________________
ખંડ: ૪ઃ
૪૮૫ ધકેલી દીધી અને એકદમ મોટા સ્વરે, ગભરાતા હૈયે મૂંઝવણમાં મૂકાયેલા શબ્દોમાં એણે બૂમાબૂમ કરી કહ્યું: “અરે! મારી દીકરી ખાડામાં પડી ગઈ છે. કાઈ આવી એને કાઢે, જે કાઢશે તેને હું મારી કન્યા આપીશ.”
દયાળુ કલ્પકના હૃદયમાં અનુકંપાના ભાવે સભર ભર્યા હતા. એનું કણુદ્ર અન્તર આ પ્રસંગની ગંભીરતાથી તરત જ લાગણીવશ બની ગયું. બ્રાહ્મણ કન્યાના પિતાનાં શબ્દો કે તેની આજુબાજુનાં ભેદી વાતાવરણને પામવાની કે તેની ઊંડે ઉતરવાની એને અત્યારે જરૂર ન જણાઈ. એણે તરતજ ખાડાની અંદર પડતું મૂક્યું. તે રોગપીડિત કન્યાને બહાર લાવ્યો.
કન્યાના પિતાએ કલ્પકને કહ્યું, “આ કન્યાને સ્વીકારે ! મારી પ્રતિજ્ઞાને ભંગ હું ન કરી શકું. ભૂદેવે હંમેશા પ્રતિજ્ઞાના પાલનમાં દૃઢ અને આગ્રહી હોય છે.” કલ્પક આ ન હમજી શક્યો. એ મૌન હતો. સહૃદયતાથી એણે જવાબ આપે કેવળ દયાભાવ, અને કરુણપ્રેરિત લાગણીથી મેં આ કાર્ય કર્યું છે. આના બદલામાં મારે કાંઈ જોઈતું નથી પણ પેલા બ્રાહ્મણને આ બધું સાંભળવાની જરૂર ન હતી. કલ્પકની ભકિતાએ અત્યારે તેને–પિતાને કિંકર્તવ્યમૂઢ સ્થિતિમાં મૂક્યો. કલ્પક ના પાડી શકે તેમ ન હતું. બ્રાહ્મણ પિતાની પ્રતિજ્ઞા તૂટે તે પ્રાણત્યાગ કરવાનો આગ્રહી બન્ય.
જતે દિવસે તે બ્રાહ્મણુકન્યા રૂપવતીની સાથે કલ્પકના લગ્ન થઈ ગયા. કલ્પકે આયુર્વેદશાસ્ત્રોને અભ્યાસ કર્યો હતે. રેગપીડિત પત્નીને પિતાના ઔષધોપચારથી તેણે ધીરે ધીરે સ્વસ્થ કરી, રૂપવતીને મૂળ વ્યાધિ ક૯૫કના ઉપચારથી સર્વથા ટળી ગયે.
રૂપવતી સાથે કલ્પકને ગૃહસંસાર આમ વર્ષોના વર્ષો સુધી ધાર્મિકતાના પવિત્ર વાતાવરણમાં પસાર થતો ગયે. વિત્તા, કુશલતા અને અપૂર્વ ધર્મશ્રદ્ધાથી લેકહેદયના સિંહાસન પર કલ્પકનું સ્થાન વિશેષ સ્થિર થતું ગયું. પણ એને આ લેકપ્રતિષ્ઠા, માન કે ખ્યાતિ શલ્યની જેમ ખૂંચતી. એ એનાથી વધુ નમ્ર બની અસ્પૃશ્ય રહેવા ઈચ્છતે.
