Book Title: Tattvarthadhigam Sutra Abhinav Tika Adhyaya 04
Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Shrutnidhi Ahmedabad
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005034/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAla brahmacArI zrI neminAthAya nmH| _tattvArthAdhigama sUtra abhinava TIkA adhyAya : 4 | abhinavaTIkAkartA pUjaya munirAja zrI suvarmasAgarajI mahArAja sAhebanA ziSya muni dIparatna sAgara Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAla brahmacArI zrI neminAthAya namaH namo namo. nimmala daMsaNassa zrI AnaMda-kSamA-lalita-suzIla-sudharmasAgagurUbhyo namaH tasvArthAdhigama sUtra adhyAyaH4 -: preraka pUjayamunirAja zrI sudharmasAgarajI ma. sA. abhinavaTIkA-kartA - abhinava sAhitya sarjaka munidIparatnasAgara tA.16/5 94 somavAra 2050 mAsa vaizAkha suda-5 abhinava zruta prakAzana-34 lain ducation Intenational Fai Priete Personal usenly www.sainera ors Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ = = 8 8 8 8 8 8 8 - - 4 11. da - 8 * ha ba da ja 24 27 105 13 viSaya anukrama:viSaya devonA prakAra devonI legyA 2,7, 23 devonA bhedo 3,4,5 IndronI saMkhyA devonuM kAma sukha 9, 10 bhavananavAsInA bheda vyantarananA bheda 12 jayotiSkanA bheda ane vizeSatA 13 thI 16 vaimAnikanA bheda tathA vizeSatA 17 thI 22 kalpanuM sthAna lokAntika nuM sthAna ane bheda 25,26 anutara nA devonI bhavagaNanA tiryaMcanI vyAkhyA 28 107 14 - bhavanavAsI devonuM AyuSya 30,31,32,45 111 vaimAnika devonuM AyuSya 33 thI 42 116 'nArakonuM AyuSya 43,44 138 vyantara devonuM AyuSya 46,47 144 jayotiSka devonuM AyuSya 48 thI 53 pariziSTa sUtrAnukrama 154 A kArAdi sUtrakrama 157 zvetAmbara-digambara pATha bheda Agama saMdarbha sthiti-AyupramANa zAvatA cetyo-pratimAjIonuM yaMtra 169 saMdarbha sUci 175 TAipaseTIMga:- re komyuTarsa,digvIjaya ploTa, zerInaM 3, jAmanagara. prinTIMga- navaprabhAta prinTIMga presa,ghI-kATA roDa, amadAvAda. prakAzaka abhinavakRta prakAzana, pra.je. mahetA, pradhAna DAkaghara pAchaLa jAmanagara-361 001. ? 146 [ 0] 0 cha 10 1 63 da 165 che Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAla brahmacArI zrI neminAthAya namaH namo namo nimmala daMsaNassa (tavAthavigama sUtra tattva: (1) yathAvasthita jIvAdi padArthono svabhAva te tattva. (2) je padArtha je rUpathI hoya tenuM te ja rUpa hovuM te tattva-jemake jIva jIvarUpe ja rahe ane ajIva -- ajIva rUpe rahe che. artha: (1) je jaNAya te artha. (2) je nizcaya karAya ke nizcayano viSaya hoya te artha. tattvArtha: (1) tattva vaDe je arthano nirNaya karavo te tattvArtha. (2) je padArtha je rUpe hoya te padArthane te rUpe ja jANavo ke grahaNa karavo te tattvArtha. adhigamaH (1) jJAna athavA vizeSa jJAna. (2) jJAna thavuM te. sUtraH alpa zabdomAM gaMbhIra ane vistRta bhAva darzAvanAra zAstra vAkya te sUtra. prastuta granthamAM jIva-ajIva-Azrava-bandha-saMvara-nirjarA-mokSa e sAta tattvo che. A sAte tattvone te svarUpe ja grahaNa karavA rUpa nizcayAtmaka bodhanI prApti te tattvArthAdhigama. sUtrakAra maharSipU. umAsvAtijIe samagra prasthamAM tattvArthanI sUtra svarUpe ja guMthaNI karI che mATe tene tattvArthAdhigama sUtra kayuM che. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ namonamonimmala daMsaNassa cothA adhyAyanA AraMbhe prastuta adhyAyamAM kula-pa3 sUtro che. caturvidya-devagati viSayaka adhikAranI chaNAvaTa sAthe jIva adhikAra paNa ahIM samApta thAya che. e rIte sAta tatvaviSayaka prathama jIvatatvanuM adhyayana paNa A adhyAya nI samApti sAthe pUrNatA pAme che. prathama adhyAyamAM samyagdarzana ane samya jJAnane AvarI lIdhA pachI, bIjA adhyAya thI jIvatatva viSayaka adhikAra AraMbhAyo. trIjA adhyAyamAM nAraka-manuSya ane tiryaMca e traNa gatinA jIvo vize sUtrakAre prakAza pADela che ane A adhyAya thakI devagati viSayaka mAhitI srota prApta thAya che. adholoka ane tIrthAlokano viSaya kahevAI gayA pachI mukhya viSaya vastu udgaloka saMbadhijabAkI rahe. paraMtu devo traNe lokamAM vidyamAna hovAthI A adhyAyanuM viSayavastu paNa traNe lokanI sparzanA karAve che. A samagra carcA daramiyAna eka mahatvanI bAbata to smaraNastha hovI joie ke ahIM deva saMbaMdhi varNana caturgatinA eka hissA samAna che. granthakAra maharSinuM mukhya dhyeya deva viSayaka mAhitI thI ApaNane avagata karavAnuM nathI. paNa jIva te gatinA mohamAM muMjhAya nahIM ane paMcamI gatirUpa mokSanA dhyeyane vaLagI rahe te jovAnuM che. prathama adhyAyanA prathama sUtra thakI mokSamArga ne jaNAvI te mArga para cAlavA ane mokSa tatvane pAmavA mATe A badhI mAhitI to sAdhanarUpa che. sUtrakAra maharSie jema trIjA adhyAyamAM naraka gatinuM prabaLa pratipAdana karela che. tema A adhyAyamAM devagatinAThosa satyone anAvRta karelA che je jUdA jUdAcAra prakAranA devonA varNana thakI ApaNe jANavAnuM che. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 4 sUtraH 1 pU. zrI umAsvAti vAcakebhyo namaH adhyAyaH4-sUtraH1 [] [1]sUtrahetu:-trIjA adhyAyamAMnAraka,manuSyaanetiryaMcaneAzrInekeTalIka hakIkatonuM pratipAdana karyu cothA adhyAyamAM have devasaMbaMdhI aneka viSayonA pratipAdana karatA- prastuta sUtramAM devonA bhedone jaNAve che [] [2]sUtra:mULaH- revazvanAyA: [] [3]sUtra:pRthaksa-revAH vatu: [] [4]sUtrasAra:- devatAo cAra nikAyavALA che. niAyA: divo cAra prakAranA che-bhavanapati,vyaMtara,jayotiSa,vaimAnika] [] [5]zabdazAnaH veva: deva [devagati nAma karmano jene udaya che te] 5 vastuH cAra-saMkhyA che. niyi-jAti,vAsa [] [6]anuvRtti:- prathama sUtra hovAthI koi anuvRtti nathI. [7]abhinavaTIkAH- adholoka ane tIrkAlokanuM varNana trIjA adhyAyamAM karyu che. A adhyAyano mukhya viSaya urdhvaloka che. A adhyAyano AraMbha karatA sUtrakAra maharSi svopajJa bhASyamAM jaNAve che ke -A tattvArtha sUtramAM reva zabda prayoga aneka sthaLe thayo che. jemake-[ aThTha-sU.22] mavapratyayo dharmAradevAnAm,[ara.mU.6]auyika bhAvanA varNanamAM Tevagati no ullekha karelo che. [46-rR.24] zruitasakUTevAvargavAro darzana tathA [% 6-mU.20] sAsaMyama saMyamA...vevasya vagere vagere. . A rIte aneka vakhata prayojAyela veva zabdano artha zo? athavA A Teva nA bheda keTalA ? * Teva:- TInti ti levA: reva zabda mULa viv dhAtuthI banelo che je dhAtu krIDA,vijIgISA,vyavahAra, ghuti,stuti,AnaMda,mada,svapna,kAnti ane gati artha vALo che devagati nAmakarmanA udayathI je jIva devaparyAyane dhAraNa kare che tene deva kahe che. teo icchAmujabapharavAvALA,svabhAvathIjakrIDA-ramavAmAM-mojamajAmAM Asakata,bhUkha-tarasanI bAdhA vagaranA,asthi-mAsa-lohI vagere thI rahita zarIravALA hovAthI dIptizALI,suMdara aMgopAMgavALA,vidyA-mantrake aMjana vinA ja zIghra-capaLa ane AkAzagatine pAmelA hovAthI teo deva kahevAya che. catu: niSaya: -vatu: no artha cAra prasidhdha che. - catuH nikAyaH catvAro nikAyA yeSAM te caturnikAyA: Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA -deva zabdanA vizeSaNa jevo jaNAto A zabda devo nA bhedane darzAve che. -nivaya-nikAya eTale amuka samUha athavA jAti,devonI cAra-jAti athavA cAra nikAya che (1)bhavanapati (2)vyaMtara (3)jayotiSka (4)vaimAnika --nikAyano bIjo artha vAsa ke nivAsa evo thAya che AvA nivAsa ke utpatti sthAna bhinna bhinna hovAthI te bhinnatA ne AzrIne cAra bheda jaNAvela che. athavA devagatinAma karmodayanA sAmarthyathI banelA samudAyone nikAya kahe che. jemAM bhavanapati devagati nAmakarmanA udayathI bhavanapati deva thAya, vyaMtara devagati nAmakarmanA udayathI vyaMtara deva thAya, jayotiSa devagati nAmakarmodayathI jayotiSka thAya ane vaimAnika devagati nAmakarmodaya thI vaimAnika thAya. -nivAsa:- nizcaya no bIjo artha nivAsa karyo che. te mujaba cAre nikAyanA devono bhinnabhinna nivAsa ke utpatti sthAna kayuM? -1-vanapatti: ratnaprabhA pRthvI pIMDanA 1,80,000yojanamAMthI upara-nIcenA eka eka hajAra yojanane varjIne vaccenA 1,78,000 yojanamAM 13 pratara madhye 12 AMtarA AvelA che. A bAra AMtarAmAM pahelA-chellA AMtarAne choDIne vaccenA 10-AMtarA khAlI jagyA mAM devo bhavanapati devonI utpatti tathA nivAsa sthAna che. -ra-vyantara:- ratnaprabhA pRthvInA 1,80,000 yojanamAMthI je uparanA 1000 yojana choDelA che. te 1000 yojanamAM paNa upara nIcenA 100-100 yojana choDIne vaccenA 800 yojanamAM vyaMtara nikAya devAno nivAsa ane utpatti sthAna che. [uparanA je 100 yojana choDavAmAM AvelA che temAM paNa upara-nIcenA 10-10 yojana choDI daieto vaccenA 80yojanamAM vANavyaMtara devono nivAsa tathA utpattisthAna anyagranthamAM kahelA che] -3- jayotiSkaH-samabhUtala pRthvIthI UMce [urdhvadizAmAM 790yojana gayA bAda 110 yojana UMcAI sudhInA vistAramAM jayotiSka deva janma dhAraNa kare che ane teonA tyAM nivAsa paNa AvelA che. -4-vaimAnika:- jayotiSkanA nivAsa sthAnathI kaMika sAdhika ardha-rajaju upara gayAbAda saudharmalpa thI sarvArthasidhdhi vimAna paryanta vaimAnika devo janma dhAraNa kare -utpanna thAya che. pratyeka vaimAnika devono janma pota-potAnA vimAno mAM ja thAya che. temano nivAsa paNa te-te vimAno ja kahevAya che. A rIte utpattisthAnazrita cAra bhedo joyA. temAM vizeSatA eTalIke teo potAnA A nivAsa sthAno sivAya -anyasthAnomAM paNa gamanAgamana karI zakatA hoya che. -bhavanapati Adi devo lavaNa samudrAdi nivAsomAM paNa rahe che. -jaMbudvIpanI jaganI upara AvelI vedikA tathA anya ramaNIya sthaLe paNa rahe che. Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 4 sUtraH 1 7 --jaMbudvipathI asaMkhya dvipa-samudra gayA bAda vyaMtara devonA paNa nivAso Ave che. [jo ke vyantara devo tyAM utpanna thatA nathI] ukata cAre prakAranA, pota-potAnA sthAnamAM utpanna thayelA devo potAnA sthAna lavaNasamudra-meruparvata-varSadha25rvata-AdisthAnomAM paNa rahe che. paraMtu te-te sthAnomAM kadApI janma dhAraNa karatA nathI. sivAya, A rIte svadharma-apekSAe -jAti vaiziSya sAmarthyathI nikAyo kahelI che. jenuM vizeSa varNana agrIma sUtromAM kareluM che. samagra varNana-bhAvadeva apekSAe- zrI bhagavatI sUtranA 12mAM zatakanA 9 mAM uddezAmAM 461mAM sUtramAM [ 12/9/461] jaNAve che ke-tividhALa maMte ! devA paLattA ? joyA ! pavidhA levA pabbA devo pAMca prakAre kahayA che. (1) bhavyadravya devoH- je manuSya ke tiryaMca maraNa pachI deva thanAra che tene AgAmIbhavane AzrInI bhavyadravya deva kahe che. (2)naradevaH- cauda ratnonA adhipati cakravarti zeSa manuSyothI utkRSTa hoi naradevA kahyA. (3)dharmadevaH-yathokata pravacanaarthaanuSThAyi paNAne lIdhe, sadhdharmapradhAna vyavahArathI sAdhuone dharmadeva kahe che. (4) devAdhideva H- tIrthaMka2 nAmakarmanA udayavALA tathA zeSa devone paNa pUjaya hovAthI tene devAdhideva kahe che. (5)bhAvadevaH- devagatinAmakarmanA udayathI jeNe deva - paryAyane dhAraNa karela che, devAyune vedI rahayA che. krIDAdI atizayavartI che te bhAvadeva kahevAya. A pAMca bheda vartIdevomAM ahIM temaja A samagra adhyAyamAM phakata bhAvadevonuM ja grahaNa kareluM che. bAkInuM devapaNuM to manuSyone paNa saMbhava che. tethI phakata bhAvadevane AzrIne ja bhavanapatyAdi cAre bhedo samajavA - *prazna :- [1] devonuM svarUpa ane cAra nikAya jaNAvyA paNa pratyakSa rUpe deva to dekhAtA nathI. pachI tenuM astitva che te kema mAnavuM ? devagatinA eka vibhAgane AdhAre bAkInA bhedonA astitatva nuM anumAna thai zake che jemake jayotiSka devonuM astitva pratyakSa che mATe bAkInA devo paNa che tema samajI levuM. jai prazna :- [2] tevA: bahu vacana ke mukayuM ? devonA aMtargata bheda aneka che tethI devA: bahuvacana mukayuM. * prazna :- [3] devoto traNelokamAM che chatAM ahIM cothA adhyAyamAM urdhvalokanI ja oLakha kema ? bhavanapati - vyaMtara agholokamAM che, jayotiSka madhyalokamAM che, chatAM urdhvalokamAM devo che tevuM je kahevAya che, athavA cotho adhyAya urdhvaloka varNana - pradhAna che tevuM je kathana thAya che te vaimAnika devone AzrIne che. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA I [8] saMdarbhaH # AgamasaMdarbhaH- [1] joyamAM ! vabiMdA tevA paUUttA, te nahIM mavAva, vANamaMtara, joisa vemANiyA * bhaga. za. 2-u.7 sU. 1 [2] devA cauvvihA pannattA, taM jahA bhavaNavAsI, vANamaMtarA joisiyA vemANiyA prajJA. pa.1 devAdhikAre-sU.38-1 evaM jIvA. pra.3 devAdhikAre-u-1-sU.114. tatvArthasaMdarbha:-cAre nikAyavize.- . 4-sUtra 2222,22,27 4 anyagranthasaMdarbhaH(1) cArabheda - jIvavicAra.gAthA - 24 vivecana. dravyalokaprakAza - sargaH8 zloka 1 (2) devavize - karmagrantha 1 gAthA - 33 - vivecana [9]padya:(1) devanA mULa bheda cAre, sUtratattvArthe lahyA. bheda trIje deva jIvo, pIta vezyA e grahyA. bhavanapati vANavyaMtara e be nimnakoTInA deva kahayA. pItalezyI jayotiSI devo ane vaimAnika uccagaNyA. U [10] niSkarSa - A adhyAyamAM deva-viSayaka varNana che. caturgati rUpa saMsAramAM eka devagati kahI che. devano artha vAMcI temAM mohAvA karatA deva hovuM te paNa eka gatinAmakarmano udaya che tema vicAravuM joIe. ApaNuM dhyeyato mokSa che. A samagra granthanA AraMbhabiMdurUpa prathama sUtra paNa mokSane jaNAve che tethI koipaNa karma hoya pachI te zubhagatinuM sUcaka hoya ke zAtA vedanIyanuM sUcaka. teno sarvathA kSaya karIne mokSane pAmavo te ja lakSya hoya, te sivAyanI tamAma vicAraNA gauNa ja karavI joIe. S V S D (adhyAyaH4-sUtra 2 U [1]sUtrahetu-trIjA jayotiSThadevonI lezyAne jaNAvavA mATe A sUtra banAvela che. 1 [2]sUtramULa- "tRtIya: patara: U [3]sUtra pRthaka- tRtIya pauta - 21: [4] sUtrasAra - trIjA prakAranA divo] pIta vezyA vALA hoya che. U [5] zabdazAnaH tadya: trIjA prakAranA arthAta jayotiSTha patozya-pIta varNarUpa vezyA, tejo vezyA. U [6]anuvRtti- devazvarniyA: sUtra 4:1 thI revA: zabdanI anuvRtti. *digaMbara AmnAya mujaba gati ipatAnta: evuM sUtra che. Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 4 sUtraH 2 U [7]abhinavaTIkA--prathamasUtramAM jedevonI cAranikAya jaNAvI tenA anusaMdhAne A sUtranI racanA thayelI che. temAM be ja zabdonI abhinavaTIkA jovAnI che. (1) tRtIya (2) pautazya: ja tRtIya: pUrvasUtramAM cAra saMkhyA niyata thaI che tevAdeva samuhane jaNAvyo. te cAra nikAyamAM jemano trIjo krama che tene mATe A tRtIya: zabda prayojela che. arthAt tRtIya eTale jayotiSka deva nikAya. kemake bhASyakramAnusAra cAra nikAyamAM jayotiSka devano ja trAjo krama Ave che. ja patazya: ahIM be zabdano samAsa che [patAyA pItA pItA ane sTezyA be zabda che. # pataka-pILA varNane sAmAnya thI chata kahe che. paraMtu ahIM hAribhadiyaTIkAmAM jaNAve che ke patiya ti tenoeya uva mavati na hRwH sTezya ti -arthAta para legyA no artha tejo vezyA kare che. -svAbhAvika rIte prazna paNa thAya ja, ke vezyA ja prakAre kahI. kRSNa-nIla-kApotatejo-padra-zukala. AchamAMto kayAMya pato zabda nathI.tethI spaSTatA karI ke pati eTale teno -sUtrakAra svayaM paNa sUtra4H7mAM pItAmnazyA: sUtrathakI A pIta zabdane punaHjaNAve che ane sUtra 4:23 mAM pati-pa-zujha sTezya. sUtramAM paNa pati zabdane prayojI teno [tena tegoDhe evo artha jaNAve che. TuMkamAM kahIeto pItara eTale (cothI) teno erayA:- pauta zabdano artha to tegoDhezyA karyo paNa "DhezyA eTale zuM? sAmAnyathI gyA eTale AtmapariNAma.juo Ara sU: paraMtu ahIM te vyalezyA arthamAM grahaNa karela che. tethI vezyAno artha adhyavasAya vizeSarUpa bhAvalezyA na levo paNa dravyalezyA levo. eTaleke vezyAno artha zArIrika varNa samajavo. -lezyA zabdathI ""zarIrano varNa" evo ja artha levo. kAraNake adhyavasAya vizeSarUpa bhAvalezyAto che e prakAre-vAre nikAyanA devone vidyamAna ja hoya che. - devonuM guNaThANuM cothu che ane chaThThA guNa ThANA sudhI cha e vezyAnuM astitva saMbhave che. sUtrakAra pote paNa agrIma sUtromAM jaNAve che ke pahelA benikAyane kRSNa-nIla-kapota ane tejo vezyA hoya che. vaimAnikone tejo - padya ane zukala lezyA hoya che. ane bhAvathIto che e vezyA saMbhave che. $ utahezyA zabdathI vividha tAraNo. -1-jayotiSka devone tejo lezyA ja hoya che. kRSNAdi anya lezyA teone hotI nathI. -- bhASyakAra maharSie chezyA zabdathI zarIrano ja varNa levo tevuM kahayuM nathI.hAribhadiyaTIkA ke pUrvAcAryata TIppaNamAM paNa A artha lIdho nathI. sidhdhasenIya TIkAmAM je zabdathI zarIrano varNa artha lIdho che. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA -3- ahIM vimAnanA prakAzarUpa legyA-evo artha paNa karAyo che. -4-pauta zreya thakI devo- tejasvI che evuM kahevAno paNa sUtrakArano Azaya saMbhave che. kemake jayotiSka devo tApa ke prakAza ApanAra tarIke jagaprasidhdha che. -pa-A deva pItalezyAvALAarthAta pragaTapaNe prakAza ApanArA chetema paNa samajI zakAya. vividha TIkAkAroe AvA vividha artho ghaTAvyA che. temAM legyA eTale "zArIrika varNa" - artha svIkArI A TIkAnuM sAmApana karIe. [8] saMdarbhaH4 AgamasaMdarbhatisiyAnuM teDaskela..zA.2-3 dhira # tatvArthasaMdarbhaH pIta - pItAntalezyA - a. 4-sU. 7 pItaparAzu zya, a4. 23 anyagranthasaMdarbhaH daMDaka prakaraNa - gAthA. 15-mULa tathA vRtti. [9]padya : baMne padyo pUrvasUtraH1mAM sAthe kahevAI gayA che. U [10] niSkarSa - ahIM jayotiSka devone pIta kezyA athavA tejo vezyAvALA kahayA. paNa sAthe mahattvano khulAso karyo ke AdravyalezyAnI vAta che. bhAvathI tochae lezyA hoya. kAraNake teo cothA guNaThAke che. jo te sthiti nivAravI hoyato chaThThA guNaThANAthI upara-upara AgaLa vadhavuM joIe. arthAta jo AtmA kramikapaNe vikAsa sAdhato jAyato adhyavasAyo paNa zubha thatA jAya. ane A adhyavasovonuM zubhapaNuM kramazaH zudhdhatAmAM parAvartIta thatA chevaTe AtmavikAsanI sarvoccakakSA prApta thAya. sssssss adhyAyaH4-sUtraH 3) [1]sUtrahetu- cAre nikAyanA devonA bhedonI saMkhyAne A sUtra jaNAve che. 1 [2] sUtra mULa - raSTipagyazavijyA:popanaparyatA: 0 [3] sUtrapRthaka-za -gaSTa - paDyuM - dAzi- vi45 - 83na parvanI: 3 [4] sUtra sAra:- kalpapapanna deva sudhInA citurnikAya devonA anukrame] daza,ATha,pAMca [ane] bAra bhedo che. bhivanapati AdicAra prakAranA devonA anukrame daza,ATha,pAMca, bAra bhedo che. A bhedo kalpopana deva sudhInA divonA] che. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 4 sUtraH 3 [] [5]zabdazAnaH - daza aSTa-ATha 11- pAMca dAdA- bAra A cAre - saMkhyAvAcI zabdo che. je devonA bheda darzAvA mukela che ] vipa-bheda be prakAra paryanta- sudhInA [hada darzAve che. popapana- Rtva eTale maryAdA, jayAM svAmI-sevaka Adi maryAdA che te. -hopapanna jayAM ttva - maryAdA che tevA sthAnamAM utpanna thayela deva. [6]anuvRttiH - tevA khvaturnivAyA - 6. 4 : sUkS [7]abhinavaTIkAH- A sUtra thakI sUtrakAra maharSi cAre nikAyanA devonA svasvanikAya anusAra mukhya-peTA bhedone jaNAveche. A daza vagere cAra bhedo bhavanapati Adi cAra nikAyanA devonA che. jo ke eka vAta khAsa noMdha pAtra cheke A daza ATha vagere ja peTA bhedo che tema na samajavuM. kemake te sivAyanA paNa peTAbhedo AgaLa kahevAnA che. 11 jemake bhavanapati nA daza bhedamAM ekabheda asukumAra kahayo. A asurakumAranA paNa paramAdhAmI devonA paMdara peTA bheda che. - tethI ja upara mukhya-peTAbheda zabda prayojola che. yathAma: A sUtramAM pUrvasUtraH1nI anuvRtti Ave che. tyAM devanikAyanI saMkhyA cAra kahI che, ahIM daza vagere saMkhyA paNa cAra che. baMnemAM bahuvacana hovAthI vacanabheda paNa thato nathI. tethI bhavanapati Adi sAthe daza-Adine kramAnusAra joDavA joie to ja sUtrano yogya artha nIkaLI zake. -1-6za -bhavanapati nikAyanA devonA asurakumAra, nAgakumAra vagere daza bhedo che. -2-aSTa-vyantara nikAyanA devonA kinnara, kiMpuruSa vagere ATha bhedo che. -3-5gna- jayotiSTha nikAyanA devonA sUrya, caMdra vagere pAMca bhedo che. -4-dAvA:- vaimAnika nikAyanA devonA saudharma, izAna vagere bAra bhedo che. A cAre bhedo, tenA peTAbhedo ke tethI paNa AgaLanA prabhedonuM varNana atre karela nathI. kemake have pachI kahevAnArA sUtra-11,12,13,20 mAM A cAre bheda saMkhyAnuM suMdara varNana karAyeluM che. * vittta:-ahIM vikalpa zabdathI 'bheda'' athavA ''prakAra'' artha grahaNa karavAno che. jethI bhavanapatinikAya devanA daza-bheda che evo artha thai zake. --mer zabdapUrvanI cAre saMkhyA sAthe joDavAno che. kemake vaza-gaSTa-5gdha-dvAza e cAre saMkhyAvAcI zabdono dvandva samAsa thayelo che. ane A pada dvandvAnta hovAthI niyamAnusAra te pUrva nA cAre pada sAthe joDAi jaze - tethI varzAvatpA:, avijJA:, pavitpA:, dvavavijJA: evA prakAranA cAra bhedo samajavA. * ~:-kalpa zabdano '' maryAdA'' ane ''AcAra'' be artha prasidhdha che. paraMtu ApaNe tattvArthasUtrano ja saMdarbha vicArIe to eka viziSTa artha pratipAdita thAya che. Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA - 4 prAyomya: #T: [4,ra4] sUtranI vyAkhyA mujaba "nagaraiveyaka pUrve kalpa che" arthAt saudharmathI azruta sudhInA je bAra devaloka che te badhAM raiveyaka pUrve hovAthI tene - "kalpa"- kahevAya che. # bhavanapati Adi je catuSTaya te A kalpanA anta sudhImAM AvI jAya che. tethI bIjI vyAkhyA anusAra bhavanapati - vyaMtara - jayotiSI ane saugharmathI azruta paryantanA bAra devaloka badhAMno samAveza kalpamAM thAya che. arthAta kalpa eTale bhavanapati thI azrutadevaloka sudhInA cAre nikAya. 2 atra kalpazabdo'dhivAsavAcI jemAM - indra, sAmAnika vagere daza prakAra kalpI zakAya che. [chUTA pADI zakAya che.] tene kalpa kahevAya che.[A dazabheda have pachInA sUtra4:4mAM kahevAyela che.] # kalpa eTale maryAdA - AcAra. artha mujaba, jayAM nAnA -moTA vagerenI paraspara maryAdA hoya, jayAM pUjayonI pUjA karavA vagere AcAra hoya tene kalpa kahe che. bhavanapati devo thI AraMbhI ne bAramA devaloka sudhInA devomAM nAnA-moTAnI maryAdA tathA pUjayanI pUjA vagere AcAra hovAthI tene kalpa kahe che. $ vyavahArathI to ekathI bAra devalokane AzrIne paNa kalpaja kahevAya che. A nyopani:-"kalpa''nA devone kalpopana kahevAya che. 4 vaimAnika nikAyanA deva sudhInA badhA devo kalpopana samajavA. # vaimAnika nikAyanA be bheda che kalpopana tathA kalpAtIta juo-sUtra [4.4-pU.18]. A kalpAtIta devo vaimAnika nikAyanA hovA chatAM tenuM ahI varjana karavAnuM che. mATe "kalpopapanna'' - zabda prayojela che. ja kalpamAM utpanna thAya te kalpopana (deva) * kalpopapanna paryantAH paryanta: - ane utA rthanA: , aMta-cheDo. $ ~opapana sudhInA devonA grahaNa mATe A zabda prayojela che. # bAra devaloka sudhInA devone kalpopanna kahayA che. eTaleke prastuta sUtramujabanA cAre vikalpo ahIM sudhInA devone mATe ja kahayA che te vAta jaNAvavAne mATe ja A paryanta zabdathakI maryAdA nakakI karI che. che tenuM kAraNa e che ke vaimAnikanA be bheda che. kalpopana ane bIjA kalpAtIta. A kalpAtIta devomAM "naiveyaka ane anuttaravAsI devono samAveza thAya che. A baMne prakAranA kalpAtIta devonA varjanane mATe "kalpopannaparyanta" zabda kahelo che. $ jene atte kalpopana deva che te badhAne kalpopana paryanta kahe che. I [8] saMdarbhaH $ AgamasaMdarbha:- bhavakhavaruM vihA pattA vALamata aThThaviAM paNNattA...joisiyA paMcavihA paNNattA....vemANiyA duvihA paNNattA kappopavaNNagA ya kappAiyA Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 4 sUtraH 4 13 ya / kappovaNNagA bArasavihA paNNattA prajJA. pa.1 devAdhikAre sU. 38/2,3,4,6 # tatvArthasaMdarbhaH-bhavanapatyAdinAbhedovize.ma-4 khU.21,22,23,2028, 24 4 anyagranthasaMdarbhaH-(1) jIvavicAra gA. 24 (2)davyalokaprakAzasargaH8 zlo. 1,2,29,58,59,60. G [9]padya:-1- kalpopana aMta sudhI bheda saMkhyA saMgrahI daza ATha pAMca ne bAra bhede cAra devajAti kahI. ' -2- daza ne ATha pAMca bAra gaNatA bheda cAra devo kero - iMdrAdi daza bhavanapatine vaimAnika nA bheda bIjA. U [10] niSkarSa:-A sUtrano niSkarSa, saMlagna bheda saMkhyAvALA sUtromAM mukela che. 0 0 0 0 0 0 0 (adhyAyaH4-sUtraH ) D [1]sUkahetu- bAramA devaloka sudhI IndrAdikanI kalpanA jovA maLe che. tethI te kalpa kahevAya che tema jaNAvyuM. paNa A IndrAdi bheda vivalA keTalA prakAranI che te jaNAvavA A sUtra banAvela che. athavA - A sUtra catunirvAyanA avAntara bhedonA jaNAve che. I [2] sUtra mULa jAmanagrAsaMparaNAdAra lokapAlAnIkaprakIrNakAbhiyogyakilbiSikAzcaikazaH 3 [3]sUtra pRthaka-dra -sAmani - kAryavaMza-paridha - AtmarakSa - sTopa0 .- anIka - prakIrNaka - Abhiyogya - kilbiSikA: ca ekaza: - I [4]sUtra sAra-bhavanapati Adi cAturnikAyomAM uparokata - daza ATha vagere avAMtara bhedonA]pratyekanA - Idra, sAmAnika, trAyanTiMza, pAriSAdya, AtmarakSa, lokapAla, anIka, prakIrNaka, Abhiyogya, killiSika e daza bhedo che.] U [5]zabdazAnaH - indra-adhipati sAmani - sAmAnika, indra samAna RdhyimaMta rAyaviMza - guru sthAnIya maMtrI jevA pariSAdha: - IdanI sabhAnA sabhyo mAbharala - aMgarakSaka TopAi koTavALa jevA mana -senA - senAdhipati gAyo-nokara jevA va - samuccaya artha jaNAve che prI - prajA - nagarajana vitvipas - halakAdevo paza: - eka eka bheda. *digaMbara AmAnyAmAM sAmanika vAyazciAritrAtmarakSa. e pramANe sUtra che. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA [6]anuvRttiH- (1) revazvarniyA: majUra (2) zaSSTavRddhAzavirutvA:-44-. 3 [7]abhinavaTIkA - prathama sUtramAM devonA cAra nikAya kahelA che. A cAre nikAyanA devomAM kalpopanna paryanta devomAM pratyekanA anukrame daza -ATha-pAMca-bAra bhedo kahyA che. A bheda vartI devomAM paNa IndrAdi daza - daza bheda jovA maLe che. jemake bhavanapati nikAya e eka bheda che. tenA asurakumAra-Adidaza prakAre-daza bheda che.A asurakumAranA Indra-sAmAnika vagere dazabheda thAya-e ja rIte nAgakumAranA paNa dazabheda thAya.--eja rIte vaimAnikanA paNa Indra-sAmAnika-trAyanjhizavageredazabheda thAya. have ahIM te daza bhedanI abhinavaTIkA racela che. - sarva devono adhipati athavA rAjA -bhavanapati, vyattara, jayotiSka ane vaimAnika A cAre nikAyo nA devomAM je pota potAnA nikAyavartI devono adhipati - svAmI che tene indra kahe che. jemake sudharmA devalokanA devono svAmI saudharmendra che. - sAmAnika vagere bAkInA navenA adhipati ane parama aizvarya yukata hovAthI tene indra kahe che. - anyadevAsAdhAraNANimAdiguNaparamaizvaryayogAt idaMti iti indrAH * sAmAni:-indranahIM paNa IndrasamAna amAtya, pitA,guru upAdhyAya AdinI jemaje mahAna che, jenAmAM indravanathI, AjJA karavAnI yogyatA ke adhikAra jenAmAM nathI. paNa jenuM aizvarya badhuM samAna che te devone sAmAnika kahe che. - Ayu vagerethI jeo IndrasamAna che. phakata sakaLa kalpanuM Adhipatya nathI paNa bAkI badhuM samAna che. tethI samAna sthAne hovAthI sAmAnika kahayA che. teo amAtya - pitA-guru - mahattara - upAdhyAyaAdinI jema pUjanIya che AdaraNIya che. ___ -Ajaizvaryavarjitam AyurvIryaparivArabhogopabhogAdisthAnam iMdraH samAnaM tatra bhavA: sAmAnikA indrasthAnArhatvAt / mahatattarapitRgurUpAdhyAya tulyAH / / ja rAyaviMza purohito ane maMtrIo. - rAjayamAM je rIte maMtrI ane purohita hoya che. te rIte je deva tenA samAna sthAna upara niyukata hoya che tene trApti kahe che. -maMtrI eTale rAjayanI ciMtAthI bharelA mAnasavALA ane purohita eTale zAMti -puSTI Adi karma karanArA evA maMtrI ane purohita samAna. pratyeka Indra pAse 33-33nI saMkhyAmAM ja A devA hoya che mATe tene trAyastrizat kahelA che. - Indrane salAha ApanAra maMtrI ke zAMti-puSTi karyadvArA prasanna rAkhanArA purohita samAna A devo bhogamAM bahu Asakata hovAthI tene dogaMdaka paNa kahe che. -trayastriMzati jAtA vAyastriMzAH / maMtrIpurohitasthAnIyA hi ye trayastriMzaddevAsta eva Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 4 sUtraH 4 sAyaNvizA ja pariSada - mitra sthAne rahelA - mitra samAna athavA sabhAsadonA sthAna para rahelA. - IndranI sabhAnA sabhyo, je indranA mitra che ana avasare Indrane vinoda Adi thakI AnaMda pamADe che. -pAriSadyA vayasthAnIyAH , pariSadi sAdhavaH pAriSadyAH mitrasaddazA: * AtmarakSa- indranA khAsa aMga rakSako - IndranI khAsa aMga rakSA mATe tenI pITha pAchaLa hathIyAra laIne ubhA rahe, svAmInI sevAmAM khaDe page hoya, evA aMgarakSaka deva. - je zastra ugAmIne AtmarakSaka rUpe pIThanI pachavADe ubhA rahe che te. - jo ke idrane koI prakArano bhaya hoto nathI. to paNa iMdranI vibhUti batAvavA tathA anya devo upara prabhAva pADavA-kavaca dhAraNa karIne zastra sahita IndranI pAchaLa ubho rahe che. - AtmAnaM rakSatIti AtmarakSAH te zirorakSopamA: * Topa- cokiyAta polisa ke cara samAna. - je cora vagerethI rakSA karanAra koTavALa samAna che tene lokapAla kahe che - je sarahadanI rakSA karete lokapAla. - arakSakArthacarasthAnIyAH svaviSayasandhirakSaNanirUpitA. ArakSakAH, arthazcarAzcauroddharaNikarAjasthAnIyAdayastatsadazA lokapAla: * manI:-lazkara tathA tenA adhipati jevA - sUtrathI banI zabda thakI "senA artha thaze. ane bhASyathI manIdhipati zabda hovAthI ""senAdhipati" artha paNa thaze - daMDanAyaka sthAnIya, daMDanAyaka athavA senAdhipati - sainAni. ahIM senA tathA senAdhipati bane artha levAthI daza saMkhyA jaLavAI rahe che. jo sUtramAM baMne khulAsA hota to di saMkhyA 10ne badale 11 thaI jAta. - anIkAni iva anikAni tAni daMDa sthAnIyAni gaMdharvA nIkAdini sapta / % prI :-zaherI ke dezavAsI samAna. - je nagaravAsI samAna che, prajAjana jevA che te prakIrNaka che - prakIrNA eva prakIrNakAH tepaurajanapadakalpA: * gAyonokara tulya devo -cAkara tulya devone Abhiyogya deva kahe che - jemane vimAnavAhana AdikAryo avazya karavA paDe che tevA nokaradeva - Abhimuravyena yogo'bhiyogaH -parArirAdhayiSAyAbhimuravIkRta karmavizeSa:, abhiyogakarma yeSAM vidyate-te karmakara sthAnIyAH Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA ja vivi : aMtyaja samAna devo - nagaranI bahAra rahenArA cAMDAlAdi samAna devo te kilbiSika - halakA devonI koTimAM jenI gaNanA thAya che tenA caMDAla vagere samAna - kilbiSaM - pApaM tadeSAmasti iti / antastha sthAnIyA / ja paST:-eka - eka pratyeka deva nikAyanA A indra Adi daza - daza bheda che tevuM jaNAvavA mATe A zabda prayojAyela che. temAM paNa evA vIsArthaka zabdane jaNAvavA zam pratyaya lagADI za karela che. -athavA-badhAnikAyonImaLIne AindrAdidazavyavasthA chetesUcavavA zabda mukavAmAM Avela che. * vizeSa:- ahIM rUdra vagere dezanI je vyavasthA karI che te sarva sAmAnya kathana che. te niyama mAM paNa apavAda che je have pachInA sUtramAM jaNAvela che. U [8] saMdarbhaH$ AgamasaMdarbha-reviMA parva samALiyA...tAyatI, pAtra,sovevana... yAdiva nAyaravA sthA, sthA. 3-3-jU. 224/8,,20,22,22,24,25 devakidivasie...Abhijogie aupa. sU. 41/1(15),4(18) caubvihA devANa ThitI paNNattA, taM deve NAmamege, devAsiNAte nAmamege, devapurohite nAmamege, devapajjalaNe nAmamege sthA. sthA. 4-u.1 sU. 248 je anyagranthasaMdarbhaH- bRhatasaMgrahaNI gAthA - ranuM vivaraNa U [9]padya :(1) trAyanTiMzaka lokapAlo bheda bene pariharI AThabhede deva vyaMtara, jayotiSI paNa cittadharI prathama bhavanapati sthAne bheda dazane mAnava deva vaimAnika sthAne, teha daza svIkAravA. (2) Idra sAmAnikane trAyazciMzam pAriSAgha AtmarakI. lokapAlane anIka prakIrNaka abhiyogyane kilbiSI U [10] niSkarSa - A sUtra no niSkarSa have pachInA sUtrapanI sAthe Apela che. B D D D D D (adhyAyaH4-sUTa 5) U [1]sUtrahetu:- uparokata sUtramAM cAre nikAyanA devomAM TU Adi je daza-daza bhedane jaNAvyA tenA apanAdane A sUtra jaNAve che jaNAve che. [2]sUtra mULaH- trAyazciMzopajIvavyAsakyoti: Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 4 sUtraH 5 17 [] [3]sUtra:pRthaH- spriMza - hoddAha - vAM- antar - jhyotiSThA: [4]sUtrasAraH- vyaMtara ane jayotiSka nikAya trAyatriMza ane lokapALa varjita che [ arthAt te be jAtimAM trAyatriMza ane lokapALa nathI - bAkInA jJAti ATha bhedo che ] ] [5]zabdajJAnaH- badhA zabdonA artho kahevAi gayA che. trAyaspriMza - [juo sUtraH4] vyantarI - vyaMtara [juo sUtra :1] varSAM - varjine - choDIne. [] bhiyogyakilbiSikAzcaikazaH I [6]anuvRtti:--1-rUkSamAnivAstri pariSadyAtmarakSopAAnIpILA hopAlpha lokapAla [juo sUtra 4] jyottiSTha - jayotiSka [juo sUtra:4] -2- tevA vaturnivAyA: [7]abhinavaTIkAH- sUtrapote ja svayaM spaSTa che. chatAM tenI vizeSa samaja ne mATe ahIM . muddAsara keTalIka noMdha rajU karela che. -1- sUtrakAre devonI cAra nikAya kahele che bhavanapati - vyaMtara - jayotiSma-vaimAnika. -2-AcAranikAyamAM pahelA bhavanapati ane chellA vaimAnika e baMnemAM to'ndra vagere daze bhedonuM astitva che ja. -3- prastuta sUtramAM jaNAvyA mujaba vyantara ane jayotiSka e benI badhI nikAyomAM arthAt vyantara nA ATha mukhya bheda ane jayotiSkanA pAMca mukhyabhedane AzrIne jaNAve che ke temAM trAyatriMza ane lokapAla e baMne hotA nathI. -4-bhASyakAra maharSilakhecheke vyantarA jyotiSpatva avidyA bhavanti arthAt vyantara ane jayotiSka nikAyanA devomAM ATha bhedo hoya che. -5- A AThabheda eTale - phandra, sAmAni, pariSAya, AtmarakSa,anI, prIna, Abhiyogya, kilbiSika -6- sUtraH4 utsargavidhi jaNAvatuM hatuM ahIM teno apavAda jaNAve che. -7- zlokavArtika nA kartA vidyAnaMda svAmIjI jaNAve che ke rAjAnA viziSTa punyAnusAraja maMtrI-purohita ke ArakSaka nI prApti thAya che. evuM punya A be nikAyavALA jIvanuM nathI hotuM. tethI tene maMtrI - purohita Adi sthAnApanna thatA nathI. mULa sUtrano saMkSepArtha eTalo ja che ke -"vyaMtaranikAyanA ATha ane jayotiSkanikAyanA pAMca bhedo phakata indu Adi ATha vibhAgomAM ja vibhakata che. kemake e baMne nikAyomAM trAyatriMza ane lokapAla jAtinA devo nathI. ] [8] saMdarbha : : AgamasaMdarbhaH- vALamaMtara gosiyALa tAyatIma opAna natya prajJA. 1.2suu. 47/3 evaM 50 / 3 - sUtra varNane logapAla evaM trAMyastrizasya ullevo na vidyate / a 4/2 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA __ -nanu prajJA. pa.-2-sU. 46/3 evaM 51/4 dvayorvarNane vAyastriMzata evaM logapAlaullekha vidyamAnaH | U [9]padya - -1- prathama padya - pUrvasUtramAM kahevAI gayuM che. -2- e daza paikI trIjA chaThThA, nathI vyaMtara jayotiSImAM bhavanapati vyaMtaramAM Idro, banne vezyA pIta sImA. U [10] niSkarSa:- sUtra4 tathA prastuta sUtramAM kathanato ati sAmAnya ja jaNAze ke dareka nikAyanA devomAM A IndrAdi vibhAga hoya che. paNa tenuM kAraNa zuM vicAravuM? prathama to e vAta che ke devo paNa sarvathA sukhI ja hoya, tyAM koI mAlika-nokarake sevya - sevakana hoya tevI mAnyatA nirmULa thAya che. devalokamAM paNa koI rAjA che - koI nokara che - koi maMtrI che. koi koTavALa che- koI paracUraNanagarajanajevA paNa che. arthAtyAMjaIeto paNa koIkato mAlika hovAno. have jo mAlika ja svIkAravo che to trIjA [uthvI lokamAM rahelAne mAlika banAvavA karatA traNalokane aMte rahelA trilokezvaraneja zAmATenabanAvavo? kadAca punyanAyogendra nI ja padavI paNa maLI jAya to paNa te rAjApaNuM keTalo kALa Takaze? tenA karatA kAyamI rAjApaNuM meLavavuM zuM khoTuM? arthAta jo mAthe sarvocca mAlika joIto hoya to mokSamArgane anusaro ane jo svaya mAlika banavuM hoya to mokSane prApta karavo eja eka mAtra zreyasara kartavya che. 0 0 0 0 0. (adhyAya 4 sua6) U [1] sUtraraMtu devonI cAranikAya kahI che. to zuM indro paNa cAra ja haze? evuM koI vicArI zake - A samasyAnA nivAraNa mATe prastuta sUtranI racanA thayelI che. - A sUtra IndranI saMkhyAno niyama darzAve che. '[2] sUtramULa-pUrvayo : [3] sUtra pRthapha-pUrvayo. - di: - rUdrA: U [4]sUtrasAra-pahelA be nikAyamAM eTale ke bhavanapati ane vyaMtaranikAyomAM (pratyekanA) be-be indro che. 0 ki zabdajJAna:pUrvayo: pUrvanA be [cAra nikAyamAM thI pahelI be nikAyanA devo] dvie - [be-be] d-Indra (juo sUtra4] U [] anuvRtti - devazvarniyA: [7]abhinavaTIkA- prathama sUtramAM devonI cAra nikAya jaNAvI che. te cAra Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 4 sUtraH 19 nikAyomAM prathamanI be nikAya arthAt bhavanapati ane vyaMtara e be nikAyonI ahIM vAta karelI che. A be nikAyomAM devonA jeTalA vikalpa che. te dareka vikalpamAM be-be Indro hoya che eTale ke bhavanapati nikAya nA dasa bheda che to te dazamAM ane vyaMtara nikAyanA ATha bheda che tote baMnenA paNa be-be Indo jANavA. - pUrvayo: pUrvanA be. -pUrvayo: zabdathI prathama ane dvitIya e be nikAyanuM grahaNa karavuM joIe. tethI ja bhavanapati ane vyaMtara nuM grahaNa thayuM. -pUrva zabdane mos pratyayelAgI je pUrvayo: rUpa banyuM che.te dvivacanAnta rUpa hovAthI AghanI be nikAyanuM grahaNa sUcave che. - athavA prathama nikAyanI nIkaTatAne lIdhe ke tRtIyAdi nikAyanI apekSA e jotA dvitIya nikAyanuM paNa "pUrvIpaNuM sidhdha thAya che. mATe tenuM grahaNa karyuM. A ja dInnA: ahIM be-be indro evo vaNA rUpa artha garbhita che. tethI teno vigraha drauDha DundrI yeSAM te dIndrA: e prakAre thaze. - ahIM vaNArthanI vivakSA hovAthI be-be indro evo artha thAya che ke jenA pariNAme asurakumAra Adi bhavanapatimAM ane kinnara Adi vyaMtaromAM dakSiNano eka ane uttarano eka evA be indronI gaNanA karavAmAM AvelI che. ja pUrvanI be nikAya ja sUtramAM kema lIdhI? $ jo badhAM ja Indro eka-eka hota to AvI samasyA utpanna thaI na hota. paraMtu pUrvanI be nikAyamAM [bhavanapati ane vyaMtara mAM] pratyeka jAtimAM be-be indro che. jayAre bAkInI be nikAya [jayotiSka ane kalpopanna vaimAnikamAM eka-eka Indraja che.] - A rIte dIndrA: evuM sUtra banAvavAthI prathamanI be nikAyane spaSTapaNe alaga pADela che. kemake pUrva sUtraH4mAM sAmAni Adi daza bheda jaNAvavA thakI badhI nikAyamAM indro che tevuM spaSTa kathana to kareluM che. tethI eka Indra che tevuM bIjI vakhata kahevAnI jarUra nathI. - paraMtu IndronI saMkhyA ekane badale be hovAthI prathama be nikAya mATe alaga kathana Avazyaka hatuM. mATe sUtrakAre pUrvanI be nikAya ja lIdhI. ja be-be IndronA nAma nirdeza# indronI saMkhyA 48 ke 64-maMtavya bheda spaSTIkaraNa. sUtrakAramaharSie tatvArthasUtranA svopajJa bhASyamAM je saMkhyAnI noMdha karI che te mujaba(1) bhavanavAsinA 1042=20 Indro (2) vyaMtara nikAyanA 8x2 16 Indro (3) jayotiSka nikAyanA 2 indro (4) vaimAnika nikAyanA 10 indro e rIte kula - 48 indronI noMdha karelI che. paNa vANa vyatara jAtinA - bIjA - 16 Indro saMbaMdhi kaMIpaNa kahayuM nathI. Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA A ja prakAre (1) sidhdhasenIyaTIkAmAM paNa -48, (2) hAribhaddIya TIkAmAM A cAra nikAyanA ja indronI vyAkhyA che, (3) paMDita sukhalAlajI paNa A saMkhyAnI noMdha kare che. (4) digaMbarIyamukhyaTIkAomAM paNa AcAranikAyAnusArajaprathamanI benikAyanA bhedonI saMkhyA nAma nirdeza pUrvaka jaNAvelI che. (5) jinabhadragaNI kSamA zramaNa kRta bRhat saMgrahaNI gAthA 59-60mAM vyaMtaranA ja 16 Indo gaNAvelA che. kSetraloka prakAzamAM 64 indronI gaNanA che. tyAM zrI prajJApanA sUtranI sAkSI paNa muke che. vyavahAramAM paNa 64-IndronI je vAta prasidhdha che tyAM - uparokata-48 indro tathA vANavyaMtaranI- 8 jAtinA be-be maLIne bIjA - 1 Indono ullekha che. tethI kula- 64 Indro jaNAve che. -- bhavanapati nikAyanA 20 indro nikAyanuM nAma | dakSiNano Indra | uttaranA Indra [1] asurakumAra camara bali [2]nAgakumAra | dharaNa bhUtAnaMda [3] vighukumAra hari [kAMta] hariSada [4] suvarNakumAra veNudeva veNadArI [5] agnikumAra agnizikha agnimANava [] vAtakumAra | velamba prabhaMjana [7] svanitakumAra sughoSa mahAghoSa [8] udadhikakumAra jalakAnta jalaprabha [9] dvIpakumAra | pUrNa avaziSTa [viziSTa [10]dikakumAra | amitagati amitavAhana -2-vyaMtara nikAyanA 16 Indro nikAyanuM nAma dakSiNano indra uttaranA Indra [1] kinnara | kinnara kiMpuruSa [2] dvipuruSa sapuruSa mahApuruSa [3] mahoraga atikAya mahAkAya 4i] gaMdharva, gItarati gItayaza [5] yakSa pUrNabhadra mahAbhadra [5] rAkSasa mahAbhIma surUpa pratirUpa [8] pizAca kAla mahAkAla bhIma [7] bhUta Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suvastra adhyAya: 4 sUtraH -3- vANavyaMtaranA 16Indo titvArthabhASa-TIkAdimAM ullekha nathI] - vANavyaMtaranuMnAma | dakSiNano Indra | uttaranA indra, [1] aNapatnI saMnihita sAmAna [2] paNa patnI dhAtA vidhAtA [3]RSivAdI RSi RSipAla [4] bhUtavAdI izvara mahezvara [5] kaMdita vizAla [6] mahAjaMdita hAsya hAsyarati [7] kohaMDa kUiSmAMDa zveta mahAzveta [8] pAvaka pataMga pataMgapati -4- jayotiSka nikAyanA ra-indo:-caMdra ane surya e baMne jayotiSa- indro che. jayotiSa indra saMbaMdhe khulAso - bhASyakAra maharSi jaNAve che ke - "Itig vadava: sUryAravandramavu'' arthAta A surya ane caMdra-indratarIkenI gaNanA bhale eka -eka nI karI, paNa sUrya -candra ghaNAM che. (1) asaMkhyaya dvIpa-samUhane lIdhe sUrya ane caMdra paNa asaMkhya che. (2) - phakata aDhI dvIpanI gaNatarI mukIe to 13ra caMdro ane 132 sUryothAya jaMbUdvIpamAM 2-caMdra-sUrya lavaNasamudramAM 4-caMdra4sUrya ghAtakIkhaMDamAM 12 caMdra 12 sUrya kAloda samUdramAM 42-caMdra sUrya puSkaravara dvIpArdhamAM 72 caMdro - 2 sUryo -eTale ja caMdra - sUryanI 66- 16 paMkita kahIlI che. kemake kula 132 caMdra, 132 - sUrya thAya jemAM pUrva - pazcima 66-7 nA be bhAga paDI jaze. paraMtu ahIMjAtine AzrIne sUrya ane caMdraevI eka-ekajAtigaNatAphakata bebheda kahyA che. mATe jayotiSka nikAyanA be Indo jANavA. -pa-vaimAnika nikAyanA- 10 Indro * ahIM vaimAnika nikAyano artha kalpopapanna ja levo. kalpAtIta eTaleke bAra devaloka uparanA raiveyaka ane anuttaranuM ahIM grahaNa karavuM nahIM kAraNake - -1- tyAMnA badhA devo svataMtra hovAthI mami kahevAya che. -2-A kalpAtIta deva hovAthI tyAM indra, sAmAnika vagere prakAre koI bheda hotA nathI. badhAM Indra jevA ja hoya che. -3- prAyaH karIne temane prayojanano abhAva hovAthI gamanAgamanathI rahita hoya che. daza indronI gaNatarI [1] pahelAM saudharma devalokano Indra- zakendra siaudharmendro che. [2] bIjA izAna devalokano Indra- IzAnendra che. . Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA [3] trI 21 sAnatkumAra vinondra - sanatkuMbhArenche. [4] yothA mAundra vinondra - mahendra che. [5] pAMcamAMbrahamaloka devalokano Indra-brahmajUche. [] chaThThA lAMtakatrIjA devalokano Indra-lAMtakendra [7] sAtamA mahAzukra devalokano I-mahAzu kendra che. [8] 416HisasA sonondra-sasAnche. [9] navamAAnata ane dazamAprANata-ebane devalokano ekaja Indra che. -mANatendra [10] agIyAramA AraNa ane bAramA ayyata e baMne no eka indra- acyatendra e rIte bAradevalokache. jemAM 1thI8nAekaekaIndro ane navamA-dazamAno saMyukata Indache tathA agIyAramA-bAramAno saMyukta Indra che. tethI devaloka bAra hovA chatAM IndranI saMkhyAdazanI che. 0 [8] saMha:4 maha:do asurakumAriMdA paNNattA taM jahA camare ceva balI ceva do NAgakumAriMdA paNNattA taM jahA dharaNe ceva bhUyANaMde ceva do suvannakumAriMdA paNNattA taM jahA veNudeve ceva veNudAlI ceva do vijjukumAriMdA paNNattA taM jahA haricceva harisahe ceva do aggikumAriMdA paNNattA taM jahA aggisahe ceva aggimANe ceva do dIvakumAriMdA paNNattA taM jahA punne ceva visiDhe ceva do udahIkumAriMdA paNNatA taM jahA jalakaMte ceva jalappabhe ceva do disAkumAriMdA paNNattA taM jahA amiyagati ceva amitAvahaNa ceva do vAtakumAriMdA paNNattA taM jahA velaMbe ceva pabhaMjANa ceva do thaNiyakumAriMdA paNNattA taM jahA ghose ceva mahAdhose ceva .. do pisAiMdA paNNattA taM jahA kAle ceva mahAkAle ceva do bhUiMdA paNNattA taM jahA surUve ceva paDirUve ceva do jakrivaMdA paNNattA taM jahA punnabhadde ceva mANibhadde ceva do rakkhasiMdA paNNattA taM jahA bhIme ceva mahAbhIme ceva do kinnariMdA paNNattA taM jahA kinnare ceva kiMpurise ceva do kiMpurisiMdA paNNattA taM jahA sappurisaceva mahApurise ceva do mahoragiMdA paNNattA taM jahA atikAe ceva mahAkAe ceva do gaMdhavviMdA paNNattA taM jahA gItaratI ceva gIyajase ceva * sthA. sthA. 2-u.3-sU.94-1 thI 18 :- sthA. 2/3/84 sUtramA aNpanni ko3 soNe 5-5o nA 554555 4 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 4 sUtraH anyagranthasaMdarbha64 - indro-kALalokaprakAza - sarga -30, zloka 188 vyaMtara Indra- (1) kSetra lokaprakAza - sarga - 12, zloka 217 thI 221 (2) bRhata saMgrahaNI gAthA -pa9,60 vANavyaMtaraindra - kSetra lokaprakAza sarga - 12 zloka - 249 thI 257 bhavanapati- (1)kSetra lokaprakAza sarga - 13 zloka - 3,4, 254 thI 277maLe. (2) brahata saMgrahaNI gAthA 48thI 50 vaimAnika - bRhat saMgrahaNI gAthA -pa3ne AdhAre jayotiSka (1) sUryacaMdrabRhatakSetrasamAsagAthA-395,48,568, 577, 46. (2) bRhat saMgrahaNI gAthA - 64-65-66 [9] padya - -1- prathama nI nikAbemAM IndubaLe bolatAM. bhavanapatinA vIza Indro sUtrathI avalokatA deva vyaMtara sthAna gaNanA Indra batrIza dekhatA kRSNa nIla kApota tejasa cAra lezyA vaLatAM -- padya bIjuM pUrva sUtra sAthe apAI gayela che. 0 [10] niSkarSa -vaimAnikamAM agIyAramAM-bAramAM baMne devalokano adhipatiIndraeka kaho, navamA-dazamA baMne devalokano adhipati paNa eka kahayo. bAkInA ekathI AThamAM pratyeka devalokano eka eka adhipati kahyo jayAre bhavanapati tathA vyaMtaramAM pratyeka vibhAnamAM be-be indo kahyA. A vAtane jarA judI rIte ghaTAvIe to uparanA cAradevalokamAM eka-eka IndranI satA babbe devalokamAM cAle che. eka thI ATha devalokamAM pratyekanI IndranI satA pota-potAnA devalokamAM sarvAze varte che. jayAre bhavanapati-vyaMtaramAM eka eka IndranI satA deva lokanA ardha vibhAgamAM ja varte che. zlokavArtikanA kartAzrIvidyAnaMda svAmI tene punyanI kyAzakahInaputyarUpaghaTAve che. AvA alpapunyapaNAnI vibhAvanA janmI kayAMthI? uparanA devalokasAthenA tulanA mAMthI. paNa uparanA devalokanI kalpAtIta sAthe tulanA karI eto? lpAtItamAM badhAM ja Indo chatAM badhAnuM svAMga sAmrAjaya, eka karatA vadhu indro hovA chatAM sAmrAjyamAM koI pheraphAra ke bhAgabaTAinathI - to paNa A devonI saMkhyA keTalI thavAnI? tenAthI paNa upara jaIe to anaMta sAmrAjayanA anaMta dhaNI evA sidhdha bhagavaMto birAjamAna che. tenI saMkhyA anaMta che. paNa jANe badhAM ja traNe jagatanuM sAmrAjaya bhogavI rahyA che. jo samagra jagatanuM sAmrAjaya bhogavavuM hoyato karmanirjarA ja dhyeya banAvavuM paDaze. prakRSTapunyathI banne devalokanA sAmrAjaya jevuM ayyatendrapaNuM maLI jAya, ahamindapaNuM paNa maLI jAya paraMtu jo traNa jagatanuM sAmrAjaya joituM hoya to punyane paNa beDI samAna gaNI Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA saghaLA karmo toDavA joIze to ja ratnatrayInuM ArAdhana molamAM laI javA upayogI banaze. OOOOOOO adhyAya 44 sUtraHo) | [1]sUtra hetu prastutasUtrabhavanapati ane vyaMtaranikAyanIlezyAne jaNAve che. U [2] sUtramULaH-pItAnA : 0 [3] sUtra pRthaka pauta - manta - sTeza: U [4] sUtrasAra-pahelA be nikAyanAdevo] pIta-paryantalezyA [vALA che arthAt [bhavanapati ane vyaMtaranikAyanAdevone kRSNa-nIla-kApota-pItae cAralezyAo hoyache] [5]zabdajJAna :ta - tejas mata- maryAdA sUcave che [pIta jene atte che] hezyA - zArIrika varSa pUrve sUtramAM kahevAI gayuM che. [6] anuvRtti - (1) pUrvayoddhA : sUtra 4:6thI pUrvayo: nI anuvRtti levI. (2) vevasthAyI: nI anuvRtti levI. U [7]abhinavaTIkA -svopallabhASyamAM jaNAve che ke-pahelAM banenikAyanAdevone pIta-paryanta cAralezyAo hoya che. ahIM bhASyanA zabdone AzrIne abhinavaTIkA karela che. * pUrvayo: pUrva sUtramAM jaNAvyA mujaba pUrvayo. devonI cAra nikAya jaNAvelI che. temAMthI prathama be nikAya levI. tethI ahIM bhavanapati ane vyaMtaranuM grahaNa karela che. -- pUrvayoH nikAyayoH - bhavanapativyantarayo: devAnAm, upalakSaNatvAt devInAM ca -pUrvanI benikAyathI bhavanapati ane vyaMtaradevonuMrahaNa karavuM ane upalakSaNathI devInuM paNa grahaNa karavuM. eTale bhavanapati ane vyaMtaradeva-devIonI [pItAnta lezyA hoya che.] pItAnta - pItA ante yAsAM lezyAnAM tAH pItAntAH - pItalezyA jene atte che te legyAone pautAta kahI che. - pItAtAyA che te pautIta zyA: pItAnta kahevAthI kRSNa-nIla-kApota-taijasa e cAra lezyA samajavI.[ahIM cothI lezyA mATe hAribhadiyaTIkAmAM tainaIzabda vAparyo che. tenuM kAraNa e che ke pati no paryAya zabda tainas che. jene prAkRtamAM "tera" kahevAmAM Ave che.] -sUtranI lAghavatAne mATe tAta evA eka zabda thakI cAre vezyAnA astittvane jaNAvela che. ja sezyA - kezyAno svIkRta artha che. "Atma pariNAma''. *digaMbara AmnAya mujaba sUtra 2 gativi pattAnta : mAM baMne sUtra samAviSTa karAyA che. Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya: 4 sUtra: 7 25 - daMDaka prakaraNanI vRttimAM jIvanA svabhAvanA baMdhAraNane vezyA kahI che. - tattvArthavRtti mujaba vezyA e kaSAyanA udayanuM athavA yogajanaka zarIranAma karmanA udayanuM phaLa che. A rIte lezyAno artha lokaprakAzamAM daMDakaprakaraNamAM tathA tattvArthanA bIjA adhyAyamAM audayika pariNAmonA varNanamAM karela che. taduparAMta lokaprakAza - daMDaka ke bRhasaMgrahaNImAM A arthane svIkArI ne ja ekendriyathI vaimAnika paryanta vezyAnuM vibhAgIkaraNa karela che. jayAre ahIM sidhdhasenIyaTIkAmAM-lezyA eTale "zarIrano varNa" evo arthakarelo che. zarIravarNa mAtratvAd dravya lezyA etAH A bAbatano gujarAtI vivecako - paM. sukhalAlajI ke pU.rAjazekhara vijayajI svIkAra kare che. teo paNa vezyAno artha zArIrika varNa kare che. hArIbhaddIya TIkAmAM A aMge koI ullekha nathI. jayAre sidhdhasenIya TIkAmAM tenA saMpAdake TIppaNI karatA lakhyuM che ke - Ta ramatam tat yaduta zarIravaIpa jezyA, tu yogapariNAmo lezyA, lezyApudgalastu anya eva AgameSu nirdizyante / eTale vezyAnA be artha A sUtramAM jovA maLe che. (1)yoga pariNAma rUpa (1)zarIranA varNa rUpa jIvo vi- (1) kRSNa - atikALo (2) nIla- ocho kALo (3) kApota bhUro (4) tejo - lAla (5) padma - khulato pILo (6) zukala - ati sapheda * jerA saccA :- pItAne zabdathI ahIM prathamanI cAra vezyAnuM grahaNa thaze. (1)kRSNa (2)nIla (3)kapota (4)taijasa-pIta). uparokata baMne artha mujaba - bhavanapati tathA vyaMtara nikAyanA devonA zarIrano varNa koino kRSNa- koIno nIla-koino-kApota ane koIno pati e rIte kRSNAdi cAramAMthI koIpaNa hoI zake. bIjA arthamAM - A baMne nikAyanA devomAM "yogapariNAmarUpa legyA" kRSNa-nIlakApota-taijas e cAramAMthI koIpaNa eka saMbhave che. dravyathI cAralezyA kahI che. bhAvathI tocha e vezyA saMbhavI zake. eTaleke adhyavasAya thI to kRSNAdi cha e vezyAno saMbhava che. paNa dravyathI padma ane zukala e be legyA kadApI A devone saMbhavatI nathI. # bIjA sUtramAM lezyA adhikAra samaye ja A baMne nikAyonI lezyA kema na jaNAvI? - drA zabdathI kadAca baMne nikAyano saMbaMdha joDI zakAyo hota paNa sUtranI lAghavatA tathA pUrvanI be nikAyano viSaya-adhikAra cAlu hovAthI A sUtra ahIM mukela che. U [8] saMdarbhaH4 AgamasaMdarbhaH- mavanava vALamaMtara....vAritrego - A 2-3-4. pa2 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 tattvArthasaMdarbha: - 36. 4-sU. 2 tRtIya:pItaoya: anyagranthasaMdarbhaH (1)kSetralokaprakAza - sarga - 12 - zlo . 263 - vyaMtara nI lezyA (2)kSetralokaprakAza - sarga - 12 - zlo . 302 - bhavanapatinI lezyA. (3) daMDaka prakaraNa gAthA - 15 mULa tathA vivecana. (4) bRhat saMgrahaNI gAthA - 193 mULa tathA vivecana. [] [9] padyaH (1)-paheluM padya pUrvasUtra H 6nA padya sAthe kahevAi gayuM che. (2)-bIjuM padya pUrvasUtra H panA pagha sAthe kahevAi gayuM che. tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA [] [10]niSkarSa:-lezyAno artha Atma pariNAma ke svabhAvarUpejosvIkArIetoAvA pariNAma kula cha kahayA.jemAMnA prathama traNa azubha ane pachInA traNane zubha gaNelA che. jayAre bhavanapati ane vyaMtara mAM prathama cAra lezyAo kahI tyAre evuM paNa svIkAravuM ja paDe ke A baMne nikAyamAM bahulatA e azubha lezyA samajavI rahI. kemake kRSNa-nIlakApota te traNato azubha ja che. eka mAtra pIta (taijas) ne zubha lezyA gaNelI che. A prathamanI azubha lezyAmATe krodhakaSAyane AzrIne anukrame traNa vizeSaNo vaparAyA che atikrura - krura - alpadgura. paramAdhAmI asurakumAra toatikrura pariNAmI hovAthI kRSNa lezyAvALA ja kahelA che. paNa A badhI vAtanoniSkarSazuM? e ja kedevagatimaLavA pAtrathI jIvananuM dhyeya samApta thatuMnathI. devagati eTale prakRSTa punyano udaya ja che tevuM mAnavuMyogya nathI. paramAdhAmI deva je marIne aMDagolika thAya che. tenuM svarUpa vAMcIe to jIvanamAM kyAreya deva thavAno vicAra ja Ave. devonI A lezyAnA viSaya thakI eka ja vicAraNA jarUrI lAge ke AvI azubha pariNAmI sthitimAMthI kayAre bahAra nIkaLI zubha pariNAmanI dhArAe AgaLa vadhI zuM. jo zarIranA varNarUpa lezyA artha laie to zarIrato eka vakhata choDavAnuM ja che. pachI gamete varNa hoya deha mamattva vimocananI ja bhAvanA bhAvavI. adhyAya :4 sUtraH8) [1] sUtrahetu :- devonA kAmasukha ke maithuna sevana saMbaMdhi vicAraNA ne mATe A sUtranI racanA thayele che. [] [2] sUtra:mULa:-jayapravIvArA A pezAnAt [3] sUtraHpRthakH- gaya pravIcArAH A aizAnAt [] [4]sUtrasAraH- izAna [devaloka] sudhInA [devo ] kAyAthI pravIcAra karanArA che - Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 4 sUtraH 8 [eTale ke zarIrathI viSayasukha bhogavavA vALA che] [] [5]zabdazAnaH jAya - zarIra pravivAra - viSayasukha/maithunasevana zAnAt - izAna devaloka sudhI. A - paryanta - hada/maryAdA [] [6] anuvRtti H- tevA khvaturnivAyA: sUtra 4:1thI nI devA: anuvRtti levI. [7]abhinavaTIkAH- bhavanapati thI AraMbhIne izAna devaloka sudhI deva ane devI baMnenuM astittva che. deva viSayaka vividha bAbatonI vicAraNA sAthe sUtrakA2 maharSi devonA pravicAra ne A sUtra thakI jaNAve che. kemake deva ane devI baMne jayAre A tamAma nikAyomAM hoya cheto temanI vacce kei zarIra saMbaMdha hoya che ke nahIM ? che to kevI rIte che ? e viSayaka vizeSatAnuM darzana karAvavuM Avazyaka che. 27 sAmAnya artha H- bhavanapati, vyaMtara, jayotiSka, [pahelA devaloka] saudharma ane [bIjA devaloka] izAna sudhInA devone jayAre kAma vAsanAno udaya thAya tyAre devIo sAthe kAyAthI maithuna seve che. A maithuna sevanakriyA manuSya puruSa ane strInA maithuna jevI hoya che. sUtranA zabdone AzrIne abhinavaTIkAbAya -Aya eTale zarIra. * pravIcAra:- pravIcAro maithunopasevA kAyaH zarIram iti / -pravIcAra eTale maithuna sevana athavA maithuna vyavahAra. kAyapravIcAra:- kAyena pravIcAra eSAm iti kAyapravIcArAH - zarIra thakI strI saMbhoga Adi je maithuna sevana karAya che. tene''kAya pravIcAra'' kaheche. - bRhata saMgrahaNImAM jaNAve che ke-bhavanapati thI IzAna devaloka sudhInA devo potAnA vaikriya zarIra vaDe-manuSya strI puruSanI jema maithuna sevanArA [saMbhogakaranArA] che. A devo saMkilaSTa pariNAmavALA puruSaveda rUpa karmanA prabhAvathI manuSyanI jema maithuna sukhane anubhavanArA che. tethIja sarvAMga vaDe kAyakleza thI utpannasaMsparzanAsukhane pAmInetemAM prItivALA thAya che. --sarvAMga sparzayukata saMbhoga vinA temane tRpti thatI nathI. --maithuna sevanamAM tIvra anurakatathAya che. sarvAMgINa sparza sukha mANIne ja saMtoSa meLave che. vAyapravIvAra kai rIte? :-kSetra lokaprakAzamAM A devonA kAyapravIcAranuM varNana kare che. te mujaba H devonA prema ane prItine bamaNA karelI sarvAMga suMdara devI patidevanA cittane anusarIne aneka rUpo vikurve che. devo paNa potAnA aneka rUpo vikarvI AvI strIo sAthe tenA aMga pratyaMgamAM gADha AlIMgana Ape che. -mukhane khUba namAvIne, dabAvIne, sItkAra chuTe te rIte hoThone cuMbana kare che. Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA -teapsarAne khoLAmAM besADInadayanApUrvakastanane madanakarIne manuSyanAmithunanI jema maithuna rasamAM DUbI jAya che. - tIvra puruSa vedano udaya zAMta thatA-sarva aMgonA kAyakaleza thI utpanna thayela sparza thI nivRtti pAme che. kAmanA unmAda vALI apsarA paNa bhaya-kaMpa-avAja-lajajAyukata ceSTA-niHsaMkoca paNe vaLagI javuM-prati AliMgana-prativacana-praticuMbana -kabutara Adi jevA avAja Adi aneka surata krIDA dvArA ghaNA kALa sudhIdevonI madonmatatAne vadhAre che ane vaikriya zukrano tenA saMpUrNa aMgamAM saMcAra thavAthI kilaSTha strIveda nI vedanAne tRpta kare che. -saMbhoga karAvatI evI divyastrIonA zarIramAM gayelA te zukra pudgalo cakSu-zrotraprANa-rasanA ane sparzana AbadhI indriyo rUpe pariName che. ane te pariNamelA zukra pudgala devAMganAonA rUpa-lAvaNyanA vaibhavane tathA saubhAgya ane yauvanane prakaSTa banAve che. A pramANe koIka devatA dIrdhakALa sudhI AvA bhogabhogavavA chatA tIvrakAma vedanAthI unmata cittavALA banelA hoya ane potAnI nAyikAne bhogavavA chatA atRpta rahyA hoya tyAre bIjI devIne bhogavavAnA AzayathI potAnA upara anurAgavatI evI vezyA sardaza aparigrahitA devIone bhogave che. * mA- ahIM moDuM upasargamaryAdAarthamAM vaparAyelo nathI paNa abhividhiarthamAM prayojAyo che. tethI ja A dezanAt no artha "IzAna svarga pUrve' evo na karatA izAna devaloka paryanta evo karyo che. ja zAnA- bIjA izAna devaloka sudhI. - jayAre IzAna paryanta kahe tyAre cheka adholokathI mAMDIne IzAna devaloka paryantanI devanikAyanuM grahaNa thaze. -tethI-bhavanapati, vyaMtara [vANavyaMtara paNa), jayotiSka ane pahelo devaloka-sudharma tathA bIjo devaloka IzAna eTalAnuM grahaNa karavuM - arthAt bhavanapatithI laIne izAna devaloka sudhInA badhA devone upara jaNAvyA anusAra kAyAthakI sarvAga maithuna saMbhave che. * vizeSa gaNezanA sandhi thai zaktI hovAchatAM ahIM gA+nIsaMdhikarelanathI.kemake sandhi thavAthI thazAnAt zabda ja vaMcAze. mA upasarga che ke nahIM te nakakI thaI zakaze nahIM. # sUtra thakI devalokamAM devInuM astittva ane pravIcArano sadbhAva baMne vastu nizcita thAya che. jo ke sUtra ke bhASyamAMdevIno spaSTollekha nathI to paNa cArathIno viroSa pratipati: nyAya mujaba AgamanA vyAkhyAnathI devInuM astittva ahIM samajI levuM. - 4 janmanI apekSAe devIonuM astittvabhavanapatithI izAnadevaloka sudhI ja hoya che. tethI AgaLa devIno janma thato nathI. $ deva-devInA saMbhogamAM vaikriya zukra pudagala devInA zarIramAM jatA hovA chatAM audArika pudgala nA abhAve devIne garbhadhAraNa karavApaNuM nathI. Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 4 sUtraH 9 [8] saMdarbhaH AgamasaMdarbha :- sUtra - 10mAM A sUtrano Agama pATha che. anyagranthasaMdarbha:-(1) bRhat saMgrahaNI gA. 181 - kAya pravIcAra (2) bRhat saMgrahaNI gA. 184 - devIutpati - [9] padya :- baMno pagho - agrIma sUtra nava mAM jaNAvelo che. [] [10] niSkarSa :- A sUtrano niSkarSa sUtra - dazamAM noMdhela che. - (3)kSetraloka prakAza sarga - 23 zloka thI 415 thI 428 adhyAya :4 sUtraH9 [1] sUtrahetu H- uparokata sUtramAM izAna devaloka sudhInA devonI maithuna sevananI vicAraNA karI. A sUtra thakI izAnathI uparanA eTaleke trIjA thI bAramA devaloka sudhInA pravIcArane jaNAve che. ] [2] sUtraH mULa :- *zeSA: rUpazamana:pravInArAyordayo: [3] sUtraHpRthakH- zeSa: sparza - rUpa - rAj -manas-pravIvArA yo: yo: [4] sUtrasAra H- bAkInA babbe [kalpanA devo anukrame ] sparza rUpa - zabda [ane] mana [vaDe] maithuna sevana kare che. [5] zabdajJAna : zeSA: bAkInA, - trIjAthI bAramAM devaloka sudhInA devo ma - sparza, (sparzendriya thakI) 29 rUpa - rUpa, (cakSu H indriya thakI manas- mana (manomana ja ) zabda - zabda (zrotrendriya thakI) pravIvAra: - kAmasevI, maithuna sevI, viSayasukha bhogavavA vALA. - krUyo: krUyo: babbe - trIjo cotho, pAMcamAo chaThTho, sAtamo AThamo e rIte joDamAM [] [6] anuvRtti H- (1) hAyapravIvArA A pezAnAt sUtra 4:8 thI -nAt nI anuvRtti levI. thI dvArA....popapanaparyanta: nI anuvRtti samajI levI. (3) tevA khvaniAyA: sUtra 4:1 thI revA: nI anuvRtti. (2) vazaSTapaRdrAvavijJA: popanaparyantA: sUtra 4H3 [] [7] abhinavaTIkA - pUrvasUtramAM evA devonuM varNana karyu ke jayAM devInuM astittva paNa sAthe hoya che. paraMtu A sUtramAM je devalokane AzrIne pravIcAra jaNAvavAmAM Avela che te ekapaNa devalokamAM devIo utpanna thatI nathI. eTaleke devIno sadbhAva nathI. to paNa *digaMbara AmnAya mujaba - zevA: sparzarUparAmana: pravIvArA e rIte sUtra che. Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uO tavAthadhigama sUtra abhinavaTIkA tyAM pravIcArato che ja.A sUtra thakI sUtrakAra temanA maithuna sevananI praNAlIdarzAve che. trIjA svargathI mAMDIne uparanA vaimAnikadevo manuSyanI samAna sarvAgonA zarIra sparza thakI kAmasukha bhogavatA nathI. paNa judIjudI rIte teo vaiSayika sukhano anubhava kare che. * zoSA: -bAkInA. ahIM bAkInA eTalo ja zabda kahevA mAtrathI artha spaSTa thato nathI. tethI uparanA be sUtronI anuvRtti lIdhI che. devonI cAra nikAya kahI. temAM prathama nikAyanA devo to zarIra thI maithuna sevana kare che te kahevAI gayuM. pachI uparokata sUtramAM mA-gzAnAr kahyuM. tethI kalpopapannavaimAnikomAMnA prathama be svarga sudhInI maryAdA vALA vaimAnikono pravIcAra kahevAI gayo. have ahIM zeSA: zabdathI kalpopapanna vaimAnika devonA bAkInA devonuM ja grahaNa thaI zakaze. eTale ke trIjA sanakumAra kalpathI bAramA azrutakalpa sudhInA devo nA pravIcAra saMbaMdhi viSaya ja prastuta sUtramAM grAhaya banaze. * prayo: yo: - babbe - kalpone mATe zabda mukAyela che tethI -trIjA-cothA svargano viSaya sparza pravIcAra thaze. -pAMcamA - chaThThA svargano viSaya rUpa pravIcAra thaze. -sAtamA - AThamA svargano viSaya zabda pravIcAra thaze. -navadaza - agIyArabAra no viSaya mana pravIcAra thaze ja anukramasaMbaMdha-sUtrakAramaharSIesparza-rUpa-zabda-manaecArapravIcAra jaNAvyAche. - saudharma ane izAna be devalokane bAda karatA daza svarga bIjA che. - A dazamAM nava-dazA ane agIyAra-bAranuM joDakuM banAvela che. kAraNake AgAmI sutra4:20saudharmenalIna mAMganatikaIMyo ane mArato : e rIte baMne devalokane dvIvacanamAM sAthe sAthe mukelAche.jo sUtrakArane vizISTaprayojana nahota to AvADhIvacanAtta zabda prayogane badale sIdhuM ja mAnataUAtArakhAtA: kahI zakyA hota. - paraMtu AvA joDakA banAvIne parokSa rIte tyAMnI sthitinI sAmyatAne sUcave che. vaLI navamAAnata-dazamA prANatano indraekaja che. agIyAramAM AraNa ane bAramAM azrutano Indra paNa ekaja che. tethI Indrane AzrIne temaja dvavacanAntapaNAne lIdhe nava-daza svargane ekarUpa gaNela che. ane agIyAra-bArano paNa ekarUpe gaNela che. e rIte cAra devalokanA babe joDakA nahIM karatA eka joDaku ja banaze. pariNAme ahIM babbe svarganA kula cAra joDakA thAya che. (1) trIjo cotho (2) pAMcamo - chaThTho (3) sAtamo - AThamo (4) navamo dazamo - agIyArabAramo A rIte sparzadi cAra ane babbenA joDakA cAra hovAthI (yathAlayama) anukrama saMbaMdha goThavAI jAya che. * sparza - trIjo sanatakumAra ane cotho mAhendra e be devalokanA devo sparza thakI maithuna kare che. - devIne sparzamAtrathI kAmatRSNA zAnta kare che. jayAre sAnakumAra ane mAhendrakalpanA devone kAmatRSNA jAge, maithuna sukha prAptinI Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 4 sUtraH 9 31 icchA thAya che tyAre teno abhiprAya tenI niyoginI devI aMgasphUraNa Adi lakSaNothI jANe che. AvI jANa thatAM ja te turaMta trIjA- cothA devalokanA deva pAse AvIne upasthita thAya che. te devo A devIonA sparza mAtrathI prIti prApta kare che. ane kAmavAsanAthI nivRtta thAya che. bRhatsaMgrahaNI - trIjA sAnatakumAra ane cothA mAhendra devalokanA devo sparza pravIcArI che teo stana, bhujA, urU, jadhana vagere gAtranA sparzathI maithuna sukha anubhave che. devInA stanAdi saMsparza vaDe temane kAyapravIcArI karatAM anaMtaguNa sukha anubhavAya che. devIone paNa A saMsparzathI divya prabhAva vaDe temanA zarIramAM zukra pudgalano saMcAra thatA anaMtaguNa sukha thAya che ane tRpti paNa thAya che. kSetralokaprakAza :- catura AzayavALI te devIo potAnA aMga sphUraNAdi thakI potAnA priyatamanI kAmecchAnesamajI jAya che.tyAreadbhuta zrRMgAra,vastrAdinI sajAvaTAdithI alaMkRtathai devo pAse pahoMce che. tyAre te devo paNa A apsarAne potAnA khoLAmAM besADI,bhUjA vaDe gADha AlIMgana kare che. vAraMvAra tenA stanone dabAve che.oThone cuMbana kare che. jadhanAdi pradezomAM sparza kare che. ane e rIte sparzamAtra thI teo maithuna krIDAnI jema tRpta thAya che. te devIne paNa sparzamAtra thI potAnA zarIramAM zukra pudgalo pariNata thatA tRpti maLe che. rUpaH- pAMcamo brahmaloka ane chaThTho lAntaka e be devalokanA devo rUpathI maithuna sevana kare che. -brahmaloka ane lAntaka kalpanA devone jayAre maithuna saMjJA utpanna thAya che. tyAre teone maithuna sukhanI icchAvALA jANIne tenI niyogInI devI tenI najIka AvIne upasthita thAya che. te devI potAnA divya ane svabhAvikajaprakAzamAna evA sarvAMga manohara rUpane dekhADe che. je zrRMgAra saMbaMdhi udAra ane abhijAta AkAra tathA vilAsathI yukata hoya che. suMda2-ujajavaLa ane manojJa vastra tathA AbharaNothI yukata hoya che. AvuM rUpa joine devane saMtoSa thai jAya che. ane rUpanA jovA mAtrathI tenI kAmecchA nivRta thAya che. bRhat saMgrahaNI pAMcamAM brahma ane chaThThA lAMtaka devalokanA devo rUpamAtranA pravIcAra vALA che. te devo devIonA unmAda janaka rUpane joine ja kAyapravIcAra karatAM anaMtaguNa surata sukhane pAme che.ane tRpta thAya che.devIone paNa devonA tevA prakAranA rUpAvalokanathI divya prabhAva vaDe zukra pudgalanA saMkramathI kAyapravIcAra karatAM anaMtaguNa kAmasukha prApta thAya che. kSetralokaprakAzaH- pAMcamAM chaThThA svarganA devone kAma abhilASA thAya tyAre te devone yogya, dedIpyamAna kAMtivALI evI apsarA tyAM Ave che. temanA divya-unmAdaka rUpane jotAM evA te devo-tIvratara evI kAmarAgArta dRSTi thI te devIonA rUpane jhIle che. phakata dRSTisukhathI surata krIDAnI jema tRpta thAya che. kema ke pUrvanA devo karatA A devone kAmodvega alpa hoya che. devonA A rUpa pravIcArathI devIonA aMgomAM paNa dUrathI ja zukra pudgalono saMcAra thatA te devIo paNa paramatRpta thAya che. zabdaH- sAtamA mahAzukra ane AThamA sahasAra devalokanA devo zabdathI maithuna sevana kare che. -jayAre mahAzukra anesahAra kalpanA devonepravIcAranI AkAMkSA utpanna thAya Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA che. tyAre tenI niyogInIdevIo teone kAmasukhanA abhilASI jANIne tenI nikaTa Ave che. evA zabdonuM uccAraNa kare che ke je zravaNa viSayanA sukhane devAvALA ane atyanta manohara hoya. temAM zRMgAra ne anurUpa udAra ane vilAsa-abhilApa yukata zabdo hoya che vaLI temAM hAsya-kathana-gIta paNa kayAreka bhaLe che. AvA zabda zravaNathI ja te devo tRpta thAya che. ane maithuna icchA thI nivRta thAya che. bRhat saMgrahamA-mahAzukra ane sahAranA devo zabda pravIcArI che. teo pravIcAra nI IcchAne viSayabhUta devInA gIta-hasita-avikArabhASita ane nUpurAdinA divya dhvaninA zravaNamAtrathI kAyApravIcAra karatAM anaMtaguNA surata sukhane anubhave che. ane tRpta thAya che. devIone paNa te zravaNa sukha meLavanAradevonA zukrapudgalanA divya prabhAva vaDe thatAM saMcAra thI ati sukha prApta thAya che. kSetra lokaprakAza-devatAnA kAmAbhilASane jANI nIcenI devIo tyAM Ave che.te apsarAonA zRMgArarasa mizrita,komaLa ane suMdara vacano sAMbhaLe che.tenA kAmagarbhita avAjo, anyokti,vakrokti,baMgokita,hadayaMgama evI gadya-padya kAvya paMkti,kaMkaNa no raNakAra, vara-kaMdorAnA madhura dhvani,jhaMkArAdi avAjo thI saMbhoga jevuM sukha prApta thAya che. devIo paNa dUra rahIne ja potAnA zarIra rUpe pariNAma pAmela daivI zukra pudgalothI tRpta thAya che. * mana- navamo Anata dazamo prANata-tathA-agIyAramo AraNa bAramo azruta e cAra devalokanA devo manathIja maithuna sevana kare che. - Anata-prANata-AraNa-ayyata e cAra devalokanA devo je samaye pravIcAra nI icchA mAtra karI. ane devIone cittamAM sthApana kare che. te ja samaye te devo tRpta thAya che. ane saMkalpa mAtrathI ja tenI AzA nivRtta thaI jAya che. brahata saMgrahaNI -nava-daza-agIyAra-bArae cAradevalokanA devo manapravIcArI hoya che. pravIcAranI IcchAthI tadyogya devIne mananA viSayabhUta kare che. tyAre te devI paNa potAnA sthAnamAM ja rahIne addabhUta zRMgAra bhAva dhAraNa karIne mana vaDe ja bhogane mATe taiyAra thAya che. A rIte paraspara mane saMkalpa thakI te devo tRpta bane che. ane devIne divyaprabhAva vaDe zukrapugalano saMcAra thAya che. to paNa te baMnene kAyamavIcArI karatA anaMtaguNa saMbhogasukha prApta thAya che. ane tRpti thAya che. kSetralokaprakAzaH- Anata-prANata-AraNa-ayyata e cAra devalokanA devone bhoganI icchA thatA potAne yogya evI devIno vicAra kare, che tyAre te devI suMdara zRMgAra sajelIkAmavidhura-dUradezamAM hovAthI pati pAse javA asamartha patnI samI-potAnA sthAnamAM ja rahIne cittane kAmathI AkuLa vyAkuLa kare che. dUra rahyA chatA te devonA bhogo tRpta thAya che. devIne paNa dUrathI ja sarvaaMgamAM pariNata thayelA zukrapudgalothI tRpti thAya che kema ke AThamA devalokathI upara devInuM gamanAgamana che nahIM. ja pravIvAra - pravIvAra zabda no artha maithuna sevana karelo che. -A zabda sparza, sUpa, zabda, manas sAthe joDavAno che. tethI saravIvAra, pravIvAra, Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 4 sUtraH 9 pravIvAra, mana:pravIvAra evo prayoga thaze. vizeSaH -1- A pravIcArane kAraNe upara-uparanA kalpamAM rahevA vALA devone adhikAdhika vizeSa prIti utpanna thAya che. temanI A prIti uttarottara anupama mahatva dharAve che. kema ke upara-upara te pravIcAra karAvavALA devomAM saMkalparUpa pariNAma alpa manda-mandatara rahetA hoya che. paNa teo sthiti-prabhAvAdi apekSAe uttarottara vRdhdhi vALA hoya che. [je vAta adhyAyaH 4-sUtraH21 sthitipramAvasurava. mAM kahI che.] saMkSepamAM kahIeto- upara uparanA devalokamAM pravIcAra maMda maMdatara hoya che. paNa te pravIcAra thI prApta thatuM sukha adhika -adhika hoya che. -2-u52 je devonA sparzadipravIcAra vize kathana karAyuM te sAna kumArAdibadhAM devo adevIka ane apravIcAra che eTale ke sparzAdi pravIcAra badhAne che paNa te devalokamAM devIo na hovAthI koipaNa devane potAnI devI nathI. -3-kai devI kayA devane yogya che? devIo phakata audharma ane izAna bemAM ja hoya che A baMne devalokanI devIonA be bheda che. (1)pariMgRhItA (2) aparigRhItA te te devonI patnI tarIke rahelI devIne parigRhItA kahe che. -je devI sarva-sAmAnya dareka devanA upabhogamAM AvatI vezyA ke gaNikA jevI devIo che tene aparigRhItA ke apsarA kahe che. A aparigRhItA devIja upara uparanA kalpanA devonI pAse tenI icchAne pUrNa karavA jAya che. --saudharma devalokanI aparigRhatA devIonI utkRSTa sthiti 50 palyopamanI che. jadhanya sthiti eka palyopamanI che. -izAna devalokanI aparigRhatA devIonI utkRSTa sthiti 55 - palyopamanI che. jadhanya sthiti sAdhika palyopamanI che. 33 saudharma devalokanI devI kone bhogya jemanI sthiti 1-palyopamanI chetevI aparigrahItA devI saudharma devalokanA devone gaNikA peThe bhogya che. jemanI sthiti palyopamathI eka samaya adhika thI mAMDIne 10 palyopama sudhInI che. tevI devI trIjA sanat kumAra devone bhogya bane che. tethI upara nahIM. u jemanI sthiti daza palyopama thI adhika eka samaya thI mAMDIne 20 palyopama sudhI hoya te devI (apsarA) pAMcamAM brahma devalokanA devone bhogya bane che. jedevInI sthiti vIsa palyopama upara eka samayathI mAMDIne trIsa palyopama sudhInI che. te aparigRhItA devI sAtamA zukra devaloka nA devone bhogya bane che. jeaparigRhItAdevInI sthitiH trIsa palyopama upara eka samaya thI mAMDIne cAlIsa a 4/3 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA palyopama sudhInI che te navamA Anata devalokanA devone bhogya bane che. # je aparigRhItA devInI sthiti cAlIsa palyopama upara eka samayathI mAMDIne pacAsa palyopama sudhInI che te agIyAramAM AraNa devalokanA devone bhogya bane che. e-ja-rI-te IzAna devalokanI devI kone bhogya? # sAdhika palyopama vALI apsarA izAna kalpanA devone bhogya che. $ samadhika palyopama karatA eka samaya vadhu thI mAMDI 15 palyopama sudhInI sthiti vALI devI cothA mahendrakalpanA devane bhogya che. # paMdara palyopama upara eka samaya thI mAMDIne rapa palyopama sudhInI sthiti vALI devI chaThThA lAMtaka kalpanA devone bhogya che. pacIsa palyopama upara eka samaya thI mAMDIne 35 palyopama sudhInI sthitivALI devI AThamA sahasrAra kalpanA devone bhogya che. 35 palyopama upara eka samayathI mAMDIne 45 palyopama sudhInI sthiti vALI devI dazamA prANI kalpanA devone bhogya che. # 45 palyopama upara eka samayathI mAMDIne 55 palyopama sudhInI sthiti vALIdevI bAramA azruta kalpanA devone bhogya che. ja devInuM gamana pUrve jaNAvyAnusAra devInI utpati bhavanapati vyaMtara-jayotiSka ane pahelAM be kalpamAMja hoya che. tethI devInA gamana saMbaMdhe bRhat saMgrahaNI TIkAmAM jaNAve che ke - A devIonuM AThamA sahasAra devaloka sudhI gamana thaI zake che. tethI AgaLa devInuM gamana thatuM nathI. kema ke traNathI ATha devaloka sudhI deva-devI no pravIcAra pratyakSa che. pachI nA kalpanA devo mana pravIcArI che. U. [8] saMdarbhaHja Agama saMdarbhaH[1] sUtra 8:9 no eka saMyukata saMdarbha pATha have pachInA sUtra 4:10 mAM Apelo che. [2] dosu kappesu devA kAyapariyAragA pannattA taM jahA sohamme ceva IsANe ceva / dosu kappesa devA phAsa pariyAragA pannattA taM jahA saNaMkamAre ceva mAhiMde ceva / dosu kappesa devA rUpa pariyAragA pannattA taM jahA baMbhaloge ceva laMtage ceva / dosu kappesu sadda pariyAragA pannattA taM jahA mahA sukake ceva sahassAre ceva / dosu iMdA maNapariyAragA pannattA taM jahA pANAe veva kanu veva - 4 sthA, sthA. 2 -34- pU. 116 - sUtra pa8 sapnanyaahI pALA zabdathI rAti-prAgata baMne levA tathA mA, zabdathI gAra-buta baMne levA # tattvArtha saMdarbha4:21-sthatapramANu. thI upara uparanA devonA sukhanI adhikatA 4:20-saudharmezane mAnatuM. thI mAnata-prAta, kAraNa kabuta nuM yugalapaNuM Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 4 sUtraH 10 anyagrantha saMdarbhaH [1]bRhatsaMgrahaNI gA.181,184,185 [2]kSetralokaprakAza sarga-27 zlo.67 thI 71, 141 thI 145, 270, 347 thI 351, 387, 426 thI 433, 476 pravIcAra saMbaMdhe [3]kSetralokaprakAza sarga-26 zlo.555 thI 571 kaidevI kone bhogya. ] [9]padyaH(1) izAna kalpa sudhI savIe kAya pravIcArI kahyA viSayasukhamAM rakata seve bhoga sarve gahagahahyA sparza sevI rUpasevI zabdane vaLI mana taNA deva babbe agra agre bhoga dharatA ekamanA (2) bIju padya sUtraH10 mAM sayuMkata rIte [] [10]niSkarSa:- sUtraH8-9-10 no saMyukata niSkarSa sUtraH10mAM che. ]]]]]]] adhyAya :4 sUtraH10 [] [1] sUtrahetu :- pUrvasUtromAM sadevIka-sapravIcArI ane adevIka sapravIcArI devonuM varNana karyu A sUtrano hetu adevIka-apravIcArI arthAt maithuna sevananA sarvathA abhAvavALA devone jaNAvavAno che. [2] sUtra:mULa:- pravIvArA: [3] sUtraHpRthakaH- pare ga -pravIvArA: ] [4] sUtrasAra :- bAkInA devo [kalpAtIta devo]pravIcAra rahita che [arthAta vaiyika sukha bhogathI rahita hoya che] [5] zabdajJAna : pare-bAkInA, - bAradevaloka nI uparanA (devo) apravIvArA-maithuna sevana rahita. [] [6] anuvRtti H : 35 (1) hrAyapravIvArA. sUtra.4:8 thI A-pezAnAt (2) zevA: sparzarUpazamana thI roSA: [ popapanna samajI levuM] (3) revAzvaniyA: 4:6 thI devA: [7] abhinavaTIkA :- A sUtramAM mukhyavAta to eTalI ja che ke kalpopanna sivAyanA vaimAnika devo pravIcAra thI rahita hoya che. arthAt navapraiveyakavAsI tathA pAMca anuttara vAsI e sarve kalpAtIta devo zabdAdi sarve maithuna sevana thI sarvathA rahita hoya che. Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA mULa sUtrArtha sivAya bhASya ane TIkAmAM je vizeSa noMdhapAtra hakIkato che tenuM ahIM nidarzana karela che. re bAkInA. pUrvasUtromAM kalpopapannadevo sudhInI pravIcAranI hakIkata jaNAvI che. tethI pravIcAra saMbaMdhI prakaraNamAM pare zabda kahevAthI -mAtra raiveyakavAsI ane anuttara vimAnavAsI evA be prakAranA kalpAtIta devonI ja vAta bAkI rahe che. -bIjA zabdomAM kahIe to bAradevalokanI uparanA devonuMja ahIM grahaNa karavAnuM che. * apravicAra:-avidyamAnapravIcArAH paJcavidhapavIcArApekSayA pravIcAro yatra na vidyate / -uparokata sUtromAM je kAyApravIcAra, sparza pravIcAra, rUpapravIcAra,zabdapravIcAra ane mana pravIcAra evA je pAMca prakAranA pracAranuM varNana karyuM te pAMce pravIcAra thI A (kalpAtIta) devo rahata hovAthI temane apravIcArI kahyA che. -pravIcAra arthAta maithuna sevananA ukata pAMce bhedo tyAM vidyamAna na hovAthI (tene) apravIcArI kahyA che. -sidhdhasena gaNijI pravIcAra zabda thI rUpa-rasa-gaMdha-sparza zabda ne jaNAve che kema ke maithuna sevananA hetubhUta evA A pAMca mukhya viSayo che jeno abhAva hovAthI kalpAtIta devone apravIcArI kahyA che. vizeSa:-1 alpasaMleza arthAta maMdarAga vALA hovAthI teone svastha kahyA che. athavA kAyakaleza rahitatA hovAthI svastha kahyA che. -2-svalpa (kAma) vedAgni hovAne kAraNe tene zItIbhUta paNa kahelA che. -3- A devo zAMta ane kAmalAlasA rahita hoya che. temane devInA sparza, rUpa,zabda athavA ciMtana thakI kAmasukha bhogavavAnI apekSA rahetI nathI, -4 pravIcArI devo karatA adhika sukhI ane adhika saMtuSTa rahe che. kema ke jema jema kAmavAsanAnI prabaLatA tematema cittano kaleza adhika jema jema cittano kaleza adhika tema tema tene maTADavA mATe viSayabhoga paNa adhikAdhika joIe. paraMtu bIjA kalpa sudhInA devonI apekSAe trIjA-cothAnI temanI apekSAe pAMcamA chaThThAnI ane e rIte upara uparanA svarganA devonI kAmavAsanA maMda hoya che. tethI temanA citta saMkalezanI mAtrA paNa ochI hoya che. tethIja emanA kAmabhoganAM sAdhana paNa alpa hoya che. jayAre bAramAM svarganI uparanA devonI kAmavAsanA zAMtaja hoya che. tethI temane bhogecchA nathI hotI pariNAme teone saMleza paNa nathI. teo saMtoSa janya parama sukhamAM nimagna rahe che. -pa-bIjI rIte joietobAramAMdevaloka pachInA devo kAya-sparza-rUpa zabda ke manamAMnuM koIpaNa maithunasevana karatA nathI kAraNake maithunasevanae vedanA udayathI jAgelI kAmavAsanAno kSaNika pratikAra che. ane raiveyaka ke anuttara vimAna vAsI devone Avo vedodaya ja thato nathI tethI teone maithuna sevanano prazna nathI parINAme atyaMta sukha-AnaMdamAMja rahe che. Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 4 sUtraH 10 37 -6- AtmasamAdhija anupama sukhano ja teo upabhoga kare che. temanuM mohanIya karma atyaMta pAtaLuM paDeluM hoya che. krodhAdi kaSAya maMda rahe che. pariNAme aparimita sukha-parama prIti-saMtoSAdine dhAraNa karIne rahelA hoya che. prazna- jo teo ATalA badhAM saMtuSTa hoya ane ATalA alpa vedodaya vALA hoya to teo brahmacArI kema hotA nathI? x teone cAritranA pariNAmano abhAva hoya che. - avira2tino udaya hoya che. mATe brahmacArI hotA nathI. prazna- maiM re evuM sUtra kema na banAvyuM ? 7 pare evuM sUtra banAvI zakAya tenAthI 'bAkInA mAM pravIcAra nathI'' tema jaNAvI paNa zakAya chatA apravauvAra zabda dvArA sUtrakAra saMkleza nI alpatA ane sukha saMtoSa nI ati adhikatA jaNAvavA mAMge che. [] [8]saMdarbhaH Agama saMdarbha:- sUtra 8-9-10 no saMyukataH I kativihANaM bhaMte pariyAraNA ? .. paJca vihA paNNattA, taM jahA kAya...phAsa..rUva...saha...manapariyAraNA... bhavaNavAsi vANamaMtara jotisi-sohammaisANeSu kappesu devA kAya pariyANA | saNakumAra mAhiMdesu kappesa phAsa pariyAraNA / baMbhaloya laMtagesu kappesu devA rUvapariyAraNA / mahAsukaka sahassAreSu kappemu devA sahapariyAraNA / ANayapANayaAraNaancuesu devA maNa pariyAraNA / gavejjaga aNutarovavAiyA devA apariyAragA : prajJA. 5. 34 1-323/1-2 anyagrantha saMdarbhaH (1) bRhat saMgrahaNI gAthA-181,182-vRtti (2) kSetra loka prakAza sarga 27-zloka. 564 thI 567, 572 thI 574, 636 [] [9]padhaH (1) (2) kalpadhArI devaloke vividha viSayo sAMbhaLI adhyAya cothe mana pramode sUtra racanA meM karI deva kalpAtIta sarve viSaya tajatA sthira rahI pravIcAra zabda viSaya samajI vANI karNe me grahI sUtraH8-9-10 nuM saMyukata padya bhavanapati vyaMtara jayotiSI devaloka meM martyasamA kAmasukho bhogave dehathI pachInA be be krame yathA sparzarUpane zabda manekarI bAkI kSINa vikAra badhA kramazaH ema vikAra rahita che. dazA ucca devonI [] [10]niSkarSa:- acyuta devalokathI uparanA devone apravIcArI sarva prakAre maithuna Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA sevana rahIta kahyA che. chatAM paNa teo pravIcArI devo karatAM anaMtaguNa sukhavALA che. kAraNa ke pravIcArI sukha karatAM upazamanuM sukha anaMtagaNuM che. taduparAMta TIkAkAra maharSi jaNAve che ke A traNe sUtromAM je pravIcAra apravIcAra baMnenuM grahaNa karyuM che te ema jaNAve che ke kharekhara! saMsAra epravIcAra samubhava che. A rIte saMsAranuM mULa pravIcArapaNuM che ane pravIcArI karatA apravIcArIne anaMtagaNu sukha kahyuM che e be bAbata A traNa sUtramAM mukhya che. ATalI vAta parathI niSkarSa vicArIe to A hakIkata ghaNI bodhadAyI che. saMsAranuM sarva prakAranuM sukha vAsanAnA pratIkAra rUpaja che te paNa kSaNika che. samaya jatAM pharI prabaLa vAsanA jAge che. punaH teno pratikAra karavo paDe che. punaH thoDo samaya zAMtI thAya,pharI vAsanA pragaTe che. Ama vAraMvAra kAyakleza thayA ja kare che.jenA phaLa rUpe duHkha ane saMsAra nI satata vRdhdhi thatI rahe che. mATe ja mahApuruSoe saMsAranI vRdhdhi karAvatA evA A kSaNika sukhane vakhoDeluM che. vaLI kramazaH kAyApravIcArIthI sparza-rUpa-zabda-mana pravIcArI anaMtaguNa sukhI kahyA che sauthI sukhI to apravIcArIne ja kahyA kAraNa ke sAcu sukha bAhya padArthomAM nathI paNa mohanI mAyA jALamAM te sarve sukharUpa bhAse che. paraMtu jo ApaNe A traNa sUtronI tulanA karIzuM to jaNAze ke sarvAga sparza yukata saMpUrNa maithuna nA sukha karatA maithuna vicaraNa rahIta nA devone anaMtagaNA sukhI kahyA teno arthaja e che ke paudgalika padArtho karatA Atmika pariNatI mAM sukha-zAMti arpavAnI zakita savizeSa che. eTale ja kahyuM che ke apravIcArI devAmAM je anaMta sukha kahyuM che te sukha paNa vItarAgatAnA sukha pAse anaMtame bhAge che. have jo pravIcArI karatA apravIcArI anaMtagaNA sukhI hoya ane vItarAga paramAtmA anaMtAnaMta guNA sukhI hoyato sAcu sukha kyAM che? saMsAranI moja majAmAM ke vItarAgatAmAM? jo anaMtakALa paryanta rahenArA sAcA sukhanI jhaMkhanA hoya to te ziva sukha mATe mokSa sivAya koI vikalpa nathI jo mokSa meLavavo hoya to samyam darzana-jJAna-cAritra rUpI mokSamArga sivAya koi bIjo mArga nathI. OOOOOOO (adhyAya 4 sUtraH11) U [1] sUtrahetu - pUrve devonI cAra nikAya jaNAvI hatI. A sUtra thakI pahelA bhavanapati nikAyanA daza bhedone jaNAve che. [2] sUTA mULa :- nivAsinoranAvidhutsava rf na vAtastanitodadhidvIpadikkumArA: U [3] sUtra pRthaka - mavanavAsina: mayura - na - vidyut - suva - ni - vAta - svanita - 3 - dvIpa - ki - HIST: * * * Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya: 4 sUtra: 11 39 0 [4] sUtrasAra-asurakumAra, nAgakumAra,vidyutakumAra, suvarNakumAra, agnikumAra, vAta kumAra,svanitakumAra, udadhikumAra, dvIpakumAra,dikumAra [epramANe bhavanapati nikAya [nA daza bhedo che. 3 [5] zabdajJAna :avanavAsina: bhavanavAsI bhavanapati] nikAyanA devo mayura - asurakumAra nAma - nAgakumAra vidhut - vidukumAra suvarNa - suvarNakumAra - agnikumAra vAta: - vAyukumAra stanata - svanitakumAra 35 - udadhikumAra dvIpa - dvIpa kumAra ki - dikumAra kumAra teo manohara-sukumAra-ramatIyALa hovAthI kumAra kahevAya che. U [6] anuvRtti devaRturniyA: thI sUtra. 4:2 sevA nI anuvRti U [7] abhinavaTIkA - adhyAyanuM prathama sUtradevonI cAra nikAyone jaNAvatuM hatuM tadanusAra prathama nikAya bhavanapati devonI che. A bhavanapatino paryAya zabda ja bhavanavAsinuM che. bhavanomAM nivAsa kare che mATe tene bhavanavAsI kahyuM che. bIjA zabdamAM kahIe to A teonI sAmAnya saMjJA che. ane teonA asurAdi je daza bheda kahyA che te teonI viziSTa saMjJA che je teone viziSTa nAma karmanA udaya thI prApta thAya che. jema ke bhavanavAsIto teo badhAja che paNa temAM koI asura che koi nAgakumAra che e rIte daza bheda kahyA che. juo ..4. sUtra 3] 1-asurakumAra, -ra-nAgakumAra,-3-vidyutakumAra,-4-suvarNakumAra-pa-agnikumAra, --vAtakumAra, -7-stanitakumAra -8-udadhi kumAra, --dIpakumAra, 10-dikumAra. * bhavanavAsin- bhUmiSThatvAt bhavanAni,teSu vastuM zIlaM yeSA te bhavanavAsinaH -bhavanomAM rahetA hovAthI A devone bhavanavAsI kaheche. -bhavanavAsI ne vikalpa bhavanapati paNa kahe che kema ke bhavano nuM varNana karyuM tenA adhipati ke mAlika sthAne hovAthI bhavanapati kahyA che. ja masuramayadri -sUtramAM to phakata dazanAma kahyA che paNa svopajJa bhAgamAM tenA svabhAva-sthAnAdi jaNAvela che. TIkAomAM tathA saMdarbha granthamAM paNa aneka vigato noMdhAyelI che. tenuM kramazaH varNana ahIM karela che. 4 bhavanapatinA sthAna -sAta narakamAM prathama ratnaprabhA nAmaka naraka pRthvI che te bhUminuM daLa 1,80,000 yojana jADAI vALuM che. temAMthI upara nIcenA eka eka hajAra yojana choDI daIe to vaccenA 1,78,000 yojana bAkI rahe che. A 1,78,000 A yojanamAM 13pratara AvelA che. te 13pratiro vacce 12 AMtarArUpa polANo che. jemAM paheluM ane chelluM polANa khAlI che vaccenA daze polANomAM kramaza: asurakumAradinA AvAso che. paraMtu bhavano to ratnaprabhAmAM nIce nevuM hajAra yojana parimANa mAMja che. Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA lokaprakAza granthamAM A aMge traNa maMtavyo kahyA che :-23 [1] ratnaprabhA pRthvImAM uparanIce ekaekahajArayojanachoDIne vaccenA 1,78,000 yojanamAM bhavanapati devo vase che. [2] keTalAMka AcAryonA mate bhavano 90,000 yojananI nIce che [3] anyatra ema paNa kahyuM che ke upara nIcenA hajAra hajAra yojana sivAyanA zeSa bhAgomAM sarvatra yathAsaMbhava AvAso che. bRhat saMgrahaNImAM mULa gAthA mujabato madhyanA 1,78,000yojanamAM bhavano che tema kahyuM che.-vRttimAM bIjo mata TAMkIne lakhyuM che ke nIcenA aDadhA-90000yojanane avagAhIne bhavanapatinA bhavano rahelA che. svopajJa bhASyaH- madImadrazya kSittiravimovIpu yoganezata sadasoTI koTISu AvAsA bhavanAni ca dakSiNArdhAdhipatInAm uttarArdhAdhipatInAM ca yathAsvaM bhavanti / A vibhinna matonA tAraNarUpe paMDIta sukhalAlajI tathA paMDIta prabhudAsa pArekha evo mata vyakata kare che ke AvAso 1,78,000 yojana nA madhyanA aMtarAmAM hoya che. jayAre bhavano to nIcenA 90000 yojana parimANa bhAgamAM ja hoya che. 4 bhavana ane AvAsano artha - mAvA-AvAsa eTale "kAyAnA pramANa jevaDA mahAmaMDapa'' -vividha prakAranA ratnonI prabhAthI uddIpta rahevAvALA zarIra pramANa mujaba banelA mahAmaMDapone AvAsa kahe che. - AvAsa moTA maMDapa jevA hoya che. - AvAso deha pramANa UMcA ane samacorasa hoya che temaja cAre bAju thI khullA hovAthI moTA maMDapa jevA lAge che te mahAmandara-sudarzana meru parvatanA dakSiNa uttara dizAmAM nIce nA bhAgamAM koDA koDI lAkha yojana sudhI phelAyelA che. bhavana-bhavano nagarajevA hoya che. te bahArathIgoLa, aMdarathI samacatuSka ane taLIye puSkarakarNikA jevA hoya che. - bhavanono vistAra jadhanyathI jaMbUdvIpa pramANa, madhyamathI saMkhyAtA yojana pramANa, utkRSTathI asaMkhyAtA yojana pramANa hoya che. asurakumAro moTebhAge AvAsomAM ane kyAreka bhavanomAM rahe che. jayAre nAgakumArAdi bIjA nava bhavanavAsIo moTe bhAge bhavanomAM ja vase che. [1] gaNuramara :- traNa nArakI sudhI je paraspara nArakIone laDAve che -ati kaSTa Ape che. tevA paramAdhAmI sahitanA asurakumAra devo kahevAya che. - gaMbhIra, rUpALA,kALA,UMcA, ratnamaya mugaTa dhArI evA A asuro che. -temane dakSiNamAM bhavanasaMkhyA 34 lAkha che. teno Indra camarendra che - temane uttaramAM bhavanasaMkhyA 30 lAkha che. teno Indra balIndra che. - sAta hAtha uMcA zarIre kRSNa varNanA, rakata vastravALA mukuTamAM cUDAmaNI-nikAya Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41 adhyAyaH 4 sUtra: 11 cihUna thI oLakhAtA A asurakumArane dakSiNamAM 64000 ane uttaramAM da0000 sAmAnikadevo che. tathA dakSiNamAM 2,50,000 ane uttaramAM 2,40,000 aMgarakSako che. jebUdIpathI mAMDIne camara caMcA sudhI jeTalo avakAzAMtara che teTalo vaikriya zakita vaDe vidurvelA asurakumAra-asurakumArikA thI satata pUrI zake teTalI zakita asurendranI che. [2]nAjumara - parvata ke vRkSo para paNa A kumAro rahe che - mastaka ane vadane vadhu rUpALA dhImI cAle cAlanArA, mAthA upara nAganI phaNAnI nizAnI vALA hoya che. -temane dakSiNamAM bhavana saMkhyA 44 lAkha che. teno indra dharaNendra che - temane uttaramAM bhavana saMkhyA 40lAkha che teno indrabhUtAnaMde che-sAta hAtha uMcA evA A nAgakumAro zveta varNavALA che, temanA vastrano varNa nIlo che mUdu lalita gativALA che. teonuM nikAya cihana phaNA che. -nAgakumAronA sAmAnika devo dakSiNamAM da000 che ane uttaramAM paNa 6000 che temaja tenA AtmarakSaka devo dakSiNamAM 24000 che ane uttaramAM paNa 24000 che. - nAgakumAranA adhipatinI zakita mATe kahyuM che ke - teo potAnI vaikriya zakita vaDe vidurvelI phaNAthI AkhA jaMbUDhIpane AcchAdita karI zake che. [3] vidyuta zumAra :- je vijaLI jevA camake che te vidyutakamAra che. - A kumAro snehALa,camakatA, svaccha ane vajanA cihnavALA che. - temane dakSiNamAM bhavana saMkhyA 40 lAkha che. teno indra harikAntandra che. - temane uttaramAM bhavana saMkhyA 36 lAkha che. teno indra hari hendra che. - vidyutakumAronA sAmAnika devo dakSiNa ane uttara baMnemAM cha-cha hajAra che. tathA AtmarakSaka devo dakSiNamAM 24000 ane uttaramAM paNa 24000 che -sAta hAtha uMcA evA A vidhutakumAro rakata dehavarNa vALA che teonA vastrano varNa nIla che. snigdha zarIra nIkAMtivALA temanuM nikAya cihana vaja che. je mugaTamAM hoya che. - zakitanI apekSAe vidyutakumAra adhipati vIjaLInA eka jhabakArA vaDe AkhA jaMbUdIpane prakAzIta karI zake che. 4i]suvarNamAra :- teono varNa suvarNa hovAthI suvarNakumAra kahevAya che. keTalAMka tenI suMdara pAMkhane AzrIne tene suparNa kumAra paNa kahe che - dekhAvaDI Doka ane chAtIvALA, dhoLI chAyAvALA, mukuTamAM garUDanA cihnavALA evA A devo paNa sAta hAtha ja uMcA che. - temane dakSiNamAM 38 lAkha bhavano che. jeno Indra veNadevendra che - temane uttaramAM 34 lAkha bhavano che. jeno indra veNu dAlIndra che -suvarNakumAro nAsAmAnika devo dakSiNa tathA uttara baMnemAM cha-cha hajAra che ane Atma rakSaka devo dakSiNa tathA uttaramAM 24-24 hajAra che. - zakitanI apekSAe suvarNakumArano adhipati vaikriya zakita vaDe garUDa nI eka pAMkha Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA thI jebUdvIpane DhAMkI daI zake che. pinabumAra:- jeo pAtALa lokathI krIDA karavAne mATe upara Ave che - sapramANa zarIra vALA, dIpatA evA, svaccha ane ghaDAnA cihanavALA che -sAta hAtha uMcAI vALA A agnikumAro mAnonmAna pramANa aMgopAMgavALA, vividha AbharaNothI zobhatA, rakata varNavALA, jeonA vastrano varNanIla che tevA ane mukuTamAM kaLazanA cihna thI zobhe che. - teone dakSiNamAM bhavana saMkhyA 40 lAkha che jeno indra agnizikhendra che. -teone uttaramAM bhavanasaMkhyA 36 lAkha che jano Indra agni mAnavendra che - temanA sAmAnika devo dakSiNamAM cha hajAra ane uttaramAM paNa cha hajAra che ane AtmarakSaka devo baMnemAM 24-24 hajAra che. agnikumAranA adhipati agninI eka javALA vaDe AkhA jaMbUdvIpane bALI zake che. [vAyumara :- je tIrthakarano vihAra mArga zudhdha kare che - sthira, puSTa ane goLa avayavovALA, uMDA peTavALA, svaccha ane ghoDAnI nizAnI vALA hoya che. - sAta hAtha uMcA evA A vAyukumAra devo- priyaMgu vRkSa jevA avadAta zyAmavarNavALA che, temanA vastrano varNa rakata che ane teonA mugaTamAM nikAya cihna magara che. - teonI bhavana saMkhyA dakSiNamAM 50 lAkha che. jeno Indra velaMbendra che. - teonI bhavana saMkhyA utaramAM 46 lAkha che jeno indra prabhaMjanendra che - teonA sAmAnika devo dakSiNa tathA uttara baMnemAM cha-cha hajAra che ane Atma rakSaka devo baMnemAM 24-24 hajAra che. zakitanI apekSAe vAyukumArano indra eka pavananA guMjAravavaDe AkhA jaMbudvIpane pavanathI bharI daI zake che. [7]svanita zumAra:- zabda karavAvALA devone svanitakumAra kahe che - snehALa, gaMbhIra, mITho avAja, karanArA, sarAvanA cihnavALA che. - sAta hAtha uMcA A svanitakumAro snigdha zarIranI krAMtivALA,sthira, paDaghA paDe tevA mahAsvaravALA, suvizudhdha jAtyavaMta suvarNa samAna varNavALA, zvetavastrathI yukata ane mugaTamAM vardhamAna ke sarAvanA nikAya cihna thI yukata hoya che. - teonI bhavana saMkhyA dakSiNamAM 40 lAkha che. jeno indra ghoSendra che. - teonI bhavana saMkhyA uttaramAM 36 lAkha che jeno IndramahAghoSendra che. - teonA sAmAnika devo uttara-dakSiNa baMnemAM cha-cha hajAra che ane AtmarakSaka devo baMnemAM 24-24 hajAra che. . - zakitanI apekSAe teno adhipati eka svanita (garjarava) zabda vaDe AkhA jabUdvIpane baheruM karI zake che. [8] dhirumAra:- samudromAM krIDA karavAnA svabhAvavALA udadhikumAra che. Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 adhyAya: 4 sUtraH 11 - keDa ane sAthaLamAM vadhu rUpALA, ghoDAnA nikAya cihnavALA che. - sAta hAtha UMcA evA A udadhikumAro urU ane kaTine viSe sudaMra rUpavALA, zveta zarIravarNavALA, jemanA vastrano varNanala che. ane jeonuM mugaTamAM azva cihna che. - teonI bhavanasaMkhyA dakSiNamAM 40 lAkha che jeno Indra jaLakAntandra che. - teonI bhavana saMkhyA uttaramAM 36 lAkha che jeno indra jalapratyendra che. - teonA sAmAnika deva dakSiNamAM - hajAra - uttaramAM paNa 6-hajAra che ane AtmarakSakadevo dakSiNa tathA uttaramAM 24-24 hajAra che. - zakitanI apekSAe A devo ekaja jaLalahera vaDe AkhA jaMbUdvIpane palALI zake che. dvipakrama- dvIpamAM krIDA karatA devo dvIpakumAra kahevAya che. - chAtI, bhUjA, khabhA karatalamAM vizeSa suMdara-svaccha ane mugaTamAM siMhanA cihna vALA A kumAro che. - sAta hAtha UMcA evA A dvIpakumAra skanda, vakSasthaLa, bAhu ane agrahastamAM adhika zobhAvALA, tapovelA zreSTha kanakasamAna varNavALA arthAta rakatavarNavALA che vastrano nIlavarNa ane nikAya cihna siMha che. - temanI bhavanasaMkhyA dakSiNamAM 40 lAkha che jeno indra pUndra che. - temanI bhavanasaMkhyA uttaramAM 36 lAkha che jeno IndraviziSTandra che. - temanA sAmAnika devo dakSiNa uttara baMnemAM cha-cha hajAra che ane AtmarakSaka devo baMnemAM 24-24 hajAra che. - zakitanI apekSAe dvIpakumArano adhipati vaikriya zakita vaDe vidurvelA potAnA hastavaDe AkhA jaMbudvIpane AcchAdana karI zake che. [10] vivAra:- dizAomAM kriDA karavAvALA hovAthI dikumAra kahayA che-jaMghA ane paganA agrabhAgamAM adhika zobhAvALA, jAtivaMta tapelA suvarNa sarIkhA varNavALA, jenA vastrano varNa zveta che tevA, ane mugaTamAM hAthI - nikAcihna che jenuM tevA A dikakumAro sAta hAtha UMcA che. - temanA bhavanonI saMkhyA dakSiNamAM 40-lAkhA uttaramAM 36 lAkhanI che. -temano dakSiNano indra amitagatIndra ane uttarano amitavAhanendra che. - teonA dakSiNanA AmAnika 6000 che - uttaranA paNa 6000 che baMne dizAmAM AtmarakSakadevo 24-24 hajAra che. - zakitanI apekSAe dikumArano adhipati paganI pAnInA eka prahAra vaDe AkhA jaMbUdvIpane kaMpAvI zake che. - tirthIlokamAM temanA AvAso:-1- vidyutakumArendranA AvAsa jaMbudvIpamAM gajadaMtA parvata upara che -ra-vAyukumAra - tathA suvarNakumAranA indro AvAso mAnuSottaraparvata para che. -3-dIpa - dipha - agnine svanita kumAranA IndronA AvAso aNavaradvIpamAM che. -4-asura-nAga -udadhikumAranA indronA AvAso arUNavara samudramAM che. Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA ja zumAra:- A humara zabda masurAdi daze sAthe joDavAno che tethI ja marahumaranAmira-vidyumara e rIte nAmo taiyAra thayA che. - haMmezA kumAro jevI vezabhUSA karavI, vividha krIDAo karavI, chaTAdAra bolavuM, kumAronI mAphaka udhdhatAI, vastrazokha, ramatiyALapaNuM, premALa vagere lakSaNone kAraNe teo kumAra kahevAya che. vaLI A devo kumAra jevA ramaNIya, dekhAvaDA,sukumAra, mUdu - snigdha - madhura - lalItagativALA hoya che. suMdara zragAMvamAM rata rahe che. jUdA jUdA vAhana tathA zastrAdidhAraNa karavAnA zokhIna hoya che. AvA AvA aneka kAraNosara teone kumAra kahayA che. * vizeSa - lokamAM evI mAnyatA che ke sura eTale deva ane asura eTale dAnava. A devadAnava nityaSI ane virodhI hoya che. ekameka sAthe satata jhaghaDatA rahe che. paNa A sUtra thakI e vAta spaSTa bane che ke mAramAro paNa devo ja che. - paMdara paramAdhAmIno samAveza asurakumAra bhavanapati sAthe ja thAya che. U [8] saMdarbhaH $ Agama saMdarbhamavAvaruM vahAM nittA, te nahIM mayura curA, nIlumArI, suvaNNakumArA, vijjukumArA, aggIkumArA, dIkkumArA, udahikumArA, disAkumArA, vAukumArA, thaNiyakumArA prajJA. pa.1-sU. 38-2 devAdhikAra ja anyagrantha saMdarbhaH [1] bRhata saMgrahaNI gAthA 36 thI 46 [2] kSetraloka prakAza sarga : 1 zloka 1 thI 16 [9] padya: bhavanapatinA deva dazavidha nAmathI gaNanA karuM asuranA vidyuta sAthe suvarNa agnidila gharuM vAta svanita udadhi dvIpa dizA zabda lahI karI kumAra zabdane sAthe joDI thAya daza vidha cittadharI. asura nAgane vidyuta suparNa agni vAyune svanita udadhi dvIpane dika dazakumAra te U [10] niSkarSa:- A sUtrano niSkarSa - sUtra: 12 sAthe mukela che. | _ _ _ _ _ _ _ (adhyAya 4 sUtra :12) U [1] sUtraraMtu A sUtra thakI vyaMtara nikAyanA bhedone jaNAve che [2] sUtramULa:-vyArA:vinajhiMpurUSamahorarvayakSarAkSasamUtapizAvA: Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 adhyAya: 4 sUtraH 12 [3] sUtraH prathakaH-vyatA: vinara - Si -mahora - 4 - yakSa rAkSasa - mRta - pizAvI: U [4] sUtrasAra:- kinnara, jhiMpuruSa, mahoraga, gAMdharva, yakSa, rAkSasa, bhUta ane pizAca e pramANe vyaMtaranikAyanA ATha bhedo] che. U 5] zabdajJAna:vyArA: - vyantaranikAyanA devo nira - kinara jiMpuruSa - kiMpuruza [bIjA vyaMtara) mahora - mahoraga dharva - gAMdharva yala - yakSa rAkSasa - rAkSasa pUta - bhUta pizAva - pizAca A AThe vyaMtaranI jAti che. U [6] anuvRttiH- (1) revanurniyA 41thI TevI: (2) razaSSTapUchyuMdrAvakRtvA: 4/3thI naSTa U [7] abhinavaTIkAH- A adhyAyanA prathamasUtramAM devonI cAra nikAyo jaNAvI che. teonI bIjI nikAya te "vyatara'' vyaMtara temanI eka saMjJA che. chatAM vizeSa artha nIce "vyaMtara" zabdathI jaNAvela che. sUtra4:3mAM tenA AThabheda che tevo mAtra saMkhyA ullekha karela che. paNa te AThabheda kayAkayA che? te prastuta sUtramAM jaNAvela che. sUtrakAra maharSi eto mAtra vyaMtara nikAyanA ATha bhedono ja ullekha karyo che. paNa bhASyakAra maharSie tenA sthAna -cihna - viziSTatA paNa jaNAvela che. ja vyantarano artha:- jenA kinnara, kiMguruSa, mahoraga, gAMdharva, yakSa, rAkSasa, bhUta ane pizAca e ATha bhedo jaNAvelA che.te vyaMtara che. -vividhAm antaram AvAsAnAM yeSAm iti vyantarA: -vAti antaratvana - cennarI: -jeono nivAsa vividha prakAre ane bhinna bhinna aMtare che tethI teo baMntara kahevAya che. - manuSyAdi jeonuM aMtara cAlyuM gayuM che tethI teone bakhtara kahyA che. A vyAkhyA teocakrI AdI nI sevA karanAra hovAthI manuSyothI keTalIka samAnatAne AdhAre karAI che.] -baMntaradevo-guphA,parvata,vanavagerenA vividha AMtarAmAM rahetA hovAthI tenecaMntara kahyAche. - athavA bhavanapati ane jayotiSka e benikAyanA madhyamAM AMtarAmAM rahetA hovAthI tene [vALamaMtara baMtara kahyA che. vanAno varanIti vAna mArI - A vyantaro prAyaH vanAntaramAM vicaranArA hovAthI tene vAnamantarA paNa kahe che. che tene cAra kema kahe che.?-svopajJa bhASyAnusAra spaSTIkaraNa]. 4 vividha prakAre teonuM mAnavasana arthAta nivAsa hovAthI tene vyantara kahe che. kema ke A bannaro no utpAta eTale ke janma sthAna, ratnaprabhA pRthvInA uparanA 1000yojana Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA nA ratnakAMDamAM upara-nIcenA 100-100 yojana choDIne madhyanA 800yojana mAM che.chatAM tyAM utpanna thaine paNa teo adho-urdhva-tiryak traNe lokamAM potAnA bhavana-potAnA nagara ane potAnA AvAsomAM nivAsa kare che. bALakanI jema teone svabhAva anavasthita hovAthI eka sthAnesthira ke sthita rahI zakatA nathI svatantra paNe teo gametyAM ahIM tahIM gamanAgamana karavAvALA che mATe vyantara kahe che. traNe lokanA svataMtra gamanAgamana uparAMta kayAreka indranI AjJA thI kayAreka cakravartI Adi manuSyanI AjJAthI paNa temanuM gamanAgamana thAya che. koi koi vyantara nokara nIjema manuSyanI sevA paNa kare che. vividha prakAranA parvata guphA ke vanamAM athavA koi anya zunya ke nirjana sthaLe paNa nivAsa kare che. mATe vyantara kahyA che. A vyAro- ati saubhAgyavAna che. svarUpavAna che. dekhAvamAM saumya che. hastakaMTha Adi alaMkArothI vibhUSita che,gAndharvagIta pratye prItivALA che kautuka priya che, krIDA-nRtyahAsya vagere 52 Asakita vALA che pariNAme bhaTakatA phare che. suMdara vanamALA-mukuTa-kuMDaLa Adi vikurtIne dhAraNa kare che. icchA mujaba AlApa-saMlApa kare che. rUpodhAraNa kare che. ane cotarapha phare che. vividha raMgI vastronA zokhIna che. ane krIDA tathA AnaMda mATe prAyaH manuSyalokamAM vicaraNa kare che. * vyantaronuM sthAnaH-vyantara devonuM mULa sthAna ratnaprabhA naraka bhUminA prathama 1000yojana madhyenA 80yojana mAM che. tyAM ja teo utpanna thAya che. - nivAsarUpe to vyantaronuM sthAna adho-urdhva-tiryaka traNe lokamAM che. - taduparAMta teo bhavana-nagara ke AvAsomAM paNa vase che. - aneka prakAranA parvata-guphA ke vanamAM paNa teonA sthAna hoyache. vyantaronA nagaranuM pramANaH- ratnaprabhA bhUmimAM rahetA te vyaMtaronA nagaronA traNa pramANa bRhatsaMgrahaNI gAthA-56mAM kahyA che. je moTA naga2o che te jaMbudvIpa jevaDA lAkha yojananA che. sarve laghu nagaro bharata ke airAvata kSetra samAna che. ane madhyama pramANavALA nagaro mahAvideha kSetra pramANa che. A bhUminagaro bahArathI goLa, aMdara thI cokhUNa, nIcenA bhAge kamaLanI karNikA samAna che. tenI AsapAsa uMDI khAi ane suMdara koTa che A nagaro-mahAmaMtrothI yukataduSpravezya-ayodhya-gupta-samRdhdhi pUrNa che. tyAM paMcaraMgI puSponI sugaMdha-agara-tathA kaMdupa Adi dhUpanI sugaMdha haMmezAM phelAyelI rahe che. * AThe vyaMtarono TUMka paricayaH [1]kinnaroH-priyaMgunAjhADa jevA zAmaLA, zAMta,saumya darzana vALA,suMdara mukhavALA, muguTa ane moLiyAM paherelA-azoka vRkSanA cihna thI yukata dhajA vALA ane svaccha hoya che. A kinnara vyantaranA daza bheda kahyA che. 1-kinnara 2-kiMpuruSa 3-kiMpuruSottama 4-kinnarottama pa-hdayaMgama 6-rUpazAlI, Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 4 sUtraH 12 7-anindrita 8-manorama 9-ratipriya 10-2tizreSTha [2]kiMpuruSaH- UrU ane bAhumA adhika rUpa zobhAvALA,mukhamAM adhika bhAsvara, vividha AbharaNothI zobhatA, vicitra puSpamALA ane vilepana vALA che ane temanA mugaTa caMpaka vRkSanI dhvajA nA cihna yukata hoya che. A kiMpuruSa vyantaranA paNa daza bheda che 1-puruSa 2-satpuruSa 3-mahApuruSa 4-puruSa vRSabha 5-puruSottama Rs-atipuruSa 7-marudeva 8-marut 9-meruprabha 10-yazasvAn [3]mahoragaH- mahAvegavALA,saumya, saumyadarzanavALA, moTA zarIravALA vistRta ane puSTa skandha tathA grIvAvALA, vividha prakAranAvilepanavALA, ane vividha AbharaNothI bhUSita, zyAmavarNanA,svaccha ane ujjvala hoya che. teonuM cihna nAga vRkSanI dhvajA che. A mahoraga vyantaranA paNa daza bheda che. 1-bhUjaga, 2-bhogazALI, 3-mahAkAya, 4-atikAya, pa-skandhazAlI, 6-manorama, 7-mahAvega, 8-maheSvakSa, 9-merukAnta ane 10-bhAsvAna [4]gAndharvaH- A vyantaro zudhdha-svaccha, lAlavarNavALA, gaMbhIra ane ghana zarIrane dhAraNa karavAvALA hoya che. tenuM svarUpa jovAmAM priya hoya che,suMdararUpa tathA suMdara mukhAkRtivALA ane manojJa svara nA dhAraka hoya che. mAthA para mugaTa ane gaLAmAM hAra thI vibhuSita hoya che. teonuM cihna tumbaru vRkSanI dhvajA che. A gAMdharva vyantaranA bAra bheda che. 47 1-hAhA, 2-hUhU, 3-tumburu, 4-nArada, 5-RSivAdika, dra-bhUtavAdika, 7-kAdamba, 8-mahAkAdamba, 9-raivata, 10 vizvAvasu, 11-gItati, 12-gItayazA [pa]yakSa:- nirmaLa zyAmavarNavALA ane gaMbhira hoya che. manojJa, jovAmAM game tevA, mAna-UnmAna tathA pramANathI yukata hoya che. hAtha-paganA taLabhAga nakha, jillA, oTha e sarve lAla raMganA hoya che. prakAzamAna mugaTanA dhAraNa karavAvALA, vividha prakAranA ratno ane AbhuSaNo thI bhUSita hoya che. teonuM cihna vaTavRkSanI dhvajA che. A yakSa jAtinA vyaMtaranA 13 avAMtara bheda kahyA che. 1-pUrNabhadra, 2-mANibhadra, 3-zvetabhadra, 4-haribhadra, 5-sumanobhadra, 6-vyatipAtika bhadra, 7-subhadra, 8-sarvatobhadra, 9-manuSyayakSa, 10-vanAdhipati, 11-vanAhAra, 12-rUpayakSa, 13-yakSottama [6]rAkSasaH- zudhdha ane nirmaLa varNavALA, bhIma ane jovAmAM bhayaMkara, vikarALa rAtA ane lAMbA hoThavALA, tapanIya suvarNamaya AbhUSaNovALA vividha prakAranA vilepanothI yukata hoya che. ane tenuM cihna khaTyAMganI dhajA che A rAkSasa jAtinA vyaMtaranA sAta peTA bhedo che. 1-bhIma, 2-mahAbhIma,3-vighna, 4-vinAyaka, pa-jaLarAkSasa, 6-rAkSasa rAkSasa, 7-brahmarAkSasa, Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA [9]bhUtaH- zyAmavarNanA paNa suMdara rUpavALA, saumya svabhAvavALA, atisthULa aneka prakAranA vilepano thI yukata hoya che temanuM cihna sulasa dhajA che. A bhUta vyantaranA nava bhedo kahyA che. 1-surUpa, 2-pratirUpa,3-atirU5,4-bhUtottama, pa-kandika, Rs-mahAskandika, 7-mahAvega, 8-praticchanna, 9-AkAzaga. [8]pizAcaH-svabhAvathI bahulatAe rUpavaMta, saumya darzanavALA, hAthamAM ane DokamAM maNiratnamaya bhUSaNavALA ane jeonuM cihna kadambavRkSanI dhajA che tevA A pizAco che. temanA 15 bheda kahyA che. 48 1-kuSmAMDa,2-5Taka, 3-joSa, 4-Atmaka, pa-kALa, 6-mahAkALa, 7-cokSa, 8-acokSa, 9-tAla pizAca, 10-mukharapizAca, 11-adhastAraka, 12-deha, 13-mahAdeha, 14-tuSNIka, 15-vanapizAca. AThe prakAranA vyantara nA parivAra- Adi AThe prakAranA soLe vyantarendrone-cAra cAra hajAra sAmAnika devo, hajAra-hajAranA parivAravALI cAra-cAra indrANIo, traNa prakAranA parSadAnA devo, sAta-sAta senApatio, cAredizAmAM rahelA cAra hajAra-AtmarakSakadevo, ATalA parivAra vALA ane potapotAnA lAkho nagaromAM adbhuta cakritva dhAraNa karatA e sarva indro potapotAnI nikAyamAM utpanna thai potapotAnI dizAmAM rahelA asaMkhyAta vyantara vyantarIonuM rAjaya bhogave che. vizeSa hakIkataH- vyantara devonA je ATha bhedo kahyA che te mULabheda che te sivAya bIjA paNa ATha bheda sthAnAMga-prajJApanAdimAM varNavelA che. te A pramANe (1)aNupatnI (2)paNapanI (3)RSivAdI (4)bhUtavAdI, (5)kaMdIta (6)mahAkaMdIta (7)kodaMDa ane (8)pataMga A vANa vyantaro-ratnaprabhA pRthvInA uparanA 100yojanamAMthI upara nIcenA 1010 yojana bAda karI madhyanA 80 yojanamAM rahe che. lokaprakAza granthAdhAre vyantara sAthe dazaprakAranA juMbhaka devonI paNa gaNatarI karAya che. teo eka sAthe traNa bheda jaNAve che. (1)vyantara (2)vANa vyantara (3)tiryakarz2abhaka deva -vyantara ane vANa vyantaranA bhedo upara jaNAvyA-tiryak jhuMbhakanA dazabheda A pramANeche. (1)annabhaka (2)pAnadraMbhaka (3)vadraMbhaka (4)vastIbhaka (5)puSpadraMbhaka (6)phaLadraMbhaka (7)puSpaphaLadraMbhaka (8)zayanaz2abhaka (9)vidyAdraMbhaka (10)avyakataSkRbhaka A devo anna Adi vastuo khuTatI hoyato purI kare che. ane ochA rasavALI hoyato rasayukata kare che. teo citra-vicitra-vaitADhya-meru Adi parvato upara vase che. palyopamanA AyuSyavALA hoya che. nitya pramudita rahe che. krIDA karatA phare che, surata samAgamamAM lIna rahe che, icchA mujaba vicaratA hoya che. laukIka mAnyatAnuM nirasanaH- A lokamAM bhUta-preta-rAkSasa vagere zabdo sAMbhaLavA Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya: 4 sUtra: 12 49 maLe che. A sUtranI racanA thakI eka vAta spaSTa bane che ke bhUta-preta vagere je mAnyatAlokamAM prasidhdha che. te ayogya che kharekhara to A badhA vyantara nikAyanI jAtio che. bAkI mRtyu pachI koI AtmA bhUta thAya ke preta thAya te bhaTakyA kare athavA te AtmAnI amuka icchA saMtoSAya tyAre te mukata thAya che vagere sarve mAnyatA ke vAto kapoLakalpita che. 0 [B]saMdarbha 4 AgamasaMdarbhaH-vApImaMtara vihA pannA, taMgadA 0iArA #ipuruSa, mahora, dhavI, navA, vasA, mUyA, pilAyA * prajJA. 5-. 28/3 4 anyagAntha saMdarbhaH(1) bRhatasaMgrahaNI - gAthA 25 thI 3 (2) kSetraloka prakAza - sarga - 12 zlo 193thI 257 1 [9] padhaH-1- prathama kinnara kiMpuruSo mahoraga gaMdharvathI yakSa rAkSasa bhUta bheda bheda vaLI pizAcathI ema ATha bhede deva vyaMtara, nAmathI avadhAravA. bheda vaLI prabheda bhAve sUtrathI vicAravA. -- bhavanapati devo pachI zAstra ATha nAma vyaMtaranAM che. kinnara kiMpuruSa trIjA mahoraga gAMdharva yakSane rAkSasa te . 0 [10] niSkarSa- sUtra 11-12 no saMyukta niSkarSa. A baMne sUtro sAmAnyathI kahIe to mAtra prathama be nikAyanA devonA peTA bhedone jaNAve che. vizeSa thI vicAratA baMne nikAyanA devAnA sthAna - prabhedo parivAra - oLakha cihana Adi aneka hakIkato nuM nidarzana kare che. A mAhitI thakI pUrve jaNAvyA mujaba asura - bhUta - prata ke rAkSasa saMbaMdhi mithyA mAnyarAnuM nirasanato thAya ja che. sAthe sAthe caudaroloka nA svarUpanI yathArtha ciMtavanA karavAmAM paNa A kramabadhdha mAhitI ati upayogI bane che. vaLI adholoka eTale naraka ja tevI bhrAmakatA dUta thAya che kemake A baMne nikAyo nA AvAso adholokamAM prathama ratna prabhA evI naraka bhUminA pratiro vacce ja AvelA che. A rIte saMsthAna vijaya dharmadhyAna ke lokasvarUpa bhAvanA mATe A ciMtavanA ati upayogI che. mokSanA pAyArUpa vairAgya bhAvanA bhAvavA mATe ke dharmadhyAna mATe samagralokanI vicAraNAmAM aMgabhUta tattvo che. S S S S a. 4/4 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5O tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA (adhyAya 4 sUtra :13) U [1] sUtrahetu- A sUtra jayotiSka nikAyanA peTAbhedone jaNAve che. [2] sUtramULa: "jyoti:kUzvanyUmonikSatrIftArava 0 [3] sUtra: pRthaka-jyoti: mU: varma: - nakSatra prakIrNatArakAH ca U [4] sUtrasAra -sUrya, caMdra,tithagrahanakSatra ane prakIrNatArAo[ejayotiSTha nikAyanA pAMca bhedo che. 0 5zabdajJAna :jyotiSa - devonI trIjI nikAya jayotiSka sUrya - sUrya vandramaN - caMdra pada graho nakSatra - nakSatro avatAra - tArA [6] anuvRttiH- (1) rezvarnizayA: 4:1thI TevA: zabdanI (2) zaSSTapavRddhavirutvA: 4:3thI svaivijhanyA: U [7] abhinavaTIkA-cothA adhyAyanA prathama sUtramAM devonI cAra nikAyo kahI che. temAM trIjI nikaya te "jayotiSka" ahIM jayotiSka te sAmAnya saMjJA che tenI vyAkhyA A TIkAmAM ja AgaLa kahevAze. sUtra 43 mAM tenA pAMca bheda che tevo mAtra saMkhyA ullekha hato. paNa ahIM teno nAmollekha karavApUrvaka vivaraNa karela che. sUtrakAra maharSie mAtra pAMca nAma jaNAvelA che. paNa bhASyakAra maharSi tenA sthAna - cihna-vagere bAbato paNa nirdeza kare che. joke pAMce bhedonI bhavanapati ane vyaMtaranA jeTalI spaSTa vyAkhyA ke svarUpanirdeza ahIM bhASyAdi TIkAgranthomAM jovA maLela nathI.granthAntaramAM paNa A svarUpa eTaluM spaSTa rIte vibhAjIta thatuM jovA maLela nathI. tethI prastuta abhinavaTIkAmAM paNa A sarve maryAdA pratibiMbita thai ja che. A pAMca prakAranA devo jayotirmaya che. tethI tenI jayotiSI e sAmAnya saMjJA sArthaka che. ane sUrya-caMdragraha-nakSatra tArA e viziSTa nAma karmodaya janita viziSTa saMjJA che. ja coti - jayotiSkanA vimAno udyota zIla hovAthI te prakAza jagAve cheghuti phelAve che. te vimAnomAM rahevA vALA ne jayotiSka athavA jayotiSa deva kahe che. -dyotayante iti jyotISi vimAnAni teSu bhavA jyotiSkA / -otiSo vA revA jyotireva vA ti: -prakAza, teja, jayotivALA te jayotiSka A devonA vimAna prakAzazIla che, temAM rahevAnA kAraNe athavA svayaM dyutimAnuM hovAthI tene jayotiSka kahe che. - atyanta prakAzakArI hovAne lIdhe jayoti zabdathI vimAno digambara AmnAya mujaba ti: sUvamo prahanakSatramafd/Rva e pramANe sUtra racanA che. Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 51 adhyAya: 4 sutra: 13 oLakhAya che. A jayotivALA vimAnomAM janmatA hovAthI te devo jayotiSka kahevAya. -jayotinI mAphaka bhAsvara zarIravALA hovAthI samasta dizAone prakAzIta karatA hovAne kAraNe teone svArthamAM 5 pratyaya lAgavAthI jyotirNa kahevAya che. ja coti nA bhedo:-jayotiSThadevonA pAMca bhedo che sUrya, caMdra graha, nakSatra ane tArA. A pAMca prakAromAM bhupatti AdidraSTie koI khAsa vyAkhyA amArA jovAmAM Avela nathI. ja sthAnaH-samabhUtala jamInathI-eTaleke merunAsamatala bhUmibhAgathI sAtasonevuM [790) yojananI UMcAIethI jayotiSa cakranA kSetrano AraMbha thAya che. -tyAMthI te UMcAimAM 110yojana pramANa che. -tIrachuM asaMkhyAta dvIpa pramANa che. -ukata samatala thI 800 yojana UMce arthAt jayotiSa cakrathI 10 yojana UMce sUryavimAna che. -tyAMthI 80yojananI UMcAIe arthAta samatalathI AThasoeMsI [880] yojananI UMcAI upara caMdranuM vimAna che. -tyAMthI 20yojananI UMcAIe arthAta samatalathI navaso yojananI UMcAI sudhImAM praha - nakSatra ane prakIrNa tArA che. - te A rIte :-caMdrathI uparavAsayojananI UMcAImAM pahelA cArayojana nI UMcAi uparanakSatra che. -tyAra pachI cAra yojana UMcAIe budhano graha che -budhanA grahathI traNa yojana UMce zukrano graha che. -zukrathI traNa yojana UMce guruno graha che. -guruthI traNa yojana UMce maMgaLano graha che. -maMgaLathI traNa yojana UMce zanIno graha che. -caMdrathI 4 yojana UMcAI upara jatAM nakSatro che. -nakSatrathI 1 yojana UMcAI upara tArAo jhaLahaLe che. sUtramAM sUrya ramata: evuM asamAsa pada kema rAkhyuM? ja barAbara che jo sUryAvandramaNo karyuM hoya to sUtramAM lAghavatA AvI zakata paNa tema na karatA asamasta asAmAsika) pada mukayuM che te niyamane mATe che. vaLI ArSapramANa mujaba caMdrano krama pahelo hoya chatAM ahIM sUryano krama pahelA mukayo te krama bheda paNa niyamane mATe che. bhASya-TIkA AdimAM tenuM samAdhAna karatA jaNAve che ke-1- krama nirdhAraNa draSTie sUrya sarva prathama che mATe teno krama prathama mUkela che. saMpUrNakramaA rIte-sUrya-caMdragraha-nakSatra-tArAo sauthI nIce sUrya che, tenA upara caMdra, tenA upara praha, tenA upara nakSatra ane tenA upara tArA che. Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA -2- asamAsa karaNa tirtha avasthAnanA niSedha mATe paNa che. arthAta A pAMce ekamekathI upara che. tacha nahIM. -3-sUrya ane caMdraprasthamA bahuvacana mukI alaga pADela che. bAkInA traNe jayotiSkano samAsa karyo che. kema ke sUrya ane vandra baMnenI pradhAnatA dekhADavAnI che. A baMne indro che bAkInA traNe tenA parivAra rUpa che. bIjI nikAyamAM dro judA darzAvela che jayAre ahIM sUtra sAthe ja tenI pradhAnatA nuM darzana karAvavA alaga pADela che. -- lokaprakAzamAM jaNAve che ke sUryaja sarvakALanA mAnanuM mULa che mATe prathama sUryanuM nirUpaNa che. ja cihnaH- jema bhavanapati tathA vyaMtaramAM tenA alaga nikAya cihno jaNAvelA tema ahIM jayotiSkadevonA cihna jaNAve che sUryaAdi tete jAtinA devonA mukuTamAM potapotAnI jAti pramANe sUryaAdinuM prabhAnA maMDala samAna dedIpyamAna cihna hoya che. arthAta -sUrya jAtinA devonA mukuTamAM prabhAmaMDala samAna dedIpyamAna sUrya AkAranuM cihna hoya che. -caMdrajAtinA devonA mukuTamAM prabhAmaMDala samAna dedIpyamAna caMdranA AkAranuM cihna hoya che. e rIte graha-nakSatra-tArA AdimAM paNa samajI levuM. jayotiSadevo A cihnothI yukata evA ane prakAzamAna hoya che. tArA pUrve prazI vizeSaNa kema mukyuM? ahIM prakIrNa tArA kahevAno matalaba e che ke bIjA keTalAMka tArAo evA paNa che je aniyata sArI che teo kyAreka sUrya-caMdranI nIce cAle che ane kayAreka upara paNa cAlyA jAya che tene mATe prajItArA zabda prayoga thayo che. ja bhramaNa vize kaMika- . - bhramaNa vizenI vyavasthita rajUAta to agrIma sUtraH14mAM che ja -aniyatacArI tArA jayAre sUryanI nIce cAle che (bramaNa kare che, tyAre te sUryanI nIce daza yojanA aMtara rAkhIne ja cAle che. - pAMce jayotiSImAM tArA ane grahonuM bhramaNa aniyata kahyuM che. tArAprAstu niyaMtavArivA... tArA ane graho sUrya ane caMdra nI upara tathA nIce baMne bhAgomAM pharyA kare che. paNa tenuM sUryathI aMtara daza yojana avazya rahe che. - tArA ane graha aniyata cArI kahyA teno artha e nathI ke te game tyAM pharyA kare te sUrya caMdranI AsapAsa to kare ja che. * astitvaH- sUrya caMdra AdinuM astitva asaMkhya dvIpa-samudramAM kaheluM che. tenI vizeSa mAhitI agrIma sUtra 4:14 mAM paNa che. I [saMdarbha$ AgamasaMdarbha-notiyApavidApunattA,te gaha caMdra + FEUR viravattAtA ! pra. 5 .38-4 Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 53 adhyAyaH 4 sUtraH 14 # tatvArthasaMdarbha(1) bhramaNa .4-jU4 (2)sthira-cara .4-phUdda 4 anyagranthasaMdarbha(1) kSetralokaprakAza sarca 20-glo-2, sarga-25-zloka 6 thI 23 U [9]padyaH(1) jayotiSI devo paMcabhede nAma sUName bhavimanA - sUrya caMdra graha nakSatro tArakA vaLI ekamanA (2) bhUtapizAca e ATha pachI che sUrya caMdra grahadIpI rahyA nakSatrone prakIrNa tArA pAMca jayotiSI deva kahyA U [10]niSkarSa - A sUtrano niSkarSa pachInA sUtraH 14 sAthe mukela che. S S S S U (adhyAya 4 sUtra :14) [1] sUtraraMtu A sUtrathakI jayotiSThavimAnonA paribhramaNa kSetrane jaNAve che. 3 [2] sUtramULamekasinityAto 0 [3] sUtraH pRthaka-mera - akSiNA - nitya - tiya - U [4] sUtrasAra - me[parvata) ne pradakSiNA [karatA] nitya gati karanArA jayotiSka devo manuSyalokamAM che. [arthAt A jayotiSka devo-deva vimAno manuSyalokamAM merunI cAre bAjue pradakSiNA karavA vALA tathA nitya gatizIla che.] U [5] zabdajJAna:meru prakSi - meru parvatane pradakSiNA karatA-cArebAju cakkara lagAvatA nitya - haMmezA ati-gatikaranArA,bhramaNakaranArA - ova - manuSyaloka [6] anuvRttiH- (1) ti: sUryakvamo prahanakSatramI tArASpa 4:2 rU r (2) revazvarniyA: sUtra. 4:thI TevA: U [7] abhinavaTIkA:-sUrya-caMdragraha-nakSatra-tArA e pAMcenA samuhane jayotiSa cakra kahe che. A jayotiSka be prakAre samajavAnA che. eka manuSya lokavartI-bIjA manuSyaloka bahAra. prastuta sUtra manuSyalokavartI jayotiSa cakra viSayaka che. bIjI rIte A jayotiSa cakranA be bhAga che (1) gatizIla (2)sthitizIla manuSyalokavartI sUryAdi pAMce jayotiSka gatizIla che. jayAre manuSyaloka bahAranA sUryAdi ne sthitizIla kahyA che. jo ke manuSyalokamAM paNa kavacitasthitizIla jayotiSka jovA maLe che paNa tenI gauNatAne kAraNe ahIM mAtra gatizIla nI ja vivaphA karelI che. kema ke prAyaH badhA Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paM4 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA jayotiSkamaMDaLa gatizIla che. je manuSyaloka-nRo zabda sUtramAM prayojela che. A nRo eTale manuSyaloka, mAnuSottara parvata paryanta manuSyaloka che. jebUdvIpa-lavaNasamuda-dhAtakIkhaMDa-kAlodadhi samudra tathA ardhapuSkara varadvIpa-arthAta aDhI lIpa ane madhye be samudra pramANa A nRloka kahyo che. A vAta pUrve mAM paNa kahevAI gaI che. -4palAkha yojanAno viSakanma jeno kahyo che tevo, mAnuSottara parvatathI cAre tarapha gherAyelo evA A manuSyaloka che. - ahIM nRoo zabda kahevAthI parokSa rIte sUtrakAra sUcave che. ke nityagativALA jayotiSka nRlokamAM ja che. tenI bahAra nathI. * merupradakSiNAH -mero: pradakSiNA - merupradakSiNA -A SaSThItapuruSa samAsayukata vacanoche "merune pradakSiNA karatA evA jayotiSTha'' e pramANe artha levo -meru pradakSiNA evuM spaSTa kathana karyuM che jethI koI tenI gati vize kaMI viparIta vicAraNA karI na zake athavA bIjA zabdomAM kahIe to mekhalA zabda gati vizeSa nuM jJAna karAve che. - ahI pradakSiNA zabda kahyo hovAthI tenI gati jamaNI bAjUthI samajavI-DAbI bAjuthI nahIM eTale ke sUryAdinuM je bhramaNa che te pUrvathI dakSiNa tarapha thAya che. pUrvathI uttara taraphanahIM. -meroH pradakSiNA merupradakSiNA nApasevyeti kathayati / -sarve jayotiSko jaMbUdvIpanA ja merunI cAre tarapha parimaMDalAkAre goLa gherAvA pramANe paribhramaNa karatA ja rahe che. tene meru pradakSiNA kahela che. -te sUrya-caMdra-graho badhA jaMbUdvIpagata meru parvatane madhyamA rAkhI paryaTana kare che. teo dakSiNAvarta paNe merunI pradakSiNA kare che. sadA avasthita ane pratiniyata maMDaLavALA nakSatro ane tArAo paNa merune pradakSiNA detAja phare che. anavasthita yogavALA nakSatro paNa paryaTana to kare ja che paNa temAMthI caMdra-sUrya-ke grahamAM kayAre kayu nakSatra saMyogamAM Ave te nakakI nathI. ja nityati :-ahIM nitya zabda AbhIkSaNyavAcI che -A jayotiSka devo nirantaragati rUpa kriyAyukata che te vAtanuM jJAna karAvavA mATe ja nityAtiya: zabda prayoga thayo che. -tAtparya e ke aDhIdvIpa pramANa A manuSyalokamAM jayotiSka devo nirantara gamana kare che. kadI viramatA nathI. ' -kadAcitta koI tArA gamana na karatA hoya to paNa ahIMjelivikSA karAI che te mukhyatA vAcI che. tethI koI sAmAnya apavAda ne nityatiyaH mAM dhyAnamAM lIdhela nathI. -nityazabdo'bhIkSNavacanaH -nityAgatiH eSAm iti nityagataya: anavaratabhramaNa ityarthaH -nityagrahaNAd gate: uparam abhAvaM pratipAdayati * merupradakSiNAnityagatayaH mero: pradakSiNA nityA gatiH eSAm iti merupradakSiNAnityagatayaH Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ papa adhyAyaH 4 sUtraH 14 - sUryAdi pAMce jayotiSka vimAna merunI pradakSiNA devAvALA ane nitya gamana karavAvALA che. temanI meru pradakSiNArUpa gati nitya che tethI ja temane meru pradakSiNA nityagativALA kahyA che. ja bhramaNa kakSAH- A jayotiSka vimAno meru thI 1121 yojana dUrathI meru parvatane bhramaNa kare che. -A bhramaNa parimaMDalAkAra-goLa gherAvA rUpa hoya che. - hAribhaddIya TIkAmAM paNa A aMge eka gAthA mukI che. "ekakArasekkavIsAsayaekkArAhiA ya ekkArA merualogAbAhaM joisacakaka carai ThAi" meruparvata thI tArAnuM vimAna 1121 yojana dUra rahIne cAle che. tethI jayotiSa cakrano tyAMthI AraMbhathayo gaNAya tene AzrIne ahIM bhASyakAre meruthI 1121 yojana dUranI bhramaNa kakSA jaNAvelI che. sUrya-caMdranA maMDalane AzrIne A 1121 yojanAno aMkana samajavo kemake tenuM aMtara to pachIthI alaga jaNAvela che. samagra jayotiSacakra mATe kahevAyuM che ke- jayotiSkavimAno meruparvatathI 1121 yojana cAre taraphathI dUra che ane alokAkAzathI aMdaranI tarapha 1111 yojana che, arthAt jayotiSa cakrathI alokAkAza 1111 yojana dUra che. - sUrya maMDala meruparvata thI 44820 yojana dUrathI zarU thAya che. - caMdra maMDala meruparvata thI 44820yojana dUrathI zarU thAya che. - nakSatra maMDala meruparvata thI 44820 yojana dUrathI zarU thAya che. -tArA maMDala meruparvata thI 1121 yojana dUrathI zarU thAya che. - graha maMDaLa vize Avo koI spaSTa niyama nathI. - sUrya 184 maMDala vilayakAra gati kare che. - jayAre caMdra 15 maMDala kare che. -A sUrya caMdramaMDalamAM jaMbUDhIpanA sUrya caMdranuM cAra kSetra 510yojanAthI kaMIka adhika kaheluM che. te A rIte jaMbudvIpamAM paryanta bhAgathI 180 yojana aMdara ane lavaNa samudramAM khasatuM khasatuM 330yojana [thI kaMIka adhika e rIte kula sAdhika 510 thojana bhramaNa kSetra thaze - A vize vistRta mAhitI kSetra samAsa grantha thI jANavI. * sUryAdi saMkhyA -jaMbUdvIpamAM be sUrya, lavaNasamudramAM 4-sUrya, ghAtakI khaMDamAM 12 sUrya, kAlodadhimAM samudramAM 42 sUrya, puSkarArdhamAM 72 sUrya che. A pramANe aDhI dvIpamAM kula 132 sUrya che. A ja rIte aDhI dvIpamAM kula 132 caMdra che. te sUrya-caMdra-pUrvamAM 6-66pazcimamAM 60-6ema be bhAgamAM vibhAjIta hovAthI Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA caMdranI paMkita 6-66 evuM kahevAmAM Ave che. OM graha nakSatra, tArA e caMdrano parivAra che. caMdrano parivAra e ja sUryano paNa parivAra che. eka caMdrano parivAra 88 graho, 28 nakSatro, 66975 koDAkoDI tArA ATalo eka caMdrano parivAra kahyo che tethI - dvIpa-samudra |sarya caMdra ra jaMbudrIpa ra lavaNasamudra 4 4 dhAtakIkhaMDa 12 12 42 kAlodasamudra 42 puSkarArdha 72 72 je jayotiSa cakra thakI lokanI sparzanAH-sUrya,caMdra,graho, nakSatro,tArAo tiryaMga lokamAM che --bhASyakAra maharSinA jaNAvyA mujaba sUryAdi cAra jayotiSTha tiryak lokamAM che. paNa tArAo urdhvalokamAM che. zreNa nakSatra 176 5 352 112 - ahIM saMbhava che ke tArAonA aniyata cAratvane lIdhe urdhvaloka nI sparzanA hoya jo ke TIkAkAra maharSi paNa pAMce jayotiSkane tiryag lokamAM hovAnuM ja jaNAve che koika evo paNa khulAso kare che. ke urdhvaloka eTale urdhvadizA samajavuM eTaleke tArAo sauthI upara TocanA bhAge che. - tArA 133950 koDAkoDI 267900 koDAkoDI 803700koDAkoDI 3696 1176 2812950koDAkoDI 6336 | 2013 4822200koDAkoDI 1056|336 bhASyakAra maharSito spaSTa vidhAna kare che ke sUryazvandramasoprahAnakSetrALiva tiyone zeSAstUrvajone jyoti manti| A vidhAnano spaSTArtha bahuzruta jANe. * sUryAdinA viSkambhaH 1- sUryavimAnanI laMbAi 48/61 yojana pahoDAi 24/61 yojana che 2- caMdravimAnanI laMbAi 56/61 yojana pahoDAi 28/61 yojana che 3- grahavimAnanI laMbAi 1/2 yojana pahoDAi 1/4 yojana che 4- nakSatravimAnanI laMbAi 1/8 yojana pahoDAi 1/16 yojana che 5- moTA tArAvimAnanI laMbAi 1/16 yojana pahoDAi 1/32 yojana che 6- nAnA tArA vimAnanI laMbAi 1/32 yojana pahoDAi 1/64 yojana che A mApa manuSyalokamAM AvelA jayotiSka vimAnanuM che. manuSyalokanI bahAranAvimAnonuM mApa AnA karatA aDadhuM che. * jayotiSka vimAnonuM bhramaNa kai rIteH -jayotiSka vimAno svabhAva thI ja paribhramaNazIla che. - to paNa vizeSa prakAranI samRdhdhi pragaTa karavAnA hetuthI tathA Abhiyogya nAmakarmanA udayathI-keTalAka devo te vimAnone vahana kare che. - te devo paribhramaNa karatA vimAnonI nIce gamana kare che. ane siMhAdinArUpe - Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 4 sUtraH 14 vimAnone vahana kare che te A rIteH -pUrvamAM siMhanA rUpe, dakSiNamAM hAthInA rUpe, pazcimamAM baLadanA rUpe ane uttaramAM ghoDAnA rUpe devo vimAnone vahana kare che. -vahana karanAra devonI saMkhyAHsUryavimAnane 16000 deva graha vimAnane 8000 deva tArA vimAnane 2000 deva vahana kare che. caMdravimAnane 16000 deva nakSatra vimAnane 4000 deva ukata jayotiSka vimAno kevaLa vizvaracanAnI vilakSaNatAne kAraNe ja kAyama pharyA kare che. to paNa '"devo vimAnonuM vahana kare che'" evuM je kathana upara karyuM che te temanA Abhiyogya nAmakarmanA udayanuM phaLa che. tema samajavuM. jayoti vimAno no AkAraH 57 bRhatsaMgrahaNI gAthA 97 mAM jaNAvyA mujaba caMdrAdi vimAno ardhA karelA koThAnA AkAravALA che. vaLI tenuM taLIyuM ardha koThA saMsthita che paNa tenA upara rahelA prAsAdone kAraNe teno AkAra ghaNo kharo goLa dekhAya che. ane te bahu dUra hovAthI lokone to ekAMte ja samavRtti dekhAya che. jayotiSka vimAno nI gatiH caMdra Adi jayotiSkanI gati kramazaH adhika adhika che. - sauthI ochI gati caMdranI che, tenAthI sUryanI gati adhika che, tenAthI grahanI gati adhika che, tenathI nakSatranI gati adhika che, tenAthI tArA vimAnonI gati adhika che. jayotiSma devonI RddhiH sauthI adhika RRRdhdhivaMta caMdra che tenAthI kaMika ochI RRdhdhi sUryanI chetenAthI kaMika nyUnaRRdhdhi grahonI che, tenAthI kaMika nyUna RRdhdhi nakSatronI che ane sauthI alpa Rdhdhi tArA nI che. ] [8]saMdarbha:AgamasaMdarbha: te meru pariyaDaMtA payAhiNAvattamaMDalesavve aNavaTThiya yogehiM caMdA sUrA gahagaNAya nakaravatta tarAgANaM avaTThiyA maMDalA muNeyavvA te'vi ya payAhiNA vattameva meru aNucaiti -nIvA. pra-rU-devAdhigara 3.2-mU.277/20-12 tatvArtha saMdarbha:- manuSya loka Ja.rU-sU.24 (1) bRhat saMgrahaNI gAthA 64 thI 72,97 (2)kSetraloka prakAza-sarga-20, zloka 28 pachIno nambUddIpapannati no pATha tathA sarga-24-zloka-4 (3) laghukSetra samAsa gAthA 169,179,thI 181 Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA (4)bRhatakSetra samAsa gAthA 395-39 [9]padya- sUtraH 14-15nuM saMyukrata padyaH(1) manuSyaloke nityagatie meru pharatA nitya phare rAtri divaso pakSa mAse kALa vibhAgo kare (2) meru pradakSiNA rUpe nitya je gatizIla te jayotiSI deva thI ema samaya nakkI thAya che. U [10]niSkarSa - sUtra 13 tathA 14 no saMyukata niSkarSa uparokata baMne sUtromAM jayotiSa devanA bheda, temanA thakI karAtI meru pradakSiNA, e ja mukhya viSaya che. A sUtrathI bahu mahatvanI vAta sUtrakAra kahI jAya che. (1) izvaranI icchA mujaba sUrya-caMdra vagere cAle che ke rAta divasa thayA che. te bhrAmaka mAnyatAnuM nirasana (2)vartamAnakAlIna vaijJAniko je pRthvIne pharatI mAne che te vAtanI kapoLakalpitatA A sUtrano spaSTa niSkarSa e ja che ke sUrya-caMdra-graha-nakSatra-tArA e pAMca jayotiSTha vimAno che. te manuSyalokamAM cara che. eTale ke paribhramaNa karatAM che, manuSyalokanI bahAra sthira che. A bhramaNa karatA sUrya caMdrAdine lIdhe ja rAtri-divasa thAya che A sarve padArthonuM spaSTa gaNita je AgamomAM gaNitAnuMyoga svarUpe apAyela che te jotA ApaNI zradhdhA ati dUDha bane che. zradhdhA sAthe samyapha jJAna paNa prApta thAya che. A samyadarzana ane jJAna ja cAritra sAthe maLatA mokSamArga banI jAya che. OOOOOOO adhyAya 4 sUtraH15) U [1]sUtrahetuH- uparokata sUtramAM jayotiSka devonI gatino nirdeza karyo che. A sUtra-te jayotiSkanI gatithI thatA kALa vibhAgIkaraNane jaNAve che. [2]sUtra mULaH-dvata:vAvamAWI: U [3]sUtra pRthaka-tat Rta: 0i - vimA: U [4]sUtrasAra -te cira jayotiSTha]vaDe [rAtri-divasa Adi kALa vibhAga karAyela che. [5]zajJAnaHtat - - te (jayotiSka) vaDe jIta: karAyela #AvamA :kALa-vibhAga -kALanI gaNatarI 1 [6]anuvRttiH (1) jyotiSa: sUryAnvandramo danakSatrIjI tArabdha 4/13 (2) merupradakSiNA nityagatayo nRloke _U [7]abhinavaTIkA-manuSyalokamAM muhUrta, ahorAtra, pakSa, mAsa Adi atIta, vartamAnaAdi, saMkheya asaMkhyaya; AdirUpe aneka prakAre kALavyavahAra thAya che. manuSyalokanI Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya: 4 sUtraH 15 59 bahAra Avo vyavahAra thato nathI. kadAcita manuSyalokanI bahAra jo koI kALa vyahavAra kare to paNa te kALavyavahAra karanAre manuSyaloka prasidhdha vyavahAra pramANeja karavuM paDe. -kema ke vyavahArikakALa vibhAgano mukhya AdhAra niyata kriyA che. AvI kriyA te sUrya, caMdra Adi jayotiSkonI gatija che. A gati paNa phakata manuSyalokamAM vartatA jayotiSkonI ja che. te sivAya A gati sarvajayotiSThomAM sarvatra hotI nathI tethI mAnavAmAM Ave che ke kALano vibhAga jayotiSkonI viziSTa gati upara ja nirbhara che. jayAM A rIte kALanAM mApa nathI tyAMnA padArtho paNa A jayotiSkonA cAra thI nakkI thayelA mApa pramANe mapAyelA mApathI ja kahevAya che. jema ke "vaimAnika devo amuka divase AhAra le che' A divasanuM mApa ahIMnA sUrya-caMdranA cAra anusAra ja nakkI thAya che kALa be prakAre che. mukhya ane aupacArika eTale kenizcayakALa ane vyavahAramALa. mukhyakALa anaMta samayAtmaka che je .jhU.31 vAta mAM jaNAvela che. A kALa ekasvarUpa ke bheda rahita che -bheda rahita evA A mukhyakALanA jayotiSka vimAno gatithI divasa rAtrI vagere bheda thAya che. jema ke savAre jayAM sUryavimAna dekhAyuM te sUryodaya ane jayAM sUryavimAna dekhAtuM baMdha thavAno niyata kALa Ave tyAre te kALane sUryAsta kahevAya che. tenI vacceno kALa te divasa. tA :- tat te ahIM tat zabda pUrva sUtranI koIka anuvRttino sUcaka che tat zabdathI "jayotiSkanI gati' evo arthalevo. phakata jayotiSkanI anuvRttilaIe to paNa na cAle ane phakata gatinI anuvRtti laIe to paNa arthanahIM bese. tethI tat eTale jayotiSka [vimAno nI gati # tana tenA vaDe karAyela arthAta jayotiSka nI gati vaDe karAyelA # tai: 4:- tatkRta: jayotiSka devagati vaDe karAyela - kALa, samayano pravAha. bhASyakAra maharSi jaNAve che ke "monantasamaya: vartAkSiNa: Dutyutam | ahIM eka sAthe be vAta mukI che. (1)kALa ananta samayono samUha che. [juo . 5. 31] (2)kALa vartanAdi lakSaNa yukata che. juo ... ra2] -jemAM samayanI vyAkhyA A TIkAmAM ja AgaLa kahevAze. - vartanAdi lakSaNa eTale - vizeSa thI jovA mATe ..pa-pU.22] (1)vartanA:- dUtranuM hovuM te vartana. prati samaye temAM thato utpAda ane vyayamAM samaya nAmaka kALa nimitta che. (2) pariNAma :-potAnI sattAnA tyAga vinA dravyamAMtA thato pheraphAra mULa dravya emane ema rahe, pUrva paryAyano nAza thavo ane uttara paryAyanI utpatti thavI te pariNAma- temAM paNa kALa nimitta che (3) kriyA :- jIvanA prayatna thI ke svabhAvika thatI gati te kriyA (4) paratva:paratva :- zreSTa athavA kaniSTha. athavA sApekSa dRSTie moTA-nAnA paNuM Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 .jemake A chokaro moTo che A chokaro nAno che. kALanI apekSAe tulanA che. * vimALaH- jayotiSka devonI gatithI ananta samayAtmaka kALa nA je khaMDa thAya che tene vibhAga kahe che. --samayAvalikAdayaH jyotiSkANAM gativizeSakRtAH svataH so'bhinnaH paropAdhikaM bhedam Apadyate / paNa sUrya caMdranI gatine cAra kahe che. A cAra sUrya-caMdra vagereno bhinna bhinna che. A badhAno cAra-bhramaNa dRSTie niyata thayelo che. tethI tenA cAra mujaba kALanA vibhAgo sidhdha thAya che. tethI te vibhAgane jayotiSka devo thakI karAyela kALavibhAga kahyo che. jAvimAna:-sUtrakAra maharSie svopadma bhASyamAM jaNAvyA mujaba lokamAM vaizeSika-paurANika Adie je vibhAgo mAnelA che tevA laukika samakALa vibhAgo che. aMza,kaLA,lava,nAlI,muhUrta,dina,rAtri,pakSa,mAsa,Rtu, ayana,saMvatsa 2, yuga laukika puruSa samAna kALa vibhAga traNa - bhUta-vartamAna-bhAvi -saidhAntika rIte kALa vibhAga:- saMdhyeya-asaMkhyaya -anaMta jayoti vimAnonI gati mujaba kALavibhAga-bhASyAnusArI -kALano avibhAjaya aMza te 'samaya --asaMkhya samayanI eka AvalikA-[ahIM jadhanyayukata asaMkhyAta levuM] --AvI saMkhyAtI AvalikAno eka prANa -- * prANa eTalo ucchavAsa- niHzvAsa -7 prANa - 1 sToka 38AAlava 30 muhUrta 2 pakSa 3*tu 5 varSa - - - - 1ghaDI/nAlI = 1 ahorAtra = 1 mAsa = tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA 7-stoka 2-ghaDI 15 ahorAtra . 2 mAsa - . - = = = 1 ayana 2 ayana = 1 yuga [temAM madhye ane ante adhikamAsa kahyo che] 84,00,000 varSa - = 1 pUrva = = 84lAkha X 84lAkha arthAt pUrva X 84 lAkha = 1 pUrvAMga pUrvAMga X 84 lAkha = ayuta amruta 4 84 lAkha =suyaMga sumaMga x 84 lAkha truTi truTi * 84 lAkha = aTTAMga aTTAMga X 84 lAkha = aTTa x 84 lAkha = avavAMga aTTa - avavAMga X 84 lAkha = avava avava X 84 lAkha H hAhAMga 1 lava 1 muhUrta 1 kRSNa ke zukala pakSa 1=3 1 tu 1 saMvatsara/varSa hAhAMga X 84 lAkha = hAhA hAthI x 84 lAkha =hUhavaMga hUMhavaMga X 84 lAkha = X 84 lAkha = = utpalAMga utpalAMga X 84 lAkha = utpala utpala X 84 lAkha = padmAMga padmAMga X 84 lAkha = padma padma X 84 lAkha = - nalinAMga Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 61. adhyAya: 4 sUtra: 15 - nalinAMgax84 lAkha = nalina - cUlikAMgaX84 lAkha = cUlikA - nalina x 84 lAkha = arthanipurAM cUlikA 884 lAkha = zIrSa pahelIkAMga - arthanipurAMgax 84 lAkha= arthanipUra - arthanipurax84 lAkha = cUlikAMga zIrSapahelIkAMga x 84 lAkha = zIrSapahelikA - A zIrSa pahelikA sudhI nA gaNitamAM vyavahAra yogya saMkhyAta kALa thAya [noMdha:-bhAgyakAra-pUrva, pUrvAga, ayuta, kamala, nalina,kumuda,tUTi,aDaDa, avava,hAhA ane hUhU e mujaba bheda gaNAve che. ja uparokata gaNita koSTakamAM keTalAMka viziSTa zabdonA artho:# samaya samaya e kALanuM avibhAjaya aMga che. -nirvibhAjaya pudgala dravya jene paramANu kahe che. tenI kriyA jayAre parama sUkSma hoya, jayAre te sauthI jadhanya gatirUpe pariNata hoya, te samayamAM potAnA avagAhana kSetrane vyatikrama karavAmAM jeTalo kALa lAge tene samaya kahe che. -samaya e ati sUkSma kALa che. kevaLI bhagavaMta paNa A kALano vacanathI nirdeza karI zake nahIM phakata zeyaviSaya rUpe jANe jarUra. vaLI tenA svarUpa nirUpaNa mATe bhASAvargaNAnA pudgalo ekaThA karatAMja kevaLIbhagavaMtane asaMkhyAta samaya thaI jAya che. samaya paramanirudhdha -atyalpa hovAthI tenA viSayomAM pugala dravyanI bhASA vargaNAonuM grahaNa ane tyAga karavAmAM indriyono prayoga thavo asaMbhava che. tevuM bhASyakAra maharSi jaNAve che. - upamA thakI samayanI vyAkhyA -eka majabuta, susvastha ane yuvAna puruSa bArIkamAM bArIkatathA ati jIrNa kApaDa ekaja sapATAmAM jorathI phADI nAMkhe tyAre tene jeTalo kALa pasAra " thAya, tenA karatAM te kapaDAnA eka tArathI bIjo tAra tuTatAM ocho vakhata thAya, tenAkaratAM paNa pahelA tAranA eka tAMtaNA thI bIjA tAMtaNA sudhI tuTatA ocho kALa pasAra thAya, te tAMtaNAmAM paNa eka skaMdha thI bIjA skaMdha sudhI tuTatA ocho vakhata thAya. A skaMdhanAvibhAga karatAM paNa kALa ati sUkSma che. -bIjI rIte kahIe to eka capaTI vagADatA ke AkhanA palakArAmAM asaMkhya samayo pasAra thaI jAya che. # ucchavAsa niHzvAsa,prANa -koinIrogIpuruSa hoya, paripUrNa indriyavALo hoya, baLavAna ane yuvAna hoya avyAkuLa hoya ane mArge cAlavAnA zramathI rahita hoya-sukhAsana para beThelo hoya tevA puruSano eka ucchavAsa-niHzvAsa te prANa kahevAya che. ahIM UMcI gati karatAM prANa ne ucchavAsa kahe che ane nIcI gati karatAM prANane niHzvAsa kahe che. bIjA zabdomAM kahIeto-vAyune zarIramAM kheMcavoteuvAsa ane aMdara rahelA vAyune bahAra kADhavo tene ni:zvAsa kahe che. A vAta manuSyagatine AzrIne samajavI.devonA svAsocchavAsa nuM pramANa to AnAthI ghaNu Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 vadhAre hoya che. teone to jeTalA sAgaropamanuM Ayu hoya teTalA pakSe teo zvAsa le che. 6553, kSullaka bhava 1,67,77,216 AvalikA 3703 prANa 2ghaDI [vartamAna gaNatarI e 48 miniTa] ma muhUrtaH-1muhUrta 1 muhUrta = 1muhUrta 1 muhUrta * pakSaH- pakSa be prakAranA che (1)kRSNa pakSa (2)zukala pakSa --jemAM caMdramAno udayakALa vadhato jAya te zukala pakSa --jemAM kramazaH aMdhakAra vadhato jAya te kRSNa pakSa -eTale ke ekamathI pUnama sudhIno zukala pakSa kahevAya che -ane ekamathI amAsa sudhIno kRSNa pakSa kahevAya che. RRtuH- eka varSamAM RRtu cha thAya che. hemanta,zIzIra,vasaMta,grISma,varSA,zarada ayanaH- cha mAsanuM eka evA be ayana-dakSiNAyana-utarAyaNa * saMvatsaraH- eTale varSa- pAMca prakAranA che.1-sUryasaMvatsara, 2-RtusaMvatsara, 3caMdrasaMvatsara, 4-nakSatrasaMvatsara, ane 5-abhivardhita saMvatsara, tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA = saidhdhAntika gaNitaH (1)saMkhyAta - eka samaya thI zIrSa pahelikA sudhIno kALa te saMkhyAtakALa (2)asaMkhyAta-palyopama vagere kALa te asaMkhyAta kALa (3)anaMta-pudgala parAvartanAdika kALate anaMtakALa 4 [1] saMkhyAta-asaMkhyAta-anaMtA vize adhyAyaH3-sUtraH8 nI abhinavaTIkAmAM vistArathI jaNAvavAmAM Avela che. OM [2] palyopama-sAgaropama nuM svarUpa adhyAyaH3-sUtraH17 nI abhinavaTIkAmAM suvistRta rIte kahevAyuM che. [3] kALacakra-cha ArA nuM svarUpa kathana-juo adhyAyaH3nuM sUtraH17abhinavaTIkA ] [8]saMdarbhaHAgama saMdarbha: (1) se keNaNaM bhaMte evaM vRccai sure Aicce sUre ? goyamA ! sUrAdiyA sUNaM samayAi vA AvalayAi vA jAva ussappiNIi vA avasappiNIi vA se teNaTTheNaM jAva Aicce * mA za. 12-3.6 1.41 (2) se kiM taM pamANakAle ? duvihe paNNatte, taM jahA divappamANakAle rAippamANakAle raSnAr mA zao.3.1-mU. 424/4 (3) naMvRddIvapannatti vakSAra-6-mU. 126 thA thI 4 tatvArtha saMdarbha: kALabhedaH- 4.6. sU.22 vartanApariNAma:niyAparatnAparatve ca Aya Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 adhyAyaH 4 sUtraH 16 ananta samaya- 2.5--sonantasamaya: anya grantha saMdarbha- kALa lokaprakAza-sargaH28, zloka 3, 203thI 21, 246, 282thI 295 U [9] padhaH- baMne padya pUrvasUtraH14nA padya sAthe AvI gayA che. U [10]niSkarSa-samagra vizvamAM je samayanI gaNanA thAya che teno samAveza karavA pUrvaka, bIjA paNa keTalAye kALa gaNita ke kALavibhAga A sUtramAM spaSTa thAya che. tenuM vAMcana ciMtana ke svAdhyAya karatA evuM spaSTa samajAya che ke devagatinA AvA sacoTa ane suMdara varNana karatA karatA jayotiSka gatine AdhAre karAyela kALavibhAga eka adbhuta ghaTanA che. zAstrIya pramANo thakI A je sacoTa samaya gaNita apAyuM che te zAstra zradhdhAmAM dRDhatA tolAve ja che sAthe sAthe tIrthaMkara paramAtmAnI pAradarzI prarUpaNAnuM paNa darzana karAvI jAya che. vartamAna kAlIna vaijJAnika yugamAM ApaNe sUkSmagaNatarI pUrvakanI avakAzI ghaTanAnA vivaraNamAM jo ahobhAva thI DolI uThatA hoIe to paramAtma praNIta zAstromAM kahevAelI A vAtothI ApaNuM samya darzana keTaluM draDha thatuM jAya! kharekhara! A mAtra jIvatatva,devagatine samajAvato adhyAya che ke pachI ApaNI zradhdhAne draDha karI mokSamArgamAM AgaLa vadhavAno praraNAstrota che te ja vicAraNA e A sUtrano parama niSkarSa che. _ _ _ _ _ _ _ (adhyAya 4 sUtra:16) 1 [1]sUtrahetu-manuSyalokamAM cara jayotiSka nuM varNana karyA pachI manuSyalokanI bahAranA jayotiSka cara che ke sthira? A praznano uttara ApavA prastuta sUtra banAvela che. [2]sUtrakamULa - vaDhAvasthatA: U [3]sUtra pRthaka-diH avatA : U [4] sUtrasAra [manuSyalokanI bahAra [jayotiSka devo]sthira hoya che. U [5]zabdajJAnavahiM. - bahAra [manuSyalokanI apekSAe bahAra) avasthita: - sthira rahelA che. U [6]anuvRttiH-(1)oti:sUkvamodanakSatramItArava-ga.4/ (2) meruprasiMT.4-24 nRtyo U [7]abhinavaTIkA- prathama sUtramAM devonI cAra nikAyo batAvI e cAra nikAyomAM trIjI te jayotiSka devo. A jayotiSka devonuM sthAna tiraskRlokamAM jaNAvela che. tiSNulokamAM be prakAranA jayotiSka devo kahyA che. cara jayotiSI ane sthira jayotiSI. jemAM cara jayotiSka devonuM varNana pUrvasUtraH14 mAM thai gayuM che. prastuta sUtramAM sthira jayotiSka devono adhikAra che. Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ S4 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA vaLI ahIM sUtrakAre to be padoja mukayA che, paNa pUrvasUtranI anuvRtti letA ahIM jayotiSka devono adhikAra spaSTa thAya che temaja mekasi sUtradhAre ahIM vadiH zabdathI nRt vahiM samajavuM te A rIte vAdaH nRtya : :- ahIM sUtrakAre je vadam zabda prayojela che te pUrvasUtranA anusaMdhAna mAM samajavAno che. pUrva sUtramAM nuM je kahyuM che tethI manuSyalokamAM ema artha spaSTa che. A sUtranA vadara zabdathI manuSyalokanI bahAra evo artha thaze -mAnuSottara parvata thI pachInA dvIpa samudramAM rahelA jayotiSka devone AzrIne A sUtra baneluM che. -pUrvasUtramAM saptayantavRo hatuM teno artha "manuSyalokamAM thAya che paNa ahIM tenuM nRtrota eTale "manuSyalokathI' evuM paMcamI vibhaktivALuM je padabanI gayuM te arthavazA vimati pariNAma: nyAya mujaba thayelo pheraphAra samajavo. * mavasthitA:-sthira rahelA che. A padano samagra saMbaMdha A rIte joDI zakAya ke [manuSyalokanI bahAra rahelA jiyotiSka] sthira che eTale ke kAyama eka sthAne rahe che paNa ahIM tahIM pharatA nathI. - avasthitano artha bhASyakAra -vivArikha: kare che. eTale ke tyAMnA jayotiSka devo vicaraNa-bhramaNa karatA nathI [mATe te sthira che -na ribhramanti svabhAvat eva avicAriNaH devAH 4 mavasthita zabda ahIM cAra arthamAM prayojAyelo che. (1)devonI sthiratA - ahI sUtramAM jayotiSka devone avasthita kahyA che. teno sarva prathama artha e che ke A devo svabhAvathIja vicaraNa zIla nathI paNa sthira che tethI bhramaNa karatA nathI.- zthitvA devA pariprati | svamAvat iva vivArikha: tevA: (2) vimAnonI sthiratA - avasthita vimAnapraveza: tenA vimAnonA pradeza paNa sthira che. tethI tenA vimAno paNa paribhramaNa karatA nathI paNa je-te sthAne sthira rahe che. (3) varNanI sthiratA - asthita che: teonI vezyA paNa avasthita che ahIM vezyA no artha varNa levAno che. manuSyalokanA jayotiSka vimAno gatizIla hoya che tethI rAhuAdinI chAyA paDavAthI teno varNa badalAya che. paNa A jayotiSka sthira hovAthI rAhuAdinI chAyA tenA upara paDatI nathI pariNAme teno pILo varNa [lezyA] sthira rahe che. badalAtI nathI. (4)prakAza nI sthiratA-navarNi prAza: A jayotiSka vimAno avasthita hovAthI niSphampa che ane niSpampa hovAthI tyAM kadI sUryano udaya ke asta thato nathI. ane sUryano udaya ke asta na thato hovAthI teno eka lAkha yojana pramANe prakAza paNa avasthita-sthira ja rahe che. Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 4 sUtraH 16 pa vizeSaH-mULa sUtra uparAMta sthira jayotiSkamAM rahelI bIjI vizeSatAne paNa bhASya tathA granthAntara thI ahIM jaNAvela che. manuSyakSetranI bahAra rahelA jayotiSka vimAnonuM pramANa manuSyalokanA jayotiSma vimAna pramANa karatA aDadhuM hoya che. vimAna (1) caMdnavimAna (2) sUryavimAna (3) graha vimAna (4) nakSatra vimAna (5) tArA vimAna laMbAi-pahoDAi 28|61 24261 1 gAu uMcAi 14|1 1/2 gAu 1/2 gAu 1/4 gAu 1/4 gAu 1/8 gAu jadhanya sthiti vALA tArAnI laMbAi pahoDAi 250 dhanuSyanI ane uMcAi 125 dhanuSyanI hoya che. 12/01 jayotiSka vimAnonA kiraNo samazitoSNa hovAthI sukhAkArI che. manuSyalokanI bahAranA je sthira jayotiSI kahyA che temanA vimAno atiuSNa nathI ke ati zIta nathI paNa samazItoSNa che. arthAt tyAM sUryanA kiraNo atyaMta uSNa hotA nathI.ane caMdranA kiraNo aMtyaMta zIta hotA nathI. a. 4/5 baMnenA kiraNo zItoSNa hovAthI atyaMta sukhadAyI hoya che. mAnuSottara parvata pachI rahelA saghaLAya dvIpa samudromAM eTale bIjA puSkarAI thI mAMDIne svayaMbhUramaNa samudra paryanta sarveddIpa-samudro mAM caMdra-sUrya vagere pAMce jayotiSTha sthira che. 4 A sUrya-caMdro sthira hovAthI teono nakSatra sAtheno yogasaMbaMdha paNa sthira ja hoya che. tyAM badhAMja caMdro haMmezA abhijita nakSatrathI yukata hoya che. tyAM badhAMja sUryo haMmezA puSya nakSatra karIne sahita hoya che. [8] saMdarbhaH Agama saMdarbha: aMto maNussa ravete havaMti cArovagA ya uvavaNNA paJcavihA joisiyA caMdA sUrA gahagaNA ya teNa paraM je sesA caMdAicca gaha tAra naravattA nasthi gai navi cAro avaTThiyA te muNeyavvA nIvA pra.rU - 3.2- mU.277/22-22 devAdhiAre anya grantha saMdarbha: (1) kSetraloka prakAza- sarga 24 zloka 2 thI 4 (2) jIvavicAra- gAthA 24 vivecana (3) bRhatsaMgrahaNI gAthA-100, 115 Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA [9] padhA(1) lokabAhira sthira rahetA deva jayotiSI sarvadA samayaAvalI pakSa vadhate kALa kaLanA nahikadA, bhavanapati vaLI deva vyaMtara deva jayotiSa varNavyA bhedane prabheda bhedo sUtra arthe pAThavyA (2) jayotiSko rahe sthira. maryaloka bahAranA patine sthiratA vALA, legyA prakAza ne temanA [10] niSkarSa - sUtrakAra maharSie pUrvasUtramAM gativaMta jayotiSkone jaNAvelA A sUtra thakI sthira jayotiSkone jaNAvI kamAla karI che. koI pUche ke sUrya-caMdra sthira ke phare che? ApaNe zuM kahIzuM? sthira paNa che ane phare paNa che. eTale ke tene pharatA mAnanArA paNa satya ane tene sthira mAnanArA paNa satya. bemAMthI koinI vAta khoTI nathI. bhale ahIMnirupaNa zAstrIya padArthonuM ja thaI rahyuM che. chatAsyAdvAda zailIno kevo majAno AsvAda A sutromAM thaI zake che. koI vastumAM ekAMta satya ke ekAMta asatya nathI te vAtanuM pratipAdana paNa kevuM khUbIpUrvaka karAvI jAya che. bIjI suMdara vAta gamI tenA avasthita paNAnI. teo sthira che mATe tenA varNa [lezyA] paNa sthira che, prakAza paNa sthira che, tema ApaNe sva-bhAva dazAmAM sthira hoIe to ApaNI paNa lezyA sthira rahe ane AtmAno prakAza paNa sthira rahe arthAta kevaLajJAnamaya prakAzathI AtmA prakAzIta rahe ane zukala lezyA paNa sthira paNa jaLavAI rahe. D B 0 0 0 0 0 (adhyAya 4: 10) [1]sUtraraMtu bhavanapati-vyaMtara-jayotiSThatraNa nikAyone jaNAvyA pachI cothI vaimAnika nikAyanA adhikArane jaNAvavA mATe A sUtra banAvavAmAM Avela che. A trisUtra mULaH-vaimAni: [3]sUpRthaka- spaSTa che. U [4] sUtrasAra-[caturthanikAyanA devo] vaimAnika kahevAya che. [5]zabdazAnaH vaimana - vaimAnika devo 1 [G]anuvRttivALyanurniyA [7]abhinavaTIkA- devonI cAra nikAyo kahelI che. jemAM cothI nikAya te vaimAnikadeva'. A sUtrathI vaimAnika nikAyanA devano adhikAra zarU thAya che tethI A sUtra adhikAra sUtra kahevAya che.-devonA samUharUpa vaimAnika nAmaka A cothI nikAyano adhikAra Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 4 sutraH 17 67 A sUtra thI zarU thaIne sthitinA adhikAra sudhI cAle che. - arthAta prastuta sUtra 4:17 thI 4:27vinaya9i dvivaramAM sudhI ane pachI 4:29 sthiti: sutra paryanta vaimAnika devono adhikAra cAlu che. - vaimAni zabda thakI A sUtrano AraMbha e paNa sUtrakAra maharSinI suMdara sUtraracanAnuM uttama udAharaNa che. sUtra-4:11 mAM AraMbhika zabda vanavAsa che, sUtra-4:12 mAM AraMbhika zabda vyakta: che.sUtra-4:13 mAM AraMbhika zabda jyoti: che. AmAM avanavAsa ane vyatara nikAya viSayaka carcAto mAtra eka-eka sUtramAM ja samApta karAyelI che. paNa tijha saMbaMdhi carcA cAra sUtra paryanta cAlu rahI, tyAM paNa AraMbhika zabda jyotimAM mukIne ja sUtrakAra A trIjI nikAyanA viSayakSetrane spaSTa kareluM sUtrakAre cothI nikAyamAM A paripATIne ja jALavI rAkhI che. mATe ja temaNe vaimAni: zabda thI AraMbha karyo che. pharkamAtra eTalo ja che ke ahIM vamani devono adhikAra laMbANa vALo hevAthI prathama phakta A eka zabda thI ja sUtrano AraMbha karI adhikAra sUtra tarIke sthApI dIdhuM che. vaimAnika eTale AvAsa ke bhavanomAM nahIM paNa "vimAnamAM utpanna thAya te" evo artha karyo che jo ke jayotiSka devo paNa vimAnamAM ja utpanna thAya che tethI ahIM vaimAnika no vyutpatti artha na levAnuM svIkArIe to A devonuM "vaimAnika' evuM pAribhASika nAma che tema samajavuM. * vaimAnikAH -vimAneSu bhavA vaimAnikA: -vimAnomAM utpanna thAya che. mATe "vaimAnika' evI tenI saMjJA samajavI. -vi-vizeSa mAtmAna kutina:, mAna-mAnanti-ti arthAt jemAM rahevAvALA jIvo vizeSa karIne potAne puNyAtmAM mAne che. tene vimAna kahe che. ane je, te vimAnomAM rahe che. teone vaijJAnika kahe che. - yatrasthAH parasparaM bhogAtizayaM manyante iti vimAnAni teSu bhavA vaimAnikAH - chelle AvI koI vyAkhyAnakarIe topaNadevonI A cothI nikAyanI "vaijJAnika" evI pAribhASika saMjJA che.tema samajavuM * vizeSa - A sUtrane adhikAra sUtra kahayuM che. kAraNa ke have pachInA sUtromAM te vaijJAnikane AzrIne aneka vigato jaNAvI che. jemake - # sUtra 18 vaimAnika devonA be mukhya bhedone jaNAve che. # sUtra 19 vimAnonA sthAnane jaNAve che. # sUtra 20vaimAnikonA saudharmAdi bAra bhedone jaNAve che. # sUtra 21 sthiti-prabhAva-sukha-prakAza-lezyA-vizudhdhi Adi judA judA padArthonA alpabadutvanuM varNana kare che. # sUtraH22 gati-zarIra-parigraha-vageremAM upara uparanAdevInI hInatA jaNAve che. # sUtra 23 kayA vaimAnikane kaI legyA che tenuM varNana kare che. 4 sUtra 24thI 27 kalpAtIta devonA bheda jaNAve che. Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ S8 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA e rIte vaimAnika devono adhikAra agrIma sUtromAM pravarte che. - jo ke jayotiSkadevo paNavimAnomAM utpanna thAya che. chatAM tenAvimAna,vaimAnikonA vimAnanI apekSAe ghaNA nAnA che. vaLI temanA vimAno nIce jaDAyelI ratnonI jayoti e anya sarvedevo karatA ananya che. mATe tenI jayotiSka tarIke viziSTa oLakhANa rahelI che. paNa temane vaimAnika kahyA nathI. -vaimAnikonA vimAna moTI samRdhdhivALA ane dvIpa karatA moTA che. tethI temanI e saMjJA sArthaka che. -vaimAnikonA vimAno traNa prakAre cheH(1)Indraka (2)zreNibadhdha (3)puSpAvakIrNa -temAM Indraka vimAna madhyamAM sthita che, tenI cAre tarapha AkAzanA pradezonI paMkita samAna zreNi vimAna che. temaja verAyelA phUlonI mAphaka vidizAomAM je vimAna avasthita che tene puSpAvakIrNa vimAna kahe che. ahIM bAre vaimAnikonI indrakasahitanA zreNi vimAnonI saMkhyA temanA AkAra mujaba rajU karI che. tathA puSpAvakIrNa vimAna saMkhyA paNa sAtho sAtha jaNAvelI che. (1) saudharma- vRtta vimAna-727 trikoNa vimAna 494 corasa vimAna-48 puSpAvakIrNa-31,98, 293 sarve maLIne - kula vimAna- 32 lAkha (2) izAnaH- vRtta vimAna-238 trikoNa vimAna-494 corasa vimAna-486 puSpAvakIrNa-27,98,782 sarve maLIne - kula vimAna-28 lAkha (3) sanakumAra - vRtta vimAna-pa22 trikoNa vimAna 356 corasa vimAna-348 puSpAvakIrNa-11,98,774 sarve maLIne kula vimAna-12 lAkha (4) mAhendraH- vRtta vimAna-170 trikoNa vimAna-35 corasa vimAna-348 puSpAvakIrNa-7,99,126 sarve maLIne kula vimAna-lAkha (5)brahmaloka:- vRtta vimAna-274 trikoNa vimAna-284 corasa vimAna-276 puSpAvakIrNa-399 naMda sarve maLIne - kula vimAna-4 lAkha () lAMtaka vRtta vimAna-193 trikoNa vimAna-200 corasa vimAna-192 puSpAvakIrNa-49415 sarve maLIne - kula vimAna-50,000 (7)zukra devaloka- vRtta vimAna-128 trikoNa vimAna-13 corasa vimAna-132 puSpAvakIrNa-39,04 sarve maLIne - kula vimAna-40,000 Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya: 4 sUtraH 17 (8)sahasrAra:- vRtta vimAna-108 trikoNa vimAna-116 corasa vimAna-108 puSpAvakIrNa-568 sarve maLIne kula vimAna-6000 (9)Anata + vRitta vimAna-88 trikoNa vimAna-92 (10) prANata- corasa vimAna-88 puSpAvakIrNa-132 sarve maLIne kula vimAna-400 (11) AraNa+ vRtta vimAna- 4 trikoNa vimAna-72 (12)azruta- corasa vimAna-68 puSpAvakIrNa-96 sarve maLIne kula vimAna-300 A pramANe bAre devalokamAM rahelA IndrakasahitanA zreNIbadhdhavimAnotathA puSpAvakIrNa vimAnonI saMkhyA pUrvaka bAre devalokanI vimAna saMkhyA jaNAvI - temAM vRtta-trikoNa ane catuSkoNa evA bhAga pADavAnuM kAraNa e che ke-zreNIonI madhyamAM rahelA Indraka vimAna vRttAkAra che. te vimAnanI cAre dizAmAM kramazaH trikoNa-catuSkoNa-vRtta-trikoNa -catuSkoNavRtta e rIte vimAnonI zreNI AvelI che. tethI A zreNInuM vibhAjana karIne uparokta aMka jaNAvela che. U [8] saMdarbha$ Agama saMdarbhaH- vaDavihI...vemafLayA mA. za.20-3.8.phU. 682/3 ja anya grantha saMdarbhaH- kSetra lokaprakAza-sarga 26-zloka 2,3,4 81 thI 88 sarga-27-zloka-28thI37, 125thI129, 25thI259,333thI348,377thI 379,40thI488, 464 thI 467,546-547-papa0 U [9]padya-sUtraH17-18-19 nuM saMyukata padya(1) deva vaimAnika nA je mULa be bhede grahyA kalpopapanna prathama bhede bAra bhedo saMgrahahyA kalpa atItano bheda bIjo deva caude jANavA upara upara sthAna jenAM sUtra bhAva prakAzavA (2) cothA vaimAniko devo vaLI te be prakAranA je kalpAtIta kalpastha uparo upara te rahyA 0 [10] niSkarSa - sUtra 17-18-19 traNe sUtrono niSkarSa sUtraH 19mAM juo. OOO O OOO Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ C tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA (adhyAya 4-ga 18) [1] sUtrahetu vaimAnika devonA mukhya be bhedone A sUtra jaNAve che. U [2]sUtra mULaH- spopanA:nyatItazva D [3]sUtra pRthaka-5 - 355nA: - atItA: 2 U [4]sUtrasAraH- [vamAnikadevo] kalpapapanna ane kalpAtIta ema be prakAra che.] [5] zabdazAnaH popapana - kalpopapanna-kalpamAM utpanna thayela vanyAtItA:- kalpAtIta rUpa-kalpamaryAdA] rahIta che te 2 :- ane,simuccaya U [6] anuvRttiH- (1) vaimAni: 4:27 [7] abhinavaTIkAH- uparokata sUtra thI vaimAnika devono adhikAra AraMbhAyo che. A sUtra thakI tenA mukhya be bhedone jaNAve che: (1)kalpopapana (2) kalpAtIta samAnyathI vaimAnika devonA A be mULa bheda che. tenA uttara bhedonuM varNana agrIma sUtromAM karavAmAM Avela che. * :- vaimAnikanA baMne bhedonuM varNana "kalpa'' zabda ne AdhAre karAyuM che. ekamAM utpattino AdhAra lIdho che. bIjAmAM atItatAno paNa kalpa eTale zuM? -indrAdidazabheda kalpanAt kalpA: -pUrvokata sUtra [.4.mAM vanya zabdanI vyAkhyA karI tyAre [.4-pU4 mAM jaNAvyA mujaba] Indra, sAmAnika, trAyastriza,pAriSAgha,AtmarakSa, lokapAla,anIka, prakIrNa,Abhiyogya,kilbiSika ne indrAdi daza bheda kahyA che. A vyavasthA jayAM hoya te kalpa kahevAya che. - jayAM nAnA-moTAnI maryAdA rUpa kalpa che te devalokane kahyuM kahevAmAM Ave che. - sUtrakAra maharSi e svayaM, sthAnane AzrIne " zabdanI vyAkhyA karatA jaNAvyuM ke [ raiveya...: NI: [.4.24] arthAt kaiveyaka pUrve kalpa che. -kalpaeTale pUjaya-pUjaka, svAmI-sevakavagere bhAvarUpamaryAdAjayAMrahelI che te vimAniko * kalpopapanna:- kalpeSu utpannAH (iti) kalpopapannAH - upara je ~ zabda nI vyAkhyA karI te mujabanA kalpamAM utpanna thayelAne kalpopapana kahyA che. - saudharma thI azruta paryanta bAra devalokane kalpa kahyo che. tethI A bAra devalokamAM utpana thayelA devone kopapana devo kahyA che. - je devo svAmI-sevaka bhAvathI yukata che teo kalpopapanna che. Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya: 4 sUtra: 19 * kalpAtIta:-kalpAn atItA: (iti) kalpAtItA - upara je zabdanI vyAkhyA karIte mujabanA kalpathI rahita sthAne utpanna thayelA arthAta jayAM Avo IndAdI maryAdA pUrNa vyavahAra nathI tevA sthAnamAM utpanna thayelA devone kalpAtIta divo kahyA che. - jayAM svAmI-sevaka bhAva nathI paNa badhA pote (svayama) ahamindra che teone kalpAtIta divo kahyA che. -bAra devalokanI uparanA navaraiveyaka tathA pAMca anuttara vimAnomAM utpanna thayelA devo te kalpAtIta che. ja vizeSaH- kalpopapana zabda pUrve sUtra-4:3mAM je vyAkhyA karAI che te mujaba to kalpopapana zabda thI bhavanapati-baMtara-jayotiSka ane 12-devaloka sudhInA devonuM grahaNa karela che. kAraNake kalpanI vyAkhyAnusAra to A sarve kalpa ja che. tema chatAM ahIM kalpopapana zabdane pAribhASika zabda rUpe svIkArIne phakata bAra devalokanA devA mATeja sUtramAM kalpopapana zabda goThavAyelo che. kema ke ahIM phakata vaimAnika devonA ja bheda kahyA che. U [8] saMdarbha $ Agama saMdarbha-mALiyA suvihA YOUtti taMgadA popavaUTTI , Maa thA prajJA 5-2-. 28/5 4 tatvArtha saMdarbha(1) sauzAna namIra, sUtra:4:20thI 12 deva loka (2) prA naiveya...: htpA: mUtra 4:28 thI kalpa 4 anya grantha saMdarbhaH- (1) dravya lokaprakAza-sargaH8 zloka 59,0 (2) jIva vicAra gAthA 24 mULa tathA artha U [9]padya-pUrvasUtraH 4:17 mAM apAI gayela che [10] niSkarSa - sUtra 4:17 thI 4:19 no niSkarSa4:19 mAM Apela che. OOO OOOO (adhyAyaH4-sUgaH19 [1] sUtrahetuH- vaimAnika nikAyanA devalokanA avasthAna ne jaNAvavA mATe A sUtra racanA thayelI che. [2] sUtra mULaH-35rSapara 0 [3]sUtra pRthaka-3pari- 3pari 3 [4]sUtrasAraH- [agrIma sUtra 20mAM nirdeza karyA anusAra A vaimAnika kalpa upara upara rihelA che] Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA U [5] zabdajJAna - 3pari pari- upara upara U [6] anuvRtti - (1) vaimAni: 4:27 (2) revazvarniyA: 42 TevA: (3) vahiArvasthatA: 4:26 thI avasthitI: U [7] abhinavaTIkA- A sUtramAM sUtrakAre phakta sthAna nirdeza karelo che. tethI pUrvokata sUtronI anuvRtti ne AdhAre ja ahIM vizeSa arthaghaTana saMbhave che. -1-vaimAni: e adhikAra sUtra hovAthI ahIM vaimAnika upara upara che. e samajAya. -ra-hevA: e adhikAra paNa ahIM cAlu hovAthI tenI anuvRtti lIdhI che. -3-ahIM pratyakSa rIte | zabdanI anuvRttine jaNAvI hovA chatA - zabdagrahaNa karavAnuM kAraNa e che ke sauthI chelpa eka ekanI upara tema samajavAnuM che. -4-vasthitI: zuddha adhyAhAra che. 5ra upara vasthitI: te pramANe anvaye karI levo. -pa-svopaNa bhASyamAMthaniza zabda mukta che. te ema sUcave che ke have pachInA sUtra 20 mAM je rIte saudharma Adi jhonI vyavasthA jaNAvI che te rIte bAre devaloka ne eka eka upara samajavA anya koI rIte nahIM yathAnirdeza" rUti vImA sUtra akSaya tivyA saudharma-izAna vagere bAre kalpa eka ekanI upara rahelA che. te A rIte - udgalokamAM sau prathama dakSiNa tarapha saudharmakalpa ane uttara tarapha IzAna kalpa AvelA che. izAna kalpa saudharmathI kaMIka uMco che. - tyAra pachI barAbara saudharmanI upara trIjo sanakumAra kalpache. ane barAbara izAna nI upara cotho mAhendra kalpa che. - tyAra pachI te baMne kalpanI madhyamAM paNa uparanI bAju pAMcamobrahmaloka lpa Avelo che. - tyAra pachI brahmalokanI barAbara upara cholAntaka kalpa lAntaka nI barAbara upara sAtamo mahAzukra, mahAzukranI barAbara upara AThamo sahastrAra kalpa Avelo che. - AThamA sahasrArakalpanI uparanavamo-dazamo be kalpa sAthe che te A rIte-jema pahelA upara trIjo kalpa che tema e ja zreNImAM upara tarapha jatA dakSiNamAM [AThamA kalpanI upara paNa dakSiNa bAjue navamo Anata kalpa che ane uttara bAjue dazamo prANata kalpa che. - tyArapachI tenI upara agIyAramo- bAramo kalpa che te A rIte - -dakSiNataraphanavamA Anata kalpanI barAbara upara[lokapuruSanAcitramujaba gaLAnI nIce athavA bAramA rAjalokamAM agIyAramo AraNa kalpa Avelo che ane uttara tarapha prANata kalpanI barAbara upara bAramo azruta kalpa Avelo che. tenI upara caiveyaka-naiveyaka upara anuttara vimAna AvelA che. tethI ja svopA bhASyamAM 3pari 3pariva yathA nirdeza evuM vidhAna karyu che. * 3pari3pari:- uparaupara paNa ahIM upara upara eTale ekathIbAradevalokasIDI AkAre kramazaH upara-upara che tevuM na samajatA upara jaNAvyuM te rIte 35ryapari no artha levo Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya: 4 sUtra: 19 73 - upara upara zabda thI ahIM vaimAnika devo ke vaimAnika vimAnonuM grahaNa nathI karavAnuM paNa kalpa (devaloka) nuM grahaNa karavAnuM che. kema ke devo eka bIjAnI upara che tevuM kathana anucIta che ane vimAno tozreNibadhdha ane puSpAvakIrNa baMne rIte hovAthI ekaekanI upara che tevuM kahI zakAya nahIM. sidhdha senIya TIkAmAM paNa kahyuM che ke je revA vimAnani vA ! tethI ahIM pari para zabdamAM - nIja anuvRtti levI. ja vizeSa - sUtrakAra bhagavaMta jayAre 3paripara evo sthAna nirdeza kare che tyAre ja tenu avasthAna nakkI thai jAya che. chatAM vizeSa spaSTatA mATe svopajJa bhASyamAM jaNAve che ke na eka kSetre, na api tiryag adhas vA iti / - A kalpo badhAMe badhA ekaja kSetramAM avasthita nathI ane tirchA ke nIcenIcenI tarapha paNa avasthita nathI - vaimAnika kalponuM sthAna vyaMtara nikAyanI jema avyavasthita paNa nathI ane jayotiSka nikAyanI jema tiththu paNa nathI. - sUtramAM dvitva kema? rAjavArtika [tattvArthavArtika] TIkAmAM zrI akalaMkadevaevo khulAso kare che ke ahIM samIpa arthanA pratipAdana mATe 3pari zabdanuM tatva karAyeluM che. praznaH- saudharma ane sanakumAra ke brahmaloka vagere kalponI vacce asaMkhyAta yojanonuM vyavadhAna che. pachI tene samIpa kema kahevAya? $ yadyapi asaMkhyAta yojananuM teo vacce aMtara che. chatAM paNa te be kalpa vacce anya koI sajAtIya svarganuM vyavadhAna na hovAthI samIpatA mAnIne tItva karAyuM che. 0 [B]saMdarbhaH 4 Agama saMdarbha sodama phaw uk saparivuM. sana pUrU piM sapakrivaM...saNaMkumAramAhiMdANaM appiM sapakrivaM...baMbhaloga devA, laMtagadevA - baMbhalogassa kappassa uppiM sapakrivaM...ityAdi ityAdi ityAdi... prajJA. pa.1 vaimAnikAdhikAre sUtra-pa3/2 thI 6 4 tatvArtha saMdarbhaHsUtra-4:20 sautharmezananamAramAdevahya.. D [9] padya-sUtra 17mAM sUtra 17-18-19 traNe sUtronA baMne saMyukata padyo che. U [10] niSkarSa:- sUtra 17-18-19 saMyukta niSkarSa uparokata traNa sUtro mAtra eTalo ja nirdeza kare che ke vaimAnika devo che- be prakAranA chetemanA kalpa upara upara avasthita che. ATalI sAmAnya vAtano niSkarSa zuM levo? bAra devalokarUpa evA kalpopapanna mATe svAmI-sevaka ke pUjaya-pUjaka bhAvanA astitvano AdhAra lIdhelo che. arthAt A bAre kalpomAM paNa koI jagyAe utpanna thavA mAtrathI jIva jaMga jItI gayo tema mAnavuM nahIM tyAM Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA utpanna thayA pachI paNa ApaNe kadAca IndranA nokara-cAkara, sainika, koTavALa, ke cAMDALajevI kakSAnA to nathIne? te vicAraNIya che. jeo devaloka sukhonI kalpanA kare che. devalokanA bhogavilAsane ja vicAre che temanA mATe A lAlabatI samAna vAta che. devalokamAM paNa paramocya sukhake bhoga vilAsato indrone ja che jo kharekhara sarvocca sukha mATe ja tyAM javuM hoya to evA nAzavaMta sukhane zA mATe icche che? kAyamI sarvocca sukhanA prayatnamATe 3pari3pari zabdano vicAra kara. to upara saparino cheDo sidhdhazIlAja Avaze. OOOOOOO (adhyAyaH4-sUsaH20) U [1] sUtraraMtu vaimAnika nikAyanA kalpopapana tathA kalpAtIta devonA uttara bhedone A sUtra thakI sUtrakAra jaNAve che. U [2]sUtra mULa- * zAnakAnavakumAramAdendra valloTAnta mahAzukrasahasrAreSvAnataprANatayozaraNAcyutayornavasu veyakeSu vijaya vaijayantajayantAparAjiteSu sarvArthasiddhe ca U [3] sUtra pRthaka- sauthI - na - sanatabhara - mahendra - vihATo cAnta - mahAzukra - sahasrAra - Anata prANatayo: AraNa.acyutayoH navasu aveyakeSu vijaya-vaijayanta - nayana - mAragatapu sarvArthasiddha re U [4] sUtrasAra:- saudharma,izAna,sAnakumAra, mahendra brahmaloka, lAMtaka, mahAzuka, sahasAra,Anata,prANata, AraNa, azruta,navagreveyaka,vijaya,vaijayanta, jayanta, aparAjita, ane sarvAthasidhdhamAM vimAnika devo rahe che. U [5] zabdajJAnaHsaudharma - saudharma,pahelodevaloka zAna-izAna-bIjo devaloka sAnaqgHKssAnakumAra-trIjo devaloka mAde-mAhendra cotho devaloka vahAlyo brahmaloka-pAMcamo devaloka navalAntaka chaThTho devaloka mahA mahAzukra-sAtamo devaloka sahazasahastrAra-AThamo devaloka mAnata-prAgatayo:Anata-prANata, navamo-dasamo devaloka [baMneno indra eka che] AraI-buto:- AraNa-arcyuta,agIyAramo-bAramo [ baMne no Indra eka che) navasu yay -navaraiveyakomAM vinaya - vijaya-paheluM anuttara vainayanA-vaijayanta, bIjuM anuttara nayanA- trIjuM anuttara aparaNita- cothuM anuttara sarvArthasiddha-pAMcamuM anuttara * saudharmezAnasAnatkumAramAhendrabahAbrahmottaralAnta vakApiSTa zukramahAzukrazatAra sahArajJAnatANatorANAvyuyornava, veya vinaya vaijayantayanta5RIT sarvArtha sidhdha 6 / e pramANe 1dadevaloka ne jaNAvatuM sUtra digambara AsnAyamAM che. Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 4 sUtraH 20 75 1 [6] anuvRtti - vaimAni: sUtra 4:17 U [7] abhinavaTIkA - sUtrakAra maharSie pUrvokata sUtraH19mAM 3para para [avasthitA:]ema kahIne bAkInI vAta adhyAhAra rAkhelI hatI. A sUtra thakI saudharmadi kalpano nAma nirdeza karI, svopaNa bhASyamAM tenA sthAnane paNa jaNAvela che. mukhyatve traNa bhedonI atre vivA karAyelI che (1)kalpopapanna evA bAra devaloka nuM sthAna (2) kalpAtIta evA navaraiveyakanuM sthAna (3) kalpAtIta evA vijayAdi pAMca anuttara vimAnonuM sthAna - taduparAMta lokAntika devonA sthAnane mATe parokSa sUcana kareluM che. ahIM sUtrakAra bhagavaMta sarvaprathama saudharma Adi azruta paryanta bAra devalokane jaNAve che pachI navavekahovAnuM kathana kare che, chelle nAmanirdeza pUrvaka pAMca anuttara hovAnuM kahe che. - ATalA sthAnamAM rahetA devone vaimAnika kahyA che. -eteSu saudharmadiSu kalpavimAneSu vaimAnikA devA bhavanti / * sthAna tathA AkRtti nirdezaH (1) saudharma kalpaH- jayotiSka vimAno thI asaMkhya yojana upara gayA pachI merunI dakSiNa dizAmAM saudharma nAme pahelo kalpa Avelo che. - jenI laMbAI pahoDAI asaMkhyAta koDAkoDI yojananI che. -ardha caMdramA samAna AkRtti vALo sarvaratnamaya zobhAyukata che. (2) IzAna kalpa-saudharma kalpa thI thoDo uco [uparanI dizAmAM] paraMtu uttara bhAgamAM [citranI rIte jotA jamaNI bAjue izAna kalpa Avela che. -izAna kalpa saudharma kalpa thI samazreNimAM nathI paNa kaMIka UMco che. -saudharma kalpanI mAphaka te paNa ardhacaMdrAkAra ja che. (3)sAnakumAraH- saudharmakalpanI samazreNimAM paNa saudharma kalpathI atyaMta dUra asaMkhya koDAkoDI yojana uMce sAnakumAra kalpa Avela che. -ardhacaMdrAkAra saMsthAna vALo A devaloka ati suMdara che. (4) mahendrakalpa:- aizAna [izAna kalpathI samazreNimAM paNa upara,atyanta dUra, . asaMkhya koDAkoDI yojana uMce gayA pachI mAhendrakalpa che. -ardha caMdrAkAra saMsthAnavALo evA ramaNIya dekhAvano A kalpa che. (5) brahmaloka lpaH- sanakumAra ane mahendra kalpathI asaMkhya koDAkoDI yojana upara gayA bAda, sanakumAra ane mAhendra kalpanI barAbara madhyamAM [madhya sthAne brahmaloka nAme pAMcamo kalpa divaloka Avela che- A kalpa ardhacaMdrAkAra nathI paNa pUrNacaMdranI AkRtivALo che. (6) lAMtaka kalpaH- brahmadevalokathI upara asaMkhya koDAkoDI yojanA gayA bAda samAna dizAmAM ane tenI samazreNimAM chaThTho lAMtakanAmano kalpa [arthAta devaloka Avelo che. (7) mahAzukra kalpa:- lAntaka kalpa thI barAbara upara-samAna dizAmAM samAna zreNimAM Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA asaMkhya koDAkoDI yojanA gayA bAda mahAzukra nAmaka sAtamo kalpa Avelo che. - A kalpa saMpUrNa caMdrAkAra rUpa che. (8) sahasAra kalpa:-mahAzukra kalpabarAbara upara samAna dizAmAM ane samAna zreNimAM asaMkhya koDAkoDI yojanA gayA bAda AThamo sahastrAra nAmano kalpa Avelo che (9)-(10)Anata-prANata kalpa-AThamA sahastrAra kalpa divalokI nI upara asaMkhya koDAkoDIyojana gayA bAda dakSiNa ane uttaramAM Anata ane prANata nAme kalpo AvelA che. - dakSiNamAM rahelA saudharma nI upara samazreNIe A navamo Anata kalpa Avelo che. je ardhacaMdrAkAra che. -uttaramAM rahelA IzAna kalpanI upara samazreNie dazamo prAgata kalpa Avelo che. je ardhacaMdrAkAra che. (11)-(12)AraNa-arcyuta kalpa:-navamA Anata kalpathI uparaasaMkhyayojana gayA bAda samAna dizAmAM ane samAna zreNimAM agiyAramo AraNa nAmano kalpa Avelo che. -Ane dazamAM prANata kalpanI upara asaMkhya yojanA gayA bAdasamAna dizAmAM ane samAna zreNimAM bAramoazrutanAmano kalpache. -AraNa ane azruta baMne kalpo [devaloko] ardhacaMdrAkAra che. temaja maNimaya vimAno vaDe tejomaya thayelA baMne atizobhe che. veyaka - bAre kalpa pUrA thayA bAda raiveyaka Ave che. - AraNa azruta kalpathI ghaNe uMce gayA bAda madhyamAM praveyaka nAmanA nava prataro Ave che. - A nave raiveyaka traNa prakAre che. (1) adhastanatrika (2)madhyamatrika (3)uparitanatrika -nave raiveyaka traNe trika rUpe ekaekanI upara rahelI che. te nave saMpUrNa caMdrAkAra ratna jevI tejasvI zobhI rahI che. -puruSAkRttivALA lokanA kaMTha eTale ke grIvAne sthAne rahelI che. a anuttara (vimAna):-nava raiveyakathI asaMkhya yojana UMce gayA bAda anuttara nAme pratara Ave che. -tyAM sarvotkRSTa evA pAMca anuttara vimAno che temAM madhyamAM eka Indraka vimAna che ane cAre dizAmAM eka eka vimAna che. - indraka vimAnanI pUrva dizAmAM vijayanAme anuttara vimAna che - Indraka vimAnanI dakSiNa dizAmAM vaijayanta nAme anuttara vimAna che - Indraka vimAnanI pazcima dizAmAM jayanta nAme anuttara vimAna che - Indraka vimAnanI uttara dizAmAM aparAjita nAme anuttara vimAna che - madhyamAM rahelA indraka vimAnane sarvArtha sidhdha vimAna kahyuM che. # saudharmadi nAmanuM rahasya zuM che? [1] sauthI saudharma nAmano Indra tyAM hovAthI tene saudharma kahyuM kahe che. [2] izAnaH- izAna nAmana indrane AzrIne tenuM nAma aizAna kahe che. [3] sAhunA-sanakumAra nAmaka indrano nivAsa hovAthI sAnakumAra kalpa kahe che. Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 4 sUtraH 20 [4] mAdendra mahendra nAmanA IndranA nivAsa hovAthI tene mATe kalpa kahe che. [5] braho - bA nAmaka indrano nivAsa hovAthI brahmaloka kalpa kahe che. [6] tavA-lAMtakanAmanA IndranuM tyAM Adhipatya hovAthI tene lAMtakakalpa kaheche. [7] malA:- mahAkrAvatuMsaka nAmaka vimAnamAM utpanna thayela mahAzukra Indrane lIdhe A kalpane paNa mahAzukra kahe che. [8] sadara -rAjAnI jema zobhatA sahastrAra indranA nAma parathI A kalpa ne paNa sahastrAra nAme oLakhAya che. [9] mAna[10]prAta:- ahIM indrato baMne kalpo vacce ekaja che tenuM nAma prAgata che ane te prANatAvataMsaka vimAnamAM utpanna thAya che. ahIM AnatAvataMsaka indraka vimAna ne lIdhe mAnati kalpa kahyo che. ane prANata indranA nAma parathI athavA prANatAvataMsaka Indraka vimAna parathI prAgata - kahyo che. [11] mAra [12]vyuta-ahIMpaNa navamA-dazamAkalpanI mAphaka baMne devalokano ekaja Indra che jenuM nAma ayyatendra che. -dakSiNa dizAmAM AraNAvataMsaka Indraka vimAna ne lIdhe tene AraNa kaltha kahyo che. -uttara dizAmAM avyutavataMsaka vimAnamAM utpanna thayela ayyatendrane lIdhe te kalpane azruta kalpa kahe che. 4 naveyara:- A puruSAkAra lokamAM grIvAne sthAne rahela hovAthI te nave pratarane raiveyaka kahevAmAM Ave che. - A vimAno lokapuruSane rIvA-DokanA AbharaNa rUpa che tethI paNa tene jhaveyaka kahe che. 4 vijaya, gAyatta, kayA-mokSamAM AvatA vipnanAM kAraNo jemaNe lagabhaga jItI lIdhA che tethI temane vijaya-vaijayanta ane jayanta evA traNe judAjudA nAmothI oLakhAya che A traNe alaga alaga anuttara vimAno che. - bhASyakAre temano saMbaMdha devonA nAma sAthe joDatA kahyu che ke sattA panna revanAmIna: vuiM - vigato gamyuvikhava: mi. ti viSaya-vaiya-yatI: * 4 aparanitiH- te vighnanA kAraNo vaDe jeo jitAyAnathIte aparAjita devo. mATe temanA vimAna ne paNa aparAjita vimAna kahe che. tai: pava vikhepi: pavitA (ti) 4 sarvArthasiddha-sarvaprakAranI unnati pAmI cUkelA, sarvapAramArthika svArtho meLavI cUkelA, saMpUrNa abhyadayarUpa prayojanonA viSayamAM jeo sidhdha thaI cUkayA che teo sarvArtha sidhdha che. mATe temanA vimAna ne paNa sarvArthasidhdha vimAna kahe che. - A pAMcane anuttara kahyA che. kema ke (1) alpa saMsArI hovAthI uttama-praghAna che (2) kalpane aMte AvelA che tethI tenA pachI koI vimAnanathI mATe paNa anuttara che. ja vizeSa - samagra sUtramAM badhA zabdono eka samAsa na karatA judA judA samAso karavAmAM AvyA che tenuM rahasya zuM che? (1) sauthI pahelo samAsa saudharma thI sahamrAra sudhIno eTale ke pahelAthI AThamA Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA devalokano karAyo che ane tyAM sadApu pada mukela che. (2) bIjo samAsa navamA-dazamAM kalpano karyo che mAnataVILatayo: (3) trIjo samAsa agIyAramA-bAramAM kalpano che mAravuto: (4) cotho samAsa to na kahevAya paNa asamAsika pada che nava (5) pAMcamuM asAmAsika pada che paiveyache] (Da) chaThTho [cotho) samAsa vijhayAdri cAra anuttara vimAnono karyo che tyAM chelluM pada mAniteSu mukela che. (7) chellu asAmAsika pada che sarvArthasiddha A rIte cAra samAsa ane traNa asAmAsika pado vALu sUtra banAvIne sUtramAM je laMbANa karyuM che te sahetuka che.jemake - [1] 1 thI 8 devaloka paryanta manuSyo ane tiryaMco baMne utpanna thaI zake che paNa sahastrAra-AThamA kalpa pachI tiryaMco utpanna thaI zakatA nathI vaLIdevIonuM gamanAgamana paNa AThadevalokaparyanta svIkAreluM che mATe pahelo samAsa sahApu paryantano karyo [2] Anata-prANata e baMne kalpono samudita evo eka prANata indraja che. je vAta pUrvayoaCA: [.4-pU.6mAM paNa jaNAvelI che. te darzAvavA ahIM samAsa karyo che. vaLI zAzvatA jinAlayanI gaNatarImAM paNa "nava-dazame vaMduzata cAra" kahyuM paNa jinAlayanI saMkhyA alaga darzAvI nathI. te uparAMta aneka varNana samudItapaNe thayelA che mATe mAnatANataH kahyuM. [3] gArakhAtoH - samAsa paNa AvAja kAraNe thayo che. tyAM paNa A agIyAramAbAramAM kalpane indra ekaja che tyAM paNa "agIyAramA-bArame traNase sAra" jevI paMkitathI zAzvatA jinAlaya samudIta ja che mATe tyAM paNa sUtrakAre samAsa karyo che. vaLI gRhastha manuSyonI devalokamAM utpanna thavAnI hadapaNa bAramAdevaloka pAsepUrI thAya che. [4] navaluM- evuM asamAsika pada che teno phalitArtha digambara Agneya ne AzrIne parokSa rIte ghaTAvatA ahIM nava saMkhyA thakI raiveyakadevo ne alaga pADelA hovAnuM paNa jaNAvela che. kema ke [sUtra4:25,4H2thakI lokAntikadevopaNa nava kahyA che jenI gaNanA alaga thayelI che [noMdha:- AkhulAso karanArA anuvAdakanI bhUla che kemake tatvArthasUtrakAra lokAntika devonA ATha bhedaja jaNAve che navabheda tatvArtha sUtrakAre noMdhyA ja nathI. tethI ahIM nava, e raiveyakanu ja vizeSaNa banI raheze- dIparatna sAgara) [5] daiyapu evuMje asAmAsika pada che te paNa sUcaka che, samagra sUtramAM devalokaraiveyaka ane anuttara traNa mukhya vibhAgo che. devalokano nirdezabAranAmapUrvaka thayo che, anuttarano nirdeza paNa vinayaHi pAMcenAmanirdeza sAthe che. jayAre raiveyakanA nAma ApelA nathI paNa phakata saMkhyA nirdeza karela che tethI tyAM ekathI navanaiveyakano garbhita samAsa paNa samajI zakAya athavA tenA alaga astitvane Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH4 sUtra 20 paNa samajI zakAya che. kema ke raiveyakamAM utpanna thanAra sarvaviratidhara hovA chatAM paNa bahula saMsArI paNa hoI zake che. paNa vijayAdimAM utpanna thanAra alpa saMsArI ja hoya che. te bhedanuM jJAna karAvavA asAmAsika pada mukayu che. tema kahI zakAya. [] chello ane cotho samAsa vinayaddhi cAra anuttara vimAnono ryo che ane mAniteSu pada thakI teno nirdeza maLe che. pAMce anuttara vimAna hovA chatAM je cAra no alaga samAsa karyo che teno uttara sUitra 4:27] vinaya6i dvivarama: mAMthI maLe che vijayAdi cAra anuttaramAM be vakhata gayelAne caramazarIrI kahyA che. [7] kavarthasiddha-alaga pada levAnuM kAraNa te devonuM niyamA ekAvatAkarI paNuM che ja prazna-pAMcamA kalpa nuM nAma brahma che chatAM sUtrakAre brahmaloka kema mukayuM? - eka to brahma-loka e rItanA nAmollekhanI ja prAcIna parIpATI che - bIjuM brahma kalpamAM aMte lokAMtika devonuM sthAna che te jaNAvavA ahIM loka zabdano prayoga karavAmAM Ave che. A lokazabda thI lokAntika devono bodha thAya che tyAM rahevAvALA deva atyaMta zubha parINAmavALA che. RSimAphaka rahetA hovAthI brahmarSi kahevAya che temane paramAtmAnA kalyANako jovAnI vizeSaruci hoya che. niyamA mokSagAmI jIvo hoya che. ja pUrve jaNAvyA mujaba ekathI bAra kalpanA devo kalpopapanna kahyA che ane tenI uparanA devo kalpAtIta kahyA che. kalpopapana mAM svAmI-sevakabhAva che. kalpAtIta mAM Avo svAmI-sevakabhAvanathI badhA ahamindro che manuSyalokamAM koI nimittathI javAnuM thAya to paNa kalpopapanna devo ja jAya-Ave che. kalpAtIta devo potAnuM sthAna choDIne jatAM nathI. U [8] saMdarbhaH # Agama saMdarbhaH- (1) somANa samarahiMmoyata mahApu sahassAra ANayapANayaAraNaaccuyaheTThimagevejjagamajjhimagevejjaga uparimagevejjaga vijayavejayaMtajayaMtaaparAjiyasavvaTThasiddhidevA ca * prajJA. pa.3-sU.125/11 * evaM * aupa.sU. 43/11 (2) sohamme IsANe saNaMkumAre mAhiMde baMbhaloe laMtae mahAsukake sahassAre ANae pANae AraNe accue geMvejjavimANe aNuttaravimANe IsippabamArA * anuyo.sU.103/14 # tatvArtha saMdarbha- 4 phUdda pUrvayoddA 1.4jU.ra0 vinayagi dvivaraHI: 4 anya grantha saMdarbha:- kSetraloka prakAza sargaH26, sargaH27ne AdhAre U [9] padyaH(1) prathama kalpa sudharma nAme, izAna bIjo jANavo sanatane mATe brahma, lAntakane pIchANavo Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA zukrane sahastrAra kalpa Anatane prANata kahI AraNa kalpa agyAramo vaLI, bAramo ayyata sahI. navanI saMkhyA raiveyakanI grIvAsthAne sthira rahI vijayane vaLI vaijayaMta jayaMta aparAjita sahI sarvArtha sidhdha e devapAMce anuttaranA jANavA ema vaimAnika devo, ne chavvIse avadhAravA saudharma aizAna sAnakumArane mATendra brahmaloka tathA lAMtakavaLI mahAzukra sahastrAra ANata prANata AraNa azruta kalpopapanna raiveyaka vijaya vaijayanta jayaMta aparAjita ane sarvArthasidhdha cauda e kalpAtIta U [10] niSkarSa-sUtrakAra bhaMgavaMta prastutasUtramAMvaimAnikadevono sthAnanirdeza kare che. traNa prakAranA loka kahyA che. adho - tIrjI - urdhva adholokanuM varNana mukhyatayA sAta narakAvAsone AdhAre karyuM. tIrthAlokanuM varNana mukhyatayAmanuSyalokane AvarI laIne asaMkhyAtadvIpa-samudrane AzrIne karavAmAM AvyuM ane A cotho adhyAya deva viSayaka hovA chatAM tenI gaNanA udgaloka viSayaka adhikArone AzrIne karavAmAM AvI rahI che. jo ke devo to adho-tI ane urdhva traNelokamAM vidyamAna ja che paNa lokanA svarUpanI draSTie vyavahAramAM urdhvaloka eTale devaloka evI sAmAnya mAnyatA pravarte che. ATalI prAstAvika bhUmikA pachI ApaNe sUtranA niSkarSa saMbaMdhe vicAraNA karIe to A traNelokamAM samagra cauda rAjaloka athavA lokanuM svarUpa samASTi thAya che. vairAgya bhAvanAnI ciMtavanA samaye anitya bhAvanAno saMbaMdha joDavA ke pachI saMsAra bhAvanA mATenI vicAraNA karavA ke mukhyatve evI lokasvarUpa bhAvanA bhAvavA mATe lokanuM svarUpa jANavuM nitAnta Avazyaka che. sUtrakAra maharSi paNa mukhya pratipAdya viSaya mokSa tatva ne AzrIne sAte tatvonuM je varNana A granthamAM karI rahyA che tyAM dhyeyato samyagadarzana-jJAnacAritra rUpa mokSamArga thakI mokSane pAmavAnuM ja che. A rIte prastuta sUtra e lokasvarUpa bhAvanA bhAvavA mATenI ucita mAhitI pUrI pADe che. temaja samagra urdhvaloka nA svarUpa spaSTIkaraNa thakI ApaNI zradhdhAne paNa draDha kare che A rIte samyagudarzana ane samyajJAnanA pAyAne majabuta banAvIne jo sarvArthasidhdha vimAnanuM lakSa rAkhIe to samya cAritra paNa Avazyaka banavAnuM ja che. - kema ke sarvArthasidhdhanA jIvo ekAvatArI che. lokanI coTI upara rahelI sidhdhazIlAmAM sthAna prApta karavA mATe sarvArthasidhdha vimAna eka jaMkazana biMdu che. teno khyAla paNa A sUtramAM parokSa rIte maLI Ave che. . A rIte prastuta sUtra udgalokanA sthAna nirdezathakI udhvatiuddhasthAnano preraNAstrota rUpa che. OOOOOOO Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya: 4 sUtraH 21 (adhyAyaH4-ga 21) U [1] sUtrahetu- saudharmAdi vaimAniko je pUrvasUtramAM jaNAvyA teonI sthitiprabhAva AdimAM upara-uparanA kalpamAM rahelI adhikatA darzavavAnA hetuthI A sUtraracAyuM che. _ [2] sUtrazULaH- tibAvaluputAvazuddhavidha viSayato'dhikAH | 0 [3] sUtra pRthaka sthiti - prabhAva -suvuM -stuti - esthevizuddhi -ndriya avadhi -viSayataH adhikAH T [4]sUtrasAra:- sthiti prabhAva,sukha,ghuti,lezyAvizudhdhi, IndrayaviSaya, avadhi viSaya [e sAta bAbatomAM upara uparanA devo kramazaH[ adhika) hoya che. [5] zabdajJAnasthiti- AyuSya pravi-nigraha-anugrahazakita yurvaH- sukha zutiH- teja,kAMti jezyAvizuddhi-lezyA-dehavarNa-te viSaye vizudhdhi ndriyaviSaya:-dUrathI ISTa viSayonA grahaNanuM indriya sAmarthya aviSaya:- avadhijJAna sAmarthya U [6]anuvRttiH- (1) vaimAnika adhikAra sUtra 4:17 (2) para upara 4:19 (3) vevA: adhikArasUtra 4:1thI U [7] abhinavaTIkA- prastuta sUtramAM sthiti prabhAva Adi sAta bAbato no nirdeza karelo che. paraMtu tenA arthaghaTanane mATe pUrvokata sUtranI anuvRtti karavI jarUrI che.kAraNa? sthiti-prabhAva-sukha vagere adhika adhika che tema kahyuM paNa konA? to-vaimAnika devonA konAthI adhika adhika che? - 3papari-nIce-nIcenA kalpanA devo karatA upara-uparanA kalpanA devonA sthiti, prabhAva Adi adhikAdhika che tethI ema kahI zakAya ke pUrvasUtramAM kahevAela kramAnusAra saudharma Adi kalpa ane kalpAtItonA devo pUrvapUrvanA vaimAnika karatA upara-upara nA vaimAnikamAM sthiti prabhAva,sukha,ghuti,lezyAvizudhdhi, Indraya viSaya ane avadhi viSayanI apekSA e adhika-adhika che. jemake stuti-saudharma karatA-aizAnamAM vizeSa,aizAna thI sAnatakumAramAM vizeSa, sanatakumAra thI mAhendramAM vizeSa e rIte sauthI vizeSa anuttara nA devonI ghuti samajavI. * sthiti- devAyukarmanA udayathI prApta devabhavamAM ja rahevAnuM thAya te sthiti. -devagatimAM rahevAno kALa,.... AyuSya -sthitinA be bheda che. jadhanya ane utkRSTa. jenuM varNana tatvArtha sUtrakAra pote ja A adhyAya nA sUtraH29thI42mAM karela che. tethI ""yAdevanI keTalI sthiti"tenuM varNana ahIM a, 4/ Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA karela nathI. -adhikatA darzAvavA mATe tenI vyAkhyA karIe to eTaluM jarUra kahI zakAya ke saudharmadi je kramamAM A vaimAnikonAnAmasUtra 4:20mAM jaNAvI gayA te kramamAM kramazaH temanuM AyuSya adhikAdhika hoya che. jema ke saudharmakalpanA devonuM utkRSTa Ayu ra-sAgaropama che to izAna kalpamAM sAdhika be sAgaropama che ane sAnakumaramAM 7-sAgaropama che te rIte Ayu kramazaH vadhatu jAya che. -vaLI sthitinI vAta AgaLa kahevAnI hovA chatA A sUtramAM sthitinI je adhikatA darzAvI che te paNa sahetuka che. jayAM A devonI sthiti samAna jaNAya che. tyAM paNa upara upara utpanna thanArA devo anya guNomAM adhikatA vALA hoya che. athavA teonI sthiti bIjA guNonI apekSAe adhika hoya che. * mA- nigraha, anugraho, vikriyA ane parAbhiyoga ne prabhAva kahe che -nigraha- eTale zApa athavA daMDa devAnI zakita -anugraha-paropakAra vagere karavAnI zakita te anugraha -vikriyA- zarIrane aneka prakAranuM banAvavAnI aNimA-mahimA Adi labdhirUpa zakita te vikriyA. -parAbhiyoga:-anya para varcasva, jenA baLathI bIjA pAse jabaradastI thI koI kAma karAvI zakAya te parAbhiyoga A nigraha-anugraha Adi zakita saudharma kalpanA devomAM jeTalI jovA maLe che tenA karatA anaMtagaNI potAnI upara-uparanA vimAnavartIdevomAM [adhika-adhika jovA maLe che. joke upara-uparanadevomaMda abhimAnavALA ane alpaphlezavALA hovAthI nigrahAdi mATe pravRtti karatAnathI-pravartatAnathI-kemaketeono karyabhAra ati maMda hovAthI mAnakaSAya paNa atyanta maMda hoya che. ane temanA saMphleza pariNAma paNa atizaya alpatara hoya che. cittamAMkaSAya pravRttinI maMdatAne lIdhe nigAha anugrahamAM pravartana paNa ochuM ja rahe che. ja sula:-indriyo thakI grAhya viSayono anubhava karavo e sukha -sAtA vedanIya karmanA udayathI bAhya viSayomAM iSTa anubhava rUpasukha upara-uparanA devomAM adhika hoya che. -devalokanA kSetrano svabhAva ja e prakAre che ke jenA nimittathI tyAMnA pudgala potAnI anAdi pAriNAmika zakita dvArA anaMtaguNa adhikAdhika zubharUpe ja parimana pAmyA kare che. te zubha pariNamana evA prakAre thayA kare che ke je upara-upara nA devA mATe anaMtaguNa adhika sukhanuM kAraNa bane che. mATe tyAM kramazaH uparanA kalpamAM sukha paNa adhikAdhika hoya che. jemake-prathama be kalpanA devo kAyamavicArI che te sarvAga maithuna sevI che, pachInA be kalpanA phakata sparza pravIcArI che chatAM pahelA be kalpa karatA bIjA be kalpanA devone maithuna sukha adhika hoya che. trIjA be kalpa [pAMcamA-chaThThA kalpanA devo phakata rUpa pravIcArI che to paNa temane pUrvanA kalpa karatA adhika maithuna sukha anubhavAya che. Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 4 sUtraH 21 ja yuti - deha,vastra,AbhuSaNa vagerenI kAMti te dyuti - zarIranI nirmaLatAke kAMti temajavastra ane AbhuSaNanuM tejanIcenIcenA devo karatA upara-upara nA devomAM adhikAdhika hoya che. ' ja raviNaddhi-ahIMlezyAno artha TIkAkAramaharSidavyalezyAarthAta ""zarIra no varNa'' evo kare che. bhASyakAra lezyA zabdane vezyA rUpeja gaNAve che zarIrano varNa evo arthaalaga karatA nathI.AvI vezyAnI vizudhdhiupara-upara nAkalpamAM adhikAdhika hoya che -jo ke vaimAnikono vezyA saMbaMdhi niyamahave pachI sUtra 23pata pazusTara mAM kahevAze to paNa ahIM jayAre sUtrakAre chezyavizuddhinuM kathana kareluM che tyAre teno abhiprAya vizeSa artha paNa rahelo ja che. - te e ke je devomAM A vezyA bheda samAna che jema ke saudharma mAM pa DyA che ane izAnamAM paNa pati kyA che tyAM paNa nIcenA kalpakaratA uparanAkalpamAM te jalezyA adhika vizudhdha hoya che. kema ke upara-uparanAdevonA azubhakarmo pAtaLA thatA jAya che ane teomAM zubha karmonI bahulatA jovA maLe che. athavA ochA saMkulezapaNAne lIdhe vezyA uttarottara vizudhdha ja hoya che. che Indriya viSaya- dUrathI ISTa viSayo grahaNa karavAnuM je indriyonuM sAmarthya tene indriya viSaya [kSetra kahe che. pota-potAnI indriyonA viSayone grahaNa karavA, jema ke kAna thakI dUra dUranuM sAMbhaLavuM AMkha thakI dUradUranuM jovuM vagere. A sAmarthya nIce-nIcenA devo karatA upara-upara nA devomAM adhika-adhika hoya che. upara-uparanA devomAM prakRSTatara guNo ane alpatara saMklezayukata pariNAmo hovAthI teomAM A sAmarthya adhikAdhika hoya che. * aviSaya- avadhijJAnanuM sAmarthya paNa upara-upara nA devomAM adhika hoya che - jo ke A vAta pUrve -.22 nI abhinavaTIkAmAM kahevAI che. chatAM ahIM pharI thI teno ullekha karela che. pratyeka devane bhavapratyayika avadhijJAna hoya ja che. chatAM dareka devalokamAM devonuM avadhijJAna sarakhuM hotuM nathI, paNa upara uparanA kalpomAMnA devone te avadhijJAna kSetra) adhika adhika hoya che. -vaimAnika devonuM bhavapratyayika avadhijJAnaHdevaloka nIce utkRSTa | upara utkRSTa | tirjI utkRSTa saudharma ratnaprabhAnA | pota-potAnA | asaMkhyAtA -IzAna taLIyA sudhI | vimAnanI dhajA | dvIpa-samudra sanakumAra zarkarA prabhAnA pota-potAnA | bIjA devaloka -mahendra taLIyA sudhI. vimAnanI ghajA ! thI vizeSa brahmaloka vAlukAprabhA trIjA-cothA karatA -lAMtaka taLIyA sudhI! vimAnanI ghajA asaMkhyAta Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA paMkaprabhAnA pota-potAnA ! pAMcamA-chaThThAkaratA -sahasrAra taLIyA sudhI | vimAnanI ghajA | vizeSa asaM. Anata dhUmaprabhAnA pota-potAnA | sAtamA-AThamAthI -prANata taLIyA sudhI | vimAnanI ghajA | vizeSa asaM. AraNa dhUmaprabhAnA pota-potAnA | navamA-dazamAthI -amruta taLIyA sudhI | vimAnanI ghajA | vizeSa asaM. 1thI tamaH prabhAga pota-potAnA agIyAra-bArathI -naiveyaka taLIyA sudhI | vimAnanI dhajA ! vizeSa asaM. 7thI9 mahAtamaprabhAnA | pota-potAnA | cha saiveyakathI -naiveyaka taLIyA sudhI | vimAnanI dhajA | vizeSa asaM. pAMca loka nAlikA | loka nAlikAnA | svayaMbhUramaNa anuttara nA aMta sudhI nA aMta sudhI | samudra paryanta noMdhaH- (1) anuttara devo madhyamAM rahelI lokanALI joI zake che paNa samagra lokane joI zakatA nathI. (2) je-je devonuM avadhijJAna viSayakSetranI apekSA e samAna che. temAM paNa upara-uparanA devomAM adhikAdhika vizudhdhatA jovA maLe che. arthAt avadhi viSaya vizeSa spaSTa hoya che. U [8] saMdarbhaH che Agama saMdarbhaH- (1) sosALa tevA rasa pracaithumevANaIL viharaMti ? goyamA ! iTThasaddA ITThAruvA jAva phAsA evaM jAva gevejjA aNuttarovavAttiyA NaM aNuttarA sadA evaM jAva aNuttarA phAsA / nIvA. pra.ra-3ra-rU.ra1 vaimAnidhAre (2)....mahiDhIyA mahajjuiyA jAva mahANubhAgA iDDhIyae paNNatte jAva accuo vejhaputtara ya save DhiyA.. navaM.rU-3.ra-khU.ra7-6 vaimAnidhavaIRT (3) have pachInA sUtra 22nA Agama saMdarbhanIsUcanA khAsa jovI tatvArtha saMdarbhaH-sthiti e.4-pU.ra1 -42 -.-.23 -lezyA-4-khU. 23 anya grantha saMdarbhaavadhijJAnaH-bRhasaMgrahaNI gAthA 220thI 23 indriya tathA avadhiviSaya-kSetraloka prakAza sarga26, 27ne AdhAre Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 85 adhyAyaH 4 sUtra: 22 U [9] padya(1) sthiti ne prabhAva sukho ghuti vezyA bhAvathI indriyane vaLI -avadhiviSayo vadhatA krama prastAvathI (2) sUtra-21 ane 22 no saMyukata niSkarSa - zudhdhi ghuti prabhAva idri avadhi,sukhokrame che vadhu ne saumAM gati dehane parigraha jayAM mAna ochuM thatuM 0 [10] niSkarSa:- sUtrakAra maharSi sthiti-prabhAva Adi sAta muddAne AzrIne upara uparanA lpamAM rahelI adhikatAne jaNAve che. tyAre niSkarSa rUpa evA keTalAMka prazno udbhave che. saudharmakalpanA be sAgaropama Ayu karatA pAMcamAM anuttaranuM 33 sAgaropama Ayu jo adhikatA darzAvatu lAge to sAdi anaMta evI mokSa sthitino vicAra kema nakaravo? . -indriya grAhya sukhamAM paNa saudharma karatA anukrame pAMcamA anuttara nu sukha anuttara ja bhAsatuM hoya to kSAyika sukhavALA sidhdhonuM ja dhyAna kema na karavuM? - pahelA kalpa karatA chellA kalpAtIta nI kAMti anaMtagaNI jaNAtI hoya to mokSa prarUpaka-udghATaka evA arihaMta paramAtmAnI kAMti kevI haze? A ane AvA vibhinna prazno thakI aMte to zAzvata sukhaAdi anaMta sthitivALu sidhdhapaNuM, vizudhdhatama vezyA thakI mokSanI prApti Adi dhyeyojanajara samakSa rahevA joIe. OOOOOOO (adhyAyaH4-sugara) U [1] sUtra hetu - saudharmAdi vaimAniko je pUrvasUtramAM jaNAvyA teonI gatizarIra-parigraha-abhimAna e cAra viSayamAM upara-uparanA kalpamAM rahelI hInatA darzAvavA A sUtranI racanA thayelI che. D [2] sUtramULa-tizArIpipipimAnato hinA: [3] sUtra:pRthakSatti zarIra - priDha - apamAnataH zrInA: [4]sUtrasAra-gati,zarIra,parigraha ane abhimAna A cAra viSayo mAM upara uparanA devo kramazaHhInahIna hoya che. U [5] zabdajJAnaH tiH gamana karavAnI zakita zarIra - avagAhanA zarIranI uMcAI paripaka- vimAnano parivAra mini:- ahaMkAra, mAna kaSAya hInA:- (kramazaH) ochuM-ochuM. [6]anuvRtti-(1) vaimAni: 4:17 (2)devA: 4:2 (3) kuMpari 4:22 U [7] abhinavaTIkA- pUrvasUtra sthiti prabhAva AdinI uttarottara adhikatA darzAvatu hatu A sUtragati-zarIra-parigraha-abhimAna ecAramAM upara-uparanA kalpanA devo Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA karatA nIcanIcenA devomAM hInatA arthAt ghaTADo kaI rIte che te darzAve che. pUrva sUtranI mAphaka A sUtramAM paNa vaimAni,revA ane paripara nI anuvRtti che. ja gatiH-gati eTale anya sthaLe gamanakaravAnI zakita ane gamana karavAnI pravRtti A gamana pravRtti viSayaka bhASya ane TIkAne ahIM be bhAgamAM vibhAjIta karI che. kema ke anuvAdomAM keTalIka guMca sarjAtI jovA maLe che. ahIM guMca na sarjAya tevI rIte bhASyane goThavavA yathAmatI prayatna karyo che. (1)gamanazakita tathA pravRtti nI apekSA e kramazaH hInatA kaI rIte? (2) saMlagna viSaya rUpe adho-tiya dIzAmAM gati kaI rIte? [1] gamanazakita ane pravRtti - upara-uparanA devomAM gamanapravRtti ochI ochI hoya che kemake upara-uparanA devomAM rahelI mahAnubhavatA, ane udAsInatA adhika adhika kAraNe dezAMtara viSayaka krIDA karavAnI rati ane prIti vagere ochAM ochAM thatA jAya che. pariNAme gamana pravRtti paNa ghaTatI jAya che. - vaLI upara-uparanA devo zubha pariNAmI hovAthI-ahIM tahIM javAnA viSayamAM rUcI vALA hotA nathI viSaya saMkaleza paNa ghaTato jato hovAthI gamanapravRtti maryAdita rahe che. phakata arihaMta paramAtmAnA kalyANakAdi prasaMgomAM ke kayAreka tIrthabhUminI vaMdanAdi karavA pota-potanA kalpanI bahAra nIkaLe che. [ayyatendranuM cothI narake lakSmaNa-rAvaNanA pratibodha mATe javuM te apavAdika pravRtti che. sarva sAmAnyatayA AvuM banatuM nathI raiveyaka tathA anuttaranA devoto potAnA vimAna choDIne paNa kayAMya jatA nathI [2] saMlagna viSaya svarUpe ahIM bhASyakAra adho ane tacha gatine jaNAve che te A zata-dvisAgaropamajadhanyasthitInAM devAnAm AsaptamyAM gativiSayastiryag asaMkhyeyAniyojana koTIkoTI sahasrANi / tataH parataH jadhanyasthitinAm ekaikahInA bhUmayo yAvat tRtIyA iti / samAnatakumAra Adi devo jemanI jadhanya sthiti- be sAgaropama hoya che te A adho bhAgamAM sAtamA naraka sudhI ane tIccha bhAgamAM asaMkhyAta hajAra koDAkoDI paryanta javAnuM sAmarthya dharAve che. tethI AgaLanI jadhanya sthitivALA devonI gati eka eka ochI narakabhUmi sUdhI thaI zake che. A ghaTADAnI maryAdA trIjI naraka sudhInI che. aihIM eka spaSTatA khAsa karavAnI ke - kaI jadhanya sthitivALA kaI naraka sudhI jaI zake che. tenu sthiti vAra koSTaka ke mAhitI bhASyamAM TIkAmAM ke granthAntara jovA maLela nathI) tethI ahIM mAtra uparanI gamana hada sAtamI nArakI ane nIcenI hada trIjI nArakI kahI che] guMca anubhavAya tevo viSaya banyasthitinA" che sUtra mujaba teno artha laIeto evuM kathana thaI zake ke -be sAgaropama jadhanya sthiti karatA adhika adhika jadhanya sthitivALA arthAt upara-uparanA devonI gamanazakti ghaTatA cha-pAMca-cAra ane traNa naraka bhUmi paryantanI rahe che. arthAt upara-uparanA kalpamAM Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya: 4 sUtra: 22 87 gamanazakita ghaTatI jAya che. A ja bhAvanuM lakhANa paMDita prabhudAsa pArekha, paMDita sukha lAlajI tathA gaNivaryazrI lAbha sAgarajI e karela che. je vizeSa yogya jaNAya che. paraMtu sidhdhasenIyaTIkA ane hAribhadrIyaTIkAmAM nadhanyasthiti nAm zano artha thoDo judI rIte kare che sidhdhasenIyaTIkA :- sAropamadayAt : nAsthitirleSAMcUta cUnatama aa te tu ekaika hInAM bhuvananuprApnuvanti / hAribhaddIyaTIkA-vadhavAsthitInAmata, nathI mA palyopamavikSA sthiti meM..ATIkAAdhArita anuvAdaevuM jaNAve che ke jema jemajaghanya sthiti besAgaropamathI ochI tematema kramazaH gati zakita hIna hIna jayAre digambarIya TIkAmAM togatino pUrvokata arthaja grahaNa karyo che adhogamana vALI koI vAtano ullekha ja nathI karyo eka vAta noMdhapAtra che ke gamanazakita game teTalI hoya paNa trIjInaraka bhUmithI AgaLa koI deva kadApI jatA nathI. jaze nahI jArI :- zarIranuM pramANa paNa upara-uparanA devomAM ochuM-ochuM hoya che -pahelA,bIjA arthAta saudharmaizAna mAM sAta hAtha uMcu zarIra hoya che. - sAnakumAra ane mahendra mAM zarIranI avagAhanA cha hAtha che. -brahmaloka ane lAntakamAM pAMca hAtha pramANa zarIra hoya che - mahAzukra ane sannAramAM zarIranI uMcAI cAra hAtha che -Anata prANata-AraNa azruta cAremAM zarIranI uMcAI traNa hAtha che. -navaraiveyakamAM zarIranI uMcAI be hAtha che. -anuttara vimAnanA devonI avagAhanA 1-hAtha pramANa che. * paripaahIM parigraha zabdathI vimAnono parivAra samajavAno che e parivAra draSTie paNa upara-upara kalpamAM vimAnonI saMkhyA ochI che pahelA saudharmadevalokamAM vimAnonI saMkhyA 32,00,000 bIjA izAna devalokamAM vimAnonI saMkhyA 28,00,000 trIjA sAnakumAra devalokamAM vimAnonI saMkhyA 12,00,000 cothA mahendra devalokamAM vimAnonI saMkhyA 8,00,000 pAMcamA brahmaloka-kalpamAM vimAnonI saMkhyA 4,00,000 chaThThA lAMtaka devalokamAM vimAnonI saMkhyA 50,000 sAtamA mahAzukra devalokamAM vimAnonI saMkhyA 40,000 AThamA sahasrAra devalokamAM vimAnonI saMkhyA 6,000 navamA-dazamA [Anata-prANatamAM vimAnonI saMkhyA 400 agIyAramA-bAramA AiraNa-arcyutamAM]vimAnonI saMkhyA 300 Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 318 5 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA nIcenI traNa raiveyakamAM vimAnonI saMkhyA - 111 madhyama traNa raiveyakamAMvimAnonI saMkhyA - 107 upalI traNa raiveyakamAMvimAnonI saMkhyA - 103 anuttara vimAno udgalokanA kula vimAno nI saMkhyA 84,97,023 A vimAno traNe prakAre che. (1) iMdUka (2) zreNigata (3) puSpAvakIrNa - barAbara madhyamAM AvelA vimAnane Idraka vimAna kahe che. - cAre dizAmAM AvelA paMkita badhdha vimAnone zreNigata kahe che. -vikharAyelA puSpo jema chuTA vimAnone puSpAvakIrNa kahe che. temAM zreNigata vimAno trIkoNa-catuSkoNa-vartuLa ema kramazaH traNa AkAre rahelA che arthAt trIkoNa-catuSkoNa-vartuLa-trIkoNa....e rIte - te mujaba- prathama be kalpamAM 13 prataramAM 2912 kula zreNigata vimAno che. - bIjA be kalpamAM 12 prataramAM 2088 kula zreNigata vimAno che. - pAMcamAM kalpamAM prataramAM-828 kula zreNigata vimAno che. -chaThThA kalpamAM pa-prataramAM 580 kula zreNigata vimAno che.. - sAtamA kalpamAM 4-prataramAM 392 kula zreNigata vimAno che. -AThamAM kalpamAM 4- prataramAM kula 328 zreNigata vimAno che. - nava-daza kalpamAM-4prataramAM kula-264 zreNigata vimAno che. -agIyAra-bAra kalpamAM- 4 prataramAM kula-200 zreNigata vimAno che. -nave raiveyaka maLIne-9 prataramAM kula 216 zreNigata vimAno che. -pAMca anuttara maLIne-1 prataramAM kula-4 zreNigata vimAno che. badhA maLIne kula zreNigata vimAno - 0812 che. kara pratara nA Indraka vimAno- da2 che. ja mimIna:- abhimAna eTale ahaMkAra, mAna kaSAyano udaya. suMdara sthAna,devadevI parivAra,zakita, samRdhdhi viSaya, vibhUti sthiti avadhijJAna vageremAM abhimAna utpanna thAya che. AvuM abhimAna-upara uparanA devomAM kaSAya ocho hovAthI uttarottara ochuM ja hoya che. nIce-nIcenA devo karatA upara uparanA devo adhika zakitazALI hovA chatAM * temanA abhimAna ochA-ochA hoya che. gati-zarIra-parigraha ane abhimAna mAM upara uparanA devo hIna hoya che. tema kahyuM taduparAMta bIjI paNa pAMca bAbato devonA saMbaMdhamAM bhASyakAra jaNAve che (1) ucchavAsa (2) AhAra (3) vedanA (4) upapAta (pa)anubhAva | [1] vAsa:- jema jema devonI sthiti vadhatI jAya tema tema ucchavAsanuM kAlamAna paNa vadhatuM jAya che. - daza hajAra varSanA AyuSya vALA devone eka eka ucchavAsa no sAta sAta sToka Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 4 sUtraH 22 89 parimANa kALa hoya che. -eka palyopama AyuSyavALA devane eka divasamAM eka ja ucchavAsa hoya che. -sAgaropamanA AyuSya vALA devA mATe evo niyama che ke jenuM AyuSya jeTalA sAgaropamanuM hoya teno ucchavAsa pratyekasAgaropame eka pakSa arthAta pakhavADIyuM jANavo. [2]gAhArI-AhAranA viSayamAM paNa jema jema-devonuM AyuSya vadhu tema tema teonuM AhAranuM dinamAna vadhatuM jAya che. - daza hajAra varSa AyuSya vALA devone AhAra eka divasanA aMtare hoya che -palyopamanA AyuSya vALA devone AhAra pramANa dina pRthakva bethInavadivasa che pachI AhAra le che [AhAra nI icchA kare che] -sAgaropamanA AyuSyavALA devonA viSayamAM evo niyama che ke jenuM AyuSya jeTalA sAgaropamanuM hoya te teTalA hajAra varSa pachI AhAra le che. AhAranI icchA kare che] - AhAra nA traNe bheda kahyA che - ojAhAra,lomAhAra,kavaLAhAra -ojAhAraH- utpattinA pahelA samayathI zarIra paryApti nI niSpatti paryanta grahaNa karAtAM pugalono AhAra te ojAhAra lomAhAraH- zarIra paryApti pUrNa thayA bAda sparzendriya thakI grahaNa karAtA pugalono AhAra kavalAhAra- koLIyA thI grahaNa karAto AhAra devone kavalAhAra hoto nathI. ojAhAra ane lomAkAra hoya che. ahIM devone AhAra viSayaka je niyama batAvyo te lomAhArane AzrIne samajavo. - lomahAranA paNa be bheda che.-AbhogalomAhAra,anAbhogalomAhAra - irAda pUrvaka karAto lomAhArate Abhoga lomAhAra jema ke ziyALAmAM ThaMDI dUra karavA koipaNa sAdhanathI ke sUrya AdinA uSNapudgalonuM grahaNa karavuM -ajANatA ke ApoApa jelomAMhAra thAya te anAbhoga lomAhAra jema ke ziyALAmAM zIta ane unALAmAM uSNa pudgalo cAmaDI dvArA zarIramAM praveze che. -ahIM devono je AhAra che te Abhoga lomAhAra rUpa che, jayAre teone AhAranI abhilASA thAya tyAre temanA puNyodayathI manokalpita AhAranA zubha pudgalo sparzendriya dvArA zarIrapaNe pariName che. tethI zarIra puSTa thAya che ane manane tRpti thAya che. ja vedanA - sAmAnya rIte devone sAtA vedanIya arthAta sukhavedanA ja hoya che. kayAreka ja asAtA vedanIya arthAt duHkhanI anubhUti thAya che. jo kayAreka asAtA vedanIyano udaya thAya to paNa te aMtamUrtathI vadhAre samaya raheto nathI. sAtA vedanIya nI dhArA paNa pravAharUpe cha mahinA sudhI rahe che. pachI aMtamUhUrta paNa te dhArA chUTI jAya che ke badalAya jAya che. cyavanakALa nIkaTa Ave tyAre chellA cha mAsa vedanAno anubhava rahe che. ahIM vedanA no artha vedanIya karmane AzrIne levAno hovAthI sAtA vedanIya ane asatA vedanIya baMnenuM grahaNa karela che. jemAM sAtA vedanIya te sukha ane azAtA vedanIya teduHkha. Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GO tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA ja 355tiH- upapAta eTale utpatti sthAnanI yogyatA - devaparyAyamAM janmagrahaNa karavo tene upapAta kahe che -je anyaliMgI eTale ke jainetara-mithyAdRSTi che te vadhumAM vadhu bAramAM kalpa- azruta devaloka sudhI utpanna thaI zake che - je jainaliMgI hovA chatA mithyAdraSTi che teo raiveyaka sudhI utpanna thaI zake - -samyagudRSTi saMyamI sarvArtha sidhdha paryanta koIpaNa sthAne utpanna thaI zake che. -cauda pUrvadhara sAdhu brahmalokathI sarvArtha sidhdha paryanta koIpaNa kalpamAM utpanna thaI zake paNa brahmaloka nIcenA kalpamAM utpanna thatA ja nathI. ja anumAvA-pariNamana, lokasvabhAva -lokasthitiH, lokAnubhAva:, lokasvabhAva:,jagaddharmaH, anAdipariNAmasantatiH ityarthaH - vimAno, sidhdhazIlA vagere AkAzamAM nirAlambana-nirAdhAra sthira rahelA che temAMloka sthiti ja kAraNabhUta che. - arihaMta paramAtmA nA janmAbhiSeka, kevaLajJAna Adi prasaMge devonA AsananuM kiMpita thavuM e paNa lokAnubhAvanuM ja kArya che. - A Asana kaMpathI devo avadhijJAnano upayoga muke che. tIrthaMkara paramAtmAnA kalyANakAdi mahimA jANI nIce Ave che- stuti, vaMdanA upAsanAdi thI Atma kalyANa kare che. keTalAka devo potAnA ja sthAnamAM rahI pratyutthAna,aMjalikarma,praNipAta, namaskAra, upahAra AdithI tIrthakaranI arcA kare che. A badhuM lokAnuMbhAvanuM ja kArya che. U [8] saMdarbha$ Agama saMdarbha-pUrvasUtra 21 tathA sUtraH22 baMnenI saMyukata sUcanA - (1) je jIvAjIvAbhigamamAM sUtra 215/7thI 216, sUtraH217/pa-, sUtra 219, sUtra 213/12mAM A baMne sUtronA pATha vistAra thI Apela che (2) 4 prajJApanA sUtra padAra devAdhikAramAM sUtra 51/3 thI sUra53 AkhuM. tyAM adhikAra khUbaja laMbANathI che. temAM devonI sthiti-prabhAva vagerenI adhikatA suMdara rIte darzAvI che. A baMne sAkSI pATho khUbaja laMbANa vALA hovAthI ahIM "Agama saMdarbha' vibhAgamAM mukela nathI paNa A pATho khUbaja suMdara ane mananIya pATho che. 4 anya grantha saMdarbhaH(1) kSetra loka prakAza-sargaH26 ane 27 nA AdhAre bRhat saMgrahaNI-gAthA 117 thI 120-parigrahane mATe bRhat saMgrahaNI-gAthA 79 - pratara saMkhyA bRhat saMgrahaNI-gAthA 143-144-145 zarIra-avagAhanA bRhat saMgrahaNI-gAthA 150thI 154 - upapAta Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 91 adhyAya: 4 sUtraH 23 91 U [9] padyaH(1) gatine vaLI dehamAne parigraha abhimAnanA agra agre puNya vadhatAM sarva te ghaTatAM jatAM (2) sUtra 22 nuM padya-sUtra-21 mAM kahevAI gayuM che. U [10]niSkarSa:- A sUtramAM mukhyatve cAra vAta sUtrakAre karI che. (1)gati (2) zarIra (3) parigraha (4) abhimAna. A cAre vastu upara uparanA kalpa mAM ochI ochI hoya che. paNa tenA je kAraNo jaNAvyA che te niSkarSa rUpe khUbaja mahatvanA che. jema ke gati-upara uparanA devonI gamana pravRtti ochI ochI hoya kAraNasaMtoSa,bhaTakavAnI vRttino abhAva, ochI viSaya lAlasA vagere. kevI suMdara vAta jaNAvI che ahIM jIva jema jema uccasthAno e pahoMce che tema tema tenAmAM saMtoSAdi guNono vikAsa thAya che. ane viSayecchAdi avaguNomAM ghaTADo thAya che. arthAt AtmAnevikAsa kakSAmAM AgaLa vadhAravo hoya, guNasthAnonI sIDInA pagathIyA caDhAvavA hoya to AvA sadguNone vikAsa ane asaNo thI nivRtti Avazyaka che. e ja rIte abhimAna saMbaMdhe paNa suMdara bodha maLe che. upara uparanA kalpa mAM devomAM zakita-samRdhdhi-rUpa-vaibhavAdi badhuMja kramazaH vadhu-vadhu hovA chatAM temanAmAM abhimAna ochuM ochuM hoya che eTale ke namratAno guNa vadhune vadhu vikasato jAya che. A vAtano niSkarSa kevo majAno nIkaLI zake ke jIva jema jema vikAsa sAdhato jAya jema jema AtmAnI upara uparanI arthAt ucca kakSAne pAmato jAya che tema tema vadhu namra bane che. mAna kaSAyano nigraha thAya che ane jayAre 12mAM guNaThANAnI kakSAne jIva sparzI jAya che tyAre te sarvathA mAna kaSAya rahIta arthAta sarvathA nirAbhimAnI banI jAya che. (adhyAyaH4-sUtra:23) U [1]sUtrahetu - pUrve bhavanapati-baMtara-jayotiSka kalpanA devonI lezyA jaNAvI hatI ahIM A sUtra thakI vaimAnika nikAyanA devonI lezyAne jaNAve che. U [2]sUtra mULa - pItapazuddhezyAddhivizeSepu U [3]sUtra pRthaka- pIta - - zuddheya dri - 9 - zag U [4] sUtrasAraH- tejo,padha,zukalalezyAanukrame be,traNa ane zeSa kalpa mAM jaNAvI arthAta [pahelA bekalpamAM devone tejalezyA hoya che. pachInA traNa kalpamAM devone paghalezyA hoya che ane chaThThA lAMtakathI sarvArthasidhdha paryanta devone zukalalezyA hoya che) U [5]zabdazAnaHpIta-tejo lezyA pa- padma lezyA Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA guru - zukalezyA ezyA- pita,paddha,zukala-dehavarNa rUpa lezyA ddhi - prathama be kalpa tri- trIjo-cotho-pAMcamo kalpa - (chaThThA kalpa thI pAMcamA anuttara sudhI) bAkInA badhAM 3 [6]anuvRttiH- (1) vaimAni: 4:27 (ra)vA:....4: (3)saudharmezAnasAnatkumAramAhenbrahmalokalAntakamahAzukrasahamAreSu AnataprANatayo: AraNacyutayo: praiveyakeSu vijayavaijayantajayantA parAijiteSu sarvArthasiddhe ca / 4:20 (4)35para-4:22 U [7] abhinavaTIkA- A sUtramAM to mAtra traNa lezyA viSayaka sUcanA ja apAyelI che. paNa anuvRtti thakI sUtra spaSTa bane che. (1) vaimana:- revA: e be padano adhikArano cAlu ja che. tethI ahIM phakata vaimAnika kalpanA devo viSayaka ja vezyAnI sUcanA apAI che. tema samajavuM (2) saudharmAdi kalponI anuvRtti paNa cAlu che. tethI dri-va-zagi dvi-tri zabdo saudhArmAdi vaimAnika devone ja lAgu paDaze. pariNAmedvi-arthAta saudharma ane zAna tri-arthAta sAnamAra, mahendra, ane vRddhatvo zeSa arthAta rakta, mahAzu, sadAra, mAnata, prAta, kAraNa, vyuta, raiveya, anuttara teone kramAnusAra pata,F, zu ddhezyA kahI che. arthAta ja prathama be kalpa eTale ke saudharma ane izAna kalpanA devomAM pIta lezyA hoya che. -bIjA traNa kalpa eTale ke sAnakumAra, mahendra anebrahmalokanA kalpanA devomAM pAlezyA hoya che. -zapu eTale ke bAkInA vaimAniko-lAMtaka,mahAzukra,sahastrAra,Anata,prANata,AraNa ane azruta kalpanA devomAM tathA raivayeka ane anuttaravAsI devomAM zukalezyA hoya che. ja TIkAkAra nA jaNAvyA mujaba adhyavasAyarUpa bhAva lezyAto cha e prakAre dareka vaimAnikamAM hoya ja che, tethI ahIMdravya lezyAvivazItatema samajavuM arthAt pIta-padya-zukala traNe lezyA saMbaMdhi je kathana karela che te zArIrika varNarUpa dravyalezyA saMbaMdhamAM samajavuM. - upara-upara nA devomAM vizudhdhi nI adhikatAne lIdhe upara uparanA kalpamAM vezyAnI paNa vizeSe vizeSe zudhdhi kahI che. jemAM - -saudharma- izAnanA devo pItalezyaka hovAthI kanaka suivarNa ] varNavALA kahyA - sanatakumArAdi traNanA devopAlezyaka che mATe pAkamaLa samAna dekaniyukata kahyA che. - lAntaka thI sarvArtha sidhdhi paryantanA devo zukalezyaka hovAthI dhavaruya: dhavala aitithvato varNavALA kahyA 3pari3pari - zabdanI anuvRtti letA evo artha thaI zake che ke - je devonI vezyA samAna che teomAM paNa upara-uparanAdevonIlezyAnI vizudhdhi adhika-adhikasamajavI. jema Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 83 adhyAyaH 4 sUtraH 23 ke saudharma-izAna baMne kalpa nA devo pItalezyaka che to paNa saudharma karatA izAna kalpanA devo nI vezyA vizudhdhi adhika samajavI. ja yathAzayama anukramama- A sUtramAM potAdi lezyA sAthe yAdi no saMbaMdha anukramathI joDela che eTale ke pati ane dvi, pada ane tri temaja zulka ane zeSa AvA anukramathI uparokata artha abhipreta thayo che. lezyAnuM samagra varNana sAthe na karatA traNa tabakke karyuM che te paNa pratyeka nikAya nA sukhapUrvaka bodhane mATe samajavuM jethI vaimAnika nikAyanosamabodha eka sAthe saLaMga thaI zakyo che. * samAsaH-pItA va pa zu: 2 tA: pautapAzulya: pItta pazu#strI ye te pItapazusTanTezyA: e rIte bahuvrIhi samAsa thayo che. noMdhaH- bRhasaMgrahaNInA vivecanamAM to spaSTa kahyuM che ke kRSNavidravyasAhit pariNAmo ya AtmanaH / sphaTikasyeva tatrAyaM, lezyA zabdaH pravartate / -bRhatasaMgrahaNI mAM to lezyA dvAra ane varNavibhAga baMne spaSTa alaga ja pADelA che juo-gAthA 193-194 [lezyA ane gAthA-195 [vaNI 0 [B]saMdarbhaH AgamasaMdarbhaH- modIsAiTrevALa..teDaskeksa paUOT | sAMmAra madiveluM egA pamhalessA evaM baMbhaloge vi pamhA sesesu ekakA sukakalessA, aNuttarovavAtiyANaM ekakA paramasukakalessA jIvA. pra.3.u.1-sU. 115/7-8 vaimAnikAdhikAre / 4 anyagrantha saMdarbha(1)bRhat saMgrahaNI - gAthA 193-194 (2) kSetra lokaprakAza-sarga-26 ane 27 ne AdhAre (3) daMDaka prakaraNa gAthA-14nuM vivecana U [9] padyaH(1) prathamanA be kalpamAMhI, pItalezyA vartatI pachInA traNa kalpadave, padama lezyA bhAsatI lAMtakAdi deva sarve zukala legyAthI bharyA zubha zubhattara datralezya deva uMca sthAne rahyA (2) pelA be mahi svargamAM vibudhane, vezyA sthULApatine tejo pavana pAMca TheTha lagI che, vezyA pachI zukala e U [10] niSkarSa-upara uparanAdevomAM rahelI legyAnI vizudhdhine AzrIne ahIM sUtrakAre traNa prakAranIlezyAne jaNAvelI che jo ke samagra urdhvalokamAM traNevezyAo zubhaja che paNa upara upara kalpamAM te zubha-zubhatara ane zubhatama jaNAvelI che. lezyAno Atma pariNAma artha svIkArIe ke dehanI kAnti,baMnemAM eka vAtato mahatvanI ja che. ke upara uparanA kalpamAMlezyA vadhune vadhu vizudhdha thatI jAya che. arthAt jIva Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA jema jema vikAsa kakSAmAM AgaLa vadhe tema pariNAmanI vizudhdhi ane dehanIkAMti vadhatI jAya che ane jo parama vizudhdhine pAmavI hoya- dehAtIta lAvaNyane pAmavuM hoya to eka mAtra paramatatvarUpa mokSanI ja sAdhanA karavI joIe, dharmapuruSArtha kevaLa mokSa mATe ja karavAmAM Avaze to paramavizudhdhi ne pAmavAnuM saubhAgya avazya prApta thavAnuM ja che. J D D D D D (adhyAyaH4-jUraH 24 U [1]sUtrota-pUrvasUtramAM kalpopapanna ane kalpAtIta nI vyAkhyA karI paNa kalpa eTale zuM? tenA sthAna nirdezane mATe A sUtra banAvAyu che. [2] sUtra mULaH- prAyogya:utpA: 0 [3]sUtra pRthaka-pra aiyappa: ~: [4sUtrasAra -zaiveyakanI pahelA kalpa che I [5]zabdajJAnaHprA'- pahelA,pUrve rayoga: raiveyaka thI utpa- kalpa,pUjaya-pUjaka,svAmI-sevaka maryAdA bhAvavALA devonAsthAna U [6]anuvRttiH (1) vaimAni: 4:26 (2) saudharmezAnasAnatkumAra mAhendrabrahmaloka lAntaka mahAzukra sahasrAreSu AnataprANatayo: AraNAcyutayoH U [7] abhinavaTIkA--pUrvasUtraH18mAM klopana ane zatpAtIta ema be prakAre vaimAnika devo hovAnuM kathana karela che. jemAM kalpamAM utpanna thayelA devone kalpopapanna kahyA hatA ane kalpa na hoya tyAM utpanna thayelA devone kalpAtIta kahyA hatA. paraMtu tyAM kalpa kayAM sudhI che evo sthAna nirdeza karAyo na hato, A sUtra kalpane sthAna nirdeza kare che. - A kalpa greveyaka nI pUrve che - nAma nirdeza pUrvaka tenI vyAkhyA be prakAre jaNAvAI che. (1) mAdhyatva vyAkhyA- "saudharmAlaya: mAravyutaparyatA: | saudharma kalpathI mAMDIne izAna, sAnakumAra, mahendra, brahmalokakalAntaka,mahAzukra, sahastrAra,Anata,prANata, AraNa,ayyata e bAredevalokane kalpa kahevAmAM Ave che. arthAt A bAranI kalpa saMjJA nakkI thayelI che. (2) pUrve sUtra 4:4mAM kahevAyA mujaba jayAM Indra,sAmAnika, trAyazciMza,pAriSAdha, AtmarakSa, lokapAla,anIka, prakIrNaka, Abhiyogya,kilbiSika e indrAdi vyavasthA athavA pUjaya-pUjaka ke svAmi-sevaka bhAva jayAM che tene paNa kalpa kahela che. paraMtu A sUtramAM phakata vaimAnikanuM ja kathana che te vizeSatA darzAvavA ~ zabdathI spaSTa Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 95 adhyAyaH 4 sUtraH 24 alaga kathanakarelache. ja sthAnanI draSTie kaiveyaka pUrvekahyA tenuM arthaghaTana karIe to-caudarAjaloka-puruSAkAra AkRtimAM sauthI upara sidhdhazIlA che. -sidhdhazIlA nI nIce lokapuruSanA mukhanA sthAne pAMca anuttara vimAna che. -anuttara vimAnanI nIce lokapuruSanA gaLAne sthAne navaraiveyaka che. - tenI nIce Avela che te kalpa have jo ATalIja vyAkhyA svIkArIe-athavA indrAdi dazabhedanI vyAkhyA svIkArIe to bhavanapati thI ayyata vaimAnika paryanta badhAMne kalpa ja kahevAze. tethI bhASyakAre spaSTatA karI ke saudharma abutaparyantI: arthAta bAra devalokanI ja nya saMjJA samajavI. * vatpati- svopajJa bhASyamAM sUtrakAra bAkInA mATe jAtIta zabda prayoje che jeno artha ema thAya ke raiveyaka ane anuttara vAsIo sarve 5tIta che. [kema ke tyAM IndrAdi dazanI kalpanA nathI] te badhAM devo eka samAna hovAthI sarvenejhamandra kahevAmAM Ave che. * sUtrakAre raiveya.... tyAM je paMcamIvibhakatino prayoga karyo che te viSayarUpe driAkSa paDyUmI samajavI. * vanya eTale AcAra- te be prakAre kahyo che (1) dravyathI (2)bhAvathI -vya kalpamA-indra samAnika,vaDIla nAnA, svAmI sevaka vagere sAmAjika vyavahAra hoya che. - bhAvakalpamAM- tIrthaMkara paramAtmAnA kalyANakomAM hAjara thaI AcAra pALavo te vAta mukhya che. jo ke A viSayane lokAnubhAva paNa kahyo che] ayyata devaloka sudhI A baMne AcAra paLAya che. kema ke kaiveyaka ke anuttaranA sarvedevo ahamindra che ane pota-potAnA kalpanI bahAra kadApI jatA nathI. nava greveyaka kayA kayA che? T (1) sudarzana (2)supratibadhdha (3)manorama II (4)sarvatobhadra (pa)suvizAla () sumanasa III (7) saumanasya (8)priyaMkara (9)naMdikara * bhAvakalpanI vyAkhyAmAM kahyuM ke tIrthaMkara paramAtmAnA kalyANokomAM hAjarI ApavAno paNa kalpa che. tethI svopajJa bhASyamAM sUtrakAre eka prazna mukayo che ke - zuM badhAM devo samyagadRSTi hoya che ke je parama-RSi arihaMta paramAtmA nA janma kalyANako samaye AnaMdita thayA kare che? # nA. badhAM devo samyagudRSTi hotA nathI. jeo samyagadRSTi che teo to sadhdharmanA bahumAna thIja AnaMdita-pramudIta thAya che ane prabhunA caraNa kamaLamAM vaMdana-namaskAra ane stuti kare che. jeo mithyAdraSTi che. teo paNa kalyANakAdiprasaMge hAjaratothAyachepaNateone sadharmanuM bahumAna hotuM nathI. teo IndranA anurodhathI, dekhAdekhIthI,lokAcArathI, priyA ke Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA patni nA AgrahathI Ave che. ane AvI samajaNathI ja AnaMda ne prApta kare che. lokAntika deva ke je have pachI kahevAze teo to niyamA vizudhdha bhAvone dhAraNa karavAvALA samyagudRSTidevo ja che. teo to sadhdharmanA bahumAnathI athavA saMsAranA duHkhothI pIDIta prANIo para dayA karanArA evA pariNAmone kAraNe paramAtmAnA kalyANakothI vizeSa pramudIta rahe che. bhagavaMta nA dIkSAno samaya paNa nIkaTa jANI teo temanA AcAra mujaba bhagavaMtane dIkSA levA mATe atyaMta harSa sahita prArthanA kare che. 1 [8] saMdarbhaH # Agama saMdarbhaH- (1)sohamIsANasoMzumAra rAva mAravu, tini aTThArasuttare gevijjaga vibhAga vAsasae vIivaittA * prajJA. pa.2sU. 53/14 (2) AraNAccuyANaM kappANaM kappANaM uppiM jAvauTuM dUraM uppaittA etthaNaM hiTThima gevijjagANaM devANaM ...parivasaMti * prajJA.pa.2-sU. 53/11 ja tatvArtha saMdarbhaH(1) sUtra 4:18 Dropani nyAtItaSya (2) sUtra 4:4rUdrAmani trAsviMza... [9] padyaH(1) paheluM padya pachInA sUtra 2pamAM sAthe che (2) kalpa raiveyako pelA jemAM bheda rahe bahu kiMtu raiveyako mAMhe ahamindra gaNAyasI U [10] niSkarSa-A sUtralokasthitine AzrIne kalpanuM sthAnanirdeza kare che, tethI vizeSa koI vAta nathI paNa bhASyakAre uThAvelo prazna suMdara che te mujaba samyagu ane mithyA baMne dRSTivALAdevakalpamAM hoya che. arihaMtanA kalyANaka prasaMgomAM sadhdharmanA bahumAnapUrvaka no AnaMda samyagadraSTi ne ja thAya che niSkarSa mATe A vAta khUba suMdara che, jo paramAtmAnA kalyANakAdi prasaMge viziSTa anuSThAnomAM ke kalyANakAdi tIrthabhUmi nI sparzanAmAM jo sadhdharmanA bahumAnapUrvakano AnaMda pamAze toja kayAreka samyagadaSTinI chApa lAgaze jo samyagdaSTi nI chApa lAgaze to darzana-jJAna-cAritranA samudItapaNArUpa mokSamArga pamAze _ _ _ _ _ adhyAyaH4-sUtra:ra5) [1]sUtrahetu- pUrvasUtraH 24mAM lokAstika devano ullekha karyo paNa temanuM sthAna kayuM? A sUtra lokAntika devonuM sthAna jaNAve che U [2] sUtra mULa javAyAoni: 1 [3] sUtrapRthakatro - gAyA -stronta: * rahyojayA enti: e pramANe digambara AmnAya mAM sUtrapATha mukela che. Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya: 4 sUtra: 25 97 U [4] sUtrasAra - brahmaloka e ja lokAnsika devonuM Alaya (nivAsa sthAna) che 3 [5]zabdajJAnaHvahovabAra kalpamAM no pAMcamokalpa-brahmaloka mAtha-nivAsasthAna ronita lokAntika saMjJAvALA deva 1 [6]anuvRttiH-(1) vaimana: 4:27 (2) revA: 4:2 U [7] abhinavaTIkA-sUtrakAra maharSie lokAntika devonA keTalAMka vaiziSThayane lIdhe tenuM alaga sUtramAM sthAna ApeluM che te A rIte che ja naho:- saudharmAdi je bAra kalpo pUrve kahevAyA che temAM pAMcamA kalpa [devaloka ne "brahmaloka" nAmathI oLakhAya che. * mAya-sAmAnya thI mAya eTale nivAsa, AvAsa ke rahevAnuM sthAna -jemAM prANigaNa rahe che tene gAya kahevAmAM Ave che. -Akara jisame layako prApta hote hai / vaha Alaya yA AvAsa kahalAtA hai / * brahmalokAlayA- brahmaloka Alayo yeSAM te brahmalokAlayA / -brahmaloka che nivAsa sthAna jenuM tene brahmaToya arthAta lokAntika deva kahevAya. -lokAntikadevabrahmalokAlayA kahyA che kemake te brahmalokamAM ja rahe che. teo anya koI kalpamAM paNa rahetA nathI ane kalpathI para evA raiveyaka ke anuttaramAM rahetA nathI. * ti:- sAmAnya thI lokAntika arthAta [brahmalokane aMte rahenArA. vizeSathI be-traNa prakAre tenI vyAkhyA karI che. -lokAnte bhavA lokAntikAH, atra prastutatvAt brahmaloka eva parigRhyate -brahmalokasya antanivAsinaH (iti) lokAntikA: -jarAmaraNAgnijvAlAkIrNo vA lokastadantarvartitvAt lokAntikA: krmkssyaabhyaasbhaavaacc| -brahmalokanA aMte rahetA hovAthI athavA janmajarA,maraNathI vyApta evA lokasaMsArano anta karavAnuM jenuM prayojana che teo lokAntika divo) kahevAya che. -bhAvimAM bhUtano upacAra karIne lokAntikadevonI eka suMdara vyAkhyAnAphasUtra vRtti mAM zrI abhayadevasUrijI kare che. TokSiNe siddhi sthAne manA Tokti: arthatadevaloka thaeNvI manuSya paNuM pAmIturaMta mokSe javAnA hovAthI athavAAvatA bhave mokSe javAnA hovAthI tenA bhAvimAMlokAnta evA siddhasthAne AvAsa hovAthI lokAntika kahyA che. ja sthAnaH sthAna nI vizeSatA darzAvavA ahIM lokAntika devonA sthAnane sAmAnya thI ane vizeSa thI baMne rIte jaNAvela che. ja brahmalokanA aMte cAra dizAmAM ane cAra vidizAmAM eka eka vimAna AveluM che, madhyamAM paNa eka vimAna AveluM che [tattvArthanA mate A madhyanA vimAnano ullekhanathI, temanA mate ATha vimAno no ullekha che tyAM A lokAntika devono nivAsa che. a. 4/7 Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA A lokAntika devo potAnA A nivAsa sivAya koI kalpamAM vasatA nathI ke kalpAtIta evA raiveyaka ane anuttaramAM paNa vasatA nathI.. 4 aNavara samudramAMthI atyanta kALA aMdhakAramaya pudgalono jaththo UMce pAMcamA devaloka pahoMce che te eTalo badho aMdhakAramaya che ke jemAM devone ekalA jatAM paNa bIka lAge che, temAM kevaLa tameskAya jIvo ja bharelA che tenI upara vicitra corasa jevA AkAre babbe kRSNarAjIo goThavAelI che. babbenI vacce eka eka ema ATha vacalAgALAmAM ATha lokAntikadevonA vimAno AvelA che chelluM ariSThavimAna pAMcamA devalokathI kaMika nIce madhyamAM AveluM che.] $ jabUdvIpathI tIrjhA asaMkhya dvIpasamuddo gayA pachI arUNavara nAmano dvIpa rahelo che A dvIpano vistAra asaMkhya yojana pramANa che. tene vIMTAIne aruNavara samudra rahelo che. araNadvIpanI bAhya vedikAnA cheDAthI laIne arUNavarasamudramAM 42000yojana gayA bAda jalanA uparataLathI uMce apakAyano mahAna vikAra hoya che. ane tevikAra tamaskAya nAme ghora aMdhakArarUpe cAre bAju A samudra ne valayAkRtithI viMTAIne rahelo che. A tamaskAya 1721 yojana UMco-samAna bhIMtano AkAre rahelo che. tyAMthI tIrtho vistarI rahelA etamaskAyano gherAvo asaMkhyAtAyojanono hoya che. satata uMco dhasI rahelo A tamaskAya jaIne brahmalokanA trIjA pratare aTake che. AtamaskAyanIcevalayAkRti jevo che. vaccezarAvasaMpuTa-uMdhAcattAkoDIyAnAAkAre che ane uparakakaDAnA pAMjarA samAna AkRtti bane che. AdithI mAMDIne urdhva sudhI saMkhyAta yojanano bane che tyAra pachI asaMkhya yojana vistAra vALo ane vRttAkAre paNa asaMkhya yojana che. jo ketamaskAyasvayaMsaMkhyAta yojanavistRta che. to paNa tenI aMdara asaMkhyadvIpa-samudra AvI jatA hovAthI teno parikSepa asaMkhya yojana kahyo che. jeriSTanAmanA pratare AtamaskAya aTake che. te prataranAriSTanAmanA IndrakavimAnanI cArebAju pRthvIrUpe pariNAma pAmelA jIvonA pudgalavALI be-be kRSNarAjI che te A pramANe - pUrva dizAmAM be kRSNarAjI che ke je dakSiNa-uttara lAMbI che ane pUrva-pazcima pahoLI che. - dakSiNa dizAmAM be kRSNarAjI che ke je pUrva-pazcima lAMbI che dakSiNa-uttara pahoLI che. -pazcima dizAmAM be kRSNarAjI che je dakSiNa-uttara lAMbI ne pUrva-pazcima pahoLI che. -uttara dizAmAM be kRSNarAjI che je pUrva-pazcima lAMbI che ane dakSiNa-uttara pahoLI che. kRSNarAjI no AkAraH-pUrva-pazcimamAM rahelI bAhya kRSNarAjI teSaTkoNa che dakSiNauttaramAM rahelI bAhya kRSNarAjI te trikoNa che. jayAre abhyantara evI cAre kRSNarAjIo catuSkoNa che A kRSNarAjInA ATha AMtaraDAmAM ATha lokAMtika vimAno che jenA nAma che arci,arcimAlI,vairocana,prabhaMkara,candrAbha,sUryAbha, zukrAbha, supratiSThAbha [ane sarve kRSNarAjI nI madhyamAM riSTa nAmaka vimAna che.] A AThe [-nave] vimAnomAM lokAntika devono AvAsa kahelo che Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 4 sUtraH 25 99 * sUtrakAra bhagavata lokAntika devane "brahmalokAlayA' kahyA che tozuM brahmalokamAM rahenArA badhAM devo lokAnsika samajavA -nA. brahmalokamAM aneka deva rahe che. te sAthe upara varNavela kRSNarAjInA madhye tathA AMtarAmAM lokAntika deva paNa rahe che. ahIM sUtrakArano Azaya evuM jaNAvavAno nathI ke brahmalokamAM badhA lokAntika devo rahe che. sUtrakAra evu jaNAvavA mAMge che ke lokAntika devo to brahmalokamAM ja rahe che. anyatra rahetA nathI. lokAnsika devanI viziSTatA - lokAntika devanuM alaga grahaNa tenI khAsa be vizeSatAne kAraNe che. (1) sthAna vizeSatA-temano nivAsa brahmalokanA anya devonI sAthe hoto nathI. paNa brahmalokanA aMte cAre tarapha-ATha dizAomAM upara kRSNarAjInA svarUpamAM varNavyo te rIte bilakula alaga hoya che. tethI ja tene lokAntika kahayA che. (2) anubhAva vizeSatA - loka eTale janma-jarA-maraNa rUpa saMsAra teno atta jeoe karyo che.te lokAntika kemake aDadevoe karmakSayano abhyAsa karI lIdho che.teo have manuSya paryAyane dhAraNa karI niyamA mukata thavAvALA che.mATe anubhAvanI apekSAe tenAmAM vizeSatA che, A uparAMta tenI vizeSatA varNavatA kahe che ke $ lokAntika devo laghukarmI ane viSayathI rahita hovAthI devarSi kahevAya che. # teo paraspara nAnA-moTA na hovAthI svataMtra paNa che. 4 tirthaMkara paramAtmAno dIkSAno arthAt gRhatyAga ke niSkramaNa no avasara jANI ahIM tIcchalokamAM Ave che. ane tIrthakara thanAra AtmA pAse AvI [qda kuda] he bhagavAnabodha pAmo,bodha pAmo. tIrthane pravartAvo evA zabdo thakI paramAtmAM ne dIkSAno avasara jaNAvavAnA potAnA AcAranuM pAlana kare che. U [8] saMdarbhaH# Agama saMdarbhaH-vaMmoha che. tiyA tevA pUUOA sthAyI 8 jUdararUpa 4 tatvArtha saMdarbha sUtra 4:26-sArasvatAvityavI lokAMtika devo. ja anyagraMtha saMdarbhaH(1) kSetraloka prakAza-sargaH27 zloka 161 thI 244 (2) tatvArtha pariziSTa-sUtra-80 nuM vivaraNa [9] padyaH- baMne padyo sUtra 26 mAM sAthe AvelA che. 1 [10] niSkarSa - A sUtrano niSkarSa sUtra 2 mAM Apela che. 0000000 Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1OO tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA adhyAyaH4- sUga 2) [1]sUtra hetu lokAntikadevonuM sthAna jaNAvyuM, paNa te lokAntika devonI jAti jaNAvI nathI. tethI sUtrakAra maharSi ahIM lokAMtika devonA nAmo [jAti]ne jaNAve che. 0 [2]sUtramULavaMtavivAhIto pitAvyanAmiratoSThia [3] sUtra pRthaka-sArasvata - mAhitya - vaDha - aruNa - toya - tuSita. vyAvadhi - maphata: [gariNA: 1 U [4]sUtrasAra- sArasvata,Aditya,vaDhi,aruNa,gardatoya tuSita, avyAbAdha mata ane ariSTa] [ema ATha vikalpa nava prakAranA lokAMtikadevo che.] U [5]zabdajJAnaHsArasvata - sArasvata mAhitya - Aditya vahiM- vahni aruNa - aruNa parvatIya - gaItoya suSita-tuSita vyAvArtha- avyAbAdha mahatuM - maruta ariSTa- ariSTa 2 - ane,vaLI [ A nave zabdo lokAntika devonA nAma jaNAve che.] U [6] anuvRtiH- (1)revA:4:2 (2)vRddhoya, 4:25 Tonita: [7] prabodha TIkA-pUrva sUtramAM lokAntika devonuM sthAna jaNAvyuM paraMtu teono nAma-nirdeza A sUtramAM karyo che. saMjJA- sidhdhasenIya TIkAmAM jaNAve che ke vimAnasAhad sevAne sArasvatadi saMsI: arthAt vimAnonA nAma uparathI A lokAntika devonI sArasvata, Aditya vagere saMjJA paDelI che. jo ke kSetralokaprakAza sargaH27 zloka 218thI 225mujaba AvimAnonI saMjJA garva vagere kahelI che. te A rIte- (1) (2) mI (3)vairovana (4)prayaMvara (5)vIma (6) sUpa (7)zukrama (8)supratiSThAma [(9)riSTha] *(1)digaMbara AkhAya mujaba sArasvatAvityavahArvatIya suSitAvyAtAyASTiAnna evo pATha che. [ahIM navamAM mahattvano ullekha nathI *(2)digaMbara TIkAkAra zrI nAranadrI e jaNAvela zvetAmbara pATha mujaba, sidhdhasenIya TIkA mujaba tathA sukhalAlajI,rAjazekhara vijayajI, prabhudAsa paMDita,bhASyasaTIpaNaka vageremAM A sUtra upara jaNAvyA anusAra ja che. *(3)hAribhaddIyaTIkA,mahesANA-zreyaskara maMDaLamAM jaNAvyA mujaba A sUtramAM [mAraSTAgya] e pATha kausamAM Avelo che. *(4) sUtra4:25tathA A sUtra 4:2baMnenA mULa bhASyomAM lokAntikadevonA ATha bheda ja kahayA che. temAM riNA no pATha nathI.te sivAyanA ATha lokAntikano pATha che. Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya: 4 sUtra: 26. 101 A nava vimAnomAM anukrame sArasvata,Aditya,vahi, varuNa, gardatoya,tuSita, avyAbAdha, Agneya[ane rijha]nAmanA lokAMtika devo vase che. Agneya e maruta ane varuNa e aruNano paryAya samajavo. ja sthAna:-(1)IzAna khUNAmAM sArasvata (2) pUrvadizAmAM Aditya (3)agni khUNAmAM vaddhi (4) dakSiNadizAmAM aruNa (5)naiRtya khUNAmAM gaItoya (6)pazcima dizAmAM tuSita (7)vAyavya khUNAmAM avyAbAdha (8)uttara dizAmAM mata [(9)barAbara madhyabhAgamAM ariSTa matAMtara - A sUtramAM matAMtaranI noMdha vizeSa Avazyaka che. bhUmikA - be bAbatamAM khAsa matabheda jovA maLe che. (1)navamAM lokAntikanuM nAma ariSTa che ke riSTa (2)lokAntikanA bheda ATha gaNavA ke nava -kemake-hIrAlAla kApaDIyA,pU.A devazrI AnaMdasAgara sUrijI, paMDita sukhalAlajI, pU.paMnyAsa zrI rAjazekhara vijayajI Adi sarve potAnA saMpAdanamAM bhASyane svopajJa bhASya ja kahe che. ane svopanna hovAthI tenA kartA umAsvAtI ja che, te vAtanA samarthananA puratA sAkSIpATha paNa rajU kare che. have A ja umAsvAtijI mahArAjA svopajJa bhASyamAM lokAntika devonA ATha bheda jaNAve che. navabhedajaNAvatA nathI. tema chatAM badhAe potAnA saMpAdanamAM navalokAntikabheda darzAvatA sUtrane ja sthAna AveluM che. eka mAtra pU.A.deva zrI sAgaranaMda sUrijI saMpAdita hAribhadrIya TIkAmAM kausamAM [riSTa zabda mukela che. to paNa ullekhato navalokAntikano ja karyo che. bIjo prazna A navamAMlokAntikane gariSTha kahevAya ke rikha te aMgeno che. (1) gariSTha variSTha:-lagabhaga badhA saMpAdakoe "mariSTha" pATha ja svIkArela che. -digambara AsnAyamAM paNa AThamo lokAntika "ri''ja kahayo che. -bhASyAnusArINI baMne TIkAmAM kacchavimAnaprastAravartima zabdathI raNa zabdano ullekha karyo che. -paMDita sukhalAla gariSTha zabda ja sAco hovAnA niSkarSa para Ave che. -paraMtu lokAprakAza sarga-8 nA zloka mAM tathA sargaH27nA zloka- 22-231240 ema cAra sthAnomAM spaSTa riSTa zabda ja lakhAyelo che. -zrIsthAnAMgasUtramAM paNa sthAna 9-sUtra 684-1]TTiAra zabdathIriSTha evA pAThano ja svIkAra karyo che. -zrI hAribhaddIya TIkA mAM vimAnanuM nAma riSTha gaNAvela che. paNa tatramariSTha: evA vidhAnathI pariNa: evuM lokAntikadevanuM nAma kahayuM che. -abhayadevasUrijI kRt sthAnAMga TIkAmAM paNa riSTha pITha ja che. Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA satya te bahuzruta jANe. (2)lokAntikanava ke ATha:-1-TvetAmbarIya mAnyatA mAM nava ane ATha baMne bhedono ullekha jovA maLela che. -digambara AsnAyato nizcita paNe ATha bheda hovAnuM kahe che. -2-zvetAmbara mAnyatA mujaba jayAM ATha bheda no ullekha che tyAM navamAM kariSTa [riSTano ullekha thato nathI. jayAre digambara paraMparA mujaba mahata no ullekha nathI. suikhalAlajInA mAnavA pramANe mato pAThano prakSepa thayo hovo joIe paNa temanI A mAnyatA anucita che. kemake zrI sthAnAMga sUtramAM AThamA sthAnamAM "maruta''zabdane jaNAvato paDyA pATha che ja je ""maruta''zabdanuM saMjJAntara che. vaLI svopajJa bhASyamAM paNa "maphata''no ullekha che ja] -3-svopajJa bhASyamAM sUtra 4:25tathA 4: 2baMnemAM spaSTatayA ATha bhedonuM javidhAna che. aSTavinya pravRtti- juo 4:25 brahmAyA, ete sArasvatAdayo'STavidyA humo 4:27 sArasvatAdi. -4-jayAre AThanuM vidhAna hovA chatAM paNa badhAe ariSThazva vALA pada sahita navalokAntikano ja ullekha kare che. have jo tattvArthanA bhASyane svopajJa bhASya rUpe jayAre svIkArela che to pachI A rIte bhASyano apalApa karIne sIdhuM navalokAntikanuM vidhAna karavuM kaTale aMze ucita che.? (1) bhASya TIppaNakanA saMpAdakepaNa sUtramAM nava gaNAvIne nIce te...garNavidyA kahayuM (2)gujarAtI anuvAdaka/vivecakoto lokarUDhI mujaba nava bhedone vaLagI rahayAM che. jANe ke bhASyakAranA kathana sAthe temane saMbaMdha ja nathI. (3)sukhalAlajI AThabhedono ullekha karI pAchuM ema lakhe che ke sthAnAMgamAM navabhedonI vAta che. je adhurI samaja pragaTa kare che. kemake sthAnAMgamAM ATha ane nava lokAntika baMne pAThonuM astitva che ja (4)lokaprakAza ane jIva vicAra navabhedonuM kathana kare che lokaprakAzamAM bIjA bIjA maMtavyo aneka sthaLe TAMkela che, tattvArtha TIkAnA paNa mato TAke che. chatAM A ThanuM maMtavya tene noMdhela nathI ke je mata no sthAnAMga:8 sUtraH23-gAthA 73mAM spaSTa ullekha che ja. A matabhedano samanvayaH pU. zrI umAsvAtijI mahArAjA pratye ame aDaga zradhdhAvAnu chIe A bhASyapaNa ame temanuM svopaNa mAnIe chIe.A mAnyatAne uparokata vidvAnoe puSTa karelI ja che.tenA samarthananA pUrAvA paNa Apela che. AthI pUumAsvAtijI mahArAjanA bhASya kathanamAM lezamAtra zaMkA ke azradhdhA thaI zake ja nahIM ame A zradhdhAne vaLagI rahIne te maharSinI vAtanA satyo pratyeka sUtramAM tAravelA che. hA! eka vAta cokkasa ke teoe AgamanA kayA pAThane prAdhAnya ApyuM hoya te vize nizcita vidhAna na thaI zake. paNa teoe je kathana karyA che tenA Agamokata paNA vize amane lezamAtra azradhdhA che ja nahIM Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya: 4 sUtraH 2 103 haveba-AThakenavalonsikanAbhedano samanvayavartamAna upalabdhaTIkA,bhASyaTIppaNa tathA AgamagranthanA AdhAre (1) sthAnakavRtra mAM AThamuM sthAna paNa che ane navamuM sthAna paNa che. sthAna:8nA sUtraH23nI gAthA 73mAM chelle rijhakhya pAThane badale vovA pAThachetyAM lokAntikanA ATha sthAna kahyA che mATe bhASyakAranA AThanA kathanano Agama sAkSI pATha upalabdha che. (2) sthAnikUa sUtramAM navamA sthAnamAM sUtra684mAMnavalokAntikajaNAvelAchetyAMnavamo pATha riTTAya che [khAsa dhyAna rAkho ke AgamamAM ri pAThanathI paNa riTTa evo pATha che) (3) baMne pAThonI zrI abhayadevasUri kRta TIkAmAM navabhedano ullekha eka samAna rIte thayo che. te mujaba tenA bahu madhyabhAgamAM rISTa prataramAM navamA rISTa nAme lokAntika che. (4) A matabhedane vivaphA bheda paNa kahI zakAyatyAM evuM tAraNa sidhdhasenIya TIkA AdhAre nIkaLI zake che ke bhASyakAre je ATha lokAntika jaNAvyA te dizAvartI paNAne lIdhe hoI zake kemake brahmalokanI bahAra ATha dizAmAM rahevAvALA to ATha lokAntika ja che "lokAntavartina eteSTabhedAH sUriNA upAttAH riSThavimAna prastAravartibhirnavadhA bhavanti iti adoSaH" zrIsidhdhasenagaNijIje ema lakhe che kemaketu navA vagapItA AvAta saMpUrNa ayukata che kemake zrI sthAnAMgasUtranA AThamA sthAna mAM -upara kahyA mujaba AThano pATha che che ane che ja. je ame saMdarbha rUpe rajU karelo ja che. amAre eTaluM ja kahevAnuM ke ahIM paNa ame Agama pATha rajU karyo che. pUrve paNa umAsvAtijI mahArAjAnA samarthanamAM ame AgamapATha mukyA ja che ane temanI vAta Agamophata na hoya te kathanane kadI mAnya karyuM ja nathI. (5)svopajJa bhASyano ja havAlo TAMko to paNa ATha dizA AzrIta ATha bheda che tevuM vivikSA kathana maLI Ave che. jemake trATo parivRtyAsudi kaSTavinyA avanta tat yathA evuM spaSTa kathana che mATe dizAvartI ATha lokAntika sAme koI mata bheda nathI (6)AvA maMtavyabheda hoI zake che tenI pratiti bhASyanA TIppaNakartAe karAvelI che. teo jaNAve che ke uttamavaritra mAM lokAntikanA dazabheda paNa kahyA che. A rIte AThadizAvartI ATha ane madhye eka ema navalokAjika samajI zakAya U [8] saMdarbhaH# Agama saMdarbhaHsaarssymaaiccaa vaNhI varuNA ya gaddatoyA ya tusiyA avvAbAhA aggiccA ceva riThThA ca ja thA. sthA.1-sUtra. 684 mAthA 82 sArassayamAiccA vaNhI varuNA ya gaddatoyAya tusiyA avvAbAhA aggiccA ceva bo dhavvA * sthA. sthA. 8 sUtra. 623 gAthA 76 Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 tattvAdhigama sUtra abhinavaTIkA tatvArtha saMdarbhaH4-skUTara- hojAyA Tokti: 0 anyagrantha saMdarbhaH(1)kSetraloka prakAza sarga:8 zloka:66 (2)kSetraloka prakAza sargaH27 zlokaH230thI 242 (3)jIvavicAra gAthA 24-vivaraNa U [9] padya- sUtra 24-25-26nuM saMyukata (1) nava raiveyaka devapUrve sarva kalyopapanna kahyA nava lokAMtika brahmaloke sthAna rAkhIne rahyA sArasvata Aditya vahni aruNa gaItoya ne tuSita avyAbAdha mAruta ariSTha navamemAnIe viSaya thI rahIta tethI te devarSi lokAntiko dizA vidizA brahmaloka jayAM vasanArA sau che teo sArasvata Aditya vadvi ne aruNa gaItoya ja teo tuSita avyAbAdha marutane ariSTa svataMtra sau jeo 0 [10]niSkarSa - A samagra sUtranuM mULa to ekaja vAtamAM samAveza pAme che ke sArasvatAdi nava lokAntiko brahmaloka mAM rahelA che. sUtranA niSkarSa karatA sUtranI TIkAmAM darzAvAela lokAntika devonI vizeSatA niSkarSarUpe AvakArya che. A devonuM prAyaH ekAvatArI paNuM ane devarSipaNuMbe guNasmaraNIya che. devalokanI vAMchA kadI na karavI chatAM paNa jo devaloka prApta thavAno ja che to A lokAntika paNuM meLavavA yogya che. temAM lakSyabiMdu devagati nathI paNa tenuM ekAvatArI paNuM che. ApaNe paNa mokSanA lakSyathI ja lokAntikanA ekAvatArI paNAne namana karIe chIe. vaLIya Adi pravicAranI dRSTie je brahmalokamAM rUpapravicAra[maithuna sevana kIdheluM che te ja brahmalokamAM A devone devarSisamAna gaNyA.kemakevizudhdha brahmacaryane dhAraNa karanArA che. kharekharA saMsArI jIvo mATe preraNA tulya che ke bhoga vilAsanA yugamAM ApaNe paNa lokAntikadevonI jema brahmacaryanI sAdhanA karI zakIe tema chIe athavA to kevI ekaniSThA sAdhanA haze ke jenA phaLa svarUpe AvuM devarSipaNuM pAmyA. ApaNe paNa tevAja mokSalakSI ane brahmacaryaghArI banIe teja A sUtrano niSkarSa lAge che. S S T U V S (adhyAyaH4-sutraH 20) U [1]sUtrota - anuttara vimAna nA devonA mokSagamana nI maryAdA jaNAvavAnA hetu thI A sUtranI racanA thayelI che Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 105 adhyAya: 4 sUtraH 27 U [2] sUtraHmULa vinayavivuddhivaramAM [3]sUtra pRthaka-vinaya - Si - dri - varamAM U [4] sUtrasAra-vijayAdi cAra anuttaravimAnavAsI devo] kicaramabhava vALA che arthAt anuttara vimAna thI cyavI manuSya thaI pharI anuttaramAM utpanna thaI pharI manuSya paNuM pAmIne sidhdha thAya che] [5]zabdajJAnaHvinayaviSa-vijaya, vaijayanta,jayanta,aparAjita e cAra vimAnomAM di - be varama- chellI vakhata [manuSya paNuM [6] anuvRtti - revA: 4:2 1 [7]abhinavaTIkA-sUtrakAra bhagavaMta A sUtra thakI anuttara vimAna nA devone mATe mokSa gamanano kALa bhavane AzrIne kahe che. ka viSaya-mAri:- vijaya vagere ahIM A zabda prakArArthaka che. tethI pUrvasUtra 4:20 saudharmazAna nI anuvRtti karIne vinaH no artha levAno che. te A rIte - vinaya - vainayanA - nayana - parabatevuM - jo ke vinaya zabdathI pAMce anuttarano samAveza karI zakAya paNa sarvArthasiddha zabdamAM rahelA arthanI prabaLatA thI te varama arthamAM sidhdha hovAthI tenA sivAyanA vijhayAdri cAranuM ja grahaNa karela che hAribhaddIya TIkAmAM to spaSTa kathana ja che ke vinayavui ti vinaya vainayA jayantAparAjiteSu caturSa anuttareSu anuttareSu iti / ja dvi-gharamAM ahIM dri zabda saMkhyA vAcI che krie varama zabdano arthapUrvasUtra para sauvpativaramudde mAM kahevAya gayo che. [+chello ahIM drivaratva manuSya dehanI apekSAe che jemane have be vakhata ja manuSya janma dhAraNa karavAno che pachI niyama mokSa prApti thavAnI che tene divasamAM kahyA che. | vijayAdi cAramAM utpanna thayela jIva tyAMthI cyavIne manuSya paNe utpanna thAya. manuSya gatimAMthI punaH vijayAdimAM utpanna thAya tyAMthI cyavI bIjI vakhata manuSyapaNAne pAme e rIte vaccenA ekadevabhavane bAda karatA be vakhata manuSyatvane prApta kare bIjI vakhatanA manuSya bhavamAM saMyamanI sAdhanA karI mokSa prApta kare che. manuSya bhavanI apekSAe tenA chellA be bhavaja hovAthI tene dvivaramAM kahyA che. -dvau caramau eSAM (iti) dvicaramAH carama dvi dehA iti artha: * A sUtranA bhASya thakI traNa phalitArtho nIkaLe che. [1] vijaya-vaijayanta-jayanta-aparAjita e cAra anuttaramAM utpanna thayela devo dvivaramAM kahyA che. jeno artha upara jaNAvyA mujaba be vakhata manuSya janmathI mokSa evo thaze Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA [2] sarvArthasidhdha vimAnanA devo ghu gharamAM ja hoya che teo anuttara vimAna mAMthI cyavI, manuSya janma dhAraNa karI sIdhA mokSamAM jAya che -sakRt sarvArthasiddhamahAvimAnavAsinaH 106 [3] anuttara vimAna sivAyanA bAkInA vaimAnika devo ke tamAma nikAyanA devo mATe bhASyakAra kahe che ke zeSA: te mananIyA: bAkInA devone Agamokta kathanAnusAra eka-be-traNa-cAra vagere manuSya bhavo pAmIne paNa mokSa prApti thai zake che. jo ke A kathana samyak dRSTi ke bhavi jIvone AzrIne samajavuM abhavya jIvo paNa traiveyaka paryanta utpanna thAya che. paNa teo kadApI mokSe janArA nathI vizeSa:- sUtramAM anya be traNa bAbata anukata hovA chatAM mahatvanI che - 1 ahIM vruittaramAM kahyuM te manuSyanA be janmane AzrIneja samajavuM jo vinayavi no deva bhava gaNavAmAM Ave to traNa bhava thaze. kema ke manuSya-pachI vijayAdino bhava-pachI manuSyapaNuM-pachI mokSa. paNa manuSya janmane AzrIne bhava gaNanA hovAthI be-chellAbhava kahyA -2 keTalAMka ema kahe che ke vijayAdi cAra thI cyavIne te deva manuSya janma prApta kare che. tyAMthI sarvArtha sidhdhamAM utpanna thai, manuSyapaNAne pAmIne mokSa jAya che. A vAta bilakula anucitta che kema ke evuM vidhAna karavAthI vijayAdi cAranuM koi mahatva rahetuM nathI. sarvArthasidhdhano jIvato ekAvatArI hoya ja che. tethI A vidhAna vijayAdi cAramAM be vakhata utpanna thanAra jIvane AzrIne ja samajavuM. arthAt vijayAdi cAramAM be vakhata gayela carama zarIrI gaNavA. je krama A rIte che. vijayAdimAM-tyAMthI cyavIne manuSya-pharI vijayAdimAM -pharI manuSya-pachI mokSa. noMdhaH-Advidharma to mahattama niyamache utkRSTa pariNAmI jIva eka vakhatamAM paNa mokSa pAmI zake che. 3- anuttara vimAnanA jIvo laghukarmI hoya che. je munione mokSanI sAdhanA thoDI bAkI rahI hoya-arthAt jo pUrvabhavamAM aMtarmuhUrtanuM AyuSya vadhu hota athavA chaThThanA tapa jeTalI vadhu nirjarA thai hota to sidhA mokSe gayA hota, paNa bhavitavyatAnA yoge thoDI sAdhanA khUTI. tethI anuttaramAM utpanna thayA hoya [evuM bhagavatIjImAM kahyuM che] - - 4 svopanna bhASyamAM sUtrakAre vinayavivu pachI anuttarepu zabda joDela che teno artha e ke anuttara evA vinaya-vainayanta...nuM ja grahaNa karavuM anya koi viSaya vagarenuM nahIM [] [8]saMdarbha: OM Agama saMdarbhaH- vinaya venayaMta nayaMta apAniye Tevatte vaDyA vannitiyA paLattA goyanA ! :pha asthi, sapha sthi,natyi gaTTu vA sosa vA...prajJA 5. 6-3.26. 206-24 sUtrapAna sambandha:- eka janmamAM ATha vyendriya kahI che [ sparza-2sa-bedhrANa be cakSube zrotra] tethI be janmomAM soLa vyendriya thaze. A rIte ATha vyendriya vALA ekAvatArI, soLa dravyendriya vALA be vakhata anuttara jai mokSe janArA che Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 4 sUtraH 28 tatvArtha saMdarbha:saudhrmeshaansaantkumaarmaahendr0 4 : 20 [] [9]padyaH(1) (2) vijayAdi cAra sthAne deva dvica2mAbhaNuM manuSyanA be bhava be bhava ja pAmI mukita pAme tesuNuM savArthasidhdha deva uttama eka avatArI kahyA manuSya janma pAmIne vaLI mukita maMdira jai rahyA vijaya vagere cAra vimAne carama zarIra be vAre 107 sarvArthasidhdha vimAnavAsI te devo ekaja janmadhare. [10]niSkarSaH- pUrvasUtranI mAphaka A sUtramAM paNa niSkarSayogya vAta tenA carama zarIra paNAnI che teo ekAvatArI ke dvi-avatArI kahyA .vaLI kAraNa paNa kevuM suMdara jaNAvyu ke jemane chaThTha tapa ke aMtamUrhuta Ayu ochuM paDela hoya tevA vijayAdimAM utpanna thAya, arthAt A jIvo vItarAga prAyaH kahevAya teo sAdhanA ke tapane lIdhe nahIM paNa AyumaryAdA thI mokSamAM jai nathI zakayA. eTale jo kSaNa mAtranA pramAda vinA paNa satata AtmasAdhanA ke sakhata samyak tapano puruSArtha hoya to avazya mokSa prApti thavAnI che. mATe ApaNe sau eka mAtra mokSanA lakSa thI ja tapa ane sAdhanA karavI joie. ------- adhyAyaH4-sUtra:28 ] [1]sUtrahetuH- ''tiryaMca'' zabdano ullekha be-traNa vakhata Ave che, paNa tiryaMca saMjJA konI samajavI te jaNAvela nathI. tethI A sUtra thakI tiryaMcanA svarUpane jaNAve che. [] [2]sUtra:mULa:-*aupapAti manuSyaHzeSAstiyaMyonayaH [] [3]sUtraHpRtha- aupAtiSTha - manuSyaSya: zeSA: tirthayonaya: [] [4]sUtrasAraH- aupapAtika [deva-nAraka ane ] manuSya sivAyanA [je je jIvo] bAkI rahyA te [te sarvene ] tiryaMga yonivALA [arthAt tiryaMca jANavA ] [5]zabdajJAnaH aupavAti upapAta janmavALA-deva nAraka manuSyaSya: mANasa sivAyanA zeSA:bAkI rahelA jIvo tirthayonaya: - tiryaMca,tiryaMgyoni-(jIvano eka bheda che) [] [6] anuvRtti:- saMsAriLa: [nIva:] 6.2-sUo 0 adhikAra sUtra [7]abhinavaTIkAH- tiryak arthAt tiryaMca zabdano ullekha A pUrve sUtra rU:68 *digambara AmnAya mujaba saupapAlimanuSyaSya: roSa-stiyaMyonaya: evuM sUtra che. Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA tiryAyananAM va mAM thayo che. have pachInA adhyAya 6-sUtra-27 mAyAnaiyonaNya mAM paNa thayo che A sUtra thakI te tiryaMcanI oLakha ApI che. * aupapAtika:-aupapAtikebhyazca - nArakadevebhya: -aupapAtika eTale jemane upapAta janma che tevA, eTale ke nAraka ane devapUirvasUtra 235 nAradrevAnAmuHpAta: mAM kahevAI gayuM che. ja manuSya-manuSya [ti) gharmavyuta - samUjIgdha - manuSyamAM ahIM garbhaja ane samUrjhana baMne prakAranA levA - manuSya saMbaMdhi vyAkhyA pUrve prA mAnuSottara manuSya : [24]mAM kahI che. * zeSA:bAkInA. manuSya-deva-nAraka sivAyanA sarve jIvo. -zeSAH ekadvitricatuSpaJcendriyAste sarve'pi * tiryayona: tirthagyoni, tiryaMca -sUtramAM ja tenI vyAkhyA karI dIdhI che ke "aupapAtika ane manuSya sivAyanA tiryo che. -vizeSa spaSTatA mATe kahyuM che ke" tiryagloke caite bhUyAMsa iti tiryagyonisaMjJA pratipattavyeti'' - tiryaka bhAva eTale nIce rahevuM athavA bojo vahevo te. karmanA udaya thI jene tiryaka bhAva prApta thayo che tene tirthagyoni kahyA che. - vizeSa karIne tiryalokamAM rahetA hovAthI tiryaMgyoni evI saMjJA jANavI. - jIvabhede tiryaMgyoni nI vyAkhyA - nAraka-deva ane manuSya sivAyanA badhA jIvone tiryaMgyoni kahyA. paNa badhAM eTale kayA jIvo? pRthvIkAya,akAya,teukAya,vAyukAya, vanaspatikAya e pAMce sthAvara-ekendriya, beIndriya,indriya,caurindriya tathA nAraka-deva ane manuSya sivAyanA badhAMja paMcendriyae sarvene tiryaMca jANavA. * saMkalita vyAkhyA -upapAtajanmavALA nAraka ane devo temaja garbhaja tathAsaMmUrNana manuSya sivAyanA jeTalA paNa saMsArI jIvo che te sarve jIvo arthAt te sivAyanA -ekendriya thI paMcendriya paryantanA sarve jIvotiryaMgyoni [tiryaMco kahevAya che. teo mukhyatayAtiryazloka [madhyaloka] mAM nivAsa kare che. ja vizeSa:nivAsaH- jema devo-bhavana AvAsa ke vimAnamAM rahe che; narako-nArakamAM rahe che; manuSya manuSya lokamAM rahe che te rIte tiryaMco kayAM rahe che.? -tiryaMco saMpurNa lokamAM vyApta hovAthI tenA nivAsano koi ullekha nathI. - jo ke mukhyatve tiryaMco no nivAsa tiSkRlokamAM kahyo che to paNa sthAvarakAyano sadUbhAva sarvatra urdhvaloka ane ane adholokamAM paNa jovA maLe che. sUkSma ekendriya jIvo samasta cauda rAjalokamAM vyApta che lokAkAza no eka paNa pradeza Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 109 adhyAyaH 4 sUtraH 28 sUkSma ekendriya jIva rahita kayAreka hato nahIM ane haze paNa nahIM - bAdara ekendriya jIvono nivAsa samagra pRthvI che. -trasa [vikasendriya jIvo trasa nADImAM jude jude sthAne rahe che - paMcendriya tiryaMco tichalokamAM rahe che. U [8] saMdarbha Agama saMdarbha-AgamamAM spaSTatayA A zabdomAM ja sUtranA pAThano ullekha nathI paNa chuTA chavAyA pATho uparathI tAraNa nIkaLe che. paMcediMyA cauvvihA pannattA, taM jahA ratiyA tirikakhajoNiyA maNussA devA janmatrayaH gabbhavakkantiyA - 3, 36-ga. 272 samucchi.......3vavA * raza. ma.4-jU doNhaM uvavAe devANaM.....neraiyANaM ja sthA. ra-3.rU-DU.81-2 mUtrapATha sanya: - paMcendriya jIva cAra che. -temAM deva-nAraka upapAta vALA bAda thaze. -garbha ja ke saMmUrNima manuSyo bAda thaze -eTale Apo Apa bAkInA tiryaMco raheze. # tatvArtha saMdarbhaH nArakadevAnAmupapAta: a.2 sU.35 U [9] padya[1] aupapAtika zabda thI vaLI deva narako jANavA naragati ema chaMDI traNane, zeSa tiryaMca mAnavA deva narane nArakInA jIva paMcendriya kahyA ekAdi indriya paMca sudhInA jIva tiryaMco lahyA [2] aupapAtika je deva naraka ne manuSya viNa tiryaMca gaNo have Ayusthiti deva, narakanI kevAye suNo U [10]niSkarSa - Ama to A sUtramAM tiryaMca kone kahevAte vAta ja mukhya che. tethI vizeSa niSkarSa rUpa kazuM ja nathI chatAM be bAbata noMdhapAtra rahI. . (1) bhAra vahana karavAnI apekSAe tene tiryaMca kahyA te (2)traNe loka vartI chatAM ekendriya tiryaMca paNa ja - jo sabhya jJAnanI prApti pachI paNa samajaNa na vikase, samyaguM cAritra pAmyA pachI paNa kriyAdi anuSThAno barAbarana pALe to A bhAravahana karavA rUpatiryaMca paNa prApta thAya. - bIjuM traNa loka vartI arthAt te urdhvaloka mAM paNa hoya chatAM deva paNa na maLe are! sidhdhazIlAnI pRthvIrUpe paNa upaje chatAM tyAM jaIne paNa mokSane badale saMsAra bhramaNa ja hoya. Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA chelle kahIe to tiryaMcone zeSa kahyA che. jo ApaNe AvA zeSa na thavuM hoya, bhAravAhaka nabanavuM hoya, sidhdhazIlAe jaI pAchA na AvavuM hoya to AtiryaMca paNAthI dUrajavAyogya karmonuM upArjana karavuM. yAvata sarvathA karma mukta banavA prayatna karavo 0 0 0 0 0 adhyAyaH4-jUtha:29) U [1]sUtrahetu-tiryaMca ane manuSya nI Ayu sthiti pUrve trIjA adhyAyamAM batAvI te rIte A sUtra thakI sUtrakAra devonA Ayu pramANane jaNAvavAnuM adhikAra sUtra batAve che. U [2]sUtra mULa:-*sthiti: 0 [3]sUtra pRthaka- spaSTa che [4]sUtrasAra - sthiti [arthAtu AyuSyanA kALane jaNAve che [5]zabdazAnaHsthiti - AyuSyanuM pramANa [6] anuvRtti-spaSTa rIte koI sUtranuM anuvartana thatuM nathI. [7]abhinavaTIkA- A adhikAra sUtra che. -A sUtra thakI sUtrakAra evuM jaNAvavA mAMge che ke-have huM devonA nAraka nA paNa AyuSyanA pramANane kahIza.arthAt A sUtra have pachInA tamAma sUtro mATenuM pratijJA sUtra che. - pUrve adhyAya traNamAM manuSya tathA tiryaMcanA AyuSyane jaNAveluM che. A sUtrathI cothA adhyAyanA aMta sudhI deva tathA nArakanA] AyuSya pramANane jaNAve che. - vaimAnika devono adhikAra je cAlato hato te pUro thayo che have sthiti: adhikAra cAlu thAya che. A hakIkata no ullekha pUrvesUtra 4:27 vaimAni mAM paNa karyo hato ke vaimanano adhikAra sthiti sUtra sudhI ja che. . sthiti: zabdanI vyAkhyA pUrvesUtra 3H17 nRsthitI para pare, mAM karAI che te mujaba ahIM paNa jadhanya tathA utkRSTa be rIte AyupramANa jANavuM U [8] saMdarbha# Agama saMdarbha tru vi prajJA, 5. 4jU.25-7 U [9] padya(1) sthiti zabda jIva kerU Ayu be bhede karI utkRSTane jadhanya bheda dhAravuM te citadharI (2) bIjuM padya-pUrvasUtra 4:28 mAM kahevAI gayuM che |[10]niSkarSa pratyekanI sthiti sAthe sUtrano niSkarSa apAyo che. digambara AmnAyamAM AvuM alaga sUtra nathI teo e sUtra 8:28 mAM sAthe ja sthiti:zabda goThavI dIdho che. Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 4 sUtraH 30 111 (adhyAyaH4-sUtraH30) U [1]sUtrahetu- bhavanapati nikAyamAM dakSiNArdha ane uttarArdha evA be bhAga che temAM dakSiNArdhanA adhipatinI utkRSTa sthiti A sUtra thakI jaNAve che. U [2] sUtra mULa pavanakuLa dhapatInApalyopamanuM U [3]sUtra pRthaka-veneju - kSiNa - - dhapatInA... - palyopaman - adhi - adharma U [4]sUtrasAra - bhavanomAM dakSiNArdhaadhipati nuMutkRSTa AyuSyadoDhapalyolamanuM che. [5]zabdajJAnaHbhavaneSu- bhavanomAM, bhavanapati nikAyamAM rakSaNArdha-bhavananA be bhAga che temAM aDadho-dakSiNa taraphano bhAga vipatInA- adhipatI-eTaleke indronI palyopama -palyopama adharma - aDavuM adhika [6] anuvRttiH-sthiti: 4:21 3 [7]abhinavaTI - sUtrano sAmAnya artha eTalo ja che ke bhavanapatinikAyamAM rahetA devomAM je dakSiNa taraphanA bhavanomAM rahe che temanA IndranuM AyuSyanuM pramANa doDha palyopamanuM che. - viney-devonI cAra nikAya batAvI che. temAM prathama nikAyamAM bhavanapati kahyA che te bhavanomAM rahetA hovAthI sUtrakAre sUtranI lAdhavA mATe mane" zabda prayojela che. kSiTI :- bhavanapati devonA daza bhedo pUrve sUitra 4:22 mAM] kahelA che te darekanA be vibhAga paDe che (1) dakSiNa dizA taraphanA bhavanomAM rahenAra (2) uttara dizA taraphanA bhavanomAM rahenAra A baMne dizAne AzrIne mULa bhavananA be sarakhA aDadhA bhAga thAya che. temAMnA dakSiNa taraphanA aDadhA bhAgane dakSiNArdha kahevAya che. - pati-adhipati arthAt Indra rakSiMAdhipati-bhavanapati nAdazabhedo kahyA che AdarzanA dakSiNa vibhAganAdaza indro che ane uttara vibhAganA daza indro che. e rIte kula 20 indo kahyA che. -temAMthI je dakSiNa vibhAganA indo che tene dakSiNardhAdhipati kahyA che temanI sthitine jaNAvatuM A sUtra che. -popamadhyama- doDha palyopama palyopama zabdanI vyAkhyA pUrve kahevAI che. - dhirva-aDadhu adhika. tethI kula doDha palyopama thaze. *digambara AmnAya mujaba A " sthiti: prakaraNa nuM varNana alaga svarUpe ja thayuM che. Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA -vizeSatAH -1- dakSiNArdha-adhipatinI je sthitinuM sUtrakAre kathana karela che te asurakumAra sivAyanA bAkInA nava dakSiNArdhAdhipati mATesamajavI kema ke asukumAracamarendra nI sthiti sUtra 4:32 mAM alaga jaNAvI che. tethI A sthiti-dharaNa,hari,veNudeva, agnizIkha,velaMba,sudhoSa,javalaMta,pUrNa,amitagati e nava mATenI samajavI -2- A varNana utkRSTa sthitine AzrIne che kema ke jadhanya sthitine Azrine sUtra 4H45 mAM kathana karela che 112 -3- palyopamanuM lakSaNa pUrve sUtra rU:47 nRsthiti parApare mAM kahevAi gayuM che. -4 bhavanapati nI sthiti nuM varNana sUtra 4:26,32,4 mAM paNa che. [8] saMdarbha: Agama saMdarbha:-Agama pATha aMgenI sUcanA sUtra4:rUo mAM karelI che. tattvArtha saMdarbha: bhavanapatinI sthiti vize AgaLa sUtra.4:36,4:32,4:4, mAM vizeSa kathana karela che. anya grantha saMdarbhaH(1) bRhata saMgrahaNI gAthA-5 mULa tathA vivaraNa (2) kSetra lokaprakAza bhA.2- yaMtra-3 ] [9] padyaH(1) bhavanapatinA deva dakSiNa dizi bhAge jeha rahe doDha palyopama taNuM che Ayu ema bahuzruta kahe sUtra 4:32 ne aMte A padya ApeluM che. (2) [] [10] niSkarSa:- sUtra 4:32 ne aMte A sUtrano niSkarSa Apelo adhyAyaH4-sUtraH31) [] [1]sUtrahetuH- bhavanapati nikAyamAM dakSiNArdha nA adhipatinA Ayune jaNAvyA pachI A sUtra thakI uttarArdha nA adhipatinA AyuSyane jaNAve che. ] [2]sUtra:mULaH-*ovALAMpAvone [] [3]sUtraHpRthakka-zevALAM pAva - ane [4]sUtrasAraH- bAkInAnuM [eTale ke bhavanapati nikAyanA uttarArdhanA adhipati nI sthiti AyuSyanuM pramANa] poNA be [palyolama ]che. ] [5]zabdazAnaH zeSALAM - bAkInA, arthAt uttarArdhAdhipatinI pAr - OMna - pA ocho [ bhASyakRta artha poNA be] * digambara AmnAyamAM A sthitinuM varNana jUdI rIte karAyeluM che. Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 113 adhyAyaH 4 sUtraH 31 1 [6] anuvRtti - (1) manevakSiNArdhIpatIno - 4:30 (2)sthiti: 4:21 1 [7]abhinavaTIkAH-sarvasAdhAraNa A sUtrano artha eTalo ja che ke bhavanapati nikAyamAM rahetA devomAM je uttara taraphanA bhavanomAM rahe che temanA IndranA AyuSyanuM pramANa poNA be palyopamanuM che. -poSA//ma-pUrvasUtramAM bhavanapatinA dakSiNArdhAdhipatinI sthiti kahI. te sUtranI anuvRtti levAmAM Ave to bAkInA arthAta "uttarArdhAdhipati" evo artha thAya. kema ke bhavanapatinA je daza bhedo kahyA che te dazenA be vibhAga paDe che (1)dakSiNa dizA taraphanA bhavanomAM rahenAra (2)uttara dizA taraphanA bhavanomAM rahenAra pUrvasUtramAM dakSiNArdha-adhipati nI sthitinuM kathana thayuM mATe A sUtramAM zeSApAm zabdathI uttarArdha-adhipatinuM ja grahaNa karavAnuM rahe che. -pAlone -- sAmAnya thI pa-3ne eTale to "pA bhAga ochuM' evo artha nIkaLI zake paNa bhASyamAM Tre palyopame pone parasthiti: evuM spaSTa bhASya banAvyuM che tethI bepalyopama mAM-pAda uNa samajavuM paDe A rIte pAvAne no artha "poNA be palyopama" ja thAya ja vizeSa:-1-pUrvasUtramAM jaNAvyA mujaba utarArdhAdhipatinI A utkRSTa sthitinuM varNana che kema ke jadhanya sthiti to sUtra 4:45 mAM kahevA ze. -- bhavanapatinA utarArdhAdhipatinI sthiti poNAbe palyopamanI che te sAmAnya kathana che, kema ke have pachInA sUtra 4:45 mAM balIndra nAmaka pahelA bhavanapatinA Indra evA asurakumAra nI sthitinuM alaga kathana che. arthAtu poNA be palyopama sthiti nAgakumAra Adi nava bhavanapatinA utarArdhAdhipatinI samajavI eTale ke utarArthanA indra evA-bhUtAMda-harisaha-veNadArIagnimANava-prabhaMjana-mahAghoSa-jala prabha-vAsiSTha-amita vAhana nuM utkRSTAyu poNA be palyopama che. -3- bhASyanI sUcanAnI jema bRhat saMgrahaNImAM paNa ro phesUrijI-(gAthApanuM cothuM caraNa) eNa jaNAvela che. 0 [B]saMdarbha4 Agama saMdarbhaH (1) prajJApanA sUtranA pada:4nAsUtra95-7thI 31-tyAMbhavanapatinI sthitinuM varNana khUbaja vistAra thI kareluM che. (2) jIvAjIvAbhigama sUtramAM pratipatti 3 devAdhikAra udezaH1 nA sUtra 118 thI a. 4/8 Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA 120 mAM bhavanapati devonI sthitinuM varNana che. vistAra ane vibhinna maMtavyane lIdhe tenI noMdha ahIM karela nathI 4 tatvArthasaMdarbha-ma.4-. 30-rU-4pa 4 anya grantha saMdarbhaH-(1)bRhat saMgrahaNI gAthA 5-mULa tathA vivecana (2) kSetra loka prakAza bhA. 2 nuM yaMtra pariziSTha:3 [9] padya(1) zeSa uttaradizi bhAge deva vasatA bAkInA pAuNA be palya kerA kALaMgamatA bhoganA (2) padya bIjuM sUtra ne aMte ApeluM che. U [10] niSkarSa- havepachInA sUtra ra3ra mAM baMne sUtrono niSkarSa sAthe Apelo che. S S T U V S (adhyAyaH4-sutra:32) U [1]sUtrahetu- bhavanapati nikAyanA indronI je sthiti je jaNAvI te sthitimAM asurakumAra apavAda rUpa che, tethI asurakumAranI sthitine alagathI jaNAvavA A sUtranI racanA thayelI che I [2] sUtraHmULa - surendrayo sAropamaSi 2 0 [3]sUtra pRthaka-mayura - yo. sAropaman - yam 2 U [4]sUtrasAra - asurakumAranA [dakSiNArdhAdhipati camare) IndranI sthiti sAgaropama che. ane uttarArdhAdhipati balI] IndranI sAgaropama thI kaMIka adhika [utkRSTa sthiti che] [arthAta amarendranuM AyuSya utkRSTa eka sAgaropama che balIndranuM AyuSya utkRSTa eka sAgaropama thI kaMIka adhika che) [5]zabdajJAnaa yo - asurakumAra baMne indro nuM sAgaropaman - sAgaropama paDyuM - sAgaropama thI kaMika adhika U [6] anuvRttiH mane; sAthadha. sUtra: 4:20 pavane [7]abhinavaTIkAH- A sUtra bhavanapati nA prathamabhedanI sthiti jaNAve che - pUrve bhavanapati nikAyanAdaza bheda kahelA che te mujaba prathamabheda asurakumArano che. Ijuo sUtra4:12 vanavAsino yu.] -bhavanapati nikAyanA dareka bhedonA be-be indo kahyA juo sUtra 4:6 pUrvayAhnandrA:] -tadanusAra asurakumAra be Indo thaze (1) camarendra (2)balIndra *digambara AmnAyamAM A sUtra kaMIka judI rIte goThavela che Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 4 sUtraH 32 -camarendra e dakSiNArdha asukumAra no adhipati che. -balInDru e uttarArdha asurakumAra no adhipati che. - adhipati eTale indra te pUrve kahevAi gayuM che. ATalI bhUmikA pachI teonI sthiti arthAt AyuSyanA pramANane jaNAvela che te mujaba (1)dakSiNArdha-adhipati evA camarendranuM utkRSTa AyuSya eka sAgaropamanuM kaheluM che. (2) uttarArdha-adhipati evA balIndranuM utkRSTa AyuSya eka sAgaropama thI kaMika adhika kahyuM che. amurendrayoH- asura+handU+gos ema traNa vastu vicAravI paDaze -asura asurakumAra bhavanapati nikAyano prathama bheda -ndra adhipati asurakumArano indra arthAt asurendra gos dvivacana darzaka pratyeya che. ahIM sUtrakAra ne dakSiNa tathA uttara baMne dizAnA indro ne jaNAvavA che mATe dvivacana thakI nirdeza karela che. 115 * sAgaropama-- eka prakAranI saMkhyA sUcavatu mApa che jenI vyAkhyA pUrve sUtra 3:27 nRsthitI mAM karAyelI che. adhi T- adhika zabda koikanA saMdarbhamAM che tema sUcave che. teno artha sAgaropama thI kaMika adhika evo samajavo -A rItesthitibeche. sAgaropama anesAdhika sAgaropama. indro paNa beche camara anebalI. tethI anukrama saMbaMdha joDI daine asuranI sAgaropama,balInI sAdhika sAgaropama sthiti kahI. vizeSa: (1) ''indronI sthiti'' ema kahevAthI devonI paNa A sthiti samajI levI juo bRhat saMgrahaNI gAthA-pa (2) devInI sthiti vize bhASyamAM ullekha nathI paNa TIkAmAM AMzika ullekha che tethI ame granthAntarathI devInI sthitine ahIM jaNAvela che. asukumAranI dakSiNa taraphanI devInuM utkRSTa Ayu-gA palyopama. asurakumAranI uttara taraphanI devInuM utkRSTa Ayu-4A palyopama. nAgakumArAdinavanI dakSiNa taraphanI devInuM utkRSTa Ayu-1Apalyopama. nAgakumArAdi navanI uttara taraphanI devInuM utkRSTa Ayu kaMikanyuna 1 palyopama [] [8]saMdarbha: Agama saMdarbha:- asuramArALAM aMte TevALa vaDyuM vAdui pAttA ? goyamA... ukakoseNaM sAiregaM sAgarovamaM : prajJA. pa. 4. sU. 95-13 anya grantha saMdarbha: (1) devAyu-bRhat saMgrahaNI gAthA-5 (2) devI-Ayu bRhata saMgrahaNI gAthA-6 Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA (3)kSetra loka prakAza-bhAga-2 yaMtra vibhAga-yaMtra:3 U [9]padyaH(1) asuranA vaLI Indra dakSiNa eka sAgara bhogave uttara taNAvaLI Indra bhogo adhika sAgara bhogave eka sAgaropamA camaranI,balinI kaMIka adhika tethI bAkI nava dakSiNArdha IndranI palyopama che doDha vaLI poNAbe palyopama Ayu sthiti uttarArdha indronI A utkRSTIkItsu jadhanya varSo che daza hajAranI. U [10]niSkarSa- ahIM Ayu sthitinuM varNana mAtra che. tethI tamAma devonI Ayu sthiti ne AzrIne niSkarSa tAravavA-sauthI chelle niSakarSa mukela che * OOOOOOO (adhyAyaH4-ga 33) U [1]sUtrahetu-jema sthiti sUtra e cAre nikAyanA devonI sthiti varNavavA mATenuM adhikAra sUtra hatu, te rIte A sUtra paNa vaimAnikanikAyanA devonI sthitinuM varNana karavAne mATe prastAvanArUpa sUtra che. U [2] sUtramULa saupamavipuyAmam [3] sUtra pRtha-saudharma - mAgi yathAtrima U [4] sUtrasAra- saudharma Adi dilokanA devonI sthiti anukrame nIcenA sUtromAM jaNAvyA mujaba][arthAtu saudharmadi sarve vaimAnikadevonI utkRSTasthitinuM varNana kramazaH have pachInA sUtromAM karavAmAM Avela che] U [5]zabdazAnaHsauthamahipu- saudharma nAme pahelA devaloka thI AraMbhIne anuttara paryanta yathAma- anukrame U [GanuvRtti sthiti: 4:26 U [7]abhinavaTIkAH- A eka adhikAra athavA pratijJA sUtra che - A sUtrathI [4:3rUthI mArALutAtU, sUtra 4:38 sudhI kramazaH vaimAnika devonI utkRSTa sthitino adhikAra cAle che. -saudharmakalpa thI zarU karI bAre devaloka, naveraiveyaka ane cheka pAMcamAM anuttara evA sarvArtha sidhdha paryantanA devanI sthitinuM varNana have karAze -A varNana utkRSTa sthitinuM che. *digambara AsnAyamAM sUtra 4:33, 24, 21 traNeno samanvaya karI eka sUtra banAvI dIdhela che. Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 117 adhyAyaH 4 sUtraH 34 [8] saMdarbha$ Agama saMdarbha-vemaMyAmAM viDra- prajJA 54-jU02-2 # tatvArtha saMdarbha-sUtra 4:34 thI 4:28 - vaimAni - sthiti D [ pa - baMne padyakartAe A sUtranuM koI svataMtra padya banAvela nathI. U [10]niSkarSa-Ayu-sthiti prakaraNane aMte niSkarSa rajU karela che. 0 0 0 0 0 0 0 adhyAyaH4-sUtraH34) U [1]sUtrahetu- saudharmakalpanA devonI utkRSTasthiti jaNAvavA mATe sUtranI racanA karavAmAM AvI che. U [2]sUtra mULa "sApane U [3]sUtra pRthaka- spaSTa che. [4]sUtrasAra - [saudharma kalpanA devonI utkRSTa sthiti]be sAgaropama che. 1 [5]zabdazAnaH sApane be sAgaropama U [6]anuvRtti- (1)sthiti: 4:26 (2) sauthati. 4:33 U [7]abhinavaTIkA-saudharmakalpanA devonI utkRSTasthiti jaNAvavA sivAya koI vizeSatA A sUtra rahetI nathI. * sIrapame-sAgaropama zaddhanI vyAkhyA pUrvemarUkhU27 mAM kahI che ahIM dvivacanAnta evA sAgaropama zabdanA prayogathIjabesAgaropamaevoarthakarAyo che. # A varNana utkRSTa sthitinuM che. jadhanya sthiti sUtra 4:36mAM kahevAze $ A utkRSTa sthiti indrake sAmAnika devonI apekSAe samajavAnI rahe che. bIjA devonI sthiti jadhanya thI utkRSTa sthitinI vacce aneka bheda rUpe hoya che. # saudharmakalpamAM devInI utkRSTa sthitiH(1) parigRhItA devI-sAta palyopama (2) aparigRhItA devI-pacAsa palyopama # pratara dITha AyuSyaHvaimAnikone AzrIne kula 62 pratara kahelA chejamAMnA 13pratara saudharmatathA izAnanA che. jo ke saudharma ane izAna baMnenA13-13 prataro che. chatAM saudharma ane izAna bane maLIne eka valayAkAra svarUpe rahetA hovAthI te baMne bhegA maLIne eka pratara gaNavAmAM Ave che. tethI kahevAya 13-13 pratara paNa baMne maLIne paNa pratara saMkhyA Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA 13 ja gaNAya che ra6 nI nahIM. saudharmakalpanA 13pratare utkRSTa sthitinuM yaMtra pritara | | 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 sAgaropama ,, | | | | | | | | | | | | | uparokata koSTakamAM saudharmakalpanA pratyekamatare devonI utkRSTa sthitinuM mApasAgaropamamAM jaNAvela che. jema ke prathama pratare 2/13 sAgaropamanI devonI utkRSTa sthiti che. -ahIM jeTalA pratara eTalA bhAga karavAnA hovAthI chedamAM 13 lIdhA che. ane kula sAgaropama be hovAthI bhAgamAM 2 nI saMkhyA mukI che. tethI 2/13 thayA che. pachI pratyeka prataranI saMkhyAmujabano guNAMka lIdho che. jemake prataratrIjuMra/13*3=4/13thayA e rIte 0 [B]saMdarbhaH4 AgamasaMdarbha-sUtra 4:34 no Agama pATha sUtra 4:36 mAM sAthe sAthe Apela che. 4 tatvArtha saMdarbha jadhanya sthiti sUtra 4:32 anya grantha saMdarbhaH(1)saugharmadivo nI sthiti bRhat saMgrahaNI gAthA 12 (2)saudharmadevInI sthiti bRhat saMgrahaNI gAthA 17 (3)saudharma kalpa pratara saMkhyA bRhat saMgrahaNI gAthA 18 (4)saudharma ko pratara dITha Ayu bRhat saMgrahaNI gAthA 20-21 (pa)saudharma kalpa pratara dITha Ayu kSetraloka prakAza sarga 26 zloka 531 thI 537 U [9]padyaH- baMne have pachInA sUtra mAM mukeluM che. U [10]niSkarSa - sUtra 4:32thI sthiti viSayaka varNana ja cAlu che sthiti sivAya koI viSayanI parzanA na hovAthI niSkarSa paNa sthiti prakaraNane aMte ekasAtheja kahevAyo che. 0 0 0 0 0 0 (adhyAyaH4-sUtraH35) 1 [1]sUtra hetu - A sUtra thakI izAna kalpanA devonI utkRSTa sthitine jaNAve che. U [2]sUtra mULa:- opo 2 U [3]sUtra pRthaka-spaSTa che. U [4]sUtrasAraH- [izAna kalpanA devonA AyuSyanuM utkRSTa pramANa be sAgaropama karatA kaMIka] adhika che. *digambara paraMparAmAM sUtra 4:33,4:34 ane 4:rUpa nuM eka saMyukata sUtra banAvAeluM che. Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 4 sUtraH 35 ] [5]zabdazAnaH adhio 7- kaMika adhika [] [6]anuvRtti:- (1)sthiti 4:26 (2)saudharmAgi thI Adi zabda thakI izAnakalpa levo (3) sAgaropame - 4:24 119 [] [7]abhinavaTIkAH-izAna kalpanA devonI utkRSTa sthiti jaNAvavA sivAya sUtramAM anya koi vizeSa hakIkata nuM varNana nathI. * adhike ca- dvai sAgaropame kiyatA'pi vizeSaNa adhike - be sAgaropama karatAM kaMika vizeSa adhika sthiti jaNAve che. -- - ahIM adhiSe evuM je dvi vacana che te sAgaropama nA saMbaMdha thI samajavuM kema ke pUrva sUtranI be sAgaropama sthiti nI ahIM anuvRtti che. sUtrakrama sAmarthyathI ahIM phaeNzana rutva nuM grahaNa karela che. kema ke pUrve sauSagi yathAmam evuM adhikAra sUtra che ane sUtra 4:20 mAM saudharmezana. nA kramAnusAra bIjA krame izAna kalpa ja Ave ahIM paNa sAdhika be sAgaropamanI sthiti indra tathA sAmAnika devane AzrIne samajavI bAkInA devonI sthiti jadhanya thI utkRSTa nI madhyamAM jUdI jUdI hoya che. A varNana utkRSTa sthitinuM che jadhanya sthitinuM varNana have pachInA sUtra 4:32 mAM kahevAze. devInI utkRSTa sthiti izAna kalpamAM (1)parigRhItA devI nI sthiti - 9 palyopama (2)aparigRhItA devI nI sthiti-55 palyopama OM izAnakalpanA devonuM pratara mujaba utkRSTa AyuSya vaimAnikone AzrIne kula-62 prataro kahyA che temAM 13pratara izAna kalpamAM rahelA che. pUrve kahyA mujaba saudharma tathA izAna baMnemAM 13-13 pratara alaga che to paNa kula gaNatarI 26 prataranI nathI thatI-13 pratara nI ja thAya che kema ke saudharma tathA izAna baMne ardhavalayAkAra che te baMne maLIne eka valaya racAya che tethI prataranI gaNatarI paNa aDadhAne badale eka sAthe karAtA 13-valaya rUpa 13-prataraja gaNyA che. izAnakalpanA 13 pratare utkRSTa sthiti pratara 1 ra 3 4 5 | $ 7 8 9 10 11 12 13 sAgaropama | / / / / / /, 11, 1, 11, 1%, 16, 1 ``, ra 13 13 13 sthiti saudharmakalpa mujaba ja A koSTaka baneluM che temAM vizeSa eTalo khyAla rAkhavo ke dareka pratare kaMika adhika samajavuM jema keH pahelA pratare 2/13 sAgaropama thI kaMika adhika utkRSTa sthiti Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA bIjA pratare 4/13 sAgaropama thI kaMIka adhika utkRSTa sthiti trIjA pratare 6/13 sAgaropama thI kaMIka adhika utkRSTa sthiti e rIte tera prataramAM samajI levuM. [saMdarbhache.Agama saMdarbha- A sUtrano saMdarbha sUtra 4:39nI sAthe apAyo che. # tatvArtha saMdarbha sUtra 4:32 56. IzAnakalpanI jadhanya sthiti anyagrantha saMdarbhaH(1) izAna devonI utkRSTa sthiti-bRhat saMgrahaNI gAthA-12 (2) IzAna devInI utkRSTa sthiti-bRhat saMgrahaNI gAthA-17 (3) IzAna kalpa pratara saMkhyA sthiti-bRhata saMgrahaNI gAthA-18 (4)IzAna karbhe pratara dITha Ayu-bRhat saMgrahaNI gAthA-20-21 (5)IzAna kalpa pratara dITha Ayu kSetra loka prakAza sargaH26 zloka pa31 thI 540 U [9pa-1 saudharma kaltha IndranuM vaLI Ayu be sAgara taNuM IzAna kahyuM alpaadhike, Ayu be sAgara gaNuM -2 jadhanya eka palyopama prathame utkRSTI be sAgaranI bIje prathamathI vadhu kaMIka che utkRSTI paNa te rItanI [10]niSkarSa - sthiti prakaraNane aMte A sUtrano niSkarSa Apela che. 0 0 0 0 0 0 (adhyAyaH4-sutra:36) U [1]sUtrahetu- sanatakumAra kalpanA devonI utkRSTa sthitine jaNAvavAno che. [2]sUtramULa:* tAnAjumAre U [sUtra pRthapha-sata sa mAre spaSTa che] U [4] sUtrasAra- triIjA) sAnaskumAra kalpamAM divonI utkRSTa sthiti] sAta (sAgaropamanI che] . 5]zabdazAnaHsapta - sAta, eka prakAranI saMkhyA che sAnamAra-jJAnakumAra kalpamAM 1 [6]anuvRtti- (1) sthiti: 4:21 (2)sauthama ithathamiK 4:3rU thakI trIjo krama *digambara AmnAyamAM sUtra 30 ane 37 ne badale ekaja sUtra krama 30 mAM mukela che. Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 121 adhyAyaH 4 sUtraH 36 (3) sAropaNe 4:34 sIpama zabdanI anuvRtti U [7]abhinavaTIkAH- A sUtra mAM phakata sAnakumAra kalpanA devonI utkRSTa sthiti jaNAvelI che anya koi hakIkatanuM nirUpaNa thayuM nathI. * saptA:- sAta ahIM sata zabda sAthe pUrvasUtranA sAropama zabdanI anuvRtti joDavAnI che. tethI satasAropamAna evuM pada banaze. jeno artha sAta sAgaropama karyo che. bIjuM-A zabda sthitinuM vizeSaNa che.tethI ahIM utkRSTa sthiti sAta sAgaropamanI che tema samajavuM ja prazna pUrvasUtramAM sAropaNe hatu ahIM sAropaNa kevI rIte thayuM? -arthavagativiti pariNAma enyAya mujaba pUrvasUtramAM sAgaropama zabdadvivacanAnta hato te A sUtramAM bahuvacanAnta thayo che. sAnavakumAra:- yathAkrame ekaeka kalpa nI sthiti jaNAvavAnI hovAthI A sUtramAM kramAnusAra trIjA sAnakumAra kalpanI sthiti varNavelI che. # ahIM varNavelI sthiti utkRSTI che jadhanya sthitinuM varNana pachInA sUtraH40mAM che. $ A sthiti indra tathA sAmAnikanI samajavI anya devonI sthiti jadhanya thI utkRSTa madhye aneka bheda kahelI che $ sAnakumAra kalpamAM devInuM astitva nathI mATe devInA AyuSya saMbaMdhi vicAraNA paNa ahI karavAnI rahetI nathI. ja sAnakumAra nuM AyuSya prataranI saMkhyAnuM sAra - sAnakumAranuM AyuSya prataranI saMkhyA 12 kahI che ahIM paNa saigharmakalpanI mAphaka ja vicAraNA karavAnI che. kema ke sAnakumAra kalpe 12-atara che. ane mahendra kalpamAM paNa pratara saMkhyA bAranI ja che to paNa granthakAra A baMne kalpa maLIne 12-batara ja jaNAve che 24-pratara saMkhyA jaNAvatA nathI. -ardhacaMdrAkAra AkRtine lIdhe baMnemAM 12 pratara hovA chatAM vartuLAkRti eka ja banatI hovAthI alaga alaga-12 pratara na gaNatA eka sAthe ja gaNela che. temaja tenI sthitinuM varNana paNa sAtheja karela che. gaNatarI padhdhatiH (1)sAnakumAranI jadhanya sthiti ra-sAgaropamanI che, kemake pUrvanI utkRSTa sthiti te pachInA kalpanI jadhanya sthiti kahevAya je vAta sUtrakAra have pachInA sUtraH42 parata: ti: pUrva pUrvInantI sUtra mAM jaNAvavAnA che. (2)A rIte gaNatarI karatA prathama pratarathIbAramAM prataramadhye be-sAgaropamathI sAtasAgaropamanI vaccenI Ayu sthiti gaNavI paDe ? (3)bAramA pratare to sAta sAgaropama Ayu thavAnuM ja che (4) bAra pratara nI saMkhyA mujaba 12 cheda karIne gaNIe to Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 tAryAdhigama sUtra abhinavaTIkA - utkRSTa sthiti sAta sAgaropamanI che - jaghanya sthiti be sAgaropamanI che -sAta mAMthI be sAgaropama bAda karIeto pAMca no eka bhAga Ave - tethI pahelo bhAga 5 ane cheda 12 letA 5/12 no prathama bhAga -dareka prataranA aMkasAthe 5/12 ne guNatA pratara mujabanI utkRSTasthitino aMka prApta thaI zake che. - jema ke 15/12 =prathama pratare ", thayA 25/12 =bIjA pratara . thayA 3x5/12 =trIjA pratare ". thayA e rIte pratyeka matare guNAkAra karIne je aMka zodhavAmAM Apela che tenI saMkhyA gaNatarI ahIM eka koSTaka dvArA rajU karI che. sAnakumAra kalpanA pratyeka pratare utkRSTa Ayu saMbaMdhi koSTaka [ pratara | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 11 12 sAgaropama 2.2 336, 45, 4,4",papa "IJ*, , 7 citi, 1 1 1 1 1 " " " A rIte sAnakumAra kalpanA pratyeka pratare devonA utkRSTa Ayu nA pramANane granthakAro jaNAve che. je svarUpa ame bRhat saMgrahaNI tathA kSetra loka prakAzanA AdhAre jaNAvela che. U [8] saMdarbha$ Agama saMdarbhaH- A sUtrano Agama saMdarbha sUtra 4:40 sIAropa mAM juo tatvArtha saMdarbhaHjadhanya sthiti-sUtra 4:40 sIAropame che anya grantha saMdarbhaH(1) utkRSTa sthiti-buta saMgrahaNI gAthA-12 (2) pratara saMkhyA bRhat saMgrahaNI gAthA-18 (3) pratara dITha Aya sthiti bRhat saMgrahaNI gAthA-23-24 (4) pratara dITha Ayu sthiti kSetra lokaprakAza-sarga 27 zloka-46 U [9] padya- sUtra 36-37 nuM saMyukta padya(1) sAnakumAre sAta sAgara kalpa trIje suNatA mAhendra kalpe sAta sAgara alpa adhike mAnatA (2) jadhanyatrIjAnI beoe utkRSTavaLI sArahI cothAmAM che jadhanyane utkRSTI paNa kaMIka vadhu gaNI [10] niSkarSa - A pUrve kathana karyA mujaba ahIM mAtra sthitinA varNanano adhikAra ja cAle che. te sivAya anya koi vizeSatAnuM nirUpaNa na hovAthI alaga alaga niSkarSa tAravavAne badale sthiti prakaraNane aMte ja niSkarSa mUkela che. 'G G 3 Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 4 sUtraH 37 123 adhyAyaH4-sUtra:30) U [1]sUtrahetu- trIjA mATendra devaloka thI laIne dazamA prANata devaloka sudhInA devonI utkRSTa sthiti jaNAvavAnA hetu thI A sUtranI racanA karavAmAM AvelI che. 0 [2] sUtra mULaH vizerisatIzAyopacaMdramani 2 | U [sUtra pRthaka-vizeSa -2 - sati-Taza -uda-trayodaza - paccepa: adhikAni ca [4] sUtrasAra-mahendrathI AraNa-arcyuta paryanta anukrame utkRSTa sthiti sAta sAgaropama thI kaMika vizeSa, daza sAgaropama,cauda sAgaropama, sattara sAgaropama, aDhAra sAgaropama,vIsa sAgaropama, bAvIsa sAgaropama che. te A rIte ]. mAhendrakalpa- adhika 7 sAgaropama, brahmaloka kalpa-10 sAgaropama lAMtaka kalpa-14 sAgaropama, mahAzukra kelpa-17 sAgaropama sahastrAra kalya-18 sAgaropama * Anata prANata kalpa 20 sAgaropama AraNa-ayyata (baMne) kalpa-22 sAgaropama-utkRSTa sthiti che. I [5]zabdajJAnaHvizeSa - vizeSa sAdhika sAta ri - traNa diza]. sapta- sAta - (cauda) vaza - daza sittara viza- agIyAra aDhAra) yo - tera [vIsa) panvazami: - paMdara (thI) [bAvIsI adhini - adhika nioMdha - avyava thakI uparanA sAta sAgaropamanI anuvRttiahIMAvatI hovAthIvizeSAdri sAte zabdo sAthe te joDAze-pariNAme sAdhika sAta sAgaropama, daza sAgaropama vagere artho kauMsamAM mukelA che. U [6]anuvRtti(1) sthiti: 4:21 (2) sAropame 4:34 (3) satasAnamAre 4:36 thI satA (4) saudharmavuiM yathamin 4:33 mujaba kramAnusAra cothA thI bAramo kalpa ahIM grahaNa karavo [7]abhinavaTIkA-cothA kalpathI bAramAM kalpa sudhInI sthitine varNavatu evuM AsUtrathoDI alaga zailIthI lakhAyeluM hovAthI sUtrasAralakhatI vakhate badhAM kalpanI sthitine sIddo sIdhI ja varNavI dIdhI che. kema ke sUtrano akSarasaH artha samajavo thoDo kaThIna che. paraMtu ahIM abhinavaTIkA karatI vakhate eka eka zabda tathA kramane sUtra zailI thI tathA *digambara AmnAyamAM visatinavaizayAkhyapaSani tu 4:rU? e rIte pATha che. Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA artha pradhAnatAthI ema baMne rIte chUTA pADela che. ja kalpanI anuvRtti-sUtrakAra maharSie sUtra 34,35mAM sthiti jaNAvI che kalpano nAmanirdeza karyo nathI. -sUtra 36 mAM sAnakumAranA nAma nirdeza sahIta sthitine kahelI che. -pharI A sUtramAM mAtra sthitino anukrama mukela che. paNa kalpanuM varNana karela nathI. 6 A traNe muddA dhyAnamAM laIne saMkalita vigata ahIM rajU karI che - prathamato pUrvasUtra 4:33]nI anuvRtti lIghI- sauthavi yathAkrama" tethI saudharma vagere kalponI sthitinuM varNana che. tenakI thayuM -sUtra 4:20 nA nirdiSTa kramAnusAra saudharma Adi kalpo no krama grahaNa karIetosaudharma pachI IzAna pachI sAnakumAra nI utkRSTa sthiti kahevAI gaI che. - bAkI nava kalponI sthiti varNavavAnI che. - paraMtu ahIM vizeSa sata vagere sAta sthiti ja jaNAvelI che. - pUrve jaNAvyA mujaba mAnata-prAta no eka indra che ane mAra-buta no paNa eka inda che tethI ja tyAM mAnatAtiyo: ane 3mArapatayo: ema alaga alaga be joDakAM darzAvelA che. - sUtrakAre jUdA jUdA sUtromAM A joDakAMno joddhAMtarIke ja khyAla rAkhI sUtraracanA karI che. - ahIMpaNa nava-daza kalpanI eka sthiti ane agiyAra-bAra kalpanI eka sthiti e rIte grahaNa karIe to ApoApa sAte sthitino krama goThavAI jaze. jema ke-mAhendra cotho kalpa tenI sthiti sAdhika sAgaropama brahmaloka pAMcamokalpa tenI sthiti dazasAgaropama e rIte anukrame lAMtaka, mahAzukra, sahasrAra, Anata-prANata, AraNa-ayyatanI sthiti- 14-17-18-20-22 thaze ja sthitiH-A adhikAra sUtranI anuvRtti cAlu hovAthI ahIMpaNa vizeSa-sitA vagere ne AyuSyanA pramANa sUcaka saMkhyAvAcI vizeSaNo ja samajavA ja sAgaropama:- sAgaropama zabdanI paNa anuvRtti cAle ja che tethI ahIM visarI vagere zabda sAropama sAthe zabdane joDI dIdhela che. arthAta sAgaropamALa,satAromaLa vagere. sapta zabda nI anuvRttiH- ahIM sUtrakAre eka vizeSatA mUkI che ke sthiti, sAgaropama vagere zabdanI sAthe pUrva sUtra 4:36 thI A sata zabdanI paNa anuvRtti lIdhelI che. ja gadhini-sUtrane samajavA sarvaprathama A dha zabdane jANavo Avazyaka che kema ke te pUrvanA tamAma pada sAthe saMkaDAyela che. jema ke vizeSa - dhana, mi:dhini saptama: dhana,. rama: dhana vagere A zabda evuM sUcave che ke pUrve je sAta sAgaropama sthiti kahI che. tenA karatA A 9sapta vagere adhika sthiti mahendra kalponI che. have te kaI rIte adhika che te eka eka zabdanA vyAkhyAna thakI joIe Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 4 sUtra 37 125 [1]virodha:- mAhendrakalpa nA devonA AyuSyanuM utkRSTa pramANa sAta sAgaropama thI kaMIka vizeSa (adhika) che. [2]tri- brahmaloka kalpanA devonA AyuSyanuM utkRSTa pramANa traNa adhika sAta sAgaropama che. eTale ke daza sAgaropama che. [vasatA - chaThThA lAMtaka kalpanA devonA AyuSyanuM utkRSTa pramANa sAta sAgaropama adhika sAta sAgaropama che. arthAta cauda sAgaropama che. [4] zA-sAtamA mahAzukra kalpanA devonA AyuSyanuM utkRSTa pramANa dazA sAgaropama adhika sAta sAgaropama che arthAta satara sAgaropama che. []za -AThamA sahastrAra kalpanA devonA AyuSyanuM utkRSTapramANa agiyAra sAgaropama adhika sAta sAgaropama che arthAt aDhAra sAgaropama che [] yoddeza-navamA Anata ane dazamA prANata kalpanA devonA AyuSyanuM utkRSTa pramANa tera sAgaropama adhika sAta sAgaropama arthAta vIsa sAgaropama che. []padmavA :- agIyAramA AraNa ane bAramA azruta kalpanA devonA AyuSyanuM utkRSTa pramANa paMdara sAgaropama adhika sAta sAgaropama che arthAt bAvIsa sAgaropama che. 4 ahIM utkRSTa sthiti varNavI che jadhanya sthiti sUtra 4:42 mAM jaNAvI che. mAhendrakalpAdi devonI pratara mujaba utkRSTa sthitiH[1]cotho mAhendrakalpa - tenI pratara saMkhyA-12 A bAra pratasiMkhyA kahI tethI trIjA ane cothAnI pratara saMkhyA 24 samajavAnI nathI. paNa baMne ardhavartuLAkAra pratara hovAthI kula saMkhyAja 12 pratara samajavI mAhendrakalpanA devonI pratara anusAra utkRSTa sthiti [ pratara | 1 | 2 | 3 | 4 5 | ka | 7 8 9 10 11 12 ] sAgaropama 2,2,3 44 ,4 ,5.| | 7 | sthiti | '' '' '' 1 ''' '' '' '' '' | ahIM je sthiti jaNAvI te badhAMmAM kaMIka adhika sthiti samajavI. arthAt prathama pratare , thI kaMIka adhika, bIjA pratere 3,, thI kaMIka adhika sthiti ema samajavuM 'rI pAMcamo brahmaloka kalpa-tenI pratara saMkhyA tyAM jadhanya sthiti sAgaropamanI che je have pachI kahevAze ane utkRSTasthiti 10 sAgaropamanI che. tethI 10-7=3no bhAga ane pratara-6 hovAthI chedA thaze brahmaloka kalpanA devonI pratara anusAra utkRSTa sthiti pratara sAgaropama sthiti | 7, | 8 | 8, 9 | 9, 10 [3] chako lAMtaka kalpa- tenI pratara saMkhyA-pa lAMtakakalpajadhanya sthiti 10sAgaropamanIche jihave pachI kahevAze ane utkRSTasthiti 14 sAgaropamanI che.tethI 14-1-4 no bhAga ane pratara saMkhyA 5che mATe cheda: pa thaze. Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 lAMtaka kalpanA devonI pratara pratara 1 ra 3 pii sAgaropama sthiti 104 11 7/ 12 / [4] sAtamo mahAzukra kalpa-tenI pratara saMkhyA - 4 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA anusAra utkRSTa sthiti pratara 14|, sAgaropama sthiti 15 /, [5] AThamo sahasrAra kalpa - tenI pratara saMkhyA-4 mahAzukra kalpanI jadhanya sthiti 14 sAgaropamanI che juo sUtraH42] ane utkRSTa sthiti 17 sAgaropamanI che tethI 17-14=3nobhAga, 4 pratara hovAthI chedaH4 thaze mahAzukra kalpanA devonI pratara anusAra utkRSTa sthiti 1 2 3 4 16 /, 17 prAra sAgaropama sthiti 4 13 1 -sahasrAra kalpanI jadhanya sthiti-17sAgaropama [juo sUtraH42] ane utkRSTa sthiti - 18 sAgaropama tethI 18-17 =1 no bhAga ane pratara saMkhyA-4 che mATe chedaH4 thaze sahasrAra kalpanA devonI pratara anusAra utkRSTa sthiti 1 ra 3 17 1/, 17 / 17 | pratara 1 2 sAgaropama 18 1, 18 22, 18 3/4 sthiti 5 14 [6] navamo Anata-dazamo prANata kalpa- tenI pratara saMkhyA-4 ahIM paNa pahelA-bIjA devalokanI mAphaka AnatanA-4 pratara ane prANatanA paNa-4 pratara che. paNa ardhavartuLAkRti hovAthI baMne cAra-cArane lIdhe pUrNa valaya thatuM hovAthI kula pratara saMkhyA-4 kahI che. Anata kalpe utkRSTa sthiti 3 4 18 prANata kalpe utkRSTa sthiti 4 1 2. 3 4 19 19 / | 19 2/ | 19 3, 20 [9]agIyAramo AraNa-bAramo acyuta kalpa-tenI pratara saMkhyA-4 ahIM paNa uparokata navamA-dazamA kalpanI mAphaka ja 4-4 pratara alaga alaga samajI levA. paNa kula 62 prataranI gaNatarImAM to A baMnenI saMyukata gaNatarI 4-prataranI ja thaze. AraNa kalpe utkRSTa sthiti acyuta kalpe utkRSTa sthiti pratara 1 2 3 4 1 2 3 4 sAgaropama 20 1/, 2014 | 201 21 21 1, 21 3 | 213, 22 sthiti * vizeSa: -1 cArathI bAramA devalokanI jadhanya sthiti mATe sUtra 4:42 jovuM -2 utkRSTa sthiti to indra ane sAmAnika devonI hoya che anya devonI sthiti Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 127 adhyAyaH 4 sUtraH 38 jadhanyathI utkRSTanI madhyanI hoya che je upara pratara anusAra jaNAvelI che. U [] saMdarbha# Agama saMdarbha - A sUtrano saMdarbha sUtra 4:4ra mAM juo. # tatvArtha saMdarbhaH- jadhanya sthiti- sUtra 4:4ra parata:paraMta: pUrva pUrvanantara je anya granA saMdarbha(1) utkRSTasthiti- bRhat saMgrahaNI gAthA 12 vivaraNa (2) pratara saMkhyA- bRhata saMgrahaNI gAthA 18 vivaraNa (3) pratyeka pratare sthiti bRhat saMgrahaNI gAthA 23 thI 34 (4) pratyeka pratare sthiti kSetraloka prakAza sargaH27 ne AdhAre U [9] padya(1) dazasAgara brahama kalpa, lAMtake cauda ja kahayuM. zukra sattara sAgarevaLI, aDhAra sahamrAre kahayuM ogaNIza Anata vIza prANata AraNa ekavIzathI azrutamAMhi AyuM gaNavuM sAgara bAvIza thI che cothAnI utkRSTIne paMcama taNI jadhanya gaNI che pAMcamAnI utkRSTI teja jadhanya chaThThAnI ema Adaza devaloke gaNavI krame jadhanya ne utkRSTI bAvIsa sAgaropama utkRSTI ema bAramA taNI gaNI pAMcamAnI utkRSTI dazane chaThThAnI caudasAgara che. sAtamu sattara AThamu aDhAra navamuM dasamuM vIsa ja che gyAramuM bAramuM bAvIsa che. e rIte utkRSTI jo utkRSTI je nimna svarganI te jadhanya uparanI ho. U [10] niSkarSa - A sarva sUtro thakI devonI cAre nikAyonA AyuSyanI utkRSTa athavA jadhanya sthitinuM ja varNana che. sthiti sivAyano koI anya viziSTa mudo sUtramAM bhASyamAM samAviSTa thayo nathI tethI A sthiti prakaraNa saMbaMdhita badhAM sUtrono niSkarSa chelle eka sAthe ja Apela che. (adhyAya 4- sUtraH 38) | U [1] sUtra hetu- AsUtranI racanA thakI sUtrakAra maharSinavaraiveyakaanevijayAdi anuttara vimAnonA devonI sthiti jaNAve che. Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA - 0 [2] sUtra mULa marAvyuhUrvamena navA paiveyapu vinayavivuM sarvArthasiddheca 0 [3] sUtra pRthakaH-gAra -abutAt -3thvama --na nava praveyapu vijayAdiSu sarvArthasiddhe ca U [4] sUtrasAra - AraNa-arcyuta upara navagreveyaka, cAra vijayaAdi ane sarvArthasidhdhamAM anukrame eka eka sAgaropama thI adhika sthiti che]. arthAt [pahelIzaiveyake ra3sAgaropama, bIjIe 24, trIjIe-25,cothIe-26,pAMcamIe27chIe-28,sAtamIe-29,AThamIe-30 ane navamIgreveyake-31 sAgaropamanuM utkRSTa Ayu jANavuM [eja rIte vijayAdicAramAM 32 ane sarvArthasidhdhamAM 33 sAgaropama AyuSya jANavuM U [5] zabdajJAna mArapALyuta - AraNa-ayyatanAme agIyAramo- bAramo kalpa urdhvama upara [11-12mAM kalpanI upara pavAna eka ekathI navayuveyaneSu- naveraiveyakomAM - ane vinayaviSNu- vijaya-vaijayanta-jayanta-aparAjita cAremAM sarvArthasiddha- sarvArtha sidhdhamAM [6] anuvRtiH(1) sthiti: 4:21 (2) sAropame-4:34 thI sIpI (3) vizeSatrisaptadazaikAdaza. 4:37 thI adhikAni U [7] abhinava TIka-pUrvasUtromAMthI sthiti,saropama ane dhanie traNa padonI anuvRti thakI A sUtrano artha spaSTa thAya che A sUtranA arthanA saraLa spaSTIkaraNa mATe ahIM sarvaprathama sthitinuM nidarzana karela che. - # pahelA sudarzananAmaka greveyakamAM devonI utkRSTa sthiti 23 sAgaropama # bIjA suprabudhdha nAmaka raiveyakamAM devonI utkRSTa sthiti 24 sAgaropama ja trIjA manorama nAmaka saiveyakamAM devonI utkRSTa sthiti 25 sAgaropama 4 cothA sarvatobhadra nAmaka zaiveyakamAM devonI utkRSTasthiti 26sAgaropama 4 pAMcamA vizAla nAmaka greveyakamAM devonI utkRSTa sthiti ra7sAgaropama chaThThA sumana nAmaka greveyakamAM devonI utkRSTa sthiti 28 sAgaropama 4 sAtamA saumanasa nAmaka raiveyakamAM devonI utkRSTasthiti rasAgaropama $ AThamA prAtikara nAmaka saiveyakamAM devonI utkRSTasthiti 30sAgaropama *digambara paraMparA anusAra A sUtra sArAvyuttati rta jaina navayuveya vinayavivuM sarvArthasiddha ra e pramANe che. Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 4 sUtraH 38 129 4 navamA Aditya nAmaka raiveyakamAM devonI utkRSTa sthiti 31sAgaropama # vijaya-vaijayanta-jayanta-aparAjita e cAraanuttara vimAnamAM devonI utkRSTa sthiti 32 sAgaropamAM 4 sarvArthasidhdha vimAnamAM devonI utkRSTa sthiti 33 sAgaropamAM ja A varNana utkRSTa sthitinuM karela che jadhanya sthiti viSayaka sUcanA have pachInA sUtra mAM apAyelI che. ja vijayAdi cAra anuttara nI sthiti umAsvAtijI mahArAjA A sUtranA bhASyamAM 3ra sAgaropamanI jaNAve che. temaja sUtra 4:4ra nA bhASyamAM 33 sAgaropama nI jaNAve che. -prajJApanA nAmane A sthiti utkRSTa 33 sAgaropama kahI che. -samavAyAMganA mate jadhanya sthiti 3ra ane utkRSTa 33 sAgaropama che. -sUtra 4:4ra nA bhASyanA kauMsamAM ApelA pATha che temAM paNa utkRSTa sthiti 33 sAgaropamanI jaNAvI che. -bRhat saMgrahaNImAM to taduvara mAro evo spaSTa pATha che. A rIte spaSTa be mata jaNAya che? (1) vijayAdi cAra vimAnonI utkRSTa sthiti-32 sAgaropama che. (2)athavA vijayAdi cAranI utkRSTa sthiti 33 sAgaropama che. 4 A saMbaMdhamAM sidhdhasenIya tathA hAribhaddIya baMne TIkA koI viziSTa abhiprAya pragaTa karatI nathI mATe sUtra tathA svopajJa bhASyamAM jaNAvela utkRSTa 3ra-sAgaropama sthiti vize teone kaMI asvIkAryatA hoya tevuM jaNAtuM nathI arthAta 3ra-sAgaropama sthiti no pAThapaNa yogya che. tema chatAM 33 sAgaropama vize sUtra 4:42mAM samaja ApI che. je mAragavyuta - evo je sAthe nirdeza che tyAM ekavat bhAva dekhADAyo che. tethI AraNathI upara navagrevaka che athavA acuta thI uparanavaraiveyaka che baMnemAMthI koIne paNa upalakSIne artha nIkaLI zake che - 3rNama - upara-upara. kema ke cauda rAjalokanI vyAkhyA vakhate A vAta jaNAvI ja che ke bAra devaloka upara raiveyaka che. tenA upara vijayAdi che. * pana-eka ekathI A zabdo pUrvanA samApana adhini sAthe saMkaDAyelA che te A rIte - (1) sAnakumAra nI utkRSTa sthiti 7 sAgaropama che. (2) tene AdhAre mAnIne pachInA sUtra 4:37 mAM vizeSapta vagere je dhani kahyuM che te mujaba chellI vyuta sthiti paMdara thI adhika arthAta 22-sAgaropama kahI che. - (3) A sUtramAM eka-eka thI adhika evuM sUcavatA 23-24-25 yAvat 33sAgaropama sudhInI sthiti jaNAvI zakayA chIe a. 4/9 Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA ja. navasudhaiveyayu :- evA vidhAnathI nave traiveyakamAM eka-eka sAgaropamanI sthiti kramazaH adhika gaNelI che. vinayavi :-evAsAmAsika zabda (cAre) vijaya-vaijayanta-jayanta aneaparAjitamAMphata eka sAgaropamanI sthitija adhika gaNelI che. jo cAremAM ekaeka no umero karavo hota to vinAvi vatunuM kahyuM hota. paNa te sUtrakArane iSTa nathI mATe eka sAgaropama nI ja vRdhdhi thaze. [] [8]saMdarbhaH OM Agama saMdarbha:- sUtra 4:42 mAM teno sAkSIpATha ApavAmAM Avela che. tatvArtha saMdarbha:- jadhanya sthiti sUtra 4:42 parataparata: pUrvA anyagrantha saMdarbha: bRhat saMgrahaNI-gAthA 12 vivaraNa kSetraloka prakAza traiveyaka nava-gAthA 535,536,575 thI 593 -vijayAdi anuttara-gAthA 621,622 ] [9]padyaH(1) tevIza cauvIza vaLI paccIza chavvIzane satyAvIze aThyAvIza ne ogaNatrIza trIza ne ekatrIze traiveyakonA sthAna navamAM AyuSya ema vadhatuM jatuM adhyAya cothe bhAkhIyuM te samajIe satyaja badhuM vijaya Adika cAra sthAne Ayu batrIza sAgarU sarvArtha sidhdha pUrNa thAtA kahuM jadhanye have muddA sUtra bhAvo kaMTha dharatA pramAda-niMdatajo sadA pahelo praiveyaka jadhanya bAvIsa trevIsa utkRSTI jadhanya ema krame utkRSTI ekatrIza che navamAnI cAra anuttara vimAne ema ja jadhanya ekatrIzagaNI che utkRSTI batrIsa enI sarvArtha sidhdha e tetrIsanI [] [10]niSkarSaH- sthiti prakaraNa ne aMte Apela che. (2) adhyAya :4- sUtraH 39 [] [1] sUtra hetuH- saudharma ane izAna e be kalpanI jadhanya sthitine jaNAvavA ne mATe sUtrakAre A sUtranI racanA karI che. ] [2] sUtra:mULaH-*apApatyopamanadhi 2 'digambara AmnAya mujaba aparA palyopamanadhim sUtra che. Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 131 adhyAyaH 4 sUtraH 39 0 [3] sUtra pRthakaka-aparA palyopaman dharma 2 U [4]sUtrasAraH- [saudharma ane izAnamAM jadhanya sthiti anukrame 1-palyolama ane sAdhikaekapalyopamache. [arthAtu saudharmakalpadevonI jadhanyasthiti 1-palyopamanI che ane IzAna kalpa devonI jadhanya sthiti 1-palyolama thI kaMika adhika che.] [5] zallAnAma-jadhanya [A zabda sthita nuM vizeSaNa) palyopama-1-palyolama madha vapalyolama thI kaMIka adhika [6] anuvRtiH(1)sthiti: 4:21 adhikAra sUtra (2) saudharmAgi yathAmama-4:33 adhikAra sUtra [7] abhinavaTIkA-sUtra 4:23 thI 4:28 sudhI utkRSTa sthiti varNavelI che. -A sUtra thI AraMbhIne jadhanya sthitinuM varNana zarU thAya che. te vAtane jaNAvavA ja sUtrakAre paI zabda prayojela che. aparA:- jadhanyA, nikRSTA ityartha -jadhanya ochAmAM ochuM ATaluM AyuSya to hoya ja tema jaNAvatA zabdane "jadhanya sthiti'' kahe che. -dg sthitiH- jo ke mArI sAthe sthiti zabda joDela nathI paNa pUrvasUtranI anuvRtti rUpe tene svIkArela che mATe kaparI sthiti kahyuM che. - yathAkramama:- A pUrve saudharmakuya4ima sUtra thakI kramAnusAra saudharmadine kahyA che. te sUtranI anuvRtti mujaba ahIMpaNa pahelo kalpasaudharma ane bIjo izAna grahaNa karela che. vizeSa:(1) svopajJa bhASyamAM pUrI zabdano paNa ullekha karyo che - parI eTale utkRSTa arthAta "utkRSTasthiti" ke jenuM varNana atyAra sudhInA sUtromAM karavAmAM AveluM che. have mAre zabda kahyo tethI have jadhanya sthitinuM varNana A sUtrathI AraMbhAya che. (2) saudharma kalpe devInI jadhanya sthitiH -jema saudharma kalpamAM devonI jadhanya sthiti eka palyopalamanI che -temaparigRhItA devInI jadhanya sthiti paNa eka palyolama che ane -aparigRhItA devInI jadhanya sthiti paNa eka palyolama ja che. (3)IzAna kalpe devInI jadhanya sthiti:jema IzAna kalpamAM devonI jadhanya sthiti eka palyolamathI kaMIka adhika che tema tyAM-parigRhItA devInI jadhanya sthiti-eka palyolamathI kaMIka vadhu che ane aparigRhItA devInI jadhanya sthiti paNa eka palyolama thI kaMIka vadhu che Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 3 2 tattvAgika sUtra abhinavaTIkA (4) jadhanya sthiti sarva prataramAM palyolama ane sAdhika palyolama eka sarakhI ja samajavI. pratare pratare pUrva prataranI utkRSTa te je-te prataranI jadhanya ema na samajavuM U [8] saMdarbha4 AgamasaMdarbhasUtra 4:34 ane 4:32 no saMyukata pATha do ceva sAgarAiM ukakoseNa viyAhiA sohammammi jahanneNaM egaM ca paliovamaM - * utta. a.36-gA. 221 sUtra-4:35 ane 4:31 no saMyukta pATha sAgarAsAhiyA dunni ukakoseNa viyAhiA IsANammi jahanneNaM sAhiyaM paliovamaM- * utta.a.36-gA. 222 * prajJApanA sUtra- pa. 4-jua: 202 mAM paNa Avoja pATha che. 4 anya grantha saMdarbhaH(1) bRhat saMgrahaNI gAthA-14,17 (2) kSetra lokaprakAza sarga-2 zloka 537,540 U [9]padyaH-1 saudharmakalpa jadhanya A eka palyolama taNuM alpa adhika paltha kera kalpa izAne bhaNuM -2 padya bIjuM A pUrve sUtraH4:3435 mAM kahevAI gayuM che. [10] niSkarSa - A sUtrano niSkarSa samagra sthiti prakaraNane aMte Apela che. 0 0 0 0 0 0 0 (adhyAya:i-sUcaH40) [1]sUtrahetu A sUtra thakI sAnakumAra kalpanI jadhanya sthiti kahe che. [2] sUtramULa-sApane [3]sUtra pRthaka- spaSTa ja che. [4]sUtrasAra -[sAnandumAra kalpanA devonI jadhanya sthiti] be sAgaropamanI che. [5] zabda jJAnaH sAropame-be sAgaropama [pUrve kahevAI gayela che] U [6]anuvRtti - (1)sthiti: 4:22 adhikAra sUtra (2)sauthavA yathAkrama-4:33 adhikAra sUtra (3)mArI patyopamaIdha 2 4:36 nI anuvRtti *AvuM alaga sUtra digambara paraMparAmAM nathI. teoe sUtra 4:34 mAM parataVRdsAthe ja A arthane joDI dIdhela che. Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 4 sUtraH 41 133 U [7]abhinavaTIkA - A sUtra thakI sAnakumAranI jadhanya sthiti kahI che tethI vizeSa anya kaMI vAta sUtra ke bhASya ke TIkAmAM kahelI nathI -samajavAnI budhdhie eTaluM yAda rAkhavuM ke pUrvanA kalpane AdhAre ja A kalpanI jadhanya sthiti kahevAya che. paraMtu ahIM prathama kalpa sAthe no saMbaMdha hovAthI prathama kalpanI utkRSTa te A kalpanI jadhanya sthiti che mATe alaga sUtra thI jaNAvela che. -pratyeka pratare be sAgaropama jadhanya sthiti ja jANavI U [8] saMdarbhaH$ Agama saMdarbha sUtra 4:36 tathA 4:40 no saMyukta pAThaHsaagraanni ya satteva ukakoseNaM ThiI bhave saNaMkumAre jahannaNaM dunni u sAgarovamA- * utta. a.36-gA.223 anya grantha saMdarbhaH(1) bRhata saMgrahaNI gAthA-14 vivaraNa (2) kSetra lokaprakAza-sarga-27 zloka 46 U [9]padyaH-1 sAgara benuM kalpa trIje Ayu dharatA devatA bethI adhikuM kalpa cothe deva sukhane sevatA -2 bIjuM padya pUrve sUtraH 4:36 mAM kahevAI gayuM che. U [10]niSkarSa - sthiti prakaraNane aMte A sUtrano niSkarSa kahevAze 0 0 0 0 0 0 0 adhyAyaH4-sUtraH41 [1]sUtrahetu-A sUtra thakI cothA mahendrakalpanA devonI jaghanya sthiti kahe che. U [2]sUtramULa:-* dho 1 0 [3]sUtra pRthaka-spaSTa ja che. U [4] sUtrasAraH- [cothA mahendra kalpanA devonI jadhanya sthiti be sAgaropama karatA] kaMIka adhika che U [5]zabda jJAna dha -kaMIka adhika-pUrva sUtraH40 mAM jaNAvela sthiti nI tulanAe kaMIka adhikatA darzAve che] U [6]anuvRttiH(1) sthiti: 4:21 adhikAra sUtra *A sUtra digambara AmnAyamAM alaga pADela nathI paNa sUtranI vRttimAM artha thI joDela che. Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA (2) saudharmAvinu yathAzcamam 4:33 adhikAra sUtra (3) RI palyopama. sUtra. 4:36 para zabdanI anuvRtti (4) sAgaropame sUtra 4:40 [7]abhinavaTIkA - sAmAnyathI sUtrakAre mahendrakalpanA devonI jadhanya sthiti jaNAvelI hovAthI bhASyamAM TIkAmAM ke anya granthomAM koI vizeSa vyAkhyAdi thayelA nathI. topaNa ahIM kiMcita abhinavaTIkA svarUpe jaNAvavA prayAsa karela che. # dha A pada dvivacanAnta che. kema ke pUrva sUtramAM AvelA zadva sAthe joDAyela che. athavA-dvivacanAtta evA sAropaNe nIanuvRtti hovAthI zabda paNa dvivacanAnta karAyo che. 4 sUtrakAre maharSie sUtramAM kyAya cothA kalpano ullekha karyo nathI paNa sauthagi yathAma" sUtranI anuvRtti karatA kramamAM cotho kalpa ja Ave tethI ahIM mahendra nA devonI A sthiti che tema vidhAna karela che. 4 sAmAnyathI to pUrvanA AkalpanI utkRSTasthitine kalpanI jadhanya sthiti gaNAya che paNa ahIM teno saMbaMdha bIjA devaloka sAthe che. mATe sAdhika be sAgaropama jadhanya sthiti kahI che. $ jaghanya sthiti badhA pratare sarakhI ja hoya che. tethI mAhendra kalpanA bAre prataramAM jadhanya sthiti sAdhika be sAgaropama nI ja samajavI. I [8] saMdarbha4 Agama saMdarbha-sUtra 4:37 tathA 4:42 no saMyukta pATha:saahiyaa sAgarA satta ukakoseNaM ThiI bhave mAhindammi jahanneNaM sAhiyA dunni sAgarA * utta. a.36 gA. 224 prajJApanA pUtra-pa6:4, mUtra-2 02 mAM paNa Avo ja pATha che. 4 anya grantha saMdarbhaH(1)brahata saMgrahaNI gAthA-14 (2) kSetra lokaprakAza-sargaH 27-zloka 47 U [9]padya(1)A sUtranuM padya pUrva sUtraH40 sAthe kahevAI gayuM che (2)A sUtranuM bIjuM padya pUrva sUtra36 sAthe kahevAI gayuM che. U [10] niSkarSa - A sUtrano niSkarSa sthiti prakaraNane aMte sAthe kahevAela che. T U S T U Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya: 4 sUtraH 42 135 (adhyAyaH4-sUtraH4ra) U [1]sUtrahetu- A sUtra thakI sUtrakAra maharSi pAMcamA kalpa thI anuttara paryantanI jadhanya sthitinuM varNana kare che. [2]sUtramULaH parata: parata: pUrvApUrvIDananA [3]sUtra pRthaka parata: parata: pUrva pUrva anantara U [4] sUtrasAra-miAhendrakalpapachI...pUrvapUrva(nAkalpanIje utkRSTasthitine anantara evA AgaLa-AgaLanA [kalpanI jadhanya sthiti jANavI]arthAtupa pUirvanA kalpanI ja utkRSTa sthiti te ja potAnA kalpanI jadhanya sthiti samajavI U [5]zabda jJAnaparata: parata: AgaLa AgaLanI, pachI pachInI pUrva pUrva-pahelA-pahelAnI, pUrva-pUrvanI manana-anaMtara-anaMtaranI avyavahita paNe suratanA bIjA kalpanI [6]anuvRttiH(1)sthiti: 4:21 adhikAra sUtra (2) sauthavA yathAr 4:33-adhikAra sUtra (3)para, pajyopama. 4:32 kaparA zabdanI anuvRtti (4) vizeSatrisaptadazaikAdazatrayodazapaJcadazabhiradhikAni ca O [7]abhinavaTIkA - A sUtramAM sUcanA apAyelI che. tethI sUcanAnusAra pratyeka kalpanI jadhanya sthiti chUTI pADIne samajavI Avazyaka che. kema ke mULa sUtra to phakata eTaluM jaNAve che ke "mAhendrakalpa pachI je kalpo AvelA che-te sarvekalponI jadhanya sthiti jANavI hoya to - tenA anantara evA pUrvavartI kalpanI utkRSTa sthiti mujaba samajI levI' A sUcanA yukata kathanane spaSTa rIte samajavA mATe ahIM eka eka kalpanI jadhanya sthitinuM nidarzana karela che. # pAMcamA brahmaloka kalpanA devonI jaghanya sthiti 7 sAgaropama thI kaMIka vadhu che. # chaThThA lAMtaka kalpanA devonI jaghanya sthiti 10 sAgaropama che. 4 sAtamA mahAzukra kalpanI jadhanya sthiti 14 sAgaropama nI che 4 AThamA sahasAra kalpanI jadhanya sthiti 10 sAgaropama nI che navamA Anata kalpanI jadhanya sthiti 18 sAgaropama nI che 4 dazamA prANata kalpanI jadhanya sthiti 18 sAgaropama nI che noMdha-sUtrakAra maharSi Anata-prANatanI sthitinuM kathana sAthe ja kare che pariNAme pUrvasUtra mAM kahevAyA mujaba Anata-prANata nI saMyukta jadhanya sthiti-18 sAgaropama ja gaNAya che. [paraMtu jo granthAntara thI Anata-prANata baMne nI sthitinuM alaga kathana svIkArIe to Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA prANata kalpanI jadhanya sthiti 19 sAgaropama thaze] agIyAramAM AraNa kalpanI jadhanya sthiti 20 sAgaropama nI che. # bAramA azruta kalpanI jadhanya sthiti 20 sAgaropama nI che. noMdhaH- sUtrokata vyAkhyAnusAra pUrvanA Anata-prANata kalyanI utkRSTa sthiti te anantara evA AraNa azruta kalpanI jadhanya sthiti kahevAya pUrva sUtra 4:37 mujaba Anata-prANatanI utkRSTa sthiti 20 sAgaropama che mATe AraNa- ayyatanI jadhanya sthiti paNa 20 sAgaropama kahI che paraMtu jo granthAntara thI AraNa-ayyata baMnenI sthitinuM alaga-alaga kathana svIkArIe to amruta kalpanI jadhanya sthiti-21 sAgaropama thaze 4 prathama sudarzana caiveyaka devonI jadhanya sthiti 22 sAgaropama che ja bIjA supratibadhdha raiveyaka devonI jadhanya sthiti 23 sAgaropama che 4 trIjA manorama caiveyaka devonI jadhanya sthiti 24 sAgaropama che $ cothA sarvatobhadraiveyaka devonI jadhanya sthiti 25 sAgaropama che 4 pAMcamA vizALa raiveyaka devonI jaghanya sthiti 26 sAgaropama che # chaThThA sumanasa caiveyaka devonI jadhanya sthiti 27 sAgaropama che v sAtamA saumanasya traiveyaka devonI jadhanya sthiti 28 sAgaropama che $ AThamA prItakara raiveyaka devonI jadhanya sthiti 29 sAgaropama che 4 navamA Aditye raiveyaka devonI jadhanya sthiti 30 sAgaropama che $ vijaya,vaijayanta,jayanta,aparAjita e - cAra anuttara vimAno mAM devonI jadhanya sthiti 31 sAgaropama che 4 sarvArthasidhdhamAM jadhanya sthiti hotI ja nathI tethI jadhanyabutkRSTabaMne sthiti eka samAna-33 sAgaropama nI che. bhASya - sarvArthasiddha tu majhadhoSTI sarvizAt ta ! ja A rIte sUtrAnusAra eka vAta spaSTa bane che ke je pUrvanA kalpanI utkRSTa sthiti che te anantara evA pachInA kalpanI jadhanya sthiti che jema ke - - mahendra kalpanI utkRSTa sthiti te brahmaloka kalpanI jadhanya sthiti che -brahmaloka kalpanI utkRSTa sthiti [10 sAgaropama] te lAMtaka kalpanI jadhanya sthiti che. -e rIte cheka vijayAdi cAra sudhI jaNAvela che. # sarvArtha sidhdha vimAna mATe to bhASyamAM be sthAne ullekha maLe che. -1-sUtra-4:38 nuM bhASya sarvArthasiddha tuM manadhanyochA traazana -juo sidhdhasenIya TIkA bhA. 1 322- hIrAlAla kApaDIyA -2-mUtra-4:4ra ...sviMzat sAropamAna, sannadhanyoSTa sarvArthaplambe (ti) A bane bhASyo parathI phalita thAya che ke sarvArthasidhdhanA vimAnonA devone jadhanya ke Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 4 sUtraH 42 137 utkRSTa eka ja sthiti hoya che. te 33 sAgaropamanI, athavAto jaghanya sthiti hotI ja nathI. * vizeSa - A sUtranI bhASyamAM vim mA sarvArthasiddhAvau rUti lakheluM che jo ke A pATha kausamAM alaga jaNAve che to paNa hAribhaddIya TIkAmAM tene upalakSIne TIkA karelI che tyAM spaSTa lakhe che ke __"A sarvArthasiddhAditi - sarvArthasiddhaM yAvat, AG maryAdAyAM 'meTa 4dhanyanI maryAdA sarvArthasidhdha sudhIja che paNa sarvArtha sidhdhane lAgu paDatI nathI. A ja TIkAmAM bhASyAnusArI bIjo pATha paNa che ke vijaya vaijayaMta-jayaMta-aparAjita e cArenI utkRSTa sthiti 33 sAgaropamanI che ane jadhanya sthiti 31-sAgaropamanI che [pATha-ataeva eteSviti jadhanyA ekatriMzadeva, utkRSTA trayastriMzat,mukhyavRtyaiva sUtre'bhinAt] 3 [8]saMha:samAgama saMhana:- sUtra 4:37 thI 4:42 no saMyuta pA:sAkSipATha:- uttarAdhyayana gAthA 225 thI. 246 dasa ceva sAgarAiM ukakoseNaM Thii bhave bambhaloe jahanneNaM sattau sAgagaropamA- -225 caudasa sAgarAiM ukakoseNa ThiIbhave lantagammi jahanneNaM dasa u sAgaropamA -226 sattarasa sAgarAiM ukakoseNa ThiIbhave mahAsukake jahanneNaM coddasa sAgaropamA -227 aTThArasa sAgarAiM ukakoseNa ThiIbhave ANayammi jahanneNaM sattarasa sAgaropamA -228 sAgarA auNavIsaM tu ukakoseNa ThiIbhave ANayammi jahanneNaM aTThArasa sAgaropamA -229 vIsaM tu sAgarAiM ukakoseNa ThiIbhave pANayammi jahanneNaM sAgarA auNavIsaM -230 sAgarA ikaka vIsaM tu ukakoseNa ThiIbhave AraNammi jahanneNaM vIsaI sAgaropamA -231 bAvIsaM sAgarAiM ukakoseNa ThiI bhave accuyammi jahanneNaM vIsai sAgaropamA -232 [ata: praiveyaka sthiti varNanam:-] tevIsa sAgarAI ukakoseNa ThiI bhave paDhamammi jahanneNaM bAvIsaM sAgaropamA -232 yAvat sAgarA i kakatIsaM tu ukakoseNa ThiIbhave Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA navamammi jahanneNaM yAvat tIsaIsAgaropamA 242 ajahannumaNukakosA te tIsaM sAgaropamA mahAvimANecavvaDhe ThiI viyAhiyA 243 zrI prajJApanA sUtramAM paNa 5-4 sUtra 202/7 12 mAM Avo ja pATha che 4 anya grantha saMdarbhabRhata saMgrahaNI-gA. 13 uttarArdha, gAthA-14 kSetraloka prakAza-sarga-27-zloka,47, 134, 25, 26,343,382-383, 417,420-421,468,470-471,575,578,580,582,584,586, 588, 590, 192,21,622 [9]padyaH(1) sAta sAgara brahmaloka kalpa chaThTho daza dhare sAtame vaLI cauda sAgara AThame sattara khare AnatAdika cAra kalpe aDhAra ogaNIza sAgarU. vIza ekavIza jadhanya Ayu deva dharatA manaharU raiveyakonA sthAna navamAM Adi bAvIsa jANavuM trIsa sAgara sthAna navame alpa Ayu mAnavuM vijayAdi cAra anuttaromAM ekatrIza ja sAgarU sarvArtha sidhdha sarva rIte pUrNa tetrIza manaharU. (2) bIju padya A pUrve sUtra 37-38 mAM kahevAI gayuM che. U [10]niSkarSa - sthiti viSayaka prakaraNane aMte Apela che. _ _ _ _ _ (adhyAyaH4- sUtraH 43) [1] sUtra hetu- upapAta janmavALA devonI utkRSTasthiti tathA jadhanya sthiti varNavI.nArakonI paNa utkRSTa sthiti pUrve kahI che. tethI A sUtra thakI jadhanya sthiti jaNAve che. D [2] sUtramULa:-nIravaLa va mitIyAvihu D [3] sUtra pRthaka-nALAM 2 dvitIya - pragi [4] sUtra sAraH- bIjI thI sAtamI niraka sudhInA pUrvanarakanI utkRSTasthiti te anansara evA pachInA narakamAM nArakonI jidhanya sthiti jANavI # bIjI zarkarA prabhAnarakanA nArakanI jaghanya sthiti-1 sAgaropama che. # trIjI vAlukAprabhAnarakanA nArakanI jadhanya sthiti - 3 sAgaropama che. 4 cothI paMkaprabhAnarakanA nArakanI jadhanya sthiti - 7 sAgaropama che. # pAMcamI dhUmaprabhA narakanA nArakanI jadhanya sthiti - 10 sAgaropama che. - '' ': : : : : : : : Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya: 4 sUtraH 43 139 $ chaThThI ta:prabhA narakanA nArakanI jadhanya sthiti - 17sAgaropama che. 4 sAtamI mahAtamaprabhA narakanA nArakanI jadhanya sthiti - 22 sAgaropama che. U [5] zabda jJAna nAragAma- nArakonI dvitIyAvipu- bIjI vagere naraka bhUmiomAM [6] anuvRtiH- (1) sthiti: adhikAra sUtra 4:26, (2) parata: parata: pUrva pUrvanantarI - 4:42 (3)mapara palyopama = 4:31 thI mArI U [7] abhinavaTIkA-prastuta sUtrathakanArakonIjaghanya sthitinesUtrakArejaNAvelI che. # bIjI thI sAtamI narakabhUminA nArakonI jadhanyasthiti ahIM abhinava TIkAmAM ja jaNAvavI hatI.paNa narakano pUrvApara saMbaMdha adhyAya trIjAnA AraMbhe hato.eTale chUTI gayela viSaya samajIne tene sUtrasAramAM ja jaNAvI dIdho. 4 ahIM jadhanya sthitino adhikAra cAle che. eTale sUtrakAre lAdhavatAne mATe devonI jadhanya sthiti sAthe nArakonI jadhanya sthiti paNa cAlu viSayamAM goThavelI che. - 4 nArakonI utkRSTa sthiti to A parve adhyAya: rU-rUtra: 6 mAM jaNAvelI ja che. 4 sUtrano akSarasaH artha laIne samajIe to utkRSTa sthiti nI jANakArI thI ja ahIM jaghanya sthiti no bodha thaI zake che. - kema ke A sUtramAM mAtra eTaluM ja jaNAve che ke nArakonI bIjI vagere narakabhUmi mAM - tyAra pachI pUrvokata sUtro sthiti: tathA parata: paraMta:pUrvApUrvanantarA nI anuvRtti thI sUtrano artha vyavasthita goThavAI zake che. * saMkalita artha-nArakone bIjI-trIjI vagere bhUmimAM anantara evI pUrva pUrvanI nArakomAM je utkRSTasthiti kahI che te pachI pachInInArakanI jadhanya bhUmijANavIte A rIte - # pahelI ratnaprabhA bhUmimAM nArakonI eka sAgaropama je utkRSTa sthiti che te avyavahita paNe pachInI arthAta bIjIzarkarA prabhA naraka bhUminA nArakonI jadhanya sthiti samajavI $ bIjI narakabhUminA nArakonI traNa sAgaropama je utkRSTasthitine avyavahita paNe pachInI evI trIjI vAlukA prabhA naraka bhUminA nArakonI jadhanya sthiti samajavI. $ e ja kramamAM trIjI-cothI-pAMcamI-chaThThI nArakonI jadhanya sthiti sUtra sAramAM jaNAvyA mujaba samajI levI. 3 chaThThI ta:prabhA narakanA nArakonI je utkRSTa sthiti 22-sAgaropamanI che te sAtamI mahAtamaH prabhAnA nArakonI jadhanya sthiti jANavI. # noMdhaH- sAtamI mahAtamaH prabhAmAM pratiSThAne nAmaka je pratara-bhUmi che tyAM to jadhanya sthiti che ja nahIM magadhanyotkRSTa-33 sAgaropamanI sthiti ja tyAM kahelI che. Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA * sAte narakamAM pratara dITha jadhanya sthitiH -1- prathama ratnaprabhA narakabhUminI jadhanya sthiti have pachInA sUtramAM kahevAze chatAM ahIM saLaMga viSaya rUpe teno paNa samAveza karyo che --devalokamAM jadhanya sthiti eka samAna hovAthI pratara dITha ullekha karyo na hato paNa narakabhUmimAM pratyeka pratare paNa purata: parata: pUrvApUrvAnastara-sthita sUtra lAgu paDe che tethI ahIM pratyeka prataranI jadhanya sthiti nA koSTaka banAvelA che. utkRSTa sthitinI noMdha to pUrveY=.rU6 mAM thayelI che.tadanusAra pUrva-pUrvaprataranI utkRSTa sthiti te avyavahita paNe pachI-pachInA prataranI jadhanya sthiti jANavI. (1) ratnaprabhA bhUmi mAM nArakonI pratara anusAra jadhanya sthiti [ pratara | 1 | 2 | 3 4 5T | 7 | 8 | 9 | 10 11 12 13 jadhanya 10000 10lA 90lA kroDa | ,, , , ,, ,, ,, ,, ,, sthiti varSa | varSa varSa | pUrva | sA.sA. | sA. sA. | sA.| sA.| sA. | sA. | sA. (2) zarkarAmabhA bhUmi mAM nArakonI pratara anusAra jadhanya sthiti prata2 |1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 10 11 sAgaropama 1 / sthiti (3)vAlakA prabhA bhUmi mAM nArakonI pratara anusAra jadhanya sthiti pratara | 1 | 2 3 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9. sAgaropama 3, 3 ', 4, 4, pa, pa da ' sthiti | | | (4)paMka prabhA bhUmi mAM nArakonI pratara anusAra jadhanya sthiti pratara [ 1 2 | 3 | 4 | 5 sAgaropama 7 : | 71, 7ii, | 8*, 9 *, sthiti (5)dhUma prabhA bhUmi mAM nArakonI pratara anusAra jadhanya sthiti pratara | 1 | 2 | 3 | 4 || sAgaropama 10 | 11 , ! 12 *, , 14, 15, sthiti (6)tamaprabhA bhUmi mAM nArakonI pratara anusAra jadhanya sthiti pratara sAgaropama 17 181, 20, sthiti (7) mahAtama prabhAbhUmimAM sAmAnyathI jadhanya sthiti 22 sAgaropamanI che kema ke tamaprabhA bhUminI utkRSTa sthiti 22sAgaropama che. - paraMtu pratiSThAne nAmaka pratara-narakendramAM ajadhanyotkRSTa sthiti 33 sAgaropama kahelI che. - 2 Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAya: 4 sUtra:43 141 granthAntara thI A rIte nArakonI jadhanya sthitinuM varNana atre karela che. tatsambandha koi maMtavyabheda amArI jANamAM nathI. 3 [8]saMha : Agama saMdarbhaH-sUtraH 43-44 no saMyukta saMdarbha -sAgarovamamegaMtu ukakoseNa viyAhiyA paDhamAe jahanneNaM dasa vAsa sahassiyA - -utta. a.36-gA.161 -tiNNeva sAgarAu ukakoseNa viyAhiyA doccAe jahanneNaM egaMtu sAgarovame- -uta.a.36-gA.162 -satteva sAgarAu, ukakoseNa viyAhiyA taiyAe jahanneNaM tiNNeva sAgarovame -uta.a. 36 gA. 163 -dasasAgaropamAu ukakoseNa viyAhiyA -cautthIe jahanneNaM satteva viyAhiyA -utta.a.36 gA. 164 sattarasa sAgarAu ukakoseNa viyAhiyA paMcamAe jahanneNaM dasa ceva viyAhiyA -utta.a. 36 gA. 165 -bAvIsa sAgarAu ukakoseNa viyAhiyA chaTThIe jahanneNaM sattarasa viyAhiyA -utta.a.36 gA. 166 tettIsa sAgarAu ukakoseNa viyAhiyA sattamAe jahanneNaM bAvIsAe viyAhiyA -utta. a. 36 gA.167 *prajJApanA sUtra- 564-sUtra 94- peTA sUtra4,7,10,13,16,19 mAM mAyo 4 pATha narakanI sthitino che. patatvArtha saMha:- a.3-sU.6-20nI utkRSTa sthiti ra anyAnya sNdrbh:(1) bRhat saMgrahaNI gAthA 233 thI 238 (2) kSetra loka prakAza sargaH14-zloka 107 thI 117, 150 thI 160,18 thI 194, 225 thI 231, 2para thI 2pa7, 277 thI 280, 294 O [9]53:(1) prathama narake alpa Ayu varSa dazahajAra thI bIjI narake eka sAgara kahyuM sUtra vistArathI trIjI Adi sAta sudhI Ayu sAgara mAnavA traNa-sAta-daza vaLI sattara,carama bAvIsa jANavA pahelI narakanI jadhanya Ayusthiti varSa dazahajAranI utkRSTI tyAM sAgaropama che, pachI sAta ema gaNavAnI nIce nIcenI utkRSTI te upara uparanI jadhanya che. Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 tattvArthAdhigama sUtra eka traNa sAta daza sattara bAvIsa ne tetrIza sAgara che. [] [10]niSkarSa:- A sUtrano niSkarSa sthiti prakaraNane aMte Apelo che. -----i adhyAyaH4- sUtraH 44 [1] sUtra hetu:- pUrvasUtramAM bIjI vagere nArakanA jIvonI jadhanya sthiti jaNAvI tema A sUtra thakI prathama narakanA jIvonI jadhanya sthitine kahe che. [] [2] sUtra:mULa:-zavarSasahasrALi prathamAyAma [3] sUtra pRtha-za - va sahasrANi prathamAyAm [4] sUtra sAraH- prathama [narakamAM nArakonI jadhanya sthiti ]daza hajAra varSa che. [5] zabda jJAnaH drazya- daza,saMkhyAvAcI zabda che sanna- hajAra, saMkhyAvAcI zabda che - abhinavaTIkA varSa-varSa,kALanuM mApa che prathamAyAm-prathama narakamAM [] [6] anuvRtiH- (1) sthiti: 4:26 adhikAra sUtra (2) aparA patyopamanadhanaM 6 4:31 thI aparA [] [7] abhinavaTIkAH- mAtra prathama narakanI jadhanya sthitine jaNAve che -- zavarSasaha dizahajAra varSa - prathamAyAma-pahelI ratnaprabhAbhUmimAM[arthAta] ratnaprabhAbhUmimAM rahelA nArakonI A sUtramAM aparA ane sthiti zabdanI anuvRtti pUrvasUtramAMthI lIdhI che pUrvasUtrathI A sUtra jUduM kema banAvyuM? - pUrvasUtramAM mAtra eTalIja sUcanA hatIke pUrvapUrvanI utkRSTa sthiti te anantara evA pachI pachInAnI jadhanya sthiti che jayAre prathama naraka pUrve to koi utkRSTa sthiti vALI bhUmija nathI. mATe tenI jadhanya sthitino AMka alaga darzAvavo ja paDe-tethI A sUtra jUduM banAvyuM ] [8] saMdarbha: Agama saMdarbha:-pUrvasUtra 4:43 mAM apAi gayo che anya grantha saMdarbhaH- baMne saMdarbha pUrva sUtra 4:43 mAM apAyA che. [9] padyaH- baMne padyo pUrva sUtra-4:4rU sAthe kahevAi gayA che [10]niSkarSa:- A sUtrano niSkarSa sthiti prakaraNane aMte Apela che. Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 4 sUtraH 45 143 (adhyAyaH4- sUraH 45) U [1] sUtrahetu-bhavanapati nikAyanA devonI jadhanya sthiti jaNAvavA A sUtranI racanA thayelI che. 0 2i] sUtra mULabhavaneSa 2 0 [3] sUtra pRthaka-spaSTa ja che 1 [4] sUtrasAra-bhavanomAM paNa bhavanapatinikAyanAdevonIpaNa-jadhanyasthiti daza hajAra varSa che.] I [5] zabda jJAnabhavaneSu- bhavano - bhavanapati devomAM - paNa ane) [6] anuvRti - (1) sthita: 4:26 adhikAra sUtra (2) para popa. 4:32 kaparI zabdanI anuvRtti levI (3)zavasada 4:44 U [7] abhinavaTIkA - A mAtra bhavanapati nikAyanI sthiti jaNAve che -pUrve thI sthiti adhikAra to cAlu ja che - kapa) zabdanI anuvRtti hovAthI te jadhanya sthiti ja sUcave che. - daza hajAra varSa paNa pUrva sUtranI anuvRtti che. -bhavanapatinI utkRSTa sthiti A pUrvesUtra4:30,32,32mAM jaNAvelI ja che sUtranI lAghavatA mATe jadhanya sthiti ahIM alaga kahI che. U [8] saMdarbha$ Agama saMdarbhaH(1)bhomejjaannN jahaNNeNaM dasavAsasahassiyA * utta.a.36 gA. 218 (2) bhavaNavAsiNaM devANaM...kAlaThiI...jahaneNaM dasavAsasahassAiM prajJA-pa-4 sU.95/7 # tatvArtha saMdarbhaH- utkRSTa sthiti 3.4-pU.30,31,32 4 anyagrantha saMdarbhaH(1) bRhat saMgrahaNI-gAthA 4-pUrvArdha (2) kSetra loka prakAza sarga 13 gAthA 306 U [9] padhaH(1) bhavanapatinA deva keruM Ayu jadhanya jANajo varSa daza hajAra mAnI sUtra arthe dhArajo (2) padya bIjuM pachInA sUtra 4:46mAM Apela che Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA U [10]niSkarSa - A sUtrano niSkarSa sthiti prakaraNane aMte Apelo che. U J S S S S S (adhyAyaH4-sUtraH4che I [1]sUtrahetu- A sUtra vyantara nikAyanA devonI jadhanya sthiti jaNAvavAnA hetuthI racAyela che. [2] sUtra mULa-vyArA 2 1 [3]sUtra pRthapha-spaSTa ja che U [4] sUtrasAra - vyantaronI paNa-vyantara nikAyanA devonI paNa jadhanya sthiti daza hajAra varSa che.] [5]zabdajJAna:vyArA- vyantara devonI 2- paNa, (ane) U [6]anuvRtti - (1)ti : 4:32 adhikAra sUtra (2) para patromama. 4:31 thI mArA zabdanI anuvRtti (3)zavasadana, 4:44 U [7]abhinavaTIkA - A sUtra vantaronI jadhanya sthiti jaNAve che - vyantaronI utkRSTa sthiti have pachInA sUtra 4:37 mAM jaNAvI che - pUrve kahyA mujaba virSa -para-sthata nI anuvRtti cAlu che. -sUtranIlAghavatA mATe vyatara nI sthiti ahIM kahelI che. jethI daza hajAra varSa zabdanI anuvRtti cAlu rahe. -vyantaranI utkRSTa sthiti kahevAnI bAkI hovAthI mane ane vyArANAm no samAsa karela nathI. U [8] saMdarbhaH$ Agama saMdarbha(1)vntraannaaN jahaneNaM dasavAsasahassiyA * utta. a.36 gA. 219 (2)dvitIya pATha agrIma sUtre vartate # tatvArtha saMdarbhaH- utkRSTa sthiti .4-pU. 47 anya grantha saMdarbha- (1)bRhat saMgrahaNI gAthA-4 pUrvArdha (2)kSetra lokaprakAza-sargaH 1razloka 260 Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 145 adhyAyaH 4 sUtraH 47 U [9]padya(1) varSa daza hajAra keru Ayu vantara devamAM utkRSTa Ayu eka palyolama taNuM e sarvemAM (2) jadhanya che daza hajAra varSo bhavana vyaMtara deva taNA utkRSTI palyolama tyAM kaMIka jayotiSkonI vadhubhaNA [10]niSkarSa - sthiti prakaraNane aMte niSkarSa Apelo che. S S S S S S (adhyAyaH4-sUtraH40) U [1]sUtraraMtu bannara nikAyanA devonI utkRSTa sthiti jaNAve che U [2] sUtrAmULa "para/palyopaman [3]sUtra pRthaka- spaSTa ja che U [4] sUtrasAraH- [vAra devonI] utkRSTasthiti] eka palyolama che. U [5]zajJAnaHpaI- utkRSTa palyopama-palyopama U [6]anuvRtti(1)sthiti: 4:26 adhikAra sUtra (2)vyaktarANAm 4:46 zabdanI anuvRtti U [7]abhinavaTIkA- ahI sUtrakAra vantaronI sthiti jaNAve che -vyatara zabdanI anuvRtti pUrva sUtramAMthI lIdhI che. -para-utkRSTa,sthitinA vizeSaNa rUpe A zabda vaparAyo che. apasthiti no adhikAra cAlu hato te aTakAvIne utkRSTa sthiti jaNAvavA mATe ja ahIM pUrI zabdano prayojela che. -palyopama-palyopama,AyuSyanuM pramANa jaNAve che. ja devInuM AyuSya-vyantara nI devInuM utkRSTa AyuSya aDadho palyopama bhASyakAra maharSi jaNAve che. 0 [B]saMdarbhaH4 Agama saMdarbhaH(1) paliyopamamegaM tu ukakoseNa viyAhiyaM utta.a.36-gA. 219 (2)vANamaMtarANaM bhaMte kevaiyaM kAla Thii paNNattA ? goyamA jahanneNaM dasavAsa sahassAI ukakoseNaM paliopamaM * prajJA. pa.4-sU.100-1 *digambara AmnAya mujaba A sUtra apalyopamayi" che. a. 4/10 Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA ja anya grantha saMdarbhaH(1)deva tathA devI baMnenuM Ayu-kSetralokaprakAza-sargaH 12-zloka 260 (2)devAyu-bRhat saMgrahaNI gAthA-4 uttarArdha (3)devI-Ayu bRhat saMgrahaNI gAthA- uttarArdha U [9]padya-baMne padyo pUrva sUtra-46 sAthe kahevAI gayuM che. [10] niSkarSa - A sUtrano niSkarSa sthiti prakaraNane aMte kahavAze D D 0 0 0 0 (adhyAyaH4-ra48) D [1] rahetu- A sUtra thakI jayotiSka devonI utkRSTa sthiti jaNAve che U [2] sUtra mULaH- gotiSazASavam [3]sUtra pRthatim thim U [4]sUtrasAraH- [jayotiSka devonI] [arthAta sUrya-caMdranI utkRSTa sthiti eka palyolama thI kaMIka adhika che. 1 [5]zabdazAnaHjyotibAma- jayotiSka devonI dham kaMIka adhika, kaMIka vadhAre U [6]anuvRttiH(1) sthiti: 4:21 adhikAra sUtra (2) para panyopama-4:47 [7]abhinavaTIkA- jayotiSThonI utkRSTa sthitinuM sAmAnya kathana che chehave pachI kahevAnArA sUtromAM graha, nakSatra ane tArA nI utkRSTa sthiti nuM kathana hovAthI A sUtramAM jayotiSka no artha sUrya-caMdra ja karyo che. kema ke A sUtra mAtra sUrya ane caMdranI sthitine ja lAgu paDe che. 0 pUrvasUtra "parI sthiti palyopama' nI anuvRtti ahIM cAlu che. # sidhdhasenIya TIkAmAM jaNAve che ke- sUryadevanI utkRSTa sthiti 1 palyolama karatA 1000 varSa adhika hoya che ane - caMdra devanI utkRSTa sthiti 1 palyolama karatA 1,00,000 varSa adhika hoya che. $ jayotiSka devI-nuM AyuSya zrI sidhdhasenIya TIkAmAM jaNAvyA mujaba - aDadho palyolama upara 50,000 varSa adhika hoya che. - A kathana sAmAnya thI che vizeSa kathana prathAntara thI nIce mujaba che. [1]caMdranI devInuM utkRSTa Ayu aDadho palyopama upara 50,000 varSa che [2] sUryanI devInuM utkRSTa Ayu aDadho palyopama upara 500varSa che *digambara AmnAya mujaba A sUtra viMi 7 e pramANe che. Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 147. adhyAyaH 4 sUtraH 49 [3]grahonI devInuM utkRSTa Ayu palyopamache [4]nakSatronI devInuM utkRSTa Ayu sAdhika 1/4 palyopama kahyuM che. [5]tAraka devonI devInuM utkRSTa Ayu sAdhika 1/8 palyopama che. 1 [8] saMdarbhaH Agama saMdarbha- nokiyA...DivuM 3osevi miovaE vAsasayasahassabbhahiyaM prajJA. pa.4 sU. 101-1 # tatvArtha saMdarbhaH(1)jaghanya sthiti 4:1ra-dharU nadhanya, vAma: (2)grahonI sthiti grahaNA.4:49 (3)nakSatronI sthiti nakSatrI, 4:50 (4)tArAonI sthiti tArakANA 4:51 4 anya grantha saMdarbha1 sUrya-caMdranI sthiti-bRhat saMgrahaNI gAthA-7 2 praha-nakSatra tArA-bRhat saMgrahaNI gAthA-8 3 sUryAdinI devInI sthiti bRhat saMgrahaNI gAthA-9, 10, 11 4 kSetraloka prakAza sargaH25 zlo. 174thI 182 U [9]padya(1) -sUtra-48,49,50nuM saMyukata padyaH jayotiSka cakre candra sUrya AyuM gharatA palyanuM lAkhane vaLI sahasa-Adhine mAna dharatA varSanuM prahataNuM eka palya pUrU mAnavuM te sUtrathI nakSatramAMhi palya aradhu dhAravuM te mAnathI (2) A sUtranuM padya pUrve sUtra 4:47mAM kahevAI gayuM che. U [10]niSkarSa-A strano niSkarSa samagra sthiti prakaraNane aMte alaga Apelo che. 0 0 0 0 0 0 adhyAyaH4-sUtra:49) D [1]sUkahetu- A sUtra thakI grahonI utkRSTa sthiti jaNAve che [2]sUramULa-prANAne U [3]sUtra pRthakaHpraNAma - kam U [4]sUtrasAra-grahonI [utkRSTa sthiti]eka pilyolama nI che] digambara AmnAya mAM A sUtra nathI. Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA 0 [5]zabdajJAna - prahAma- grahonI, graha-jayotiSka devonI m -eka eka palyolama 1 [6]anuvRtti(1) sthiti: 4:21 adhikAra sUtra (2) popamaH-4:47 U [7]abhinavaTIkA - sUtrakAra maharSie pUrvasUtra mAM jayotiSka devonI sthitinuM vidhAna sAmAnyathI karyu prahANA- jayotiSka gRha vimAno mAM rahelA devonI sthiti - paraMtu temAM grahonI sthitino apavAda darzAvavA A sUtra racela che. # grahonI devInuM utkRSTa AyuSya aDadho palyolama che - parI popama sthiti nI anuvRtti pUrva sUtrothI cAlu che -jadhanya sthiti sUtra 4:53 mAM have pachI kahevAze. U [8] saMdarbha$ Agama saMdarbha-vimA DoLe patriovarmA prajJA 5:4202/12 4 anya grantha saMdarbha(1)brahata saMgrahaNI gAthA-8 (2) kSetra lokaprakAza sargaH25-zloka-177 U [9]padya(1) padya-paheluM pUrvasUtraH48 mAM apAI gayuM che (2) grahotaNI utkRSTI palyopama nakSatronI aDadhI gaNo utkRSTI tyAM tArAonI nakSatro thI che aDadhI 0 [10] niSkarSa- A sUtrano niSkarSa sthiti prakaraNane aMte Apelo che 0 0 0 0 0 0 (adhyAyaH4-sUtraH50) U [1]sUtranakSatronI utkRSTa sthiti ne A sUtra thakI jaNAve che U [2]sUtramULa "nakSatrAmavarSa U [3]sUtra pRthaka-nakSatrANAm - arthama [4] sUtrasAra-nakSatronI [utkRSTa sthiti)aDadho [palyopama che] *digambara AsnAyamAM A sUtra nathI. Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 149 adhyAya: 4 sUtraH 51 U [5]zabdazAnaH nakSatrANAma nakSatronI, nakSatra-jayotiSka devonI ama:- aDadho-[palyolama) U [6]anuvRttiH(1)sthiti: 4:21 adhikAra sUtra (2)parI patyopaman- - 4:47 U [7]abhinavaTIkA-pUrvesUtra4:48mAM jayotiSThadevonI utkRSTasthiti jaNAvI che, A sUtra teno apavAda karIne nakSatra jayotiSkanI utkRSTa sthiti alaga darzAve che. -nakSatra-jayotiSka devonI jadhanya sthiti sUtra mAM kahI che. -nakSatra-devInI utkRSTa sthiti sAdhika 1/4 palyopama nI kahI che. -gaIma evuM sUtra padapUrvanA palyopama zabda sAthe saMkaDAyela che. tethI sarvapalyopamaaDadhuM palyopama evo artha thAya che. - nakSatrANA-"azvinI-bharaNI AdinakSatronA jayotiSka devonI"evoartha samajavo. [8] saMdarbhaH4 Agama saMdarbhaH- navavikALe.... Da seLa addha patriovanaM * prajJA 5.4-jU. 20/ra7 4 anya grantha saMdarbha(1)bRhat saMgrahaNI gAthA-8 (2)kSetraloka prakAza-sargaH 25-zloka-179 U [9]padyaH(1)A padya sUtra 4:48 mAM apAI gayuM che (2) padya bIjuM sUtra 4:42 mAM apAI gayuM che U [10]niSkarSa - A sUtrane niSkarSa sthiti prakaraNane aMte Apela che T U TU TU T. adhyAyaH4-sUtraH51) [1]sUtrahetu-tArAonI utkRSTa sthiti ne A sUtra jaNAve che. U [2]sUtra mULaH "tArAmAM vAma: U [3]sUtra pRthaka-tAram - va: mA: U [4] sUtrasAra-[jayotiSThomAM tArAonI utkRSTa sthiti1/4 eTale ke 01 palyolama nI che. *digambara AmnAyamAM A sUtra nathI. Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA U [5]zabdajJAna tArAzAkhA tArAonI vatuma :-1/4 athavA vA U [6]anuvRttiH(1)sthiti: 4:26 adhikAra sUtra (2)para palyopaman - 4:47 U [7]abhinavaTIkA--jayotiSadevonI utkRSTa sthitinuM sAmAnya kathanapUrvesUtra 4:48 mAM karela che temAM tArA-jayotiSka devonI sthiti no apavAda A sUtra thakI jaNAve che. * tAravamaLA tArAonI-arthAta jayotiSkamAM je tArA vimAne che. temAM rahelA devonI ja vaturmAeTale cotho bhAga A zabda para panyopaman sthiti sAthe saMkaDAyela hovAthI teno cotho bhAga karatA palyopama utkRSTa sthiti evo artha thayo. $ jadhanya sthiti have pachInA sUtra 4:52 mAM kahelI che 4 tArA vimAnanI devInI utkRSTa sthiti sAdhika 1/8 palyolama nI che. U [8] saMdarbhaHAgama saMdarbhadI vimAne Dolei vIma patriovAM * prajJA5:4-. 202- 4 anya grantha saMdarbhaH(1) bRhat saMgrahaNI gAthA 8 uttarArdha (2)kSetra loka prakAza sargaH 25 zloka-181 U [9]padya(1) palya cothA bhAgamAM vaLI tArako sukha anubhave AThamA vaLI palya bhAge alpa Ayu bhogave (2) A padya pUrve sutra-4:46 mAM apAI gayuM che 1 [10]niSkarSa:- A sUtrano niSkarSa-sthiti prakaraNane aMte kahyo che. 0 0 0 0 0 0 0 (adhyAyaH4-ga para) [1]sUtrahetu:- A sUtra jayotiSa-tArAonI jadhanya sthiti jaNAve che U [2]sUtra mULaH- *jayAtvaSTamI: 0 [3]sUtra pRthaka-nathI tu aSTamALa: U [4]sUtrasAraH- [jayotiSkomAM tArA vimAnone devonI jadhanya sthiti * digambara AsnAyamAM tamArA e pramANe sUtra che. Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 151 adhyAyaH 4 sUtraH 53 [palyopamano AThamo bhAga eTale ke 1/8 palyopama che] U [5]zabdajJAnaHpacA-ochAmAM ochI sthiti] tu-paraMtu aSTamA:AThamo bhAga [1/8 palyopama] U [6]anuvRtti - (1)sthiti: 4:22 adhikAra sUtra (2) parA palyopamam-4:47 palyopamam 0 7i]abhinavaTIkA-A sUtra phakata tArAvimAnonA devonI jadhanya sthiti jaNAveche. - kanyA-jadhanyA, ochAmAM ochI. A padano saMbaMdha sthiti pada sAthe rahelo chearthAt jadhanya sthitine jaNAve che. aSTamA-AThamo bhAga. A pada palyopama sAthe saMkaDAyela che mATe palyopamano AThamo bhAga evo artha samajavo * tArA-vimAnanI devInuM jadhanya Ayu paNa 1/8 palyopama kaheluM che. U [8]saMdarbha4 Agama saMdarbhaH- nosayA.kigahanef vviThThamA * prajJA.4-jU. 202-2 4 anya grantha saMdarbhaH(1) bRhat saMgrahaNI-gAthA 8 (2) kSetra loka prakAza-sarga : 25-zloka 181 pUrvArdha U [9]padyaH(1) paheluM padya sUtra 4:51 mAM kahevAI gayuM che (2) tArAonI jadhanya che AThamo bhAga patyanI jayotiSka graha nakSatro che cotho bhAga palyanI 0 [10] niSkarSa - A sUtrano niSkarSa sthiti prakaraNane aMte Apelo che _ _ _ _ _ _ _ (adhyAyaH4-sUtraH53 1 [1]sUtrahetu- tArA sivAyanA zeSa jayotiSka devonI jadhanya sthiti kahevI. [2]sUtramULa-vatumakoSAgAma 0 [3]sUtra pRthakA-vatu: mALa: zeSAd U [4] sUtrasAra -tArA sivAyanA bAkInA [jayotiSkadevonI jadhanyasthiti arthAta 1/4 [palyopama che] Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA U [5]zabdajJAnaHvadhumA:cotho bhAga, 1/4, palyopama] zoSAgA bAkInA U [6]anuvRtti - (1)sthiti: 4:21adhikAra sUtra (2) parIpopama, 4:47 thI popaman nI anuvRtti (3)gadhanyAtvaSTamA: 8:thI gadhanyA (4)tiwALA:4:48 te adhikAranuM grahaNa karavuM [7]abhinavaTIkA- prastuta sUtra jayotiSThomAM tArA vimAna sivAyanA cAre jayotiSkonA devonI jadhanya sthiti rajU kare che. ja vApa:- cothobhAga-A pada palyopama sAthe saMbaMdhita che. tethI palyopamano cothobhAga eTaleke 1/4 athavA Oaa palyopama ja zALA:- ahIM jayotiSka devonI anuvRtti cAle che. temAM pUrva sUtramAM tArAonI jadhanya sthiti kahevAI che tethI A sUtramAM tArA sivAyanA bAkInA jayotiSkonI jadhanya sthitinuM grahaNa thaze. - bAkInA eTale kayA kayA? pUrva sUtra 4:23 mA jayotiSkonA pAMca bheda kahyA che tethI bAkInAmAM sUrya-caMdra-grahanakSatra e cArano samAveza thaze. 1- sUryanI jadhanya sthiti TIkAmAM to prahanakSatra nI jadhanya sthitinoja ullekha che sUrya-caMdrano ullekha nathI. granthAntara thI ahIM traNa vigato spaSTa karavI paDaze # sUrya nA indrane jadhanya sthiti hotI ja nathI # sUrya vimAnanA anya devonI jaghanya sthiti 1/4 palyopama che # sUrya vimAnanI devInI jadhanya sthiti paNa 1/4 palyopama che. -2 caMdravimAnanI jadhanya sthitiH - sUrya vimAna mAM jaNAvyA mujaba caMdra vimAnano paNa TIkAmAM ullekha nathI tethI te viSayamAM traNa bAbato kahI. # caMdra vimAnanA Indrane jadhanya sthiti hotI ja nathI $ caMdra vimAnanA anya devonI jadhanya sthiti 1/4 palyopama che 4 caMdu vimAnanI devIonI jadhanya sthiti 1/4 palyopama che. -3 graha ane nakSatra nI jadhanya sthiti 4 graha vimAnanA devo tathA devI baMnenI jadhanya sthiti 1/4 palyopama che. 4 nakSatra vimAnanA devo tathA devI baMnenI jadhanya sthiti 1/4 palyopama che. noMdha -TIkAkAre jadhanya sthiti mAM mAtra graha-nakSatrono ja ullekha karyo che. Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAyaH 4 sUtraH pa3 153 U [8] saMdarbhaH$ Agama saMdarbhaH(1) navA vimA....ganenuM varSamAM paznovAM prajJA, 54. 202-11 (2)gaha vimANe...jahanneNaM..caubhAga paliovamaM * prajJA.pa.4-sU.101-19 ja anya grantha saMdarbhaH(1) bRhat saMgANI-gAthA 11 uttarArdha (2) kSetra loka prakAza-sargaH 25-zloka 176 thI 182 [9padyaH(1) tArako viNa cAra sthAne alpa Ayu jANo palya cotho bhAga INa vidha sUtra bhAva vicArajo (2) A padya pUrva sUtra 5ra mAM apAI gayuM che U [10]niSkarSa - sUtra 4:22 thI 4:5 re sAmAnya rIte pratyeka sUtranA aMte niSkarSa ApavAnI vicAraNA hatI, chevaTe samAna evA traNa-cAra sUtrone aMte saMyukata niSkarSa Apelo che paNa A adhyAyamAM sUtra 29thI pa3 e pacIsa sUtromAM mAtra eka ja viSaya che devonuM Ayu(sthiti)tethI nAchUTake 2pa-2pasUtrono niSkarSa sAthe lIdho che. prathama dRSTie to evo vicAra thAya ke devonA AyuSyanuM pramANa e vaSiyamAM niSkarSa zuM hoI zake? to paNa be muddA vicArela che -1 10000 varSa thI 33 sAgaropamano gALo darzAvyo eTale A sukha ke duHkha ochAmAM ochA 10000varSaTakavAnA duHkhamAMthI mukita maLavAnI nathI ane A kahevAtu sukha paNa kSaNika che-nAzavaMta che zAzvata nathI. vaLI jeo 33 sAgaropamane anuttara sukha mAne che te devo mATeto mokSanI ADarUpe ja A jabbarajasta lAMbo gALo pasAra thavAno che. A rIte A Ayu sthiti eka dIvAdAMDI rUpa che mokSa meLavavA manuSya janma jarUrI che. A dIvAdAMDI ApaNane mAnava bhava keTalo dUra tenuM pramANa darzAve che. -2 deva-devInA Ayuno taphAvata paNa eka jabaro saMdeza Ape che jema ke -saudharma devalokanuM utkRSTa AyuM 2 sAgaropama, tyAMnI parigRhItA devInuM Ayu utkRSTa thI 7 palyolamanuM che to eka devane tenA AyuSya kALamAM keTalI devI badalAze? sAmAnya gaNita che 10koDAkoDI palyolameekasAgaropama thAya eTale ke karoDodevIbadalAya jAyahavejo jIvane eka bhavamAM karoDo suMdara patnI maLavA chatAM bhogonI tRpti na thaI to ekAda-be strI vaDe zuM tRpti thavAnI? mATe kharuM sukha bhogamAM nathI paNa tyAgamAM che- te niSkarSa A AyuSyanA pramANa jaNAvatA sthiti prakaraNa thI thAya che mATe tyAga dharmane prAdhAnya ApI manuSyabhava sArthaka karI mokSane mATeja puruSArtha karavoH (adhyAya-4-samAMta) Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 krama 3 4 5 S 9 8 9 10 11 12 13 14 15 16 sUtra devAzcaturnikAyAH tRtIyaH pIta lezya: tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA pariziSTaH1 - sUtrAnukrama dazASTapaJcadvAdazavikalpA : kalpopapanna paryantAH indrasAmAnika trAyastriMzapAriSAdyAtmarakSalokapAlAnIka. - trAyastriMzalokapAlavarjyA vyantara jyotiSkAH pUrvayordvandrA pItAnta lezyA: kAyapravIcArA A aizAnAt zeSAH sparzarUpazabdamana: pravIcArA dvayordvayoH pare'pravIcArAH bhavanavAsino'suranAgavidyutsuparNAgnivAtastanito. vyantarAH kinnara kiMpuruSamahoragagAndharvayakSarAkSasabhUta pizAcA: jyotiSkA : sUryAcandramaso grahanakSatraprakIrNatArakA ca merupradakSiNA nityagatayo nRloke tatkRta: kAlavibhAgaH bahiravasthitAH pRSThAMka 5 8 10 13 16 18 24 26 29 35 38 44 50 53 58 53 Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa:1 155 pariziSTa 1 - sUtrAnukrama sUtra pRSThaka vaimAnikAH kalpopapannAH kalpAtItAzca uparyupari saudharmazAna sAntatkumAramAhendra brahmaloka lAntaka mahAzukra sahasrAreSvAnataprANatayorAraNAcyutayornavasu-praiveyakeSu, 74 sthitiprabhAvasukhadyutilezyAvizuddhIndriyAyAvadhiviSayato'dhikAH 81 gatizarIraparigrahAbhimAnatohInAH pItapadmazukalalezyA dvivizeSeSu prAg praiveyakebhyaH kalpA: brahmalokAlayA lokAntikAH sArasvatAdityavahnayaruNagardatoyatuSitAvyASAdha maruto'riSTAzca vijayAdiSu dvicaramAH aupapAtikamanuSyebhyaH zeSAstiryagyonayaH sthitiH bhavaneSu dakSiNArdhAdhipatinAM palyopamamaya'm zeSANAM pAdone asurendrayoH sAgaropamamadhike ca saudharmAdiSu yathAkramam Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15s 118 1 20 1 23 1 27 130 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA pariziSTaH1 - sUtrAnukrama pRSTha sAgaropame 117 adhike ca saptasAnatkumAre vizeSatrisaptadazaikAdazatrayodazapaJcadazabhiradhikAni ca AraNAcyutAdUrdhvamekaikena navasu praiveyakeSu vijayAdiSu. aparA palyopamamadhikaM ca sAgaropame adhike ca parataH parataH pUrvApUrvAnantarA nArakANAM ca dvitiyAdiSu dazavarSasahasrANi prathamAyAm bhavaneSu ca vyantarANAM ca parA palyopamam jyotiSkANAmadhikam grahANAmekam 133 135 128 143 144 145 14 nakSatrANAmardham 148 148 tArakANAM caturbhAgaH jadhanyA tvaSTabhAgaH caturbhAgaH zeSANAm 150 151 Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa:2 1pa7 ma pRSTha 118 133 130 114 127 para 107 pariziSTa:2-makArAdi sUtrakama sUtra adhike ca adhike ca aparApalyopamamadhikaM ca asurendrayoH sAgaropamamadhikaM ca AraNAcyutAdU rdhvamekaikena navasu praiveyakeSu. indrasAmAnikatrAyastriMzapAriSAdyAtmarakSalokapAlA- 4 uparyupari aupapAtika manuSyebhyaH zeSAstiryagyonayaH kalpopapannAH kalpAtItAzca kAyapravIcArA A ezAnAt gatizarIraparigrahAdabhimAnato hInA: grahANAmekam caturbhAgaH zeSANAm jadhanyA tvaSTabhAgaH jyotiSkAH sUryAzcandramaso grahanakSatraprakIrNatArakAca jyotiSkANAmadhikam tatkRtaH kAlavibhAgaH tArakANAM caturbhAgaH 70 pA 147 151 15 5O 146 58 149 Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 * 4 4 . . . . ' ' 148 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA pariziSTaHra-makArAdi sUtrakrama sUtra | Rais | pRSsis tRtIyaH pItalezyaH trAyastriMzalokapAlavA vyantara jyotiSkAH dazavarSasahasrANi prathamAyAm dazASTapaJcadvAdazaviSalpA: kalpopapannaparyantAH 3 devAzcaturnikAyAH nakSatrANAmardham nArakANAM ca dvitIyAdiSu 138 parata: parata: pUrvApUrvAnantarA parApalyopamam pare'pravIcArA: pItapadmazuklalezyA dvitrizeSeSu pItAntalezyAH pUrvayordIndrA prAg praiveyakebhyaH kalpAH bahiravasthitiAH brahmalokAlayA lokAntikAH bhavanavAsino'suranAgavidyutasuparNAgnivAtastani. bhavaneSu ca 143 bhavaneSu dakSiNArdhAdhipatInAM palyopamamaya'm 135 145 * - * - 111 Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 2 159 bha 38 pa3. 105 1 23 SS 43 144 44 28 45 112 pariziSTaH2-akArAdi sUtrakrama sUtra sUtrAMka | pRSThaka merupradakSiNA nityagatayo nRloke 14 vijayAdiSu dvicaramAH vizeSatrisaptadazaikAdazatrayodazapaJcadazabhira.vaimAnikAH vyantarAH kinarakiMpuriSamahoragagAndharvayakSa rAkSasa. 12vyantarANAM ca zeSAH sparzarUpazabdamana:pravIcArA dvayordvayoH zeSANAM pAdone saptasAnatkumAre sAgaropame sAgaropame sArasvatAdityavahnayaruNagardatoya tuSitAvyAbAdha. 26 saudharmAdiSu yathAkramam saudharmezAnasAnatkumAra mAhendra brahmaloka lAntaka mahAzukrasahanAreSvAgataprANatayorAraNAcyutayornavasu sarvArtha siddhe ca sthitiH sthiti prabhAva sukhadyuti lezyA vizuddhIndriyA.- 21 48 1 20 117 48 132 100 116 74 110 Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 sUtrAGka 2 4 7 13 20 25 26 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 pariziSTaH3 zvetAmbara-digambara pAThabheda svetAmbara sUtra pAThaH sUtrAGka 2 tRtIyaH pIta lezya: IndrasAmAnikatrAyastriMpAriSadyA. pItAnta lezyA: zeSAH sparzarUpazabdamanapravIcArA 8 dvayordvayoH 12 jyotiSkAH sUyAzcandramaso grahanakSatra prakIrNatArakAca bhavaneSudakSiNArdhAdhipatInAM palyopamamarthyama zeSANAM pAdone asurendrayoH sAgaropamamadhikaM ca saudharmAdiSuyathAkramam saudharmezAna sAnatkumArAhendra brahmaloka lAntaka mahAzukra sahasrAreSvAnata prANatarAraNA-cyutayornavasupraiyakeSu vijaya vaijayantAparAjiteSu sarvArthasiddhe ca brahmalokalayA lokAntikA: 24 sArasvatAditya vahanyaruNa gardatoya tuSitA 25 vyAbAdhamarutaH (ariSTAzca) aupapAtikamanuSyebhyaH..... sthiti: sAgaropame adhike ca saptasAnatkumAre virzaSatrisaptadazaikAdazatrayAdeza paJcadazabhiradhikAni ca AditastriSu pItAntozyA: indrasAmAnika trAyastriMzapAriSadA. sUtraM nAsti zeSAH sparzarUpazabdAmana: pravIcArA: jyotiSkA: sUryAcandramasau grahanakSatraprakIrNakatArakAca saudharmezAna sAnatkumAra mAhendra brahmabrahmottara lAntavakApiSTa zukramahAzukrazatAtara sahasrAreSvA nataprANata yorAraNAcyutayArna vasu graiveyakeSu vijaya vaijayanta jayandya parAjiteSu sarvArthasiddhau ca brahmalokAlayA laukAntikA: sthitisuranAgasuparNadvIpa zeSANAM sAgaropama tripalyopamArddhahInamitA: aupapAdika manuSyebhyaH.... 28 sthitisuranAgasuparNadvIpa zeSANAM sAgaropamatripalyopamArddhahInamitA: 27 19 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA 26 svetAmbara sUtrapAThaH sUnAsti sUtra nAsti sUtranAsti saudharmezAnayoH sAgaropame'dhike 30 sAnatkumAramAhendrayoH sapta 31 trisaptanavaikAdaza trayodaza paJcadazabhiradhikAni tu Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa:3 1 61 sUtrAGka svetAmbara sUtra pAThaH sUtrAGka svetAmbara sUtra pATha: AraNAcyutAdUrdhvamekaikena navasu praiveyakeSu 32 AraNAcyutA dUrdhvamekaikena vijayAdiSu sarvArtha siddhe ca nvasupraiveyakeSuvijayAdiSusarvArthasiddhau ca aparA palyopamamadhikaM ca aparA palyopamamadhikam sAgaropame sUtranAsti adhike ca sUtranAsti parApalyopamam parApalyopamamadhikama jyotiSkANAmadhikamam 40 jyotiSkANAM ca grahANAmekam sUtranAsti nakSatrANAmadharmam sUtranAsti tArakANAMcaturbhAgaH sUtranAsti jadhanyAtvaSTabhAgaH tadaSTabhAgo'parA caturbhAga: zeSANAm sUtranAsti sUtranAsti lokAntikAnAmaSTau sAgaropamakaNi sarveSAm a. 4/11 Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA zvetAmbara -digambara pAThabheda-spaSTIkaraNaHsUtra 2- TvetAmbara paraMparA mujaba jayotiSkane phakata pItalezyaka kahyA che jayAre digambaro tene kRSNAdi cAre vezyAvALA mAne che. sUtraH4- pariSadya ne sthAne digambaro pariSadra mAne che. sUtraH7- A sUtra digambaroe teonA bIjA mAhitIstrApuM sUtra sAthe joDI dIdhela che sUtra:- yoddho:pAThane digambaro e svIkArela nathI. sUtra 13-rUzvandramone sthAne dvivacanAnsa evo sUryAsI prayoga digambara AmnAyamAM thayo che temaja prA zabdane badale prAIjha zabda prayoga karelo che. sUtra 20bAra devaloka ne badale digambaro soLa devaloka mAne che. jemAM brahma-wfpaSTazu-tAra e cAra vadhArAnA che. sUtra 25- Tonti: ne badale traunta: prayoga karela che. sUtra 26-TvetAmbara paraMparAmAM ATha tathA nava baMne bheda lokAntikanA svIkArelA che jayAre lokAntika mata nAmaka bhedane digambaro svIkAratA nathI sUtraH 28-papati ne sthAne papa zabda che jo ke A rIte te ne sthAne Tu no ullekha aneka sthaLe digambaro e karela che. sUtra 29-sthiti: zabda sAthe digambara matAnusAra nI asurakumArAdinI sthiti joDelI che. sUtraH 30-31-3ra A traNe sUtro zvetAmbara paraMparAnusAra Agama sidhdhAMta mujaba racAyelA che. je aMge digambaramatamAM "sUtra nathI' ema je jaNAvela che, tyAM mULa hakIkata e che ke teonI mAnyatAnusAra nI sthiti teonA sUtraH 28 mAM kahevAI gaI che. sUtra:33-34-35-digambara AmnAya mujaba A traNe sUtro-sUtraramAM eka sAthe goThavAyelA che. sUtra 36-digambaro mATe kalpanI sthiti paNa sAta sAgaropama jaNAve che. sUtra 37- mahendra kalpanI sthiti jaNAve che tethI vizeSa zabda mukela che. je kathana digambaro e pUrva sUtramAM karela che. paNa tyAM kiciMta mAnyatA bheda che. sUtra 38-sarvArthasiddha ne sthAne digambaro sarvArthasiddha pada mAne che. sUtraH39-2 no prayoga digambara matamAM nathI. sUtraH40-41 digambara matamAM nathI sUtraH47-48 dham zabda digambara mata mujaba pUrva sUtra sAthe joDAyela che sUtra49-50-51 prahAdi traNa vaimAnikonI sthiti digambara mate varNavela nathI sutrApara- ahIM mAtra zAdika pheraphAra che. sUtraH53- digambaro svIkAratA nathI. -digambaramatAnusAra sUtraH4ra mAMlokAntikadevonI sthiti je zvetAmbara paraMparAmAM mAnya ja che paNa sUtra nathI. Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa:4 163 pariziSTa-4 Agama saMdarbha Agama saMdarbha pRSTha | sUtrAMka Agama saMdarbha pRSTha sUtrAMka 2 2 sthAnA sUtranA saMdarbho aupapAtika sUtranA saMdarbha 4 ! 41-1(15),4(18) 16 2 1-1 sezyA 20 43-11 79 adhikAra- 10 saMkSepa samaja:- pahelo aMka sUtrano 4 3/1/134-8thI15 sUcaka che ane pachIno aMka 4 4/1/248 16 peTA sUtra sUcave che. 6 2/3/94-1thI18 jIvAjIvAbhigama sUtranA saMdarbho 7 1/1/pa1 1 3/1/114 devAdhikAra. 14 3/2/177-10, 11 10 2/4/116 34 16 3/2/177-21 25 8/- 23-5 21 3/2/ra 19 29-684-81 103 21 3/2/217- 28-623 103 22 3/2/215 thI 219 ,213 90 282385-2 109 saMkSepa samaja:- uparokata aMkomAM 23 3/1/115-7,8 93 prathama aMka sthAnano nirdeza kare che 28 1-31 109 bIjo aMka udezAno ane trIjo 30-31 3/1/118 thI 120 113 aMka sUtrano nirdeza kare che. bhagavatI sUtranA saMdarbho saMkSepa samaja:-pahelo aMka prati 1 2/7/1 pattino bIjo aMka udezAno ane 15 12/6455 trIjo aMka sUtrano sUcaka che 15 11/11/424-4 - 2 prajJApanA sUtranA saMdarbha 17) 20/8/682-3 1/38-1 saMkSepa samaja:- prathama aMka zatakane 3] 138-2,3,4, sUcave che. bIjo aMka uddezAne 5 | 2/47-3 ane trIjo aMka sUtrane sUcave che 5 2/50-3 Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 sUtrAMka Agama saMdarbha pRSTha prajJApanAsUtra saMdarbha-cAlu 8thI10 34/323-1,2 11 1/38-2 12 1/38-3 13 1/38-4 18 1/38-5 19 153-2,9 20 3125-11 2/51thI53 22 24 |2/53-14 96 24 2/53-11 9 27 15/201-24 106 29 110 495-7 30-31 4/95-7thI31 113 32 495-13 115 33 4/102-1 117 42 4/102-7,8,9 132 43-44 494-4,7,10 138 -13,16,19 45 4295-7 47 4/100-1 48 4/101-10 49 4/101-19 50 4/101-27 51 4/101-33 4/101-1 4|101-19 4/101-19 52 53 53 37 44 49 para 71 73 26 90 143 145 147 148 149 150 151 153 153 saMkSepa samajaH- prathama aMka pada sUcave che bIjo aMka sUtrano sUcaka che tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA sUtrAMka Agama saMdarbha pRSTha 15 jaMbudrIpa prajJapti no saMdarbha 6 135-1thI14 dara saMkSepa samajaH-prathama aMkavakSaskAra no sUcaka che. bIjo aMka sUtrano sUcaka che dazavaikAlika no saMdarbha 28 4/1 109 saMkSepa samaja:- prathama aMka adhyayana no che bIjo aMka sUtrano che uttarAdhyaya no saMdarbha |36/171 36 221 36 222 36/223 28 34 35 3 37 38 39 40 41 42 36/225thI243 43-44 36/161-162 45 |36/218 46 36|219 47 36219 saMkSepa samajaH-prathama aMka adhyayanano sUcaka che,bIjo aMka sUtrano sUcaka che anuyoga dvAranA saMdarbha 20 103-14 36/224thI243 36/233thI243 36 221 362223 |362224 109 132 132 133 134 137 138 133 134 137 141 143 144 145 79 saMkSepa samajaH-prathama aMka sUtrano che Desa pachIno aMka peTA sUtrano che. Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-5-sthiti-AyupramANa [1] bhavanapati nikAyanA devonuM AyuSya krama | bhavanapati-deva utkRSTAyu 1dakSiNa-zreNi camarendra 1-sAgaropama 2uttarazreNi balIndra sAdhika-sAgaropama 3 dakSiNa-zreNi camarendra bAkInI nava nikAya 1 palyopama 4uttarazreNicamarendra bAkInI nava nikAya 1 palyopama jadhanyAya 10,000 varSa 10,000 varSa 10,000varSa 10,000varSa - [2] bhavanapati nikAyanI devInuM AyuSya krama | bhavanapati-devI | utkRSTAyu 1dakSiNa-zreNi camarendranI devI kApalyopama 2 uttarazreNi balIndranI devI jApalyopama 3 dakSiNa-zreNi camarendrasivAya nAbAkInI nava nikAyanI devI mA palyopama 4 uttarazreNibalIndra sivAya nA nava nikAya nI devI 1 palyopama jadhanyAyu 10,000 varSa 10,000 varSa 10,000varSa 10,000varSa vyaMtara nikAya -deva -devI [3yaMtara nikAyanA deva-devInuM AyuSya utkRSTAyu 1 palyopama nA palyopama jadhanyAya 10,000 varSa 10,000 varSa [4]jayotiSa nikAya-devonuM AyuSya krama jayotiSka deva utkRSTAyu 1 caMdra 1palya. 1lAkha varSa 2 sUrya 15lya.1000varSa 1palyopamAM 4 nakSatra nA palyopama Oaa palyopama jadhanyAya vApalyopama vApalyopama vApalyopama vApalyopama 1/8palyopama che tArA da Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA [pavaimAnika devonuM AyuSya ? he che ja C 0 0 kema vaimAnika devo 1-saudharma kalpanA deva raIzAna kalpanA deva 3 3-sAnakumArakalpanA deva 4-mahendrakalpanA deva pa-brahmalokakalpanA deva 6-lAMka kalpanA devA 7-mahAzukra kalpanA deva 8 8-sahasrarakalpanA deva 9 19-Anata kalpanA deva 10 10-prANata kalpanA deva 11 11- AraNa kalpanA deva 12 12- azruta kalpanA deva 13 1-sudarzana caiveyakanA deva ra-supratiSTha raiveyakanA deva 15 3-manoramaraiveyakanA deva 16 4-sarvato bhadra raiveyakanA deva pa-suvizALa raiveyakanA deva -saumanasa raiveyakanA deva 19 | 7-sumanasa raiveyakanA deva ! 8-priyaMkara raiveyakanA deva 9-Aditya raiveyakanA deva 22 ( 1 vijaya anuttaranA deva | ravaijayaMta anuttaranA deva 24 | 3 jayanta anuttaranA deva aparAjita anuttaranA deva 26 sarvArthasidhdha anuttaranA deva utkRSTAyuM jadhanyAyuM 2 sAgaropama / 1-palyolama sAdhika-rasAgarA, sAdhika-15lyo. 7sAgaropama 2-sAgaropama sAdhika7-sAgaro. sAdhika-rasAgaro, 10 sAgaropama | 7-sAgaropama 14 sAgaropama / 10sAgaropama 17 sAgaropama / 14sAgaropamAM 18 sAgaropama vasAgaropama 10 sAgaropama 18sAgaropama 20 sAgaropama / 19sAgaropama 21 sAgaropama 20 sAgaropama 22 sAgaropama 21sAgaropama 23sAgaropama | 22sAgaropama 24sAgaropama | 23sAgaropama 25 sAgaropama | 24sAgaropama 2 dasAgaropamAM 2pasAgaropama 2sAgaropama | rasAgaropama 28sAgaropama 27sAgaropama rasAgaropama 28sAgaropama 3 sAgaropama rasAgaropama 31sAgaropama 3 sAgaropama 33sAgaropama 31sAgaropama 33sAgaropama 31sAgaropama 33sAgaropama ! 31sAgaropama 33sAgaropama 31sAgaropama 33sAgaropama ! 33 sAgaropama Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 7 jadhanyAya OApalyopama [] jayotiSka nikAyanI devI nuM AyuSya krama jayotiSka devI, utkRSTAyu 1 caMdra vimAnanI devI vApalyopama upara 5 hajAra varSa ra sUrya vimAnanI devI vApalyopama upara 500varSa 3 graha vimAnanI devI vagApalyopama nakSatra vimAnanI devI sAdhika vApalyopama tArA vimAnanI devI sAdhika 1/8palyopama vApalyopama vApalyopama vApalyopama 1/8palyopama [7]vaimAnika nikAyanI devI nuM AyuSya krama | vaimAnika devI utkRSTAyu jadhanyAyuM 1 saudharma-parigRhItA devI | 7 palyopama 1 palyopama 2 saudharma-aparigRhItA devI 50 palyopama 1 palyopama 3 izAna-parigrahatA devI ! 9 palyopamAM sAdhika-1 palyopamAM 4 izAna-aparigRhatA devI ! papa palyopama sAdhika 1 palyopamAM [8]nArakInA AyuSya nuM pramANa krama nArakI jIvo | utkRSTAyuM 1ratnaprabhA narakanA jIvo | 1-sAgaropama zarkarA prabhA narakanA jIvo | 3-sAgaropama 3vAlukA prabhA narakanA jIvo | 7-sAgaropama 4paka prabhA narakanA jIvo 10-sAgaropama padhUma prabhA narakanA jIvo | 17-sAgaropamAM kAnamaprabhA narakanA jIvo | 22-sAgaropama 7mahAtama:prabhA narakanA jIvo 33-sAgaropama jadhanyAyuM 10000varSa 1-sAgaropama 3-sAgaropama 7-sAgaropama 10-sAgaropama 17-sAgaropama 22-sAgaropama noMdha:- A utkRSTa ke jadhanyAyu narakabhUmine sAmAnyathI AzrIne che. bAkI tenA pratara dITha jaghanya ke utkRSTa Ayu mATe adhyAyaH 3 - sUtra 6 tathA adhyAyaH4-sUtra43nI abhinavaTIkA jovI Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA tiryaMconA AyuSyanuM pramANa utkRSTAyu jadhanyAyuM krama tiryajIva beindriya sUkSma ekendriya aMtarmuhUrta bAdara pRthvIkAya 22000 varSa bAdara aplAya 7000 varSa bAdara teukAya traNa ahorAtra bAdara vAyukAyA 3000varSa pratyeka vanaspatikAya 10000varSa 12varSa te indriya 4 divasa caurindriya mAsa paMcendriya garbhaja jaLacara koDa pUrva varSa paMcendriya garbhaja uraparisarpa kroDa pUrva varSa paMcendriya garbhaja bhUja purisarpa kroDa pUrvavarSa paMcendriya garbhaja catuSpada 3 palyopama paMcendriya garbhaja khecara 5 palyopama nI asaMkhyAta mo bhAga | paMcendriya saMmUrNima jaLacara kroDa pUrva varSa paMcendriya saMmUrNima catuSpada 84000 varSa paMcendriya saMmUrNima khecara 72000 varSa paMcendriya saMmUchima uraparisarpa pa30 varSa paMcendriya saMmUrNima 42000varSa bhUja purisarpa aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta 10 12 13 16 aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta manuSya-AyunuM pramANa manuSya 1 garbhaja manuSya ( 2 saMmUrNima manuSya utkRSTAyu 3palyopama aMtarmuhUrta jadhanyAyuM aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 169 kalapratimAjInI saMkhyA 480 480 480 480 120 120 120 14040 pariziSTa: zAzvatA caityo tathA pratimAjIonuM yaMtra krama sthAna caitya pratyeka caitya pratimAjI 1. meru parvata-bhadrazAla vanamAM 120 -naMdana vanamAM 120 -saumanasa vanamAM 120 -pAMDuka vanamAM 120 -cUlikA upara 1 20 2 uttara kuMTumAM 1 20 3 deva karamAM 120 4 jaMbU vRkSa parivAra 117 120 -madhyanuM jaMbU vRkSa 1 -pharatA jaMbU vRkSa 108 | -bAhaya vanamAM 8 5 zAlmanI vRkSa parivAranA 117 | 1 20 -madhyanuM zAlmanI vRkSa 1 -pharatA zAlmanI vRkSa 108 -bAhaya vanamAM 8 gadattA parvata upara | 4 | 120 7 nAnA dUho maLe 120 | uttara keramAM - 5 devakuMramAM-5 | kaMcana giri upara 200 1 20 | -uttara karamAM-100 -devakurumAM - 100 9 diggaja parvato upara | 8 120 10 yamakAdi cAra parvata 4 120 -- saravALo AgaLa laI gayA 479 1 2) 14040 480 1 20 - 1) 24000 960 480 pa7480 Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17) tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA { sthAna caitya pratyekacaitye kula pratimAjInI pratimAjI saMkhyA pa7480 1 20 120 120 120 120 12 1 20 120 saravALo AgaLa lAvyA. 479 moTA kuMDa-ra -sItA prapAta kuMDa madhye -sItodA prapAtakuMDa madhye mahAvideha kSetramAM-32 vijayanA 32 vaitADhaya 32 -3ra vijayanI 64nadInA kuMDo 4 -16 vakSarakAra -12 aMta naMdI bharatAdi varSakSetromAM -pratyeka kSetranI be nadInA kuMDo 12 -bharatano dIrghavaitADhaya-airAvatano dIrghavaitADhaya -vRtta,vaitADhayada-varSaghara parvatomAM moTA - dUdha parvatanA phUTa upara 3840 7680 1920 1440 120 120 13 1440 120 120 120 120 120 120 480 14 120 120 720 720. 635 120 76200 1270 jaMbudvipamAM kula dhAtakI khaMDamAM - 1272 jaMbUddhiparvata pUrva ghAtakI khaMDamAM 35 pazcima ghAtakI khaMDamAM 635 isukAra parvata para ardhapuSkaravara dvIpamAM -122 -jaMbUdvipanI jemaja-pUrvamAM 35 puSkarArthanA pazcimamAM 635 isukAra parvata para -saravALo AgaLa laI gayAM 120 120 1,52,400 240 1270 120 1 20 120 1,52,400 240 3,81,480 3179 Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 171 sthAna caitya pratyekacaitye kula pratimAjInI pratimAjI nI saMkhyA 13,81,480 3 4 120 120 120 480 S6 11 12 3,81,960 para 124 448 -saravALo AgaLa lAvyA- 3179 -mAnuSottara parvata upara aDhI dvIpamAM kula caitya 3183 -AThamA naMdIzvara dvIpedviIpamAM Avela jinAlaya -dadhimukha parvata para-[4] -aMjanagiri para -[1] -ratikara parvata para-[8. eka dizAmAM Avela [13] cAre dizA maLIne 13*4=para -cAre dizAmAM rAjadhAnInA 16 -1pamAM kuMDala dvIpe- 21 mAM rUcaka dvIpetIrthAlokamAM rahelA caityo 3259 1 20 [ 1 24 1920 496 496 3,91,320 124 vyaMtara asaMkhyAta asaMkhyAta 180 ke 180 | asaMkhyAta asaMkhyAta jayotiSka noMdhaH- vyattara ane jayotiSkamAM asaMkhyAta jinAlaya hovAthI tenI AMkaDAkIya saMkhyAgaNanA thai zake nahIM Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10ra tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA A adholokanA bhavanomAM jinacaityonI saMkhyA krama adholokamAM sthAna jina caitya pratyeka caitye kula jina saMkhyA pratimA | pratimAnI saMkhyA asurakumAra 44,00,000 | 180 11,para,00 -dakSiNamAM 34lAkha -uttaramAM 30 lAkha nAgakumAra 84,00,000 | 180 15,12,000 -dakSiNamAM 44lAkha -uttaramAM 40 lAkha suvarNakumAra 72,00,000 180 12,96,000 -dakSiNamAM 38lAkha -uttaramAM 34lAkha vidyutakumAra 76,00,000 180 13,68,000 -dakSiNamAM 40lAkha -uttaramAM 3 lAkha agnikumAra 76,00,000 180 13,68,000 -dakSiNamAM 40lAkha -uttaramAM 3lAkha dvIpakumAra 76,00,000 180 13,68,000 -dakSiNamAM 40 lAkha -uttaramAM 36 lAkha udadhikumAra | 76,00,000 / 180 13,68,000 -dakSiNamAM 4 lAkha -uttaramAM 3lAkha dizikumAra 76,00,000 180 | 13,68,000 -dakSiNamAM 40lAkha -uttaramAM 3lAkha vAyukumAra 96,00,000 ! 180 17, 28,OOO -dakSiNamAM pa0lAkha -uttaramAM4 lAkha 1) svanitakumAra | 76,00,000 180 | 13,68,000 dakSiNamAM 40lAkha uttaramAM 3lAkha 8 kula saMkhyA 7,72,00,00d 180 138960,00,000 Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 173 udgalokanA zAzrvata caityonI saMkhyA krama urdhvaloka caitya saMkhyA pratyeka caitya pratimA kulajina pratimAjI 1 saudharma kahyuM 2 IzAna kalpa 3 sAnakumAra kalpa 4 mAhendra kalpa 5 brahmaloka kalpa 6 lAMtaka kalpa 7 mahAzukra kalpa 8 sahastrAra kalpa 9-10 Anata-prANata kalpa 11 12AraNa-arcyuta kalpa 32,00,000 [ 180 57,60,00,000 28,00,000 180 50,40,00,000 12,00,000 | 180 21,60,00,000 8,00,000 14,40,00,000 4,00,000 | 180 7, 20,00,000 50,000 90,00,000 40,000 180 72,00,000 da,OOO 10,80,000 180 72,000 300 180 pa4,000 180 180 400 111 naiveyaka prathama trika raiveyaka bIjI trika raiveyaka trIjI trika pAMca anuttara udgaloka kula saMkhyA 107 100 | 120 120 13,320 12,840 12,000 | 120 soo 152,94,44,760 120 | 84,97,023 1 udgaloka 2 adholoka 3 tIchaloka kula saMkhyA kula jina caitya saMkhyA 84,97,023 7,72,00,000 3,259 8,57,00,282 152,94,44,760 1389,60,00,000 3,91,320 1542,58,36080 noMdhaH- (1) vyaMtara jayotiSkamAM asaMkhyAta caityo che. (2) vyaMtara jayotiSkamAM pratimAjI paNa asaMkhya ja che. Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA zAzvata cetyo saMbaMdhi vizeSa vigato [1] dareka caityamAM caumukhI rUpe A pratImAjI rahelA che. [2] pUrvasammukha RSabhAnana, dakSiNa sanmukha caMdrAnana, pazcimasanmukha vAriNa,uttara sanmukha vardhamAna svAmI hoya che [3] urdhva ane adholokamAM utsadhAMgula thI sAta hAtha pramANa nI zAzvatI pratImA hoya che madhyalokamAM 500 dhanuSa nI zAzvatI pratImA hoya che [4] vaimAnika vimAno,naMdIzvara dvIpa,kuMDaladvIpa, rUcaka dvIpamAM zAzvata jinAlaya100yojana lAMbA-50yojana pahoLA-7rayojana uMcA che. [5] devakura-uttarakura, meruparvatanA cAre vano, vakSaskAra parvato gajadanA izukAra,mAnuSottara parvata paranA varSavaraparvato para,bhavanapatimAM asurakumAra nikAyanAATalA caityo pa0 yojana lAMbA,3yojana ucAM-2pa yojana pahoLA hoya che. [6] bhavanapatimAM nAgakumArAdibAkInI nikAyanAcaityo ra5yo.lAMbA 1rAyojana pahoLA,18yojana uMcA hoya che. [] vyattara nikAyanA caityo 12Ayojana lAMbA,yojana pahoLA,yojana uMcA hoya che [8] meru parvatanI gulikA,yamakAdi parvata, kaMcana giri parvato,dIrgha vaitADhya, vRtta vaitADhya, sarvedrahomAM,diggaja parvato,jaMbU vagere vRkSo, sarve prapAta kuMDomAM A caityo 1 gAu lAMbA,vanA gAu pahoLA, 1440 dhanuSa uMcA hoya che. [9] jina pratimAjI urdhva ane adholokamAM pratyeka jinAlayamAM 180-180 pratimAjI hoya che. urdhvalokamAM raiveyaka tathA anuttaramAM 120-120 pratimAjI hoya che. tochalokamAM 60caityomAM 124-124ane 3199mAM 120-120 pratimAjI hoya che. 0 0 0 0 0 0 0 Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa:5 175 pariziSTa 5 saMdarbha sUci krama saMdarbha-pustakanuM nAma TIkAkAra/vivecaka vi. 1. tattvArthAdhigama sUtram - prathamobhAga zrI siddhasena gaNijI 2. tattvArthAdhigama sUtram dvitIyobhAga zrI siddhasena gaNijI 3. tattvArthasUtram zrI haribhadra sUrijI 4. sabhASyatatvArthAdhigamasUtrANi (saTIppaNa) zrI motIlAla lAdhAjI 5. samaSyitavAthadhAmamUtrANi (mAthInuvA) zrI khUbacandrajI 5. tattvArthAdhigama sUtra (bhASya tarkAnusAriNI bhA.1) zrI yazovijayajI 7. tattvArtha sUtra zrI sukhalAlajI 8. tattvArthAdhigama sUtra zrI rAjazekhara vijayajI 9. tattvArthAdhigama sUtra zrI zAMtilAla kezavalAla 10. tattvArthAdhigama sUtra sArabodhinI bhA. 1 zrI prabhudAsa becaradAsa 11. tattvArthAdhigama sUtra sArabodhinI bhA. 2 zrI prabhudAsa becaradAsa 12. tattvArthAdhigama sUtra rahasyArtha zrI zreyaskara maMDaLa 13. tattvArthAdhigama sUtra hindI anuvAda zrI lAbhasAgarajI gaNi 14. tattvArthAdhigama sUtra padyAnuvAda zrI rAmavijayajI 15. tattvArtha sUtra padyAnuvAda zrI saMta bAlajI 16. tattvArtha praznottara dIpikA bhAga -1 zrI zaMkaralAla kApaDIyA 17. tasvArtha vArtika (ragavarti) zrI akalaGka deva 18. tattvArtha vArtijha (rAjJavArtika-2) zrI akalaGka deva 19. tasvArtha vartAra: radDuM tha6 zrI vidyAnanda svAmIjI 20. tasvArtha vRti zrI zruta sAgarajI 21. tesvArtha sUtra suvavadhavRti zrI bhASkara nandijI 22. tattvArtha sAra zrI amRta canda sarijI 23. sarvArtha siddhi zrI pUjyapAda svAmIjI 24. martha prA zrI sadAsukhadAsajI 25. tattvArtha sUtra/mokSazAstra zrI rAmajI vakIla 2. tattvArtha sUtranA Agama AdhAra sthAno zrI dIparatna sAgara 27. tattvArtha pariziSTa zrI sAgarAnaMda sUrijI 28. tatvArthasUtra RtR tanmanirNaya zrI sAgarAnaMda sUrijI Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA TIkAkAra/vivecaka vi. krama saMdarbha-pustakanuM nAma zrI vinayavijayajI zrI vinayavijayajI zrI vinayavijayajI zrI vinayavijayajI zrI vinayavijayajI zrI ratnaprabhAcArya zrI malliSeNazRTi zrI jinabhadgaNi zrI jinabhadragaNi zrI jinabhadragaNi zrI jinabhadragaNi zrI zAMti sUrijI 29. dravya ToprA 30. kSetra howAza 31. jhA sTormI 32. mAva choul! 33. naya karNikA 34. pramANanaya - ratnAvatArikA TIkA 35. zrAddha kjhirI 36. vizeSAvazya sUtra mA I-2-2 37. vRhat kSetra sAsa 38. vRhat saphaLI 39. putra samakSa 40. jIva vicAra 41. navatattva prakaraNa sAthe 42. navatatva sAhityasaMgraha 43. daMDaka prakaraNa 44. jaMbudvIpa saMgrahaNI 45. jaMbUDhIpa samAsa pUjA prakaraNa 46. prazamarati prakaraNa 47. pratikramaNa sUtra abhinavaTIkA bhAga 1thI 3 48. paMca saMgraha 49. paMca vastu 50. zrAdhdha pratikramaNa sUtra vRti 51. karmagrantha 1thI5 para. pAlikasUtravRti tathA zramaNasUtravRti pa3. yoga zAstra 54. dharmaratna prakaraNa 55. pradhAna rAjendra voza . 2-7 56. garUpavita saiddhAti zabdoSa - pa7. grAma pusiMdhu - 45 gAma mUtra zrI udayavijayajI gaNi zrI gajasAra munijI zrI haribhadra sUrijI zrI umAsvAtijI zrI umAsvAtijI zrI dhIrajalAla TokarazI zrI candu mahattarAcArya zrI haribhadra sUrijI zrI ratna zekhara sUrijI zrI devendrasUrijI zrI hemacaMdrAcAryajI zrI devendrasUrijI zrI rAjendrasUrijI zrI sAgaranaMdasUrijI zrI jinendra sUrijI Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [1]. amArA prakAzano [1] abhinava hema laghuprakriyA-1 saptAGga vivaraNam [2]abhinava hema laghuprakriyA-2 saptAGga vivaraNam [3]abhinava hema laghuprakriyA-3 saptAGga vivaraNam [4] abhinava hema.ladhuprakriyA-4 saptAGga vivaraNam [5] kRdantamAlA [6] caityavandana parvamAlA [7] caityavanda saGgraha-tIrtha jina vizeSa [8] caityavandana covizI [9]zatruJcaya bhakita (AvRti-do) [10]abhinava jaina paJcAGga 2046. [11]abhinava upadezaprAsAda-1 zrAvaka kartavya-1thI 11 [12]abhinava upadeza prAsAda-2 zrAvaka kartavya-12 thI 15 [13]abhinava upadezaprAsAda-3zrAvaka kartavya-1 thI 36 [14]navapada-zrIpAla-izAvatI oLInA vyAkhyAnarUpe [15]samAdhimaraNa [1]cevaMdana mALA [779 caityavaMdanono saMgraha]. [17]tattvArthasUtraprabodhaTIkA [adhyAya-1] [18]tattvArthasUtranA Agama AdhAra sthAno [19]sidhdhAcalano sAthI (AvRtti-be) [2]caityaparipATI [21]amadAvAdajinamaMdira-upAzraya Adi DirekaTarI [22]zatruMjaya bhakita (AvRtti-be) [23]zrI navakAra maMtra navalAkha jApanoMdhapothI [24]zrI cAritrapada eka karoDa jApanoMdhapothI [25]zrI bAravrata pustikA tathA anya niyamo-AvRtti-cAra) [26]abhinava jaina paMcAga-2042 [27]zrI jJAnapadapUjA [28]aMtima ArAdhanA tathA sAdhu sAdhvI kALadharmavidhi [29]zrAvaka aMtima ArAdhanA AvRtti-2] [30]vItarAgastuti saMcaya[1151-bhAvavAhI stutio Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (ra) - ba ja [31](pUjaya AgamodhdhAraka samudAyanA) kAyamI saMparka sthaLo [32]tattvArthAdhigama sUtra abhinavaTIkA -adhyAya[33]tattvArthAdhigama sUtra abhinava TIkA -adhyAya[34]tattvArthAdhigamasUtra abhinavaTIkA -adhyAya[35]tattvArthAdhigamasUtra abhinava TIkA -adhyAya[3]tattvArthAdhigamasUtra abhinava TIkA -adhyAya[37]tattvArthAdhigamasUtra abhinavaTIkA -adhyAya[38]tattvArthAdhigama sUtraabhinava TIkA -adhyAya[39]tattvArthAdhigama sUtraabhinava TIkA -adhyAya[40]tattvArthAdhigamasUtra abhinava TIkA -adhyAya[41]tattvArthAdhigama sUtra abhinava TIkA -adhyAya << pustaka saMbaMdhi patra saMparka pUjaya munirAja zrI sudharmasAgarajI ma.sA. pUjaya munizrI dIparatnasAgarajI zrI abhinava zruta prakAzana abhinava zruta prakAzana zaileSakumAra ramaNalAla ghIyA mahetA pra.je sI-8vRndAvana vihAra phaleTsa phona- [0]78663 [R] 78830 ravi kiraNa sosAyaTI pAse jesaMganivAsa, pradhAnaDAkaghara pAchaLa vAsaNA-amadAvAda-7 jAmanagara-361001 -:khAsa sucanAH che patrapUjaya mahArAja sAhebanA nAme ja karavo gRhasthanA nAme kArAyela patravyavahAranA koI pratyuttara Apane maLaze nahIM uparokata baMne sthaLe koIe rUbarU javuM nahIM Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [3] -ddavya sahAyakoHzrI vizAzrImALI tapagaccha jJAti pAThazALA jAmanagara (zrI prabhulAla saMgharAja zAha smAraka TrasTa ha. bhAnubhAI dozI) uparokta baMne zruta jJAnapremI vyAsahAyakonI sahRdayI madadathI A kArya AraMbhAyuM UaprItamavaiyAvaccasva.pU.sAdhvIzrImalayAzrIjI praziSyAsA.zrI bhavyAnaMdazrIjI nAziSyAmRdubhASIsA.zrI pUrNaprajJAzrIjI preraNAthItapasvInI sA.kalpaprajJazrIjI tathA sA. pUrNanaMditAzrIjI nA bhadUtapa temaja sA.bhavyajJAzrIjI nA 500 AyaMbila upara nigoda nivAraNa tapanI anumodanArthe- sva.suzrAvikA metA mukatAbena navalacaMda amaracaMda kAmadAra-jAmanagaravALA pa.pU.viduSI sAdhvIzrI bhavyAnaMda zrIjInA vinita ziSyA sA.zrI pUrNaprajJAzrIjI nA ziSyA vicakSaNa sA pUrNadarzitAzrIjI nA 500AyaMbila nimitte tapasvInI sA pUrNanaMditA zrIjInA upadezathI jInana bhaMvarabhAi jaina-ha, bI.sI.jaina janatA phezana kornara-thANA pa.pU.sarala svabhAvI sAdhvI zrI hasamukhazrIjI ma.nA ziSyA pU.sA.kanaka prabhAzrIjI ma. nA vyavahAradakSa sAdhvI zrImati guNAzrIjI nA milanasAra ziSyA sA. jIjJarasAzrIjI ma.nI preraNAthI-koraDIyA lavacaMdabhAI phulacaMdabhAi-muMbaI jAmanagaravALA nIDara vakatA zrI heta zrIjI ma.nA praziSyA bhadrika pariNAmI sA. lAvaNyazrIjI ma. nA sadupadezathI -morArabAga sAtakSetramAMnA jJAna kSetranI upajamAMthI 0 saraLa svabhAvI sAdhvI zrI nirajAzrIjI nA saMyama jIvananI anumodanArthe sudIrgha tapasvIdaivIkRpA prApta sA. mokSajJAzrIjInI preraNAthI eka gRhastha D supayukata sva.sA.zrI nirajAzrIjI ma. nA tapasvIratnA sA.zrI mokSajJAzrIjI nA zreNItapanI anumodanA eka gRhastha,haste surezabhAI,muMbaI 0 ratnatraya ArAdhakAsAdhvI zrI mokSajJAzrIjI nA tapomaya-saMyama jIvananA 23mAM varSamAM maMgala praveza prasaMge-Thakkara nemacaMda otamacaMda bALAgoLI vALA parivAra Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [4] varSItapa Adi aneka tapa ArAdhakAsA.nirujAzrIjInA ziSyA viduSI sA. viditaratnAzrIjInI preraNAthI nitAbena harasukhabhAI vArIA,porabaMdara ArAdhanamaya kALadharma prAptA sva.sA.malayAzrIjI nA smaraNArthe tArAbena, bAbulAla gIradharalAla jhaverI jAmanagaravALA hAla-muMbaI vyavahAra kuzaLa sva.sA.nirujAzrIjInA bhadrika pariNAmI ziSyA sA. zrI bhavyaprajJAzrIjInA ziSyA sA. jitaprajJAzrIjI[ka jayotsanAbahenanI dIkSA nimitte tapasvI ratnA sA. kalpitAzrIjI nI preraNAthI AdarIyA vALA zAha mAlajIbhAI saubhAgyacaMda taraphathI 0 prazAMta mUrtisva.sAdhvI zrInirujAzrIjInA ziSyA saMyamAnurAgI sA.kalpitAzrIjI nI preraNA thI, saumyamUrti sA. bhavyaprajJAzrIjI nA ziSyA sA. jitaprajJAzrIjI jiyotsanAbahena nIdIkSA nimitte Ara.ke.enTaraprAIjha 496 kAlabA devI roDa, kRSNanivAsa muMbaI-2 0 pa.pU.yoganiSTha A deva zrImad budhdhisAgara sUrIzvarajI ma.nA samudAvartI vyavahAra vicakSaNA sA.pramodazrIjI ma.nA vardhamAna taponiSThA sA.rAjendrazrIjI nI preraNAthI 0 dozI caMdanabena dharamadAsa trIkamadAsa, jAmanagara nivAsI hAla muMbaI 1 a.sau.reNukAbena rAjenabhAI metA habijala-malaya zrI vastAbhAbhA parivAranA suzrAvaka tulazIdAsa jhaveracaMda zeTha parivAra taraphathI haste pannAbena TI. zeTha 0 sva. hematalAla vIThalajInA smaraNArthe-prabhAbena taraphathI I metA prItamalAla harajIvabhAI taraphathI mAtuzrI vAlIbahena, dharmapatnI caMdana bahena, ane putravadhu bhAratI bahenanA smaraNArthe U harSidAbahena bharatabhAI mahetAha.caitAlI 0 eka sugravikAbahenahahInA | _ sva. lIlAdharabhAI motIcaMdasolANInA AtmazreyArthe Do.je.ela solANI ) Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [5] ( 0 ekagRhastha ha. nagInadAsa [ a.sau.sva.kasuMbAbahenanA AtmazreyArtheha pratApa bhAI mahetAsukhalAla amRtalAla a.sau suzrAvikA puSpAbahena zazIkAntabhAI sutarIyA a.sau.dhIrajabenanAvarSItapa nimitte zrI dhIrajalAla cunIlAla kuMDalIyA U suzrAvaka zrI jeThAlAla vrajalAla mahetA 0 a.sau.kIrtIdAbahena DI.koThArI 1 zrI tArAcaMda popaTalAla solANI ha.anilabhAI,dinezabhAI,bipInabhAI A jainadarzana upAsaka saMgha. jAmanagara U vorA durlabhajI kAlidAsa | | sumitA ketanakumAra zAha tathA AzAbenaDI. mahetA 0 kIsumunI suzrAvikAbaheno hanagInabhAi bhANavaDavALA ( dinezacaMdra kAMtilAla lakSmIcaMda Thakakara ha. zreyAMsa dinezacaMdra Jain Education international OTdA thaSCESS - mellorary.org Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [6] vizeSa noMdha mATenuM khAsa pRSTha krama tArIkha noMdha saMdarbha Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [7] vizeSa noMdha mATenuM khAsa pRSTha noMdha krama tArIkha saMdarbha Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krama tArIkha [8] vizeSa noMdha mATenuM khAsa pRSTha noMdha saMdarbha Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education natal - iAthabhigama sUga abhinavaTIkA Evya sahAyaka :zrI vizAzrImALI tapagaccha jJAti-pAThazALA jAmanagara, tathA zrI jaina saMdA, jAmanagarano samyapha zrutAnurAgI zrAvakagaNa. ha - blask pe blokjKE | elibrary.org