________________
ખડઃ ૪૩
ધર્માંના ચાર પ્રકાર છે નામ, સ્થાપના, દ્રવ્ય, અને ભાવ. તેમાં પ્રથમના ત્રણ પ્રકારને છેાડીને ચેાથા ભાવ ધના ( ૧ ) લૌકિક ( ૨ ) કુપ્રાવનિક અને ( ૩ ) લેાકેાત્તર.
ત્રણ પ્રકાર છે.
ગ્રામ્યધમ, પુરધર્મ, દેશધ, રાજ્યધર્મ, કુલધમ, નીતિધર્મ આદિ લૌકિક ‘ ભાવ • ધર્મ છે.
ચરક પરિવ્રાજકાદિના આરભ પરિગ્રહ યુક્ત ધર્માં તે કુપ્રાવનિક ભાવ ' ધ છે.
"
>
6
સ્વાધ્યાયાદિ શ્રુતધ અને જ્ઞાત્યાદિ ચારિત્ર ધર્મ એ લાકાત્તર ભાવ ' ધમ છે.
,
મગળના એ પ્રકાર છે. દ્રવ્ય અને ભાવ. દ્રવ્ય મગળ પૂર્ણ કલશાદિ અને ભાવ મંગલ સિદ્ધિ-સાધક ધર્મો.
અહિંસા, સયમ અને તપ એ ધર્મારૂપ છે. તેમાં અહિં’સાના એ ભેદ છે: એક દ્રવ્ય અને બીજો ભાવ.
દ્રવ્ય અહિ'સા એટલે જીવને અતિપાત ન કરવા.
ભાવ અહિંસા એટલે અપ્રમત્તપણે શુભયેાગપૂર્વક પ્રવĆન કરવું
ન
સયમ સત્તર ભેદે છે. પાંચ ઇન્દ્રિય, પાંચ અવ્રત, ચાર કષાય અને ત્રણ યોગના નિગ્રહ તે સયમ.
તપ બાર પ્રકારે છે—અનશનાદિ ( ૬ ) ખાદ્ય અને પ્રાયશ્રિતાદિ ( ૬ ) અભ્ય‘તર.
તપ એ સયમને ઉપકારક છે.
સયમ એ અહિંસાને ઉપકારક છે. અને
અહિંસા એ ધર્મને ઉપકારક છે.
અહિં’સા, સયમ અને તપ એ રીતે પરસ્પર કાય કારણુસ્વરૂપ હોવાથી ગ્રંથ'ચિત્ ભિન્નાભિન્ન છે ( ભિન્ન પણ છે અને અભિન્ન પણ છે. )
