________________
[ 6 ]
ચાર સાધન - આજે વસ્તુપાળ કે તેજપાળ નથી, પણ તેઓનાં નામને શભાવનાર સ્થાપત્યે ઊભાં છે. સંપત્તિને કેઈ યાદ કરતુ નથી, પણ તેનાં સુકૃત્યોને સૌ યાદ કરે છે. જિનમંદિરની કારીગરી જોઈ, પ્રેક્ષકોનાં મન અને મસ્તક નમી પડે છે. જેનારનું મન સ્થાપત્યના સર્જનહારને અભિનંદન આપવા દેડી જાય છે. આ છે, સુકૃતમાં વપરાયેલી લક્ષ્મીને પ્રતાપ.
જેમ વર્ષો પહેલાનું એમનું સજન, આજે આપણને યાદ આવે છે, તેમ આપણે પણ કાંઈક એવું સર્જન કરી જવું જોઈએ, કે જેથી આપણું ગયા પછી પણ લેકે યાદ કરે. દીકરાઓ નામ રાખે કે ડૂબાડે, તેના કરતાં આવું સર્જન કરી, તમારું કામ જ નામ રાખે એવું કરી જવું શું ખોટું છે ?
લક્ષ્મીના ત્રણ પ્રકાર છે. દાન, ભેગ અને નાશ. એક ઘીને ડબ્બા હોય તે કેઈને ખવડાવશો તે ખાનાર બધા રાજી થશે. ઘરમાં રોટલા ઉપર પડે, તો તમે રાજી થાવ પણ એ આગમાં બળી જાય તે દુઃખ થાય. પહેલામાં આત્માની પ્રીતિ છે; બીજામાં દેહતૃપ્તિ છે; ત્રીજામાં વ્યથા છે.
લક્ષ્મી ઘરમાં આવ્યા પછી એને નિયમિત વહેતી રાખવા સારુ, ગંગાનાં પાણું જુએ. એ સતત વહે છે ને કિનારાએને લીલા રાખે છે. એક જગ્યાએ જ એ રહે અથવા એને સંગ્રહ થાય તેએ બંધાય અને ગંધાય. લક્ષ્મી પણ બંધાય અને સંગ્રહિત થાય તે ચિંતા-ભય, વૈમનસ્ય ઊભાં કર્યા વિના રહે જ નહિ.
જેને લક્ષમી મળી નથી, એવાઓ એની સેવા કરે. જ્યારે લક્ષ્મીવાન વિચારે કે મારે શું કરવું? ખરી રીતે તે એવા માણસેએ છૂટા હાથે દાન જ આપવું જોઈએ.
