________________ 138. ] द्वितीयोऽध्यायः / अभिधर्मेऽपि सर्वापरिमितमायुराक्षिप्यते / तस्यापक्षालाः कालस्थानान्तरावस्थानादिषु नियम्यन्ते / इत्येवं तावदागमादपेतं नोत्तराहम् / तथापि तु युक्तिमदुत्तरमुच्यते / यदि भगवान् समाधिबलेन स्वेच्छया[5]पूर्वं सत्त्वं सविज्ञानकं सेन्द्रिय मुत्पादयेत्, स्वात्मनो वा जीवितमनाक्षिप्तं" प्राक्कर्मभिर्योगबलेनाक्षिपेत्,' ततो बुद्धो भगबान्नारायनी (णी)कृतः स्यात्. अपूर्वसत्त्व निर्माणात् / स च कारुणिकत्वान व परिणि (नि) यात्, शासनं. (न) सम्भेदसंदेहांश्च च्छिन्द्यात् / / तस्माद्वैतुलिकशास्त्र प्रवेशद्वारमारब्धं तेन भदन्तेनेत्यध्युपेक्ष मेतत् / 1. The Akb. II. 10 a (विपाको जीवितम् / ) contains a long discussion on the problem of Buddha's power to extend his life a Kalpa. The belief in this particular power of Buddha is pretty old as is evidenced from the passage of the Mahaparinibhana-sutta. (v. supra, p. 99. n.) But according to the Theravadins, the kalpa in this passage meant only an Aye-katpa and not the Mahakalpa. The Commentary on this passage says:-एत्थ च कप्पं ति आयुकप्पं, तस्मि तस्मि काले यं मनुस्सानं आयुप्पमाणं होति तं परिपुण्णं करोन्तो तिद्वैय्य, कप्पावसेसं ति 'अप्पो वा भिय्यो' ति वुत्तवस्ससततो अतिरेकं वा / महासोवत्थेरो पनाहः-बुद्धानं अछाने गज्जितं नाम नत्थि "इदं भद्दकप्पमेव तिठेय्य / कस्मा पन न ठितोति ? उपादिन्नकसरीरं नाम खण्डिच्चादीहि अभिभूयति, बुद्धा च खण्डिच्चादिभावं अप्पत्वा' 'पियमनापकाले येव परिनिब्बायन्ति ।":"एवं वुत्तेपि यो पन रुच्चति आयुकप्पो ति इदमेव अट्ठकथायं नियामितं Digha A. XVI. 3, 3. ___Also cf. तत्थ कप्पो नाम महाकप्पो, कप्पेकदेसो, आयुकप्पो ति तिविधो ।'"एत्थ आयुकप्पो अधिप्पेतो। 'को पनेत्थ इद्धिमतो विसेसो ननु अनिद्धिमापि आयुकप्पं तिठेय्याति ? अयं निसेसो, इद्धिमा हि यावतायुकं जीवितप्पवत्तिया अन्तरायकरे धम्मे इद्धिबलेन पटिबाहित्वा अन्तरा अकालमरणं निवारेतुं सक्कोति / अनिद्धिमतो एतं बलं नत्थि / KvA. XI. 5. . 2. Cf. प्रश्नात् प्रश्नान्तरमुपजायते / किमर्थमायुःसंस्कारानधितिष्ठन्ति ? परहितार्थ शासनस्थित्यथं वा ।""अथ किमर्थं उत्सृजन्ति ? अल्पं च परहितं जीविते पश्यन्ति, रोगाभिभूतं चात्मभावम् / .." . .. किमयं पुनर्भगवता श्रायुःसंस्काराः उत्सृष्टाश्चाधिष्ठिताश्च / मरणवशित्वज्ञापनार्थमुत्सृष्टा जीवितवशित्वज्ञापनार्थमधिष्ठिताः / त्रैमास्यमेव नोर्ध्वम्, विनेवकार्याभावात् r.. स्कन्धमरणमारयोनिजयार्थमिति वैभाषिकाः। बोधिमूले क्लेशदेवपुत्रमारी निजिताचिति / Akb. II. 10 a. .. 3. Cf. वैपुल्यं कतमत् / बोधिसत्त्वपिटकसंप्रयुक्तं भाषितम् / यदुच्यते कैपुल्यं तद् वैदल्यमप्युच्यते वैतुल्यमप्युच्यते / किमर्थमुच्यते वैतुल्यम् / उपमानधर्माणां तुलनाऽभावतः / Asm. p. 79. .. 4. V. supra, p. 33. n. 3.
