________________
નહેતુંઃ “રાણી! તમે શું કહો છો ? અત્યારે કેવો માણસ અને કેવી મજુરી ?” - ત્યાં તે ફરી વીજળી ચમકી. બંનેની નજરે ઢીંચણ સુધીના પાણીમાં શ્રમ કરતો વૃદ્ધ નજરે પડ્યો. મગધરાજ વાત સમજી ગયા. આજ્ઞા કરી: “રેકેઈ છે હાજર !
દ્વારપાળે આવી નમન કર્યું.
“જાઓ, નદીકિનારા પર રહેલા પેલા માણસને બોલાવી લાવો. દૂર આંગળી ચીંધતાં રાજા બિંબિસારે કહ્યું.
થોડીવારમાં દ્વારપાળ સાથે એક માણસ આવત દેખાયે. કછેટે મારેલા, જીણું શરીરવાળા, લજજા ઢાંકવા માત્ર લંગોટી પહેરેલા, આશાથી ઊંડી ઊતરેલી આંખવાળા આ વૃદ્ધ પર પ્રાસાદની સુવર્ણદીપિકાઓનો પ્રકાશ પડી રહ્યો હતો. રાજા શ્રેણિકે પૂછયું :
આયુષ્યમાન ! તું કોણ છે ? શું તારા ઉદર પૂરતું અન્ન પણ તારે ધેર નથી કે આમ અકાળે શ્રમ કરવા નીકળ્યો છે ?”
વૃધે સભ્યતાથી નમન કરતાં કહ્યું: “હું...? હું તે અકિંચન બમણું છું. મારે ઘેર અન્ન તે પૂરતું છે, એ ઉપરાંત બે સુંદર વૃષભ છે, એનાં સાડાત્રણ શંગ તે તૈયાર થઈ ગયાં છે. અર્ધો ભાગ જે બાકી છે, તેની પૂર્તિ માટે નદીમાં તણાઈને આવતાં ચંદનનાં કાષ્ટને બહાર કાઢવા માટે અત્યારે શ્રમ કરી રહ્યો છું. દિવસે કોઈ જાણે તે એ તાણું જાય એટલે આ અ-કાલ એ મારા માટે સુ-કાલ છે.” * - રાજાને વિચાર આવ્ય, વૃષભનાં સંગ? એ વળી શું? એ કંઈ ન સમજ્યા. રાત ઘણી વીતી ગઈ હતી. વાત ટૂંકી કરતાં રોજા બિંબિસારે કહ્યું:
“પ્રભાતે તમારી વાત સમજીને શિંગડાની વ્યવસ્થા રાજ્યભંડાર તરફથી કરવામાં આવશે. જાઓ, અત્યારે સુખે નિદ્રા કરે.”
•[ ૧૪
