________________ 292 ઘણ-૪૩૩૪ર અશ્વ ચાર પ્રકારના છે. જેમકે- કોઈ અશ્વપલાણ યુક્ત પણ છે અને વેગ યુક્ત પણ છે. યાનના સૂત્રોની સમાન અશ્વના ચાર સૂત્રો કહેવા અને પુરૂષસૂત્ર પણ પૂર્વવત્ કહેવા. અશ્વના ચાર સૂત્રોની સમાન હતિના ચાર સૂત્રો કહેવા અને ચાર પ્રકારના પુરૂષો છે તેના ચાર ભાંગા હસ્તી સમાન ઉતારવા યુગ્યચય ચાર પ્રકારની છે - એક અશ્વ માર્ગમાં ચાલે છે પરંતુ ઉન્માર્ગમાં નથી ચાલતો, એક અશ્વ ઉન્માર્ગમાં ચાલે છે પરંતુ માર્ગમાં નથી ચાલતો એક અશ્વ માર્ગમાં પણ ચાલે છે અને ઉન્માર્ગમાં પણ ચાલે છે. એક અશ્વ માર્ગમાં પણ નથી ચાલતો અને ઉન્માર્ગમાં પણ નથી ચાલતો. એ પ્રમાણે પુરૂષ ના ચાર પ્રકાર છે.- એક પુરૂષ સંયમ માર્ગમાં ચાલે છે પરંતુ ઉન્માર્ગમાં નથી ચાલતો બાકીના ત્રણ ભાંગા પૂર્વોક્ત ક્રમથી કહેવા. પુષ્પ ચાર પ્રકારના છે. જેમ કે- એક પુષ્પ સુંદર છે પણ સુગંધ નથી એક પૂષ્પ સુગંધી છે પરંતુ સુંદર નથી. એક પુષ્પ સુંદર પણ છે અને સુગંધ પણ છે. એક પુષ્પ સુંદર પણ નથી અને સુગંધીત પણ નથી. એ પ્રમાણે પુરૂષના ચાર પ્રકાર છે જેમકે-એક સુંદર છે પરંતુ સદાચારી નથી. શેષ ત્રણ ભાંગા પૂર્વવત કહેવા. ચાર પ્રકારના પુરૂષ કહેલ છેએક જાતિસંપન (ઉત્તમ માતૃ પક્ષવાળો) છે પરંતુ કુલસંપન (ઉત્તમ પિતૃ પક્ષવાળા) નથી. એક કુલસંપન્ન છે પરંતુ જાતિસંપન્ન નથી. એક જાતિસંપન્ન છે અને કુલસંપન્ન પણ છે. એક જાતિસંપન્ન નથી અને કુલસંપન્ન પણ નથી. ચાર પ્રકારના પુરૂષો કહ્યા છે. તે આ પ્રમાણે એક પુરૂષ જાતિસંપન્ન છે. પરંતુ બલુસંપન્ન નથી, યાવતુ એક જાતિસંપન્ન પણ નથી અને બલસંપન્ન પણ નથી. આ પ્રમાણે જતિ અને રૂ૫, જાતિ અને શ્રત, જાતિ અને શીલ, જાતિ અને ચારિત્રને લઈને બધાના ચાર ચાર ભંગો કહેવો જોઈએ. આ જ પ્રમાણે કુલ અને બલના. કુલ અને રૂપના. કુલ અને ચુતના, કુલ અને શીલના કુલ અને ચારિત્રના પણ ચાર ચાર આલાપકો કહેવા. આ જ પ્રમાણે-બલ અને રૂપના, બલ અને શ્રુતના, બલ અને શીલના, બલ અને ચારિત્રને લઈને ચાર આલાપક કહેવા. આ જ પ્રમાણે રૂપ અને શ્રુતના, રૂપ અને શીલના, રૂપ અને ચારિત્રના ચાર ચાર આલાપક કહેવા. આ જે પ્રમાણે શ્રત અને ચારિત્રના ચાર આલાપક કહેવા. આ પ્રમાણે શીલ અને ચારિત્રના ચાર આલાપક કહેવા એમ સવમળીને એકવીસ ભંગ કહેવા જોઇએ. ફળના ચાર પ્રકાર છે. જેમ કે- આમલક જેવું મધુર, દ્રાક્ષ જેવું મધુર, દુધ જેવું મધુર, ખાંડ જેવું મધુર. આચાર્ય પણ ચાર પ્રકારના હોય છે- મધુર આંબળા સમાન જે આચાર્ય હોય છે, તે મધુર ભાષી અને ઉપશાંત હોય છે ,મધુર દ્રાક્ષ સમાન જે આચાર્ય છે, તે અધિક મધુરભાષી અને અધિક ઉપશાંત હોય છે. મધુર દૂધ સમાન જે આચાર્ય છે, તે અત્યધિક મધુર ભાષી અને અત્યધિક ઉપશાન્ત હોય છે. મધુર શર્કરા સમાન છે આચાર્ય છે. તે અધિકતમ મધુર ભાષી અને અધિકતમ ઉપશાત્ત હોય છે. પુરૂષના ચાર પ્રકાર છે. એક પુરૂષ પોતાની સેવા કરે છે. પરંતુ બીજાની સેવા નથી કરતો તે આળસુ અથવા રૂક્ષ પ્રકૃતિવાળો. એક પુરૂષ બીજાની સેવા કરે છે. પરંતુ પોતાની નથી કરતો. તે પરોપકારી. એક પુરૂષ પોતાની સેવા પણ કરે છે. અને બીજાની પણ સેવા કરે છે. તે વ્યવહારકુશલ. એક પુરૂષ પોતાની સેવા પણ નથી કરતો અને બીજાથી સેવા કરાવતો પણ નથી તે જીનકલ્પીયુનિ. ચાર પ્રકારના પુરૂષો કહેલ છે. એક પુરૂષ બીજાની Jain Education International For For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
