________________
રૂપને ગર્વ સૌંદર્યના ભારથી લચી પડેલી ઉષા સામે આંગળી ચીંધી ઇન્દ્રરાજે દેવને કહ્યું: “આનું રૂપ તમને રંભા અને રતિ કરતાં પણ વધારે લાગતું હશે. ઉષાના સૌન્દર્યમાં ફૂલની નાજુકતા અને કમળના સહામણું રંગ દેખાતા હશે, પણ સનતરાજના માર્દવભર્યા અપ્રતિમ સૌન્દર્ય આગળ આ સૌન્દર્યને સરખાવીએ તે વાણું પણ કલંકિત થાય. સનત એટલે રૂપનો રાશિ; એનો દેહ એટલે પૂનમનો ચાંદ; એની આંખો એટલે કમળની પાંખડીઓ. એ રૂપાળા માનવદેહ આગળ દેની કાયા પણ કદરૂપી લાગે ! સનત ભારતવર્ષને ચક્રવતી છે, પણ હું તે કહું છું કે એ સૌન્દર્યમાં તે ત્રિભુવનવિજયી ચક્રવતી છે.”
આ સાંભળી દેવો મનમાં વિચારી રહ્યા : “મોટા માણસો પ્રશંસા કરવા બેસે એટલે એની મર્યાદા જ. નહિ. એ કાગને વાઘ કહે તે ય લેકે એની વાતમાં સંમતિ આપે. પણ આપણે તે દેવ! આપણું હૃદય અસત્યને સત્કાર કેમ કરે?”
અને વિજય અને વૈજયંત-બને મિત્રો આ વાતનું સત્ય જાણવા વિપ્રનો વેશે હસ્તિનાપુરમાં આવી પહોંચ્યા. તે વખતે ચક્રવર્તી સ્નાનાગારમાં સુરક્ષિમિશ્રિત તેલથી અંગમર્દન કરાવી રહ્યા હતા, દ્વારપાળે આવીને કહ્યું :
પ્રભો ! આપના દર્શને દૂર દૂરથી કોઈ બે પ્રતાપી વિપ્રો આવેલા છે અને તેઓ કહે છે કે મહારાજાના દર્શન કર્યા પછી જ
[ ૬૨
