________________
અણુએ મરી પાનધી
એ છે કે
રત્નજડિત વીંટીઓ હતી, માથા ઉપર સૂર્ય—કિરણોની સ્પર્ધા કરતે હીરા જડ્યો મુકટ હતો. પ્રવાલ જેવા ઓઠ પર મધુર સ્મિત હતું.
રૂપના ગર્વથી મસ્તક ઊંચું કરીને સનતરાજે વિપ્રને પૂછયું : “કેમ? સૌન્દર્ય–દર્શન પામ્યા ને?” વિકી વિપ્રોએ માથું નકારમાં ધુણાવતાં કહ્યું: “મહારાજ! સૌન્દર્યની ઘડી તો વીતી ગઈ. અત્યારે તે આપના સૌન્દર્યને કેરી ખાનારા કટિ કોટિ ઝેરી જંતુઓ આપના દેહના અણુએ અણુમાં વ્યાપી ગયા છે! એનું પ્રત્યક્ષ પ્રમાણે એ છે કે આપ ઘૂંકી જુઓ. પછી રાજભિષગ પાસે પરીક્ષા કરાવો. આપના ઘૂંકમાં સહસ્ત્ર રેગજંતુઓ ખદબદતા જણાશે.”
ઓહ! શું મારું શરીર રોગનું મંદિર! આટલી વારમાં રોગ વ્યાપી ગયે? ક્ષણવારમાં નષ્ટભ્રષ્ટ થનારા આ સૌંદર્યને ગર્વ કેવો વ્યર્થ છે! સનતરાજના અભિમાનનું વાદળ વિખરાઈ ગયું. સનતરાજને વિલાસ શેકમાં ફેરવાઈ ગયે. એમને દેહમદ-રૂપમદ ગળી ગયો. એ વિચારી રહ્યા : રે! જે રૂપથી હું ગવિત હતો, એ રૂપમાં તો કુરૂપતા સમાયેલી છે! દેહના રૂપ ઉપર ગર્વ કરનાર મારા જેવો ગમાર જગતમાં બીજે કણ? દેહના રૂપમાં લીન બની હું આત્માના રૂપને ભૂલી ગયો. માણસને જ્યારે વિનાશ આવવાનું હોય છે, ત્યારે જ એને રૂપનો ગર્વ આવે છે. બસ! મારે આ નશ્વર દેહની મમતા ન જોઈએ. દેહને ડૂલ કરીને પણ આત્માના અમર સૌન્દર્યને ધું. - કમેં શરા એ ધમે શરા. ભર્યું રાજ્ય ને ભય વૈભવને છોડી એ જ પળે સનતકુમાર ચક્રવર્તિ જંગલની વાટે ચાલી નીકળ્યા.
ગિરિ અને ગુફામાં, ખીણ અને ખાણમાં એ ફરે છે. એમની ફૂલ જેવી કમળ પગની પાનીમાંથી લોહીની ટશરો ફૂટી છે. પણ એની એમને પરવા નથી. તડકામાં એ તપે છે. શિયાળામાં એ ઠરે છે. અને ઊની ઊની લૂમાં એમને દેહ શકાય છે. પણ સનત તો દેહને ભૂલી ગયા છેઃ આત્મસૌન્દર્યની ખોજમાં ઊંડા ઊતરી ગયા છે.
[ ૬૫
