________________
[ ૩૦ ]
ચાર સાધન
તેડીને મુક્ત થશે. તેમ માણસ, વિષયકષાયનાં બંધનમાં બંધાય છે. તેને શિથિલ કરવાને બદલે, એ તેને વધારે દૃઢ બનાવે છે! ગમે છે બંધને, અને વાતે મુક્ત થવાની કરીએ, તે કેમ ચાલે?, માટે વિચારે કે મુક્ત કેમ થઈશું?
એક માણસે એક પિપટને પાંજરામાં પૂરી રાખે હતું. તેના માલિકને પૂછયું: “તમે શા માટે આને પૂરી રાખે છે?” તેણે જવાબ ન આપતાં બારણું ખોલ્યું. પિપટ મુક્ત થયે. એ ઊડ્યો, પણ બંધનમાં જ સુખ માનનારો એ, ગગનમાં ચક્કર મારી, ફરી પાછો પાંજરામાં આવીને ભરાઈ બેઠે.
મને થયું આપણે પણ એમાંના જ છીએ. આપણને પણ બંધનનાં પાંજરાં ગમે છે. એ પિપટે જન્મથી એ ટેવાયે હતો કે ઉડાડે તે પણ પાછા પાંજરામાં જ બેસે. અનંતને સ્વાભાવિક આનંદ માણવાને એ ભૂલી ગયા છે. અહીં જ એણે પિતાનું સુખ માન્યું છે.
આજે આપણે આત્માની દશા પણ આવી જ છે. જાત્રામાં જાય તે પણ ઘરનાં બંધન વગર એ રહી ન શકે. ઉપધાન કરે, પૌષધ કરે અથવા સામાયિક કરે, તે પણ ઘરનું વાતાવરણ એનાથી ન છૂટે. જે સ્થળે છૂટવાનું છે, છુટવા માટે જઈએ છીએ, ત્યાં પણ બંધન ! તે પછી છૂટશે ક્યાં? છૂટશે કેમ?
અનુકૂળ પુત્ર હોય, અનુકૂળ પત્ની હોય, અનુકૂળ શરીર હોય, અનુકૂળ મકાન હોય અને અનુકૂળ સંપત્તિ હોય તે એ તમારે મોક્ષ. પણ જ્ઞાનીઓ કહે છે, “એ મિક્ષ નથી, પણ સુખને ભ્રમ છે. સાધનને ટેકે છે. સાધન
