________________
ભરાવદાર મુખ, દૂધ જેવી ધળી દાઢી, જળથી ભરેલા સરોવર જેવી કરુણપૂર્વ આંખો અને સંયમથી સશક્ત દેહ–આ સૌ મહાનામની પ્રતિભામાં અભિવૃદ્ધિ કરી રહ્યાં હતાં.
આ પ્રતિભાશાળી વિભૂતિના શબ્દો પર રાજા વિચાર કરી રહ્યો હતો. એને આત્મા ભૂતકાળના સાગરને તરતો તરતો બાલ્ય કાળના કિનારે જઈ પહોંચ્યો :
શ્રાવસ્તીના રાજા પ્રસેનદિને કપિલવસ્તુ પાસે કન્યા માંગી હતી. અભિમાની નાગરિકે એ ના પાડેલી. આથી વાતાવરણ યુદ્ધમાં ફેરવાઈ જાત, પણ આ મહાનામે પિતાની દાસીપુત્રીને આપી પ્રસેનદિનને શાન્ત કર્યો! એ દાસીપુત્રીનો પુત્ર વિડ્રડભ! પણ આ કાવતરાએ પિતાને જે કલંક લગાડવું, તેને આજ એ બદલો લેવા માગત હતો. મહનામ એને દાદો!
વળી પિતે નાનપણમાં અહીં મોસાળે આવ્યું, ત્યારે આ દાદા પાસે એક વર્ષ સુધી વિદ્યાભ્યાસ કરેલો : એટલે એ રીતે એ વિદ્યાગુરુ પણ ખરે!
- એક નહિ, બે સંબંધ ! દાદો ને ગુરુ! - વડવાનલ જેવો વિડૂડલ્મ પળવાર ઢીલા પડ્યો. એનાથી બેલાઈ
ગયું. દાદા ! ગુરુ દેવ !' - “રાજન, હું તને એ જ વાત યાદ આપવા આવ્યો છું. વિદ્યાભ્યાસ કર્યા પછી વિદાય વેળાએ તે મને ગુરુદક્ષિણે માટે આગ્રહ કર્યો હતો, તે યાદ છે? અને મેં કહ્યું હતું, દક્ષિણ ભારી થાપણ તરીકે રાખી મૂકજે. અવસર આવ્ય માગી લઈશ.”
“હા, હું સમજ્યો. આપ નહિ માંગે તે ય હું મારા ધર્મ સમજું છું. આપ અભય છે. આપને કઈ નહિ સ્પશે.”
રાજાએ તરત સેનાપતિને આજ્ઞા કરીઃ “જાઓ, શીધ્ર જાઓ.
