________________
જિનમાર્ગનું અનુશીલન ગરીબી તો ધાર્મિકતાની વધુ નજીક છે. ધન અને આડંબરમાં તો ઘણી વાર ધર્મની મૂળભૂત ભાવના જ લુપ્ત થઈ જાય છે.
અહીં અમારો મુખ્ય મુદ્દો એ છે કે આજે આપણે ત્યાં ધર્મ જેવા પરમ પવિત્ર અને આત્મશાંતિના સ્થાપક ક્ષેત્રમાં ધનની જે પ્રમાણાતીત પ્રતિષ્ઠા થઈ ગઈ છે અને તેને પરિણામે બાહ્યાડંબર અને ધામધૂમને જે ખૂબ વધારે પડતું સ્થાન મળી ગયું છે, તેને લીધે ત્યાગ, કરુણા અને સમભાવમૂલક સાચી ધાર્મિકતાની આપણામાં ખિલવણી થતી અટકી ગઈ છે; અને જાણે બાધક કર્મ જ વધારતા હોઈએ એવું જોવા મળે છે.
આ બધા વિવેચન ઉ૫૨થી અમારે ખાસ કહેવાનું તો એટલું જ છે કે બાહ્યાડંબર એ કોઈ રીતે ધર્મપાલનની પારાશીશી હોઈ શકે જ નહીં; ખરી પારાશીશી એ અંતઃકરણની શુદ્ધિ જ છે. અંતઃકરણની શુદ્ધિ એટલે આવ્યંતર રીતે ચિત્તશુદ્ધિ અને બાહ્ય રીતે વ્યવહારશુદ્ધિ.
(૩) સંસાર અસાર જ ?
સંસાર' – ધર્મસાધકો અને શાસ્ત્રકારો જેની અપકીર્તિ કરતા થાકતા નથી એવો અળખામણો મનાયેલો શબ્દ !
પણ નિંદા લાખ કરો, કોઈ અળખામણી, અણગમતી કે અણખપતી વસ્તુ દૂર થતી નથી ! અને ક્યારેક તો પાડાના વાંકે પખાલીને ડામ'ની જેમ સંસારની વધારે પડતી વગોવણી થઈ જતી હોય એમ પણ નથી લાગતું ?
જે સંસારની વગોવણી કરવામાં સૌ રાચે છે, એ સંસારસાગરમાંથી જ ધર્મસંસ્થાપકો, ધર્મનાયકો, ધર્મવેત્તાઓ રૂપી અણમોલ માનવમૌક્તિકો પ્રગટ્યાં છે એ કેમ ભૂલી જવાય છે ? સંસાર તો હતો, છે અને રહેવાનો છે; તો પછી એની નિંદા કરીને શા માટે રાચવું ?
સંસારને સમજવો, એના સારાસારનો વિવેક કરવો અને એનો લાભ મેળવી શકાય એવી ઉપાય-શોધ કરવી એ જ સંસારમાંથી સાર નિપજાવવાનો સાર્ચો માર્ગ છે. સંસારને અસાર કહ્યો એ પણ એની આસક્તિમાંથી માનવી ઊગરી જાય એટલા માટે બાળક ગળપણના વધારે પડતા નાદમાંથી ઊગરી જાય એ માટે ગળપણની હલકાઈનું ગાન કરવામાં આવે એ રીતે ! બાકી તો સંસાર એ તો સંસાર જ છે; એને
Jain Education International
(તા. ૩૧-૧-૧૯૫૯)
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
