Abhidharmadipa with Vibhasaprabha Vrutti

Author(s): P S Jaini
Publisher: Kashi Prasad Jayaswal Research Institute

Page 533

374 अभिधर्मदीपे [479. धर्मान्वयज्ञाने खलु धर्मान्वयाभ्यामेव विशेष्य (ध्ये)ते। दुःखादीनि तु चत्वारि स्वविषयरेव चतुर्भिरार्यसत्यः विशेष्यन्ते / संवत्या परचित्तेन च संवृतिपरचित्तज्ञाने' विशेष्यते / क्षयेणापुनरुत्पत्त्या च क्षयानुत्पादज्ञानद्वयं विशिष्यते। अथवा [479] प्रतिपक्ष[प्रयोगाभ्यां स्वभावाकारगोचरैः / तद्व्यवस्था निबोद्धव्या कृत्येनोपचयेण (न) वा // 3 तत्र कामधातुविपक्षप्रतिपक्षो धर्मज्ञानम्। रूपारूप्यावचरविपक्षप्रतिपक्षोऽन्वयज्ञानम् / प्रयोगतः परचित्तज्ञानं चित्तं ज्ञास्यामीति . तत्प्रयोगात् / स्वभावतः संवृतिज्ञान (नं) पिपीलिकादिष्वपि तद्भावात् / सत्याकारैर्गोचरै. 1 संवृतिज्ञानं कतमत् / सर्वा सासवा प्रज्ञा कुशला वा अकुशला वा अव्याकृता वेत्युच्यते संवृतिज्ञानम् / परचित्तज्ञानं कतमत् / ध्याने भावनाबलेनावाप्नोति कामधाती परस्य चित्तचैतसिकधर्माणां ज्ञानमित्युच्यते परचित्तज्ञानम् / Aam p. 89. See rogabha. shya, III. 19-20. See sammutinanakatha and chittaram mana katha, Kv. V.6.7. 2 The Kosakara deals with this topic in detail : अथ क्षयानुत्पादज्ञानयोः को विशेष: ? क्षयज्ञानं हि सत्येषु परिज्ञातादिनिश्चयः। न परिज्ञेयमित्यादिरनुत्पादमतिमंता // AR: VII. 7. क्षयज्ञानं कतमत् ? (V. supra, p. 357, n. 3.)::"विस्तरेणोक्तं शास्त्रे / कथमनास्रवेण ज्ञानेनैवं जानाति ? तत् पृष्ठलब्धेन व्युत्थित एवं जानाति / अतस्तद्विशेषेण तयोविशेषः शास्त्रे ज्ञापित इति काश्मीरा:। अनास्रवेणाप्येवं जानातीत्यपरे / दर्शनवचनं तु भाष्याक्षेपात् / Akb. VII. 7. See Saks. p. 614 ond LVPAK. VII. pp. 10-11. ___3 Cf. स्वभावप्रतिपक्षाभ्यामाकाराकारगोचरात् / प्रयोगकृतकृत्यत्वहेतूपचयतो दश // Ak. VII. 8. 4 प्राकारतो दुःखसमुदयज्ञाने इति / आकारत एव नालम्बन :: पञ्चोपादानस्कन्धलक्षणत्वेन तयोरभेदात् / तथा हि शास्त्र उक्तम्-'दुःखज्ञानं कतमत् ? पञ्चोपादानस्कन्धान् अनित्यतो 'मनसिकुर्वतो यदनास्रवं ज्ञानं / 'समुदयज्ञानं कतमत् ? सास्रवं हेतुकं हेतुतः समुदयतः प्रभवतः प्रत्ययतश्च मनसिकुर्वतो यदनास्रव ज्ञानम् / Saks. p. 617. 5 आकारालम्बनतो निरोधमार्गज्ञाने इति / आकारतश्च आलम्बनतश्च निरोधमार्गज्ञाने व्यवस्थाप्यते / तथा हि शास्त्र उक्तम् “निरोधज्ञानं कतमत् ? निरोधं निरोधतः शान्ततः"मनसिकुर्वतो यदनास्रव ज्ञानं / मार्गज्ञानं कतमत् ? मार्ग मार्गतो न्यायतः""" मनसिकुर्वतो यदनास्रवज्ञानम्" | Ibid.