Jain Dharmno Maulik Itihas Part 01 Tirthankar Khand

Author(s): Hastimal Maharaj
Publisher: Samyag Gyan Pracharak Mandal

Page 7

કોઈ પણ ધર્મ, સમાજ, સંસ્કૃતિ અથવા જાતિની સર્વતોમુખી ઉન્નતિના માટે એના સર્વાગીણ શૃંખલાબદ્ધ ઇતિહાસનું હોવું અત્યંત આવશ્યક છે.
શ્રુતશાસ્ત્ર - પારગામી મહાન જૈનાચાર્ય પ્રારંભથી જ આ તથ્યથી સારી રીતે પરિચિત હતા. અતઃ એમણે પ્રથમાનુયોગ, ચંડિકાનુયોગ, નામાવલી આદિ ગ્રંથોમાં જૈન ધર્મના સંપૂર્ણ ઇતિહાસને સુરક્ષિત રાખ્યો. યદ્યપિ આ ત્રણેય ગ્રંથ કાળના પ્રભાવથી વિસ્મૃતિની ગહન-ગર્તામાં વિલીન થઈ ગયા અને આજે એમાંનો એક પણ ઉપલબ્ધ નથી, તથાપિ આ ગ્રંથોમાં જૈન ધર્મના ઇતિહાસથી સંબંધિત કયા-કયા તથ્યોનું પ્રતિપાદન કરવામાં આવ્યું હતું, એનો સ્પષ્ટ ઉલ્લેખ “સમવાયાંગ સૂત્ર, નંદિસૂત્ર અને પઉમચરિય'માં આજે પણ ઉપલબ્ધ છે. ઉત્તરવર્તી આચાર્યોએ પણ આ દિશામાં સમયે-સમયે નિયુક્તિઓ, ચૂર્ણિઓ, ચરિત્રો, પુરાણો, કલ્પો તથા સ્થવિરાવલીઓ આદિની રચના કરી જૈન ઇતિહાસની થાતી (થાપણ - પૂંજી)ને સુરક્ષિત રાખવામાં કોઈ પ્રકારની ત્રુટી નથી રાખી. આ ગ્રંથોમાં પ્રમુખ છે - “પઉમચરિયું, કહાવલી, તિત્વોગાલીપત્રય, વસુદેવહિન્દી, ચઉવશ્વમહાપુરિસચરિયું, આવશ્યકચૂર્ણિ, ત્રિષષ્ટિશલાકાપુરુષચરિત્ર, પરિશિષ્ટપર્વ, હરિવંશપુરાણ, મહાપુરાણ, આદિપુરાણ, હિમવંત સ્થવિરાવલી, પ્રભાવક ચરિત્ર, કલ્પસૂત્રીયા સ્થવિરાવલી, નંદિસૂત્રીયા સ્થવિરાવલી, દુસ્સમાં સમણસંઘથય આદિ. આ ગ્રંથોની અતિરિક્ત ખારવેલના હાથી ગુફાના શિલાલેખ અને વિવિધ અન્ય સ્થાનોથી પ્રાપ્ત થયેલ શિલાલેખો અને તામ્રપત્રોમાં જૈન ઇતિહાસનાં મહત્ત્વપૂર્ણ તથ્ય યત્રતત્ર સુરક્ષિત રાખેલાં અથવા વિખરાયેલા પડેલા છે. આ ગ્રંથો અને શિલાલેખોની ભાષા સર્વસામાન્ય નથી, પણ સંસ્કૃત, પ્રાકૃત, અપભ્રંશ, પ્રાચીન કન્નડ, તમિલ, તેલુગુ, મલયાલમ આદિ પ્રાંતીય ભાષાઓ છે. ઉપર લિખિત ગ્રંથોમાં જે ઐતિહાસિક તથ્યોનો ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે, એ બધાનું સમોચિત અધ્યયન-ચિંતન પછી અત્યંત મહત્ત્વની સામગ્રીને કાળક્રમાનુસાર વીણી-વીણીને લિપિબદ્ધ કરવાથી તીર્થકરકાળના જૈન ધર્મનો ઇતિહાસ તો સર્વાગીણ સુંદર રૂપે તરીને સામે આવે છે, પરંતુ તીર્થકર કાળથી ઉત્તરવર્તીકાળનો વિશેષતઃ દેવદ્ધિગણિક્ષમાશ્રમણના પશ્ચાત્ લગભગ સાત શતાબ્દીઓ સુધીનો જૈન ધર્મનો ઇતિહાસ એવો પ્રચ્છન્ન, વિશૃંખલ, અંધકારપૂર્ણ, અજ્ઞાત અથવા અસ્પષ્ટ છે કે એને પ્રકાશમાં લાવવાનું સાહસ કોઈ વિદ્વાન નથી કરી શક્યો. જે કોઈ વિદ્વાને એનો પ્રયાસ કર્યો, પણ એણે પ્રયાસ પછી હતાશ થઈને એવું લખીને [ ૨ 96969696969696969696969696969696) જૈન ધર્મનો મૌલિક ઇતિહાસ |