________________
નગરના દાતાઓમાં શ્રેષ્ઠ કેણુ?” એ આ અભાગિયાઓની ચર્ચાને વિષય હતે. એકે કહ્યું: “અમુક શેઠ તે દાતાને અવતાર કહેવાય. એને ત્યાં જે જાય તે ખાલી હાથે પાછો ન જ આવે. જમનારા થાકે પણ એ જમાડતાં ન થાકે.
બીજે કહેઃ “ફલાણા શેઠની વાત જ ન થાય. એ તે રાજા કર્ણને અવતાર છે. આપવા માંડે ત્યારે ખિસ્સામાં હાથ નાખતા જે આવ્યું તે મુઠ્ઠી ભરીને આપી દે. ગણતરીની વાત જ નહિ. ધન્ય છે એનાં માતાપિતાને !”
ત્રીજે કહે: “એ સૌ કર્ણના અવતાર ! પણ આપણું ગામના ધર્મવીર શેઠ હઠિભાઈ તે પારસમણિ છે. એમને તે લટું અડે તેય સેનું થઈ જાય, એવું એમનું દાન-પુણ્ય. એમનાં એક વારના દાનમાં તો બંદાનો બેડો પાર થઈ ગયો. કળજુગમાં એમના જેવા દાતા ન થયા, ન થાશે.”
આ દરિદ્રોના વાસમાં રહેતી સતાર નામની ડેસીના કાનમાં આ છેલ્લા શબ્દો પડ્યા અને એ ચમકી ગઈ એ દુખિયારી હતી, વૃદ્ધા હતી. જુવાનજોધ બે દીકરાઓને એણે સ્મશાનમાં વળાવ્યા હતા. એને ત્રીજો દીકરે સાધન વિના માંદગીમાં ટળવળતે હતો. પુત્રના માંદલા ને દર્દ ભરેલા ચહેરા સામે અનાથે નજરે જોતી, એ જીવી રહી હતી. આમેય ડેસી ઘણું વૃદ્ધ હતાં, એમાં આ ઉપરાઉપરી દુઃખના જખમોએ એની વૃદ્ધાવસ્થામાં ઉમેરો કર્યો હતો. હવે તે ચાચવા જવા જેટલીય શક્તિ એનામાં રહી ન હતી. પણ આ છેલ્લા શબ્દો સાંળળતાં એના આશાના તંતુ લંબાયા. આ ડોસીએ હતી એટલી હિંમત એકત્રિત કરી, ડાબા હાથમાં ટેકા માટે લાકડી લીધી. જમણા હાથમાં એક લેખંડને ટુકડે લીધે. શ્વાસ લેતી, હાંફતી, ધીમે ધીમે પેલા શેઠની હવેલીએ પહોંચી. વિચારનિદ્રામાં ડૂબેલા શેઠના જમણા પગે ડોસી લેખંડને ટુકડે અડાડવા ગઈ ત્યાં શેઠ એકદમ ચમકી ગયા :
[૫૧
