________________
અધિકારીએ કટાક્ષ કર્યો, “કાં દાદા! અમને પરદેશીઓને બનાવવામાં મઝા પડે છે કે ? આગળ ને આગળ લઈ જઈ શું કરવું છે? અમને જોઈતું હતું તે અમને મળી ગયું છે. તમારા માર્ગદર્શનની હવે જરૂર નથી. તમે તમારે રસ્તે પડે.’ . '
ખેડૂતે પિતાની પ્રતાપી સફેદ દાઢી ઉપર હાથ નાખતાં કહ્યું, “આ ધેળાં આવ્યાં છતાં હું તમારી મશ્કરી કરીશ? મારા વચન પર વિશ્વાસ રાખી આગળ ચાલે. હું આથી સુંદર ખેતર બતાવું.”
મધ્યાહ્નના તાપ જેવી એની તેજસ્વી વાણી ને આગળ દોરી ગઈ. થોડે દૂર નહિ ગયા હોય ત્યાં તે ચણાના પાકથી નમી પડતું એક લીલુંછમ ખેતર દેખાયું.
ખેતરના શેઢે ઊભા રહી ખેડૂતે કહ્યું, “હવે તમારે જોઈએ તેટલા ચણ અહીંથી લેવા માંડે.”
સૈનિકે ઊભા ખેતરમાં પડ્યા. જેમ ફાવે તેમ ખેંચવા લાગ્યા. જોતજોતામાં મોલને ઢગલો થઈ ગયો. થોડીવાર પહેલાં હસું હસું થતી હરિયાળી ભૂમિ જોતજોતામાં સાવ ઉજજડ અને સપાટ બની ગઈ
વિદાય લેતાં અધિકારીએ પૂછ્યું : “દાદા ! એક વાત પૂછું ? પહેલાં અમે જે ખેતર જોયું હતું તે ઠીક હતું, અને નજીક પણ હતું, છતાં ત્યાં પાક તમે અમને ન લેવા દીધો, ને અહીં સુધી અમને ખેંચી લાવ્યા એમાં તમારે કંઈ સ્વાર્થ ?''
કર્તવ્યભાવથી કરૂણ બનેલી આંખ ભૂમિ પર ઢાળતાં ખેડૂતે કહ્યું: “સ્વાર્થ તે ખરો જ ને! આ લોકને નહિ તે પરલોકન. દેહને નહિ તે આત્માને. પણ સ્વાર્થ વિના કોઈ પણ, કાંઈ પણ • કરી શકે ખરા? પહેલાં જે ખેતર તમે જોયું તે મારું નહોતું, મારા પાડોશીનું હતું. આ ખેતર મારું છે !” *
અધિકારી આશ્ચર્યમાં ડૂબી ગયો. એણે કહ્યું: “શું આ તમારું : ખેતર છે? અને તમે અમને અહીં દેરી લાવ્યા ?” ૪૦ ]
