપમાં તે આજેય સંખ્યાબંધ લેકે હિંદુધર્મ પાળે છે. બર્નાઓના તો એક આખા વિભાગનું નામ જ “શ્રાવક” છે. સિંહલદીપના એક ઊંચા પર્વત ઉપર બે સુંદર પગલાં છે. એને ત્યાંના લેકે “આદમ” નાં પગલાં તરીકે જાણે છે. મુસ્લીમે તે મૂર્તિપૂજામાં માનતા
