Abhidharmadipa with Vibhasaprabha Vrutti

Author(s): P S Jaini
Publisher: Kashi Prasad Jayaswal Research Institute

Page 571

[551. 412 अभिधर्मदीपे आरूप्याः वक्तव्याः / ' तदारभ्यते[551] खनिमित्तोद्न हाकृष्टः प्रोक्तानन्तमनस्कृतिः / विसर्वरूप प्रारूप्य आकाशानन्त्यसंज्ञकः // '. अनन्ताका निमित्तोद्ग्रहः तत्संज्ञाप्रवृत्तिनिमित्तं पश्चात्तु चतुःस्कन्धा. लम्बनास्तदन्यतमालम्बना अन्यधर्मालम्बना वा मनस्काराः संमुखीभावं / गच्छन्ति / उक्तं हि भगवता--"सर्वशो रूपसंज्ञानां समतिकमात्प्रतिघसंज्ञानामस्तगमान्नानात्वसंज्ञा[VIII A, 5. Fol 146 b.]नाममनसिकारादनन्तमाकाशमानन्त्ययायतनमुपसम्पद्य विहरति" इति / ___कः पुनरासां तिसृणां रूपादिसंज्ञानां विशेषः ? [प्रपञ्च]रूपसंज्ञाभिरत्र विशेषो बोद्धव्यः / तदस्मादागमाद्विविधाद्या रूप्या (पा) रूप (प्य)स्कन्धाः संगृहीताः। तत्र समापत्तिलक्षणा चित्तानुपरिवतिणा(ना) शीलेन ‘वियुता' शेषेनोपपत्ति लक्षणात् / त एत आ रूप्याः प्रथमारूप्यसामन्तकं हित्वा विभूतरूपसंज्ञा भवन्ति / प्रथमसामन्तकं तु चतुर्थध्यानाविद् [षितवृत्तित्वाद्गाढ]बन्ध मिति / अतस्तदेकं न विभूतरूपसंज्ञाख्यं लभते / " कथं पुननिर्धार्यते नारूप्येषु रूपमस्तोति ? आगमाद्यक्तितश्च / 1 See Vm. x. 1-66, 2 Cf. तथाऽप्याश्चतुस्कन्धा अधोभूमिविवेकजाः // विभूतरूपसंज्ञास्याः सह सामन्तकैस्त्रिभिः / Ab. VII. 2 cd. 3 ab. 3 CI.. सब्बसो रूपसञ्चानं समतिक्कमा पटिघसंञ्ानं अत्थंगमा नानत्तसञ्जान अमनसिकारा अनन्तो आकासो ति आकासानञ्चायतनमुपसम्पज्ज विहरति / Vbh. p. 245. 4 तत्थ कतमा रूपसायो? या रूपावचरसमापत्तिसमापन्नस्स, वा उप्पन्नस्स वा दिधम्मसुखविहारिस्स वा सञ्चा"। कतमा पठिघसञ्चायो ? रूपसचा सद्दसचा गन्धसञ्चा रससा फोटुब्बसा। इमा वुच्चन्ति पटिघसञ्चायो। कतमा नानत्तसज्ञा? या असमापन्नस्स मनोधातुसमङ्गिस्स वा मनोविआणधातु समङ्गिस्स वा सञ्चा'Vbh. pp. 261-2. 5 आकाशानन्त्यायतनसामन्तकं चतुर्थध्यानालम्बनत्वाद्विभूतरूपसंज्ञाख्यां न लभते / न हि तत्र रूपसंज्ञा विभूता न विगतेत्यर्थः। Akb. VIII. 3 ab. 6 This topic is discussed in detail in Akb :-यदुक्तं 'चतुःस्कन्धाः ' इति साध्यं तावदेतदारूप्येषु रूपं नास्तीति / यदि हि स्यात् कथमारूप्या उच्येरन् / " Akb. VIII. 3 ab. 'साध्यं तावदेतदिति निकायान्तरीयाः / 'यदि हि स्यात्' इति वैभाषिकाः / Sakx. p. 666. See आरुप्पे रूपकथा / Ko. VIII. 8-इदानि आरुप्पे रूपकथा नाम होति / तत्थ. येसं 'विाणपच्चया नामरूपं ति वचनतो अरूपभवे पि ओळारिकरूपा निस्सटं सुखमरूपं अत्थी ति लद्धि, सेय्यथापि अन्धकानं। KoA. VIII. 8.