________________
૬૨૪
જિન શાસનનાં ગયેલા વિદ્યાર્થી કપિલ બ્રાહ્મણને જ્યારે ચોર સમજી કોટવાલે ધમચાર્ય પાસે આવી વિધિવત ઓઘો, ઉપધિ અર્પણ કરી રાજા સમક્ષ રજૂ કર્યો, ત્યારે તેણે પોતાની ગરીબીની સત્ય કથા દીક્ષા છોડી હતી. છતાંય ગુરુદેવના અત્યાગ્રહથી મદિરાકહેતાં રાજાએ ખુશ થઈ ઇચ્છા પ્રમાણે માંગવા જણાવ્યું ત્યારે માંસનો ત્યાગ આજીવન કરવાથી બુદ્ધિની શુદ્ધિ ટકી ગઈ હતી. અશોકવનના એકાંતમાં ચિંતન ઉપર ચઢી જનાર બ્રાહ્મણપુત્રના ૧૨-૧૨ વરસ સુધી પત્નીઓની સેવામાં વીતાવી. જ્યારે એક વિચારોનો સાર આવો હતો.
વિજેતા નટને પણ હરાવી છ માસના નાટક પછી ઘેર આવ્યા અહો! લોભ ને થોભ નથી હોતો. બે માસા સોન લેવા ત્યારે દારૂ-માંસના આહારપાણીથી ઉન્મત્ત પોતાની જ બે ધનાશ્રેષ્ઠી પાસે ગયો તેમાંય ભાવના મારી દૂષિત હતી. કારણ ૧
આ પત્નીઓને દેખી વિચાર્યું. કે મારા ઉપકારી શાલિભદ્ર શેઠને ઠગી મેં તેમની દાસીને સાવ મૂર્ખ ઠર્યો કે હું ગુરુદેવની વાતો ઠુકરાવી મોહપોતાની સ્ત્રી બનાવી છે. જેના કારણે દરિદ્રતા દૂર કરવા હું માયાની પૂતળી સમાન બે કન્યાઓની કમનીય કાયામાં નીકળ્યો પણ ચોર ઠર્યો છું. હવે રાજા પાસે માંગીને જે પણ લપટાયો. જેના માટે મેં ચારિત્ર-શીલ અને ધર્માનુષ્ઠાનો છોડ્યા લઈ જઈશ, તે બધુંય પાપલીલા વધારવાનું જ કારણ થવાનું. તે બે નટીઓ તો નિર્લજ્જ બની ગંધાતા મુખવાળી, માખીવાળા ધિક્કાર છે મારી વિષય વાસનાને, કે જેના કારણે મારી માતા બદનવાળી અને માંસ ખાઈને મદોન્મત્ત થઈ પડી છે. યશાને પણ મેં ધોખો દીધો છે. વિદ્યાગુરુ ઇદ્રદત્ત પંડિતજીને પણ પરસ્ત્રીગમન તો નરકગતિનું કારણ બને જ, પણ સંયમ છેતર્યા છે અને શેઠને ત્યાં ભોજન પીરસતી દાસીને પણ છોડી સંસારી બની આવી અધમ સ્ત્રીઓનો સંગ પણ ભોળવી ભોગથી ભ્રષ્ટ કરી દીધી છે. હવે એક તુચ્છ સ્ત્રીના દુર્ગતિથી ઓછું કંઈ ન આપે. કારણ કે નારીઓના કારણે સુખ ખાતર રાજા જેવા પ્રજાપાલને પણ અંધારામાં રાખી જે જ મારે નૃત્ય-નાટકો ભજવવા પડે છે. ક્યાં મર્યાદાઓથી લઈ જઈશ, તે તો બધે મોટા અનર્થનું કારણ થવાનું કારણ મઘમઘાયમાન સંયમજીવન અને કયાં વિકૃત વાસનાનો વિચિત્ર કે લોભનો ખાડો કયારેય પૂરાતો નથી અને તેથી વિપરીત જેમ સંસાર? છતાંય હજુય કશુંય બગડ્યું નથી ફરી ગુરુદેવના શરણે જેમ લાભ થાય, લોભ જ વધતો ચાલે. મારા વિકાર વિચારને જઈશ અને પુનઃ ચારિત્ર લઈશ.” ધિક્કાર હો, ગુપ્ત સંસારને અંગાર લાગો અને નવા
સ્ત્રીઓની બદદશાએ અષાઢભૂતિની મનોદશા સુધારી પાપોનું પ્રતિક્રમણ હોજો. જે થવું હોય તે થાય. દાસીની સેવા દીધી.
દીધી. તેથી જ જીવનપર્યત માટે ધનનું દાન કરી માયાથી મુક્ત
થવા જ્યારે સિંહરથ રાજાની સભામાં ભરતચક્રીનું નાટક છું. અનેક જીવો મારી જ જેમ કંચન અને કામિનીના
ભજવવા ગયા ત્યારે ભાવવિભોર દશામાં નકલી અભિનય વિભ્રમમાં વિવેકહિન બની વિડંબના પામ્યા છે.”
કરતાં અસલી કેવળજ્ઞાન પામી ગયાં. નાટકના પાત્રભૂત સ્વદોષદર્શન એટલું પ્રબળ હતું કે બ્રાહ્મણ કપિલ પાંચસો રાજપુત્રો પણ પ્રતિબોધ પામી ગયા અને છદ્મસ્થ ગુરુ જાતિસ્મરણ જ્ઞાન પામી જૈનશ્રમણ બની ગયા. સ્વયંબુદ્ધ તેઓ પણ આશ્ચર્યબદ્ધ થયા. સવિશુદ્ધ પશ્ચાત્તાપના તાપે અષાઢભૂતિ દેવતાઈ સહાયથી દીક્ષિત થઈ, ફક્ત છ માસમાં જ પ્રાયશ્ચિત્ત કેવળી બની અનેકોને તારી મોક્ષે સીધાવી ગયા છે. સાથે કેવળી બની, ચોરોને પણ પ્રતિબોધી મુક્તિને વરી
(૧૪) આચાર્ય અગ્નિકાપુત્ર ગયા. ચરમભવીને પણ ભોગ કરમ શરમ વિના પડી શકે, ત્યાં બીજાનું તો શું કહેવું?
વણિક દેવદત્ત અને માતા અનિકાના પુત્ર જેમનું ખરું
નામ સંઘીરણ હતું, તેઓ આચાર્ય જયસિંહસૂરિજી પાસે દીક્ષિત (૧૩) અષાઢભૂતિ નટ
થઈ કાળક્રમે સ્વયં પણ આચાર્ય બન્યા હતા. જીવનની સંધ્યાએ ફક્ત અગિયાર વરસની ઉમ્મરે જ દીક્ષા લેનાર અને રૂપ જ્યારે જંઘાબળ ખૂટ્યું હતું ત્યારે સંયમના ગુણસ્થાનની સુરક્ષા પરાવર્તિની વિદ્યાના ધારક અષાઢભૂતિ માતા યશોદા અને પિતા હેતુ પુણ્યભદ્ર નામના ગંગાકિનારાના નગરમાં સ્થિરવાસ થયા કમળ સુવિભૂતિના પનોતા પુત્ર હતા. પણ મહર્ધિક નામના હતા. તેમની જ પાવનકારી નિશ્રામાં પ્રવ્રજયા લઈ પુષ્પચૂલા નટની ભુવનસુંદરી અને જયસુંદરી પુત્રી પાસેથી માયાપિંડથી નામની રાણી પોતાના પાપો પખાળી આત્મશુદ્ધિ બળે કેવળજ્ઞાની મોદક વગેરે દ્રવ્યો વહોરી વાપરવાથી ભ્રષ્ટચિત્ત-ચારિત્ર બન્યા. બની ગયા હતા. તેમના થકી જ્યારે જાણવા મળ્યું કે બે કન્યાઓને પરણવાના કોડ થયા, ત્યારે ધર્મરૂચિ
Jain Education Intemational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
