________________
હા' ખેડૂતે કહ્યું, ‘ તમે માલ મફતમાં લઈ જવાના હા, ત્યારે હું મારા પાડેાશીનું ખેતર કેમ બતાવી શકું? સાથે રહીને પાડેાશીને લૂટાવવા કરતાં હું પોતે જ શા માટે ન લૂટાં? મૃત્યુ સમયે કઈં નહિ તેા પાડેથી ધર્મના પાલનની મારા મુખ ઉપર સતાષની રેખા તે આવશે, અને થશે કે વાથંધ બની મેં પાડેાશીને ગેા નથી દીધા. વિપત્તિમાં પણ મેં મારા પાડાશી ધર્મ સાચવ્યા, સસ્વ લૂંટાઈ ગયું છતાં નીતિ સલામત રાખી. ’
જતાં જતાં અધિકારી વિચારવા લાગ્યા : જે ભૂમિમાં એક ગરીબ ખેડૂત પણ આવા અણુ ધમ સમજે છે, એ ભૂમિ છતી જિતાશે ખરી ?’
* કબ્રસ્તાન નથી
અર્નાડોશને નોબેલ પ્રાઈઝ મળ્યું ત્યારે એમના માનમાં એક પાટી યેાજાઈ, સારા ગૃહસ્થાને નિમંત્રણ અપાયાં. પાટીના દિવસે આમત્રિત સગૃહસ્થાથી હાલ ભરાઈ ગયા. પાટી આપનારાઓને એ ખબર ન હતી કે, બર્નાડશે! માનવતાના ઉપાસક એવા શાકાહારી છે.
પાર્ટીની શરૂઆત થઈ પણ શે તે શાન્ત એસી જ રહ્યા. કાઈ પણ વસ્તુને એમણે સ્પ` પણ ન કર્યાં. એક સજ્જને કહ્યું : ‘ આપ કેમ કાંઈ લેતા નથી? આપના માનમાં તે આ પાટી છે. આપ ન લે તે શરૂઆત કેમ થાય...? ’
શેએ સાંભળનારના હૈયામાં કારાઈ જાય એવે અને કદી ન ભુલાય તેવા સાવ ટૂકા ઉત્તર વાળ્યો : હું માણસ છું—મરેલાં જીવાને દાટવા માટેનું કબ્રસ્તાન નથી !
[ o ૧
