Jain Panchang Paddhti

Author(s): Darshanvijay
Publisher: Charitrasmarak Granthmala

Page 6

જૈન પંચાંગ પદ્ધતિ
અ ને વર્તમાન સંવત્સરી સંબંધી આગમાનુસાર વિચારણું
- પ્રકરણ ૧ લું. પ્રાચીન જૈન પંચાંગ શ્રી સુર્યપ્રાપ્તિ, ચંદ્રપ્રાપ્તિ, તિબ્બરંડક પ્રકીર્ણક તથા| એટલે (૩૦૪૬ ૧=૧૮૩૦૬૨=૨૯૨૩) ૨૯૨૨ મુહૂલોકપ્રકાશ સર્ગ ૨૮ માં સનાતન જૈન પંચાંગ માટે સર્વ-| ની (૧૮૩૦૯૬૨:૩૦= = તમુખી વિવરણ મળે છે જેના આધારે પ્રાચીન કાળમાં નીચે | ર૯રૂ રાત્રિદિન (૮૮૫ મુદ્દત્ત)ને ચંદ્રમાસ, ૩૫૪
તિથિ) એક તિથિ, મુજબ પંચાંગના અંગો તૈયાર થતા હતા.
( ૩૫૪ દિ. પફ મુ૦) રાત્રિદિનનું (૧૦૬૨૫ મુદ્દ૧-બૃહસ્પતિસંવત્સર–ગુરૂને નક્ષત્રોગ (૩૨૩૪૧૨=)) નું) એક ચંદ્રવર્ષ હેય. ૩૯૩૩-ક અહેરાત્ર પ્રમાણુકાળ.
૩-તુસંવત્સર-૩૦ રાત્રિદિન( ૯૦૦ મુઇ )ને ૨-યુગસંવત્સર-ચંદ્ર, ચંદ્ર, અભિવર્ધિત, ચંદ્ર અને અભિ-| ઋતુમાસ. (કર્મમાસ) ૩૬ - રાત્રિદિન(૧૮૦૦ મુ. )નું વર્ધિત એ પાંચ વર્ષને ૧૨૪ પર્વ ૧૮૩૦ અહોરાત્રપ્રમાણ એક ઋતુવર્ષ. કાળ. આરાધ્ય તિથિઓનો આ સંવત્સર સાથે સંબંધ છે. | ૪–આદિત્યસંવત્સર-સ્ત્રાવ કરે ......તા તેણે
૩-પ્રમાણુસંવત્સર-નક્ષત્ર, ચંદ્ર, કર્મ, સૌર અનેT 1થા મવમા च राइंदियस्स ३०, राइंदियमगणं અભિવર્ધિત વર્ષોથી ગણાતે પાંચ વર્ષને ૧૮૩૦ અહોરાત્ર સાહિતિ રજ્ઞા પ્રમાણુ કાળ.
૩૦ રાત્રિદિન(૯૧૫ મુ )નો એક સૈરમાસ, તેથી ૪-લક્ષણસંવત્સર-લક્ષણ પ્રધાન પ્રમાણુ સંવત્સર. બારગુણ ૩૬ ૬ રાત્રિદિન(૧૦૯૮ મુ)નું એક સારવર્ષ.
૫-શનિસંવત્સર-અભિચિ આદિ નક્ષત્રમાં શનિવારનો | ૫-અભિવર્ધિતસંવત્સર-તા ઉતીર્ણ રાત્રિથાઉં રૂર કાળ. લગભગ ૩૦ વર્ષ પ્રમાણ. (ચંદ્રપ્રજ્ઞપ્તિ-પ્રાભૂત, ૧૦ )| guતીકં = કુત્તેિ ૨૨ સત્તર વાવઠ્ઠીમને મુત્તર
ત્રીજા પ્રમાણસંવત્સરનું સ્વરૂપ આ પ્રમાણે છે. १४ राइंदियग्गेणं आहितेति वदेजा।।
૧-નક્ષત્રસંવત્સર-૨૭૩ રાત્રિદિન (૮૧૯૨૪ મુદત્ત)] અથોત-૩૧ રાત્રિદિન તથા ૨૯૨ મુd ( ૩૧૨ ને એક નક્ષત્રમાસ, ૩૨૭૩ રાત્રિદિન (૯૮૩૨મદ) રાત્રિદિન અથવા ૯૫૯૨૭ મુ) એક અભિવર્ધિતમાસ, નું એક નક્ષત્ર વર્ષ
૩૮૩ રાત્રિદિન તથા ૨૧૬ મુહૂર્તનું ( ૩૮૩ રાત્રિદિન, ચંદ્રસંવત્સરસા નિri Tu Rum | કે ૧૧૫૧૧ મુહૂર્તાનું એક અભિવર્ધિત વર્ષ. (સૂત્ર ૭૨ ) *
ચંદ્રવાસ વંરે મારે, તીક્ષત્તિ મુgિ ૨1 પાંચ વર્ષનો એટલે ૧૮૩૦ રાત્રિદિનને એક યુગ. કોઈ નિમાવે તેવા વિવાં દિક્તિસિT( સૂ૦ ૭૩ ). वदेजा ?
| (સુર્યપ્રાપ્તિ પ્રા.૧૨ સત્ર ૭૨,૭૩, પૃ. ૨૦૨-૨૦૩-૨૦૬) –તા કૂતરે પાકિયાઉં ૨૧ વત્તીર્ણ વાવદીમા લેકપ્રકાશ સગે ૨૮, શ્લ૦ ૩૦૦ થી ૩૭૪, ૩૪૯,૩૬૪, 3 વિયક્ષ, વિશi સાત્તેિતિ ના ! | ૩૬૭, ૪૪૮, ૪૯૯ માં પણ ઉપર પ્રમાણે છે.
પ્રશ્ન-ચંદ્ર વર્ષને ચંદ્રમાસ ૩૦ મુહૂર્તવાલા કેટલા રાત્રિ- [ ૬૭ નક્ષત્ર માસ, ૬૨ ચંદ્રમાસ, ૬૧ ઋતુમાસ અને દિનને હોય
૬૦ સૂર્યમાસને એક યુગ થાય. (ચંદ્રપ્રજ્ઞપ્તિ, પ્રા૦ ૧૦) ઉત્તર-એક ચંદ્રમાસ ત્રીસ મુહૂર્તવાલા ર૯રૂ રાત્રિ
૬૦ સેરમાસ,૬૧ ઋતુમાસ ૬૨ ચંદ્રમાસ, ૧૭ નક્ષત્ર માસ દિનને હેય.
અને ૭ રાત્રિદિન તથા ૧૩ મુદ્દત્ત અધિક ૫૭ અભિ
વર્ધિત માસ. દરેકના આરંભ તથા સમાપ્તિ એક સાથે ता एसणं अधादुवालस खुत्त कड़ा चंदे संवच्छरे ता सेणं केवईए राइंदियग्गेणं आहितेति वदेजा?
* अभिवद्धितो मुख्यतस्त्रयोदशचंद्रमासप्रमाणः संवत्सरः। परं –ता तिणि चउप्पन्ने ३५४ राइदियसये, दुवाल |
तत् द्वादशभागप्रमाणो मासोऽपि अवयव समुदायोपचारादभिवद्धित:
| स चैकत्रिंशदहोरात्राणि चतुर्विशत्युत्तरशतभागीकृतस्य चाही सय बावठी ३ भागा राइदियस्स राइदियग्गेणं, आहिते।।
रात्रस्य त्रिकहीनं चतुर्विशतिभागानां भवति, एकविंशमिति भावः।। પ્રશ્ન-તેથી બારગણું ચંદ્રવર્ષ તે કેટલા રાત્રિદિનનું હોય?
–૧૦ શ્રી ક્ષેમકીર્તિસૂરિકૃત બૃહકલ્પવૃત્તિ ઉ૦ ૨: ખંડ ૨, ઉત્તર-ચંદ્રવર્ષ ૩૫૪ રાત્રિદિનનું હોય.
1 ખંભાત ભંડારની પ્રતિ પૃ૦ ૧૯૮ ( પૃ૦ ૪૨ )
,