________________
થીગડાં ન હતાં ! ચિરાયેલા ધોતિયાને એમણે ગાંઠ મારી હતી, પણ મનમાં થેડી જ એમણે ગાંઠ વાળી હતી ? એ તે પ્રકૃતિ મૈયાના લાડકવાયા હતા ! એક ઘા ને બે કટકા–એ એમનું સૂત્ર હતું. એમને જે સાચું જ્ઞાન મળ્યું હોત તો ? એમનાં ઝટ સળગી ઊઠે એવા દિલની કઈ દિલસેજ માનવીના હાથે માવજત થઈ હોત... તો...પણ આ પ્રશ્ન જ અસ્થાને છે ને? - આકાશના ઝરૂખામાંથી ઉષાએ પિતાનો ગુલાબી ચહેરો બહાર નહોતો કાઢ્યો, ત્યાં તે દશે યુવાનો તીર-કામઠાં લઈ હાજર થઈ ગયા. મારી સાથેના એક ભાઈ મનમાં જ બબડ્યા : “આ વળાવવાના બહાને અધે રસ્તે લૂંટવા તો નથી આવ્યા ને ?” પણ એનો બબડાટ સાંભળી મારાથી ન રહેવાયું. મારાથી બોલી જવાયું–
શ્રદ્ધા ભરી જે સત્યથી, તે તે કદી ફરતી નથી; શ્રદ્ધાવિહેણી જિંદગી, જંગમાં કદી ફળતી નથી.'
પણ કોણ જાણે મને એવું ઘેલું લાગ્યું, કે એમની વાતો જ સાંભળવી ગમે. આખે રસ્તે વાતે, વાતે અને વાતે. એ યુવાનને પણ એમને અનુભવ ઠાલવવાની જાણે આજ ધૂન લાગી હતી! રસ્તામાં ઝાડોની ઓળખાણ આપે. થોડું ચાલીએ ત્યાં પક્ષીઓની વાત ઉપાડે. વળી ખીણોની, પર્વતની, અને નદીઓની પિછાન કરાવે. ક્યાંક છૂપી પગદંડીઓની, શિકારની, લૂંટની અને છેલ્લે સંતાઈ જવાનાં સ્થાનોની વાત કરે !
લૂંટની વાત નીકળતાં જ મારાથી ન રહેવાયું. મેં ખુલ્લા દિલે, પેલા ભાઈઓએ કહેલી વાત એમને કહી સંભળાવી. વાત સાંભળતાં જ એ ખડખડાટ હસી પડ્યા. પર્વતમાં પડઘા પાડતું એમનું હાસ્ય સાંભળી હું જરા ઠરી ગયો. આ કેવું વિચિત્ર હાસ્ય! ત્યાં તો એમનામાંને એક શાણો ગણાતો નાયક જે યુવાન બેલી ઊઠ્યો :
સાચું, સાચું, મહારાજ ! તમે કહેલું બધું સાચું છે. તમારી ૨૪]
