Darshanik Kosh Part 01

Author(s): Chhotalal N Bhatt
Publisher: Gujarat Varnacular Society Ahmedabad

Page 7

કરતઃ -(મીમાંસકને મતે) છીપમાં ચારે પ્રકારનાં કર્મ શ્રેયનું હનન કરતાં નથી ફરું રતમ (આ રૂ૫ છે) એ જ્ઞાન યથાર્થ જ માટે તે અઘાતિકર્મ કહેવાય છે. છે, કેમકે કઈ જ્ઞાન અયથાર્થ હોતું નથી. જેમ - ગી (પ્રધાન કમ) ના સમીપમાં જ ઉપલા ઉદાહરણમાં રે (આ) અંશ તે પ્રત્યક્ષ કે પદાર્થ કાંઈ ફળ સિવાય કર્તાવ્યતારૂપે શ્રવણ જ્ઞાન છે, અને જ્ઞd (૫) એ જ્ઞાન તે પૂર્વે કરવામાં આવે છે તે, એને જ “શેષ' તેમ જોયેલા રૂપાની સ્મૃતિરૂપ છે. માત્ર જોનાર “સહકારી' પણ કહે છે. ઉદાહ–જેમ, દર્શન આ બે જ્ઞાનને ભેદ સમજી શકતા નથી તેથી પૂર્ણમાસ એ અંગી છે અને પ્રયાજ એ તેને “આ રૂ૫ છે” એવું ભેદાગ્રહ જ્ઞાન (બને તેનું અંગ છે, અને તેની દર્શપૂર્ણમાસની) જ્ઞાનમાં તફાવત છે તે ન સમજવાથી ઉત્પન્ન સમીપમાં કહ્યું છે, તેમજ દશપૂર્ણમાસથી થયેલું જ્ઞાન) ઉત્પન્ન થાય છે. એમાં ભ્રમજ્ઞાન. તેને ભિન્ન ફળ કહેલું નથી માટે પ્રયાજ એ જેવું કાંઈ નથી. અર્થાત થાતેમા વાઘાતિઃ અંગ છે. ૨. તવીચત્રધાન નનવ્યા( ખ્યાતિનો અભાવ એજ અખ્યાતિ) એ ગન રતિ તવીચાથાનપાનનાસ્ત્રના અર્થ કરવો. (પ્રભાકર.) ૨. વિષયar- | વેદમાં યજ્ઞાદિ કર્મોમાં કેટલાંક પ્રધાનકર્મો છીમેને જ્ઞાનનું જે પદાર્થોના સ્વરૂપજ્ઞાનમાં હોય છે અને કેટલાંક એ પ્રધાનનાં અંગભૂત ભેદ છતાં ભેદગ્રહણ કરવામાં ન આવે, તથા ! ડ
કમ હોય છે. “જેમ દર્શપૂર્ણમાસયાગમાં
? જે જ્ઞાનના વિષયો ભિન્ન છતાં તે એકજ છે !
પ્રયાજ' એ અંગભૂત કર્મ છે. અંગભૂત એમ સમજવામાં આવે, તે અખ્યાતિ. જેમ
કમેં પિતાના પ્રધાન કર્મને જે ફલજનક
કે, છીપ અને રૂપું સ્વરૂપથી ભિન્ન છતાં તે ભેદ |
વ્યાપાર છે તેમાં સહાય કરે છે; એમ છતાં સમજાતું નથી, તેમ જ્ઞાનનો વિષય ભિન્ન
| અંગભૂતકર્મો એકલાં કરવામાં આવે તો તેથી થતાં એક રૂપુંજ માલમ પડે છે, ત્યાં “અખ્યાતિ
પ્રધાન કર્મનું ફળ ઉત્પન્ન થતું નથી. અર્થાત જાણવી. (ન્યાય, મક.)
જે કર્મનું પિતાનું કાંઈ ફળ નથી પણ પ્રધાન –અગ્નિધારણ કરીને તેમાં કર્મનું ફલ ઉત્પન્ન કરી આપે છે તે અંગ સાંજે સવાર હેમ કરશે તે.
કહેવાય છે. __ अग्ने प्रकृतयः पंच-क्षुत्तनिद्रा तथालस्यं
૩. વેદના અર્થનું જ્ઞાન થવામાં ઉપયોગી સો પંચ સિતાઃ –ભૂખ, તરસ, નિદ્રા,
જે છ ગ્રંથે છે, તેમાંના દરેકને પણ અંગ
| કહે છે, એ છ ગ્રંથા -શિક્ષા, કલ્પ, વ્યાકરણ, આળસ અને સંગ, એ પાંચ અગ્નિની
નિરૂક્ત, છંદસ્ અને તિષ,એ નામના છે. પ્રકૃતિઓ છે.
માતા –કર્તા, કર્મ, કરણ, એ શ -અપ્રત્યક્ષ. સમજી ન શકાયું તે.
ત્રિપુટીના અનુસંધાન સહિત સજાતીય વૃતિअघटकस्वम्-तद्विषयत्वाव्यापकविषयता- ઓને બ્રહ્માકાર પ્રવાહ તે. એને સવિકલ્પ વરFI કોઈ પદાર્થના વિષયમાં અવ્યાપક સમાધિ પણ કહે છે, એવી જ વિષયતા, તે વાળા હોવાપણું. જેમ– જીજે પદાર્થ (અથવા કર્મ ) સાક્ષાત ઘટ વિષયત્વમાં અવ્યાપક વિષયતાવત્ ગઈ | ફળના સાધન રૂપે શ્રુતિમાં કહે હેય તે. ભાવનું છે, માટે ગદભત્વમાં ઘટતું અઘટ- એને જ “શેણી” અથવા “પ્રધાન” પણ કહે છે. કત્વ રહ્યું છે.
- અત્તર – અજ્ઞાન'થી આરંભીને તમામ અઘતિમા –(જેના મતે) અધાતિ જડસમૂહ, ચેતનથી ભિન્ન સર્વ પદાર્થ માત્ર કર્મ ચાર પ્રકારનું છે. () વેદનીય, અચાન-જ્ઞાન “જન્ય' અને (૨) નામિક, (૩) ગેત્રિક, (૪) આયુષ્ક. એ અજન્ય” એમ બે પ્રકારનું છે. તેમાંથી પરાક્ષ