________________
[૪૬]
ચાર સાધન દૂધ વહે છે!” શબ્દમાં જાદુ છે એ ઝેર પણ છે, અને અમૃત પણ છે. શત્રુને પણ મિત્ર બનાવી શકાય છે. આ
શ્રાવકનું લક્ષણ ધું? જે રે જ સાંભળે તે શ્રાવકે તે સમજણ ને શ્રદ્ધાપૂર્વક સાંભળે છે. કારણ-સાંભળનારને સમજણ આવે છે; સાચું ભાન થાય છે. આત્મા ભૂખ્યો છે. તેને ખેરાકની જરૂર છે. તે ખોરાક મળે ક્યાંથી? વાણીમાંથી. વાણી સારી તે આત્મા સારે.
માણસની માણસાઈને સમૃદ્ધિથી માપવામાં આવતી નથી; મપાય તે તે દિલથી જ અપાશે. કેઈને હલકો ન પાડે. અપમાન કેઈનું કેઈ દિવસ ન કરે. નહિ તે માણસની રાખમાંથી આગ ભભૂકી ઊઠશે; એમાંથી અવાજ નીકળશેઃ આણે મારું અપમાન કર્યું છે !
પાંડે વનમાં ગયા. શ્રીકૃષ્ણ દુર્યોધનને સમજાવવા ગયા; “તું વધુ નહીં તે પાંચ ગામ પાંડેને આપ, હું તને ધર્મ સમજાવવા આવ્યો છું. એમણે ઘણી સુંદર વાતો કહી, પણ તેણે એ ન સાંભળી. | દુર્યોધને કહ્યું: “આપનું બધું તત્વજ્ઞાન હું સાંભળીશ. પણ આ તકે નહીં. આપની વાત સુંદર છે. પણ ધર્મને ઉપદેશ સાંભળવાને આ અવસર નથી.”
“આપ ધર્મની વાત કરે છે. હું મૂર્ખ છું, એવું પણ કાંઈ માનશે નહીં, આ બધું સારી રીતે જાણું છું, પણ તેને હું સ્વીકારી શકતા નથી, તેના માર્ગે જઈ શકતો નથી. એક સ્ત્રીની લાજ લેવી એ ભયંકર અધર્મ છે, એ હું જાણતું નથી, એવું પણ કાંઈ નથી. પણ મને દુઃખ છે કે એવા અધર્મના માર્ગથી હું પાછું વળી શકતું નથી.” *
