________________
પર
કલ્યાણ :
નજર સામેથી દેડી જતા પળના સુમધુર–શાંત સંગીતને ચરણે, જે આ જીવનવીણાનું દાન દેવાય, તો તે પળ; નિજના અ૫ છતાં અમૃતમય જીવનવડે, અન્યના નશ્વર દેહમાં અમરતાના આનંદ–રને પકવી જાય. - “આ પળે જ શા માટે ? ચાલે પછી વાત.” આવા પ્રકારને ઉચ્ચાર પ્રત્યેકને સામાન્ય જણાય છે; પરંતુ પળને નહિ પરખતે માનવી, પળથી યે જૂજ સમયમાં ઢળી પડનાર નશ્વર દેહને કઈ રીતે અમરતાની યાદીમાં નોંધાવી શકશે? કારણ કે દેહ નશ્વર છે, જ્યારે કાળ સનાતન છે. જે સનાતન તત્ત્વમાં આ નશ્વર દેહના આશ્રયે જીવનની આછી પણ આનંદલહરીઓ ફેંકાય, તે તેટલામાંથી પણ ઘણું સિદ્ધ થાય છે.
પળ જે પીરસે, તેને સમજીને આરોગવામાં જ કલ્યાણ રહેલું છે. પળવડે પીરસાયેલા દુઃખમાં માનવી જે ગભરાઈ જાય અને સુખ માટે વલખાં મારે, તે તે દુ:ખની ગ્રીષ્મઋતુનો-જીવનમાં સંયમરસ–એકત્રિત કરવાનો લ્હાવો ન લખી શકે અને આવનારી વર્ષોની સુખદ ઋતુમાં પણ, તે ગ્રીષ્મમાં યોગ્ય રીતે ન પામી શકેલા હોવાને કારણે જીવવામાં નિષ્ફળ બને. રજની ટાણે રવિ કાજે વલખાં મારનાર પ્રાણીના જેવી દશા પળના પીરસાયેલા પ્રસાદને નહિ આગનાર માનવીની થાય છે. , “પળને માન” ને “પળનાં માન” ની લેક્તિનાં મૂળ બહુ ઊંડાં છે. અનેક પળોનું એકત્રિત દ્રવ્ય કુદરતની અવકૃપાના સ્વરૂપે અનલ એક જ પળમાં સ્વાહા કરી જાય છે. જન્મથી આથડતા રંકને પળની પીંછી રાજસ્થાનને રઢિયાળો બનાવી દે છે. ધનુષ્યમાંથી છૂટેલું તીર પળના તીણું સંગીતમાં રમતું લક્ષ્યને છેદ કરી નાખે છે. માનવલકના ઉદયાસ્તની તરવરે પળની પીંછીવડે જ રંગાય છે, છતાં નજર સામે ઝળકતી બીજલેખા જેવી કાળના સનાતન સંગીતની કંડિકા પળને આવકારનારા આર્યવીરે આજે આ આંખને ઓછા જણાય છે.
કહો કે કાળ અનાદિ-અખંડ છે, પળમાં તેના સમગ્ર સ્વરૂપને જોવાથી છે લાભ ? કાળ જે અનાદિ-અખંડ છે, તે આત્મા પણ અનાદિ ને
