Book Title: So Param Maharas Chakhai
Author(s): Chandraprabhsagar
Publisher: Jityasha Foundation
Catalog link: https://jainqq.org/explore/003857/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI candraprabha so parama mahArasa cAkhai For Personal & Private Use Only Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nizrA : gaNivara zrI mahimAprabha sAgara saujanya : zrImatI vidyAdevI devarAjajI mUthA jitendra, dharmendra, yogeza mUthA, jayapura saMpAdana : suzrI vijayalakSmI jaina prakAzana : zrI jitayazA phAunDezana 9 sI, esplAneDa ro IsTa, kalakattA-69 kampojiMga : rAdhikA grAphiksa, indaura mudraNa : jayapura priNTarsa prA. li., jayapura dvitIya saMskaraNa : 1999 mUlya : paccIsa rupaye (c) zrI candraprabha dhyAna nilayam, saMbodhi-dhAma, jodhapura For Personal & Private Use Only Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AzISa manuSya kA mana aMdhakAra se ghirA huA gaharA garta hai / yaha zubha cihna hai ki aMdhakAra meM prakAza kI AkAMkSA jagI hai, hamArA antara-mana jyotirmaya hone ke lie tRSAtura huA hai / prakAza hai, isIlie prakAza kI AkAMkSA jagatI hai / aMdhakAra kA bodha jitanA jagegA, prakAza kI saMbhAvanA utanI hI bar3hatI calI jaayegii| saca to yaha hai ki rAta jitanI aMdhayArI hotI hai, subaha utanI hI pyArI hotI hai| merA raMga tumheM lagA hai, to yaha raMga tumhArI cetanA meM nikhAra bhI laayegaa| tumhAre antar - mana meM jo pyAsa jagI hai, yaha pyAsa to sAvana kI pyAsI badalI kI taraha hai, sAgara meM pyAsI machalI kI taraha hai, prakAza ko DhUMDhatI pyArI kiraNa kI taraha hai / tumhArI yaha pyAsa gale kI pyAsa nahIM hai, yaha kaMTha se nIce jagI eka Atmika pyAsa hai| yaha satya ke lie satya hRdaya kI pyAsa hai| tumhArI pyAsa ko mere praNAma haiM / tuma gauNa ho, tumhArI pyAsa hI khAsa hai| saca to yaha hai ki tumhArI pyAsa hI tuma ho / yaha pyAsa hI tumhArI pAtratA hai / 'kahA~ yahA~ devoM kA naMdana, malayAcala kA abhinava caMdana / ' nahIM! aisA nahIM hai ki koI devanaMdana yA abhinava caMdana nahIM hai| apanI pyAsI A~khoM ko bhItara ke malayagirI kI ora uThAo, to tumheM malayAcala ke caMdana se bhInI mahakatI havAeM khuda-ba-khuda tumhArI ora AtI huI mahasUsa hoNgii| tuma kahate ho 'kahA~ yahA~ devoM kA naMdana ?' tuma hI to devanaMdana ho, devaputra ho / bagaira devaputra hue, divyatva kI pyAsa nahIM jaga sakatI / hamAre antar-loka meM hI manuSya kA devaloka hai / manuSya khuda eka maMdira hai| manuSya paramAtmA kA maMdira bane, yaha hama sabakA lakSya rahanA caahiye| hara cetana tattva meM paramAtmA kI jIvaMtatA aura jyotirmayatA hai, ise sadA smaraNa rakhanA caahiye| apane acetana loka meM apanA dhyAna dharoge, to acetana ke pAra jo cetana, usake pAra jo aticetana, usake pAra jo sArvabhauma samaSTigata parA cetana hai usameM For Personal & Private Use Only Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praveza hone para, usakA anubhava hone para, sArI bAteM spaSTa ho jaayeNgii| bhItara ke upavana kI sArasaMbhAla nahIM ho pA rahI hai, isalie vaha ujar3A huA lagatA hai| vaha ujar3A huA hai to bhI hamAre hI kAraNa aura harA-bharA, lahA-lahA rahA hai to bhI hamAre hI kaarnn| saba kucha hama para nirbhara hai| vana ujar3A ho to bhI jamIna to hai hI, bIja bhI bhItara ke kone meM kahIM dabe par3e haiN| basa varSA kI pratIkSA hai| varSA tabhI sArthaka ho sakatI hai, jaba bIja jamIna kA sAhacarya le le| bIja jamIna meM calA jaaye| bIja jamIna meM dabA ho, to hI bAriza kA, bAdaloM ke chAne kA koI artha hai anyathA jamIna kI sataha para par3e bIjoM ko to bAriza apane sAtha bahA le jaayegii| varSA ko paritapti taba hotI hai, jaba vaha bIja meM chipI virATatA ko prakaTa kara de| cetanA ke taruvara ko harA-bharA kara de| mAnA tuma mukti cAhate ho| mukti jIvana se nahIM pAnI hai, mukti to apanI vRttiyoM se pAnI hai| antara-mana meM uThate aMdhar3a se pAnI hai| mukti to tumhArI cetanA kA svabhAva hai| apane dvArA janma-janmAntara se DAle gaye pardo ko agara dhyAnapUrvaka utAra pheMko, to mukti kI saMbhAvanA astitva meM svataH avatarita ho jaae| hAlAMki hamArA antar-jagat cirAga kI taraha rozana hai para yaha vodha zubha hai ki mujhameM saundarya nahIM hai, merA antar-hRdaya kajjala-sA kAlA hai| tumhArA astitva to satyam, zivam, sundaram kA saMvAhaka hai, svAmI hai| jise apane bhItara kI asundaratA kA bodha huA hai, astitva kA vAstavika saundarya usI ke ghara-AMgana meM utaratA hai| mATI kI kAyA to vanatI hai, miTatI hai para isa vanane aura vigar3ane ke bIca jo zAzvatatA kA dastUra hai, jyotirmayatA kA bIja vahIM hai| maiMne bhItara kI vaha satyatA, vaha zivatA, vaha sundaratA pahacAnI hai, usake AbhAmaMDala ko jAnA hai, isIlie tumheM AhvAna hai, tumhAre lie mere hajAroM AzISa haiN| - zrI candraprabha For Personal & Private Use Only Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukrama 6 26 47 1. so parama mahArasa cAkhai 2. hama paMchI AkAza ke ..... 3. jagat guru merA ..... 4. samatA kA saMgIta surIlA ..... 5. saMgata sanehI saMta kI ..... 6. phUloM para thirakatI kiraNeM ..... 7. piyA bina jhU ..... 67 67 111 For Personal & Private Use Only Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ so parama mahArasa cAkhai For Personal & Private Use Only Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pada avadhU nAma hamArA rAkhai, so parama mahArasa cAkhai / / nahIM hama puruSA, nahIM hama nArI, barana na bhAMti hmaarii| jAti na pAMti, na sAdhu na sAdhaka, nahIM hama laghu nahIM bhaarii|| nahIM hama tAte, nahIM hama sIre, nahIM dIrgha nahIM chottaa| nahIM hama bhAI, nahIM hama bhaginI, nahIM hama bApa na bettaa|| nahIM hama manasA, nahIM hama sabadA, nahIM hama tana kI dhrnnii| nahIM hama bhekha, bhekhadhara nAhIM, nahIM hama karatA krnnii|| nahIM hama darasana, nahIM hama parasana, rasa na gaMdha kachu naahiiN| AnaMdaghana cetanamaya mUrati, sevaka-jana bali jaahiiN|| so parama mahArasa cAkhai/8 For Personal & Private Use Only Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ so parama mahArasa cAkhai mere priya Atmana! manuSya cetanA kA puMja hai| Atma-cetanA hI manuSya kA mUla astitva hai | cetanA ke abhAva meM koI tattva jIvita nahIM hai, mRta hai / cetanA kisI vastu meM saMcArita ho jAe, to vaha vastu, vastu nahIM rahatI, vyakti bana jAtI hai / usakA apanA vyaktitva ho jAtA hai| vastu kA vyaktitva ! cetanA ke kAraNa hI sArI A~kha-micaunI hai, nAr3I meM spaMdana hai, AvAgamana aura dila kI dhar3akana hai| jJAna aura adhyAtma kI. jIvana aura saMsAra kI sArI gatividhiyAM manuSya kI cetanA ke kAraNa hI haiN| cetanA virATa ho jAe, to vyakti ke lie paramAtma rUpa ko upalabdha karanA huA ! cetanA kA caitanya honA adhyAna kA AtmasAta honA hai; cetanA kA suSupta honA saMsAra ke AMgana meM mRtyu kI dastaka hai / cetanA kuMThita ho jAe, to saMsAra kA nirmANa hotA hai / cetanA nirjIva se sajIva huI, deha se videha huI, to yaha usakA bhUgArUpa hai| saca to yaha hai ki Aja nahIM to kala hara cetanA, hara vyakti, astitva ke pratyeka aMza ko paramAtmA honA hI hai / jo bIja so parama mahArasa cAkhai/6 For Personal & Private Use Only Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Aja bIja hai use kabhI na kabhI, koI na koI saMyoga to aisA banegA hI, koI na koI nimitta to aisA upalabdha hogA hI ki jamIna meM dhaMsegA vaha bIja phUTegA aura aMkurita hogaa| usameM se paudhA lahalahAegA, pattiyAM ugeMgI, kAMTe lageMge aura eka dina vahI bIja kalI bnegaa| ____ phUloM ke prasphuTita hone meM bagIce ke lie yaha mahatva nahIM hotA ki mATI kAlI hai athavA pIlI hai| vaha mATI amerikana hai yA bhAratIya hai| bIja ko khilane ke lie to kevala mATI caahiye| bIja to kisI bhI varNa kI mATI meM khila sakatA hai| yadi usake jIvana meM vikAsa kI niyati kI koI rekhA hI nahIM hai, to vaha mATI use upalabdha nahIM hogii| yadi kisI bIja ko phUla bananA hai, to use jamIna meM dhaMsanA hogaa| bIja agara soce ki vaha baniye kI dukAna meM par3A rahe yA kisI kI komala hathelI para jama jAe, to vaha bIja kabhI bhI phUla nahIM bana sktaa| kucha hone ke lie kucha khonA par3atA hai aura phUla khilAne ke lie to saMpUrNataH khonA par3atA hai| aura jo khonA par3atA hai, vaha to pahale kadama meM hI, para jo upalabdha hogA, vaha aahiste-aahiste| bIja ko to pUrA hI bhUmisAta honA par3atA hai| aisA nahIM ki AdhA bacAye, AdhA jamIna meM jaaye| yaha to pUrA samarpaNa hai| yaha to pUrA tadAkAra ho jAnA huaa| yA to isa pAra yA usa pAra, saToriyoM ke saTTe kI trh| upalabdhi hAthoM hAtha ho, aisA nahIM hai| mAlI bIja botA hai, pAnI sIMcatA hai, aMkuraNa hotA hai, phira to bhUla hI jAtA hai ki usane bIja boyaa| usakA kAma rojAnA sIMcanA hai, pAnI denA hai, kIr3e-makor3oM se bacAnA hai| phUla to bIja se janmA camatkAra hai| anahada kI taraha, kuNDalinI-jAgaraNa kI taraha, bodhi-lAbha kI taraha, kaivalya kI taraha / acAnaka kaliyAM laga jAtI haiN| phUla khila Ate haiN| sUraja eka-eka paMkhurI khola DAlatA hai| sArA vAtAvaraNa mahaka uThatA hai| kAMTe pIche raha jAte haiM, gulAba havA meM lahalahA uThatA hai| para agara bIja cAhe ki maiM bIja banA rahakara hI vRkSa bana jAU~-yaha saMbhava nahIM hai| bIja ko TUTanA hI hogaa| binA TUTe bIja kabhI apanI hI saMbhAvanA ko prakaTa nahIM kara sakatA, nahIM pahacAna sktaa| hara bIja ko yahI ahasAsa hotA hai ki maiM kabhI mahAvIra, buddha, rAma yA kRSNa nahIM ho sktaa| bIja phUTe, usameM se baragada prakaTa ho aura vaha apane atIta ke bAre meM soce, so parama mahArasa cAkhai/10 For Personal & Private Use Only Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ to vaha vizvAsa hI nahIM kara pAegA ki choTe se bIja se maiM itanA virATa ho gayA / vRkSa vizvAsa kare yA na kare; bIja meM AsthA janme yA na janme lekina jitane bhI baragada hue haiM, saba bIja ke pariNAma haiM / mahAvIra kI bhI hamAre jaisI hI asthiyAM, vaisI hI kAyA, vaisA hI zarIra kA tAnA-bAnA, vaisA hI DhAMcA thaa| unhoMne bhI mAM kI kokha se hI janma liyA / buddha, mahAvIra, rAma, kRSNa, jIsasa bhI aise hI paidA hue| koI na to AsamAna se TapakA, na pAtAla se paidA hokara AyA / jIvana ke tAne-bAne meM kahIM koI antara nahIM hai / antara kevala khilane aura na khilane kA hai / antara sirpha cetanA ke saMkucita aura vistRta hone kA hai| Atma-vikAsa aura Atma-bodha kA pharka hai / sikur3A huA pAnI mAtrA meM kitanA bhI kyoM na ho, lekina vaha gaDDhA kahalAtA hai| bahatA huA pAnI to virATa hotA hai / bahatA pAnI nirmala hai / vaha jharanA hai, nadI hai / rukA pAnI gaDDhA hai| gaMdalA hai / gaDDhe apanI sImAoM ke pAra jhA~keM, dIvAreM lAMgheM / alaga-alaga par3e gaDDhe naye pAnI kA, naye bahAva kA yoga pAkara baha par3eM, to nAlA - naharanadI bana sakate haiN| sAgara ho sakate haiN| eka per3a kI lakar3I se dasa lAkha tIliyA~ paidA hotI hoMgI lekina dasa lAkha vRkSoM ko jalAne ke lie eka tIlI hI paryApta hai / eka tIlI meM itanI kSamatA, aisI sambhAvanA ? kaMkara-kaMkara meM zaMkara / kaMkara meM bhI zaMkara kI sambhAvanA hai| eka aNu meM itanI kSamatA hai ki lAkha AdamiyoM kI bastI rAkha ho sakatI hai| pUrA hirozimA homa ho gayA, nAgAsAkI kA nAza ho gayA, eka aNu bama se / manuSya chaha phuTa kA iMsAna hai para yaha bhI eka bIja kA hI vistAra hai| aNu kA hI vikAsa / bIja se manuSya janmA / manuSya se aura manuSya / manuSya kI kAyA meM, apane jIvana ke daurAna hajAroM bIja banate haiN| hara bIja baragada kI yAtrA kara baiThe, to sArI dharatI ko bhIr3a se bharane meM eka manuSya kI bhUmikA kAphI hogI yAnI yaha saMbhAvanA hai| jaba bIja meM baragada hone kI saMbhAvanA hai, to manuSya meM caitanya hone kI, usake parama - vikAsa kI saMbhAvanA to hogI hI / manuSya ko apanI cetanA kI kSamatA kA koI anubhava nahIM hai, so parama mahArasa cAkhai/11 For Personal & Private Use Only Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ isalie vaha socatA hai ki maiM kahAM mahAvIra ho sakatA hU~? merI kAyA vajra kI kahAM, jo hAthI sUMDa se uThAkara nIce girAe, to bhI cakanAcUra na hoU~? mere pAMvoM meM vaha kSamatA kahAM ki yamunA nadI ko pAra karUM aura aMgUThe kA sparza pAkara nadiyA zAMta ho jAe, merU parvata kAMpa uThe yA tarjanI para girirAja dhAraNa kara lU~, aisI kSamatA mujhameM kahAM? magara merA mAnanA hai ki dharatI para kisI eka insAna ke sAtha koI ghaTanA ghaTI hai, to dharatI ke hara insAna ke sAtha vaha ghaTanA ghaTa sakatI hai| eka choTA-sA aMkuza hAthI ko niyaMtrita kara pAne meM samartha hai| eka choTI-sI cIMTI hAthI ko parAsta kara DAlatI hai| usako vikSipta banA detI hai| cetanA kitanI bhI saMkucita kyoM na ho jAe, vaha kitane hI laghu AkAra meM kyoM na samA jAe lekina phira bhI usakI zakti asIma hotI hai| cetanA kI UrjA ko jagA lo, to patA cale ki cetanA meM kitanI mahAna zaktiyAM haiN| prANa-zakti ko jagAkara, use UrdhvamukhI karake hI saMta-puruSa amRtajIvI hote haiN| mATI, jisa para AdamI calatA hai, usakA lAkhavAM kaNa bhI agara caitanya ho jAe, to vahI kaNa nAgAsAkI jaise nagaroM ko dhvasta karane meM akelA kAphI siddha hogaa| aNu bama yA paramANu bama aura kucha nahIM, mATI ke eka kaNa se hI paidA kI gaI zakti hai, eka UrjA hai| manuSya jisakA jIvana aNu kA vistAra hai agara usameM caitanya-visphoTa ho jAe, to jJAna-vijJAna kI aparisIma sambhAvanAeM apane naye-naye dvAra khola sakatI haiN| kuMDalinI-yoga ke jo sandarbha milate haiM, ve vAstava meM caitanya-jAgaraNa aura caitanya-visphoTa ke lie haiN| kuMDalinI yAnI prANazakti, zakti kA ghttk| kuMDalinI ko jagAne kA matalaba prANa-zakti ko, caitanya-zakti ko, nAbhikIya-zakti ko saceta karanA, usakA zarIra ke anya caitanya-kendroM meM vistAra krnaa| caitanya-dhyAna aura sambodhidhyAna kI prakriyAeM vAstava meM cetanA ke jAgaraNa aura astitva se sAkSAtkAra ke lie hI haiN| apanI sAmarthya aura zAMti ko bar3hAne ke lie haiN| hama soceM ki jIvana kA atIta kyA thA, to patA calegA ki jIvana mahaja eka sacetana aNu kA hI vistAra hai| hamArA zarIra jo abhI chaH phuTa kA najara AtA hai, vaha prAraMbha meM do phuTa kA hI thaa| so parama mahArasa cAkhai/12 For Personal & Private Use Only Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaba mAM kI kokha se janma liyA, to hama mAtra eka phuTa the| usase pahale nau iMca ke the aura usase bhI gahare jAeM to hama pAeMge ki hama eka bUMda the, eka aNu the| yaha zarIra aNu kA hI phailAva hai| para aNu se pahale hama kyA the? aNu se pahale hama vaha cetanA the, jisake saMsparza se aNu itanA virATa bnaa| cetanA se hI aNu ko karaMTa milatA hai| yaha bUMda itane bar3e AkAra ko lekara Age bddh'ii| isa chaH phuTa ke zarIra kA sAra eka aNu, eka bUMda hai| yahI bAta maiM kahanA cAhatA hU~ ki cetanA kA koI bhI kendra jAgrata ho jAe aura cetanA kA svayaM meM bodha ho, to vyakti ke bhItara paramAtmA kA vikAsa ghaTita hotA hai; bhItara meM AnaMda kI urmiyAM prakaTa hotI haiM; AnaMda ke jharane nAda karate bahane lagate haiM, jisakI na koI kalpanA kI hai, na jisako kabhI atIta meM pahacAnA hai| maiMne apane bhItara kI gaMgotrI meM jAnA hai ki jaba bhItara gahana-zAMti, AnaMda ke srota umar3ate haiM, to AdamI AThoM yAma, caubIsoM ghaMTe, hara pala AnaMda se abhibhUta rahatA hai| usakI AMkhoM meM jhAMke, to unameM bhI khumArI kI rasadhAra bahatI najara AegI, zarAba-sI mahadozI hogii| ___Ama AMkheM dUsaroM ko dekhatI haiM, ve apane-Apako nahIM dekhatI lekina cetanA meM jIne vAle kI to hajAroM AMkheM hotI haiM aura vaha hara AMkha se apane Apako dekhatA hai| dUsare kI AMkhoM se bhI vaha apane Apako dekhatA hai| apane Apa meM jIne vAlA, avadhUta hone vAlA niraMtara AnaMda se sarAbora rahatA hai, divya prema se ota-prota rahatA hai| usa para to gagana-garjanA hotI hai aura bAdala jhiramira-jhiramira barasate rahate hai| vaha registAna meM calA jAe, to marusthala ko bhI marUdyAna banA legaa| vaha reta ke TIloM meM se bhI AnaMda ke srota paidA kara legaa| naraka ko bhI svarga banA legaa| vaha apane Apa meM jItA hai, apane meM DUbakara jItA hai| usake bhItara to tAre sadaiva jhilamilAte haiM, cAMda hamezA khilA rahatA hai, antaHkaraNa sUraja kI rozanI se sarAbora rahatA hai| jIvana ke satya aura jIvana kI saMpadA sivAya apane ko chor3akara kahIM nahIM hai| raMbhAtI nadiyAM, bhAga rahI haiM jAne kidhara / so parama mahArasa cAkhai/13 For Personal & Private Use Only Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhItara haiM tumhAre sadA-sadA se muralI ke svara / kRSNa kI bAMsurI ke suroM ko sunane ke lie tuma TheTha prayAga aura vRMdAvana kI ora jA rahe ho| tuma apane ko sunanA zurU kro| kRSNa kI bAMsurI ke sura to bahatI huI nadiyoM ke ninAda meM, unakI kala-kala meM haiM / vyakti kI Atma-cetanA, Atma-satya, usakA apanA svAmI kahIM aura nahIM, svayaM usake bhItara hai| muzkila yaha hai ki bAhya viSayoM se tAdAtmya ke kAraNa vaha cetanA kA srota, usakI jyoti vyakti ko dikhAI nahIM detI / vyakti kA tAdAtmya itanA gaharA hai ki vaha jo caitanya nahIM hai, use caitanya mAna rahA hai aura caitanya kA koI artha aura upayoga nahIM rahA hai| tAdAtmya ke kAraNa zarIra caitanya nahIM hote hue bhI aisA lagatA hai ki vaha caitanya hai / vyakti eka bAta samajha le ki mukti kA mArga tAdAtmya ko tor3anA hai, to usane saMsAra ke sAre adhyAtma-zAstroM kA sAra nicor3a liyA hai| hara eka adhyAtma-zAstra aura adhyAtma-puruSa kA eka hI sUtra hai - tAdAtmya ko tor3a ddaalo| yaha tAdAtmya svayaM mAnava-nirmita hai / hamane hI kisI ko patnI, kisI ko pati, kisI ko mAtA-pitA va putra bnaayaa| hama mAnate haiM ki yaha merA hai para yathArtha meM vaha hamArA hai nahIM / saba yogAnuyoga hai| maiM kisI ke ghara mehamAna thA / dopahara meM vizrAma kara rahA thA ki kucha baccoM ko Apasa meM lar3ate dekhA / unakI AvAja sunakara maiM unake pAsa gayA aura pUchA ki kyoM lar3a rahe ho ? eka bacce ne kahA, 'hama isalie lar3a rahe haiM ki isane mere skUTara ko apanA skUTara kaha diyA / ' dUsare bacce ne kahA, 'nahIM, isane mere skUTara ko apanA skUTara kaha diyA / ' maiM cauMkA aura kahA, 'tuma to itane choTe ho, phira tumhAre skUTara ?" bacce haMsa par3e aura kahA, 'Apa bhI khUba bne| hama to una skUTaroM kI bAta kara rahe haiM, jo rAste para cala rahe haiM / hama to khela so parama mahArasa cAkhai / 14 For Personal & Private Use Only Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khela rahe the ki jisakI najara sar3aka para gujarane vAle skUTara para sabase pahale par3egI, vaha skUTara usI kA / abhI jo skUTara nikalA, use yaha kahatA hai ki maiMne pahale dekhA, jabaki maiM kahatA hU~ ki maiMne pahale dekhA / ' mujhe lagatA hai ki sAre loga hI bacce haiN| jisa taraha bacce kahate haiM ki yaha skUTara merA hai, usI taraha bar3e kahate haiM ki dhana-daulata merI, yaha makAna merA / yaha jamIna to yahIM kI yahIM par3I raha jaaegii| jisa jamIna ko tumane kharIdA, na jAne aba taka kitane logoM ne usa para adhikAra kiyA aura na jAne kitane logoM ne apane nAma se usake paTTe banavAe hoMge? jamIna vahI hai, svAmI ke nAma badala rahe haiM / saMsAra kI koI AdhArazilA hai, to tAdAtmya ke alAvA aura koI nahIM / adhyAtma kA sAra - sUtra hai, to tAdAtmya ko tor3ane ke alAvA aura koI nahIM / sAre dharmoM ke rAste tAdAtmya ko tor3ane ke lie haiM kyoMki tAdAtmya raMga, rUpa, varNa, bhASA, jAti-pAMti ke sAtha hai / ye saba mAnava jAti ke utthAna nahIM, ulajhAva haiN| basa aisA samajhie ki koI makar3I apanA jAla svayaM bunatI hai aura phira usI meM ulajha jAtI hai| kabhI-kabhI mana ghuTatA hai to AdamI kI icchA hotI hai ki vaha makar3I ke isa jAle se bAhala nikala Ae lekina tAdAtmya itanA gaharA hotA hai ki icchA dharI raha jAtI hai / makar3I apane jAle ko chUtI hai aura phira bhAva uThate haiM ki vaha jAle ko kaise tor3e kyoMki banAne meM usane apanI UrjA, samaya, cetanA lagAI hai / vaha usI jAle meM phira A jAtI hai aura phira usI meM phaMsI raha jAtI hai / rAga hai - yaha tRSNA ! vAsanA ! AdamI bhI makar3I ke se jAle bunatA hai / makar3I ko jAlA bunate hue dekha lo, to tumameM aura usameM koI pharka dikhAI nahIM degaa| maiMne makar3I ko jAlA bunate hue bhI dekhA hai aura AdamI ke saMsAra ko bhI dekhA hai| isalie pahacAnatA hU~ ki donoM meM koI antara nahIM hai| vahI bunanA, vahI prakriyA / makar3I to abodha va nAsamajha hai, isalie vaha bAhara nahIM nikalatI, para AdamI to samajha rakhatA hai| manuSya ke makar3ajAla bar3e vicitra hote haiM / taba hama kahate haiM ki yaha merA beTA hai, yaha merI patnI hai, isalie ki saMsAra kI bhAvanA hai / dharma kI bhAvanA jaga jAe, to tuma dharma sthAnoM meM Akara kahoge - yaha so parama mahArasa cAkhai/15 For Personal & Private Use Only Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merA gaccha, yaha merA zAstra, ye mere guru, ye mere siddhAnta, ye merI mAnyatAeM-kahIM koI pharka nahIM ! tAdAtmya donoM meM banA huA hai| yaha merI patnI, yaha merA gaccha - isameM aura usameM koI pharka nhiiN| yaha merA makAna, yaha terA, donoM eka hI bAta huI, sambodhana badala gye| pakar3a vahI hai / saMsAra ke tAdAtmya ko tor3anA sarala bAta hai magara dharmoM, siddhAntoM, zAstroM va pustakoM ke prati rahane vAlI tAdAtmyamUlaka pravRttiyoM se ubaranA kaThina hotA hai| kisI ko samajhAo, to samajha nahIM AtI kyoMki tAdAtmya to vahI kA vahI hai| jina khUMToM aura rassiyoM se baila ko bAMdhate haiM, ve badala jAtI haiN| ThANa aura sthAna badala jAtA hai para AdamI to vahI kA vahI hai / isalie eka hI sUtra hai - tAdAtmya ko pahacAno aura tAdAtmya ke pAra laga jAo / tAdAtmya se ubarane ke bAda patnI, patnI hote hue bhI patnI nahIM rahegI; mAM, mAM hote hue bhI mAM nahIM rhegii| jisake kAraNa pati, pati hai, vaha bhAva, vaha saMbaMdha, vaha tAdAtmya TUTa jAne para pati, eka karttavya bhara raha jAegA, isase Age kucha nahIM / bhItara se jo jor3ane vAlA tattva thA, vaha TUTa gayA, tAdAtmya DhIlA par3a gayA / kIcar3a, kIcar3a rahA magara kIcar3a meM rahakara bhI kamala apane Apako nivRtta kara cukA / tAdAtmya hai to bAbA AnaMdaghana kA yaha pada kevala kavi kI racanA bhara hogaa| kisI gar3ariye dvArA nIMda meM bar3abar3Ae koI bola hoNge| yaha pada tabhI adhyAtma kA amRta pada banegA, jaba vyakti nAma, rUpa, raMga, varNa sabhI taraha ke tAdAtmya tor3akara apane Apako nihArane kA prayAsa karegA / bAbA kA pada hai avadhU nAma hamArA rAkhai, so parama - mahArasa cAkhai / nahIM hama puruSA, nahIM hama nArI, barana na bhAMti hamArI / jAti na pAMti, na sAdhu na sAdhaka, nahIM hama laghu nahIM bhArI / / nahIM hama tAte, nahIM hama sIre, nahIM dIrgha nahIM choTA / nahIM hama bhAI, nahIM hama bhaginI, nahIM hama bApa na beTA / / nahIM hama manasA, nahIM hama sabadA, nahIM hama tana kI dharaNI / so parama mahArasa cAkhai / 16 For Personal & Private Use Only Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nahIM hama bhekha, bhekhadhara nAhIM, nahIM hama karatA krnnii|| nahIM hama darasana, nahIM hama parasana, rasa na gaMdha kachu naahiiN| AnaMdaghana cetanamaya mUrati, sevaka-jana bali jaahiiN|| bAbA AnaMdaghana sAre logoM se AhvAna karate haiM ki tuma merA koI nAma rkho| gumanAma kA nAma / bAbA ne jAna liyA hai ki ye sAre nAma, nAma nahIM haiN| tuma mujhe kisa rUpa athavA kisa tarIke se dekhoge? hara rUpa Aropita hai| hara rUpa eka abhinaya hai| nAma kA vyAmoha hai, isalie AdamI jiMdagI bhara eka nAmadhArI banakara raha jAtA hai| nAma ke pAra jo tattva hai, usa taka usakI koI pahuMca nahIM hotii| kisI kA nAma rakha do gulAbacaMda, vaha jiMdagI bhara gulAbacaMda banakara raha jaaegaa| gulAba banakara mahakegA nahIM, gulAbacanda banakara jiegaa| na jAne kitane loga eka hI nAma ke hoNge| nAma to sAre sthApita haiM, Aropita haiN| AdamI jAna le ki nAma to Aropita haiM, to usakI AdhI samasyAe~ aise hI hala ho jaaeN| taba koI nAma se gAlI nikAlegA, to vaha kahegA ki merA yaha nAma to paMDita ne diyA hai, merA nAma thor3e hI hai| yaha to pukArU nAma hai| ___ Apa jJAnacaMda haiM aura kisI ne pAsa se gujarate hue kaha diyA'milApacaMda! tuma bahuta bure ho|' to tuma para koI asara nahIM hogA kyoMki tuma to jJAnacaMda ho| gAlI to gAlI hai, cAhe gulAbacaMda ko do yA milApacaMda ko| agara nAma ke sAtha tAdAtmya hai to gAlI, gAlI hai, varanA to vaha gAlI hI nahIM hai| AdamI yaha soca le ki yaha nAma basa vyavahAravaza hai, mAtA-pitA yA paMDita ne diyA hai, yaha to kevala saMbodhana ke lie hai, to basa itanI samajha hI kAphI hai| jJAnacaMda ko gAlI do aura vaha nArAja ho jAe to koI bAta nahIM, lekina usake bhItara jo tattva baiThA huA hai, vaha nArAja nahIM honA caahie| zivaprasAda yA allAhabakhza meM se kisI eka ko gAlI deM. to pharka eka para par3egA lekina nAmoM kA artha dekheM, to donoM kA eka hI artha hai| tAdAtmya ke kAraNa allAhabakhza musalamAna aura zivaprasAda hiMdU hai| nAma to sAre Aropita haiN| Apa hI haiM-mujhe Apako yAda rakhanA hogA to yAda rakha lUMgA para nAma ke kAraNa nhiiN| nAma kI mUrchA so parama mahArasa cAkhai/17 For Personal & Private Use Only Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haTa jAe, rUpa kI mUrchA TUTa jAe to kaisA nAma aura kaisA rUpa? sArA abhinaya hai| astitva to sArA eka hai| maroge to bhI yahIM rhoge| mukta ho jAoge to bhI yhiiN|| isa gorI-kAlI camar3I ke bhItara kI jo UrjA va cetanA hai, vahI rUpa hai, vahI raMga hai| maiM Apa logoM se pyAra karatA huuN| Apake rUpa yA raMga se pyAra nahIM krtaa| Apake suMdara hRdaya se pyAra karatA huuN| pyAra to bhItara kI sundaratA se hI kiyA jA sakatA hai| bAhya raMga, bAhya rUpa, jAti-pAMti, varNa-varga -yaha manuSya kI buddhi kA chichalApana hai, mUlyoM kI girAvaTa hai| isIlie bAbA AnaMdaghana kahate haiM ki merA nAma rakhanA ho to vaha nAma rakho, jisase tumheM mahArasa kA rasAsvAda mile, mahAnaMda kI anubhUti ho ske| merA nAma AnaMdaghana hai, to yaha saMbodhana-mAtra ke lie hai| maiM bhI jAnatA hU~ ki yaha nAma koI nAma nahIM hai| pahale AnaMdaghana kA nAma AnaMdaghana nahIM thaa| unakA nAma lAbhAnaMda thA aura usase pahale lAbharuci yA aisA hI kucha rahA hogaa| jaba unhoMne jAna liyA ki unake antar-jagat meM kevala AnaMda hI ghanIbhUta hai, to unhoMne socA ki loga unheM AnaMdaghana kahakara pukAreM to isase zAyada logoM ko AnaMda prApta ho| bAbA kahate haiM so parama mahArasa cAkhai / vaha rasoM kA rasa cakhatA hai| aisA koI paMDita nahIM dikhatA jo usa abUjha ko bUjhe / usa anAma kA nAma rkhe| tuma use kahoge AtmA para yaha bhI eka nAma hI huaa| use anubhavo, usake rasa meM bhiigo| usake phAga meM khelo| usakI jyoti meM prakAzita ho jaao| bAhara kI camaDI aura ina AMkhoM se haTakara merA jo rUpa hai. use nihAro lekina AdamI kI Adata aisI par3a gaI hai ki jisakA nAma milApacaMda yA zivaprasAda rakha diyA, ve vahI banakara raha jAte haiN| koI paMDita kisI vyakti ko cAra phere khilA de, to vaha patnI yA pati banakara hI raha jAtA hai| mAno isase judA usakA koI vyaktitva hI nhiiN| so parama mahArasa cAkhai/18 For Personal & Private Use Only Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maiMne eka gAMva meM eka vyakti ko dekhA, jo hubahU gAMdhI jaisA thaa| vaha vaisI hI laMgoTI pahanatA, vaisA hI aMgochA rakhatA, calatA to sAtha meM bakarI va hAtha meM lAThI rakhatA / vaha calatA bhI to gAMdhI kI trh| logoM ne use samajhAyA ki tU gAMdhI nahIM hai; phira bhI vaha apane Apako gAMdhI mAnatA / mana meM yaha vicAra ghara kara gayA ki maiM gAMdhI kisI ne kahA, isakA gAMdhI kA bhAva kaise utaareN| ise gAMdhI kahalAne kA pAgalapana car3ha gayA hai| maiMne kahA, yaha baharUpiyA hai / kisI ko gor3ase banAkara khar3A kara do, isakA gAMdhIpana gola ho jAegA / mRtyu ! tumhAre tAdAtmya ko tor3ane kI AkharI golI, AkharI davA hai / mRtyu tumhArA kaMdhA chUne ko A jAe, to sArA tAdAtmya raphU cakkara / thA bhI ki nahIM, patA hI nahIM calatA / kisI para kIcar3a uchAla rahe the yA kisI ke sAtha indradhanuSa banA rahe the, saba bhUla hI jAoge / tAdAtmya ke, moha ke, rAga ke pAra uThakara dekho, apane mana kI caMcalatAoM ko darakinAra rakhakara dekho, to patA calegA ki tuma kyA ho / tuma merA nAma rkho| maiM tumheM apanA paricaya detA hU~ ki maiM kaisA hU~ avadhU nAma hamArA rAkhai, so parama mahArasa cAkhai / nahIM hama puruSA, nahIM hama nArI, barana na bhAMti hamArI / jAti na pAMti, na sAdhu na sAdhakaM, nahIM hama laghu nahIM bhArI bAbA kahate haiM ki maiM apane paricaya meM spaSTa kara dUM ki na maiM puruSa hU~, na maiM strI kyoMki ye vibheda hI to sArI samasyAoM ke mUla haiN| manuSya ke mastiSka meM yahI to bhAva ghara kiyA huA hai ki vaha puruSa hai yA strI hai| jaba taka koI bhAva rahegA, taba taka tuma socate rahoge ki hama paraspara jur3eM yA paraspara sparza na kareM / strI aura puruSa - ye do bhAva haiM, do manaHsthitiyAM haiN| ye do kAyAgata vibheda haiM / strI, strI hokara bhI khuda puruSatva lie hue hai so parama mahArasa cAkhai/16 For Personal & Private Use Only Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aura puruSa, puruSa hote hue bhI strItva lie hue hai| koI bhI strI na to pUrI taraha se strI hai, na koI bhI puruSa pUrI taraha se puruSa hai| hara koI ardha-nArIzvara hai / bahuta pahale hI yaha vijJAna manuSya kI samajha meM A gayA thA ki ziva ke zarIra meM pArvatI bhI hai| pArvatI ke zarIra meM ziva bhI hai / AdhA zarIra ziva rUpa, AdhA zarIra pArvatI rUpa / isalie puruSa, strI ke prati AkarSita hotA hai yA strI, puruSa ke prati AkarSita hotI hai| eka-dUsare meM rahe virodhI tattva AkarSita hote haiM / isameM kahIM koI duvidhA yA pAgalapana nahIM hai / yaha zarIra kA sahaja svAbhAvika guNa-dharma hai| sAdhaka ko deha-bhAva se Upara uThanA hotA hai / deha-bhAva se Upara uThane kA matalaba hI hai ki straiNa aura puruSadharmI prakRti se Upara uTho / AnaMdaghana deha-bhAva se Upara uThe, isIlie kahA ki na hama puruSa haiM, na hama nArI haiN| hama to strI aura puruSa donoM ke pAra haiN| aisI sthiti meM brahmacarya ko sAdhanA nahIM par3atA, brahmacarya to sahaja pariNAma ho jAtA hai / strI ho yA puruSa, sabake prati samAna dRSTi, samAna AtmIyatA, samAna prema / kucha prAcIna dhArmika paramparAeM kahatI haiM ki mukti ke lie puruSa kA zarIra anivArya hai| strI mukta nahIM ho sakatI / yaha puruSatva kI mahattA bar3hAne ke lie puruSoM dvArA puruSoM ke lie gAI gaI mAtra Atma- mahimA hai / apane hI muMha se apanI prazaMsA hai| mukti na to strI kI hotI hai, na puruSa kI / mukti AtmA kA adhikAra hai| AtmA mukta hotI hai| kAyA kI to mRtyu hotI hai, mukti to AtmA kI hogI / kAyA puruSa kI ho yA strI kI, mATI kI saMracanA mAtra hai / deha-bhAva se Upara uThakara dekho, to na to strI se paraheja hogA aura na hI puruSa se gilA para yaha mArga viziSTa logoM ke lie hai / Ama AdamI phisala sakatA hai / deha se videha kI yAtrA kAI se sanI hai / pAMva phisalA ki gaye gaDDhe meM / deha ke guNa, deha ke hAramonsa kabhI bhI, kisI bhI kSaNa manuSya para hAvI ho sakate haiN| ArdrakumAra pUrvajanma ke dRzyoM ko dekhane ke bAvajUda phisala gayA / vairAgya bhI phisala jAtA hai / caitanya-bhAva jaba taka antara- hRdaya meM pratiSThita na ho jAye, taba taka so parama mahArasa cAkhai/20 For Personal & Private Use Only Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAsanAgrasta, kaSAyagrasta, mohagrasta citta ke lie khatarA hI khatarA hai| jo deha-bhAva se pAra laga gayA, kAyA ke pAra ke astitva ko upalabdha kara cukA, antarbodha ko, sambodhi ko upalabdha ho cukA, usake lie strI-puruSa kA bheda nahIM hai| vaha strI-puruSa donoM ke lie madhyastha hai, taTastha hai| jo dehAtIta hokara jItA hai, usake lie kauna puruSa, kauna nArI? zukadeva aura usake pitA donoM brahmajJAnI kahalAte the| zukadeva kI umra bamuzkila paccIsa-tIsa varSa ke lagabhaga hogI jabaki zukadeva ke pitA vRddha the| zukadeva aura unake pitA donoM gAMva se bAhara jA rahe the| tAlAba ke pAsa se gujarate hue zukadeva ke pitA ne dekhA ki unakA beTA bahuta pIche chUTa gayA hai| tAlAba meM gAMva kI mahilAeM nirvasana nahA rahI haiN| mere to koI pharka nahIM par3atA para merA navayuvaka beTA idhara se gujregaa| striyoM ne zukadeva ke pitA ko dekhakara apane-apane vastroM ko badana para lapeTa liyaa| zukadeva ke pitA najaroM ko nIce kie hue Age bar3ha gae aura tAlAba se kucha dUrI para eka per3a kI oTa meM khar3e ho gae, apane beTe kI pratIkSA meN| mahilAoM ne phira apane vastra kinAre para rakhe aura nahAne meM mazagUla ho giiN| zukadeva udhara se gujre| jisa mastI meM cale A rahe the, usI mastI meM Age bar3ha ge| zukadeva apane pitA se mile para pitA ke mana meM to eka hI prazna kauMdha rahA thA ki vRddha santa AyA, taba mahilAoM ne apane vastra vApasa pahana lie aura jaba zukadeva AyA taba unhoMne vastra nahIM phne| jaise nahA rahI thIM, vaise hI nahAtI rahIM, kyoM ? nirlajja! ve vApasa Ae aura unhoMne mahilAoM se prazna kiyA ki tumane eka vRddha ke sAmane to vastra pahana lie jabaki eka navayuvaka ke sAmane nirvastra nahAtI rahIM, kyoM? mahilAoM ne kahA, isalie ki zukadeva, zukadeva hai| zukadeva ke lie isa bAta kA mahatva hI nahIM hai ki tAlAba meM striyAM nahA rahI haiM athavA puruss| tAjjuba hai ki jo prazna zukadeva ke mana meM uThanA cAhie, vaha prazna Apa vRddha ke mana meM uTha rahA hai| zukadeva nirlipta the| isa bheda se Upara uTha cuke the ki yaha puruSa hai athavA naarii| ve caitanya ho cuke the, dehAtIta ho cuke the| bAbA kahate haiM-barana na bhAMti hmaarii| raMga-varNa ke bheda to hamArI so parama mahArasa cAkhai/21 For Personal & Private Use Only Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhrAMti hai| kAle bhI acche ho sakate haiM aura gore bhI bure ho sakate haiM / paraheja rakhanA hai to kAle dila vAloM se rakheM, kAle raMga vAloM se nahIM / loga raMga-rUpa dekhakara mohita ho jAte haiM / unake lie hRdaya kA saundarya to mAno saundarya hai hI nhiiN| pahale zAdI-vivAha meM loga yaha dekhate the ki lar3ake-lar3akI meM kaise saMskAra haiM, kaisA kula hai| aba to gorA raMga dekhA aura rIjha uThe / gore ko kyA cATo agara dila kAlA ho ? rUpa kA saundarya to kucha dina lubhAtA hai| jIvana kucha dina kA nahIM hai / jIvana to sau sAla jInA hai / aisA sAthI cuno, jo hRdaya se sundara hai, jisakA antar-mana pavitra hai jo raMga ke cakkara meM gayA, so gyaa| jo raMga ke pAra jhAMkane kA sAmarthya rakhatA hai, so sukhI huaa| hameM raMga para nahIM guNavattA para, pratibhA para dhyAna denA cAhiye / guNI suhAyegA, rUpI satAegA / maiMne dekhA, eka lar3akI kAle AdamI se bar3I napharata karatI hai / use kAle AdamI ke hAtha se pAnI pilAyA jAye, to vaha usa pAnI ko nahIM chuegI / yaha galata hai / apane meM rUpa kA abhimAna hai / aisA nahIM honA caahiye| tuma bhI to kAlI ho sakatI thI / ceharA bhale hI tumheM apanA sundara lage para tumhAre vicAra sundara nahIM haiN| apanI dRSTi sundara banAo, apane vicAra sundara bnaao| tumhArA kAyAkalpa ho jAegA / tumase saundarya ke nirjhara jhreNge| tuma saundarya kI pratimA kahalAogI, rUpa-raMga ke sAtha agara apane vicAroM ko, dilodimAga ko bhI sundara banAo / 'jAti na pAMti' jAta-pAMta kA bheda kaisA? mAnava-mAnava ke bIca kaisA phAsalA ? gadhe ghor3oM, kutte -pilloM se prema aura insAna ke prati napharata ? abhI kucha samaya pUrva eka jainAcArya eka harijana ke bAr3e meM gae aura vahAM apanA pravacana diyaa| sAdhuvAda ! para sAre hiMdustAna meM ho-hallA maca gayA / aphavAha phaila gaI ki ve kisI harijana ke ghara AhAra lene ge| samAja ke loga pIche par3a gae ki yA to apanA aparAdha svIkAra kara prAyazcita karo, nahIM to Apako jholI-DaMDA chor3anA pdd'egaa| jinhoMne aisA kahA, ve mahAvIra ke pujArI nahIM mahAvIra - bhaMjaka haiM / ve jaina to kyA, iMsAniyata ke dharAtala se bhI nIce haiM / so parama mahArasa cAkhai/22 For Personal & Private Use Only Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ becAre AcArya kI hAlata khastA kara ddaalii| maiMne kahA-becAre! jAnabUjhakara apane-Apako asahAya mAnA hogaa| yA to aisI himmata hI nahIM karate aura jaba kara hI lI, to mAphI kisa bAta kI mAMgI? harijanoM ke, anusUcita jAti ke muhalle meM gaye, pravacana diyA, bhojana-pAnI bhI le liyA hogA, acchA kiyA, mAnavatA ke masIhA bana jaate| lAkhoM harijanoM ko, AdivAsiyoM ko jaina banA sakate the para jainoM ko jAta-pAMta kA khatarA! kahIM aisA ho gayA to hamAre ghara, phira hamAre kahAM raheMge? phira hamArI jAti kA garva kahA~ rahegA? jainAcArya mAphI na mAMgate, to ikkIsavIM sadI ke aMbeDakara hote para nahIM, ve cetanA ke hAmI nahIM haiN| mAtra siddhAntoM ke rasiyA haiN| saca meM, jainAcArya ne eka samajhadArI kA kAma kiyA para apane vaktavya ko gunAha ke rUpa meM svIkAra kara unhoMne sArI samajhadArI para pAnI phera diyaa| unhoMne mahAvIra ke mala siddhAMtoM ko sahI rUpa meM jAnA ki koI brAhmaNa, kSatriya, vaizya athavA zUdra nahIM lekina ina siddhAMtoM para amala nahIM kara paae| agara isa samAja ke siddhAMtoM para calate, to mahAvIra ko bhI isI taraha mAphI mAMganI par3atI kyoMki mahAvIra ke ziSyoM meM cora bhI Ae, DAkU bhI Ae aura cAMDAla bhI aae| kyoM bhUlate ho ki jisa uttarAdhyayana sUtra meM harikezabala kI itanI mahimA gAI jAtI hai, vaha harikezabala aura koI nahIM zmazAna meM murdo ko jalAne vAle cAMDAla kA beTA thaa| rohiNiyA apane jamAne kA mazahUra cora thA, aMgulImAla raktapipAsu DAkU thA, arjuna ghanaghora hatyArA thaa| mahAvIra ke lie na jAti hai, na pAMti hai| na varNa hai, na bheda hai| mahAvIra ke lie AtmA kA mUlya hai| hara varNa, hara rUpa ke pAra jo tattva hai, bAbA AnaMdaghana kahate haiM-maiM vaha hU~, 'sohN'| ___na sAdhu, na sAdhaka-maiM na to sAdhu hU~, na sAdhaka huuN| tumheM jo kahanA acchA lage, kaha lo| gRhastha kahanA acchA lage to gRhastha kaha lo| sAdhu kaho, tumhArI mauja, bhante kaho, tumhArI dRsstti| avadhUta yA adhyAtmaniSTha AdamI to saMsAra se hI nahIM balki saMnyAsa ke rAga se bhI Upara uTha jAtA hai| usameM na to saMsAra kA bhAva hotA hai aura na saMnyAsa kaa| vaha na to sAdhu kahalAne meM rasa letA hai, na sAdhaka kahalAne meN| vaha sAdhu aura saMsArI ina donoM se haTakara kucha aura hotA so parama mahArasa cAkhai/23 For Personal & Private Use Only Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kisI vakta sAdhutA kA artha svatantratA hotA thA para aba sAdhu jIvana bhI bandhana rUpa hai| jamAnA badala rahA hai para hama abhI bhI sAdhu meM buddha kA caritra, mahAvIra kA caritra dekhanA cAhate haiN| sAdhu kI svacchandatA para roka honI ThIka hai para svatantratA para aMkuza DAlanA, gerue vastroM, sapheda vastroM yA kASAya cIvara se use bAMdhanA hai| guru ziSya banAtA hai| vairAgya se nahIM, preraNA dekr| zAstroM kA nAma lekara acchI-acchI bAtoM se phusalA letA hai| ziSya caahiye| do-cAra ziSya sAtha hoM, to thor3A rutabA bne| sAdhutA yA sAdhuveza dukAna nahIM hai| yaha jIvana kI mahAna upalabdhi hai, jIvana kA mahAna rUpAntaraNa hai| mATI meM jyota jagAnA hai| ziSya bhale hoM kama, para ziSyoM meM ho dm|| mujhe sAdhutA se prema hai| maiM sAdhutA kA sammAna karatA hU~ para sAdhutA ke nAma para ziSyoM kA jo vyApAra hotA hai, bagaira AtmajAgarUkatA yA antara-rUpAntaraNa ke jo veza bhara badalakara sAdhu banA diyA jAtA hai, vaha galata hai, sAdhu banAe jAeM, khuda sAdhu banakara / sAdhu to aparigrahI kahalAtA hai| kabhI dekhA Apane aparigraha ko? sAdhatA ke nAma para kitanA parigraha hai? saba gAdoliyA mahArAja ho gaye haiN| kaheMge vAhana yAtrA nahIM kareMge para ThelAgAr3I para car3hakara bar3e ArAma se vihAra kreNge| pazugAr3I para baiThanA pApa kaheMge para DolI para khuda baittheNge| jaise pazugAr3I ko pazu calAte haiM, vaise hI DolI ko majadUra apane kaMdhe para rakhakara calate haiN| rAta kA aMdherA hone para lAiTa nahIM jalAeMge para lAlaTena kA upayoga kara leNge| savere cAra baje ke dhuppa aMdhakAra meM cleNge| rabara kI cappala yA kapar3e ke jUte pahanane se paraheja rakheMge para sAdhu-sAdhviyoM ke lie naI sTAila ke banAye moje (cappalajUtoM kI sTAila ke) sabhI vyavahAra meM leNge| koI yaha saba karanA cAhe, mujhe koI aitarAja nahIM hai| maiM to cAhatA bhI hU~ ki kucha yugAnurUpa parivartana honA hI caahiye| mAnavatA kI bhalAI ke kAma meM apanI sakriyatA rakhanI hI cAhiye para itanA dhyAna rakheM ki sAdhutA AtmA kA utthAna hai, yaha koI dukAnadArI nahIM hai| bAhara ke jIvana aura bhItara ke jIvana meM durAva nahIM honA caahiye| saca ko svIkAranA hI caahiye| saca ke anurUpa jIvana kA nirmANa aura so parama mahArasa cAkhai/24 For Personal & Private Use Only Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavasthApana honA caahiye| apanI antarAtmA kI AvAja ko mahatva diyA jAnA caahiye| dharma koI bhIr3a kA maMca nahIM hai| yaha nijI upalabdhi hai, nijI naitikatA hai, nijI ImAnadArI hai| bAbA kahate haiM, 'na sAdhu na sAdhaka' manuSya kI antarAtmA sAdhu bana jAye, basa yahI kAphI hai| gAMdhI ke guruoM meM eka the-rAjacandra! jIvana bhara ve gAte rahe ki aisA apUrva avasara kaba AegA, jaba maiM bhItara aura bAhara donoM pakSoM se nirgrantha banUM, bandhana rahita banUM, Atma-nirbhara aura Atma-svatantra bnuuN| ve anta taka kisI ke ziSya na bana paaye| saba jagaha bAhara ke bandhana chUTe hue lage para bhItara ke bandhana, vAsanA, kaSAya, tRSNA, moha to vaise hI barakarAra mile| rAjacandra, zrImad rAjacandra kahalAye; munirAjacandra na bane para jo unheM bananA thA, ve luMgI lapeTakara bhI bana gye| na bananA hotA, to cIvara or3hakara bhI kucha nahIM bana paate| Atma-mukti ke lie veza nahIM, jIvantatA aura jIvana-rUpAntaraNa hI mahatvapUrNa hai| 'nahIM hama laghu nahIM bhaarii'| na maiM kisI se halkA par3atA hU~ aura na hI bhaarii| maiM to cetanA kA samUha hU~, prakAza kA puMja huuN| na maiM kama hU~ na jyaadaa| jaisA hU~, vaisA huuN| 'nahIM hama tAte, nahIM hama siire'| na maiM garma hU~, na tthNddaa| 'nahIM dIrgha, nahIM chottaa'| na kisI se bar3A hU~, na chottaa| choTe-bar3e kA bheda to duniyA kI dRSTi meM hai| janma ke pahale-pIche ke kAraNa haiN| kisI kA AkAra bar3A yA choTA ho sakatA hai| lambAI, caur3AI yA moTAI meM pharka ho sakatA hai para eka bAta taya hai ki sabhI cetanA ke sAtatya haiN| hA~, guNoM kI dRSTi se koI bar3A yA choTA ho sakatA hai, kama yA jyAdA ho sakatA hai| bar3e na hoje guNana binu, biruda bar3AI pAya / kahata dhatUre soM kanaka, gahano gar3hayo na jAya / / guNoM se hI koI bar3A hotA hai| Akhira guNavAna hI bar3A mAnA jaayegaa| koI choTA hai para guNavAna hai, to vaha choTA hokara bhI bar3A hai, mahAna hai| so parama mahArasa cAkhai/25 For Personal & Private Use Only Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka adhyApaka ne apane chAtroM se pUchA ki akla aura bhaiMsa donoM hI tumhAre sAmane hoM, to tuma donoM meM se kisako lenA pasaMda kroge| sabane kahA-akla; magara eka chAtra ne khaa-bhaiNs| adhyApaka ne khIjakara DAMTate hue kahA, mujhe pahale hI patA thA, bevakUpha! tU bhaiMsa hI maaNgegaa| are, terI jagaha koI gadhA bhI hotA, to vaha bhI akla hI maaNgtaa| __chAtra ne kahA-mApha kareM sara! jisake pAsa jisakI kamI hogI vaha vahI to caahegaa| bAbA AnaMdaghana svayaM caitanya-mUrti haiM, isalie kahate haiM, 'nahIM hama bhAI, nahIM hama bhaginI, nahIM hama bApa na bettaa'| kauna bhAI-bahina aura kauna baap-bettaa| bhAI-bahina ke cakkara meM hI to bhAI-bhatIjAvAda calA karatA hai| sAsa-nanada kI hama-jolI jamA karatI hai| zAdI na huI taba taka beTA, beTA hai| zAdI ho jAye to beTA bhI bApa hai| bApa banate dera bhI kitanI lagatI hai? "nahIM hama bhAI, nahIM hama bhaginI, nahIM hama bApa na beTA, ye saba sAMyogika haiM, nadI nAva ke saMyoga kI trh| janma to honA hI hai, mA~-bApa usa janma meM mAtra nimitta banate haiN| putra-putrI taba taka apane haiM, jaba taka paMkheru ke paMkha na lgeN| aba jo hai hI mAtra saMyoga bhara usake lie phira kaisA tAdAtmya? kaisA rAga? kauna duzmana, kauna dosta? saca to yaha hai ki duzmana bhI dosta bana jAyA karate haiM aura jinheM hama dosta kahate haiM, unheM duzmana banate kitanI dera lagatI hai| koI choTI-sI bAta pina kara gayI aura dosta duzmana bana baitthaa| maiMne apanoM ko gaira banate dekhA hai aura gairoM ko khUna se bhI jyAdA riztA nibhAte pAyA hai| kisI se hamArI maitrI ho na ho para eka bAta taya hai ki kisI se duzmanI kadApi nahIM honA caahiye| nahIM hama manasA, nahIM hama sabadA, nahIM hama tana kI dhrnnii| nahIM hama bhekha, bhekhadhara nAhIM, nahIM hama karatA krnnii|| hama na to tana haiM aura na hI tana ko dhAraNa karane vaale| hama na zabda haiM, na mana haiN| zabda aura mana zarIra kI hI sUkSma saMhitAeM haiN| zarIra hai to zabda hai| zarIra hai to mana hai| jo svayaM ko zarIra se so parama mahArasa cAkhai/26 For Personal & Private Use Only Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ alaga dekhatA hai, zabda aura vikalpa se svayaM ko vinirmukta karake dekhatA hai, citta aura mana se alaga kisI astitva ko nihAratA hai, aMtasa ke AkAza meM mauna aura parama-dhanyatA kA Ananda lUTatA hai, vaha na mana hai, na zabda hai, na zarIra kA saMvAhaka hai| vaha veza yA vezadhara nahIM hai| veza to, manuSya dvArA banAyI gaI pahacAna bhara hai| cAhe geruA pahano yA pIlA, sapheda ho yA laalkaalaa| veza ko mAtra veza taka hI sImita rkho| veza pahanakara mAtra vezadhara mata bno| aMtara-bodha aura sAkSI kI satat jAgarUkatA, apanI aMtara kI AMkhoM meM sadA jyotirmaya dIpa kI taraha banAye rkho| na svayaM ko kartA mAno aura na hI sAdhana / kartAbhAva chUTa jAnA caahiye| sArI javAbadAriyAM bhItara baiThI sattA ko sauMpa denI caahiye| vaha jaisA kare yA karavAnA cAhe, kre-krvaaye| hama to basa AnandamayI raheM, caitanyamayI raheM, satyamayI rheN| nahIM hama darasana, nahIM hama parasana, rasa na gaMdha kachu naahiiN| AnaMdaghana cetanamaya mUrati, sevaka-jana bali jaahiiN|| na hama darzana haiM, na sparza / na rasa haiM na gaMdha haiN| hama jIvana aura jagat ke ina sAre pahaluoM se jur3akara bhI inase alaga haiN| Atma-bhAva meM jIte haiN| hama to basa vaha mUrti haiM, jise caitanya mUrti kahA jAnA caahiye| eka aisI mUrti jo sacetana hai, calatI-phiratI hai magara Akhira mATI kA putalA hai| hamArI cetanA hI hamArA sabase bar3A puraskAra hai| bhItara kI mahA-guphA meM jitanI svacchatA, pavitratA, ujjvalatA hogI, astitva utanA hI nihAla hogaa| AThoM yAma, 'balihArI' kA bhAva hogA yAnI eka parama-tRpti hogI, eka parama-zAnti hogii| eka parama Ananda dazA hogii| vahI to basa cAhie.....parama mahArasa! 000 so parama mahArasa cAkhai/27 For Personal & Private Use Only Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 530 OM hama paMchI AkAza ke For Personal & Private Use Only Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIU jAne merI saphala gharI / suta banitA dhana yauvana mAto, garabha taNI vedana bisarI / / ati aceta kachu cetata nAhIM, pakarI Teka hArila lakarI / AI acAnaka kAla topacI, gahaigo jyUM nAhara bakarI / / supana - rAja sA~ca kari rAcata, mAcata chAMha gagana badarI / AnaMdaghana hIro jana chAMDai, nara mohyo mAyA kaMkarI / / hama paMchI AkAza ke / 30 pada For Personal & Private Use Only Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hama paMchI AkAza ke mere priya Atman! Aja hama usa brahma-kamala kI ora apanI nigAha uThA rahe haiM, jo mAnasarovara meM hI khilA karatA hai| registAna kI tapatI huI bAlU ke bIca koI mahakatA phUla khila jAe, to yaha marusthala kA saubhAgya khlaaegaa| marusthala kI sArthakatA marusthala bane rahane meM nahIM, marUdyAna ho jAne meM hai| vyakti kI asalI sAdhanA yahI hai ki jise loga tuccha mATI samajhate haiM, usI mATI se amRta kalaza kA nirmANa kara le| jise loga gaMdagI kahakara heya samajhate haiM, vahI cIja miTTI meM DAlane para phUla khilA detI hai; phUla suvAsa dene lagate haiN| jIvana kA yaha eka sahaja vinyAsa hai ki mATI hI phUla banatI hai aura gandagI hI mATI meM pariNata ho sugandha bana jAtI hai| sugandha kahIM ora se nahIM AtI, kA hI rUpAntaraNa hai / sugandha gaMdagI maiM sabako cetanA ke usa zikhara para le jAnA cAhatA hU~, jahAM se basaMta kI ThaNDI havAeM, Ananda kA himAlayI zItala samIra hama taka so parama mahArasa cAkhai/31 For Personal & Private Use Only Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pahuMca ske| aba taka dharatI para lAkhoM-karor3oM saMta hue haiN| Aja kI tArIkha meM dasa lAkha se bhI adhika saMta haiM lekina jinheM hama sahI arthoM meM saMta kaha sakeM; jo sahI taura para sAdhutA ko upalabdha hoM, aisI vibhUtiyAM virala hI haiN| sAdhutA kI sugandha veza se nahIM varan usake antar-hRdaya se AtI hai| jisakA mana bhaTaka rahA hai vaha saMta hokara bhI gRhastha hai| jo zAMta jIvana jItA hai, zAMta citta jItA hai, vaha saMta hai| jisase zAMti ke nirjhara bahate haiM, vaha saMta hai| citta kI zAMti aura AtmA kA AnaMda, basa yahI kAphI hai| ye do bAteM jisameM ghaTita haiM, usameM zeSa sArI bAteM svayameva ghaTita ho jAtI haiN| jIvana kA phUla svataH khilakhilAtA rahatA hai, apane Apa mahakAmahakA rahatA hai| phUla to anaginata kisma ke hote haiM para saurabha aura saundarya, donoM kA saMtulana to hara kisI phUla meM nahIM hotaa| bAbA AnaMdaghana eka adbhuta phUla haiM-saundarya bhI hai aura saurabha bhii| svarNakamala! mAna-sarovara meM khilA phUla hai yaha -jIvana ke mAnasarovara meN| AnaMdaghana jaise svarNakamala-brahmakamala dharatI para kabhIkabhAra khilate haiN| yugoM meM ekaadh| mujhe isa phUla se pyAra hai, isalie ki yaha apanI paripUrNatA meM khilaa| marusthala meM khilaa| bhaMvaroM aura pataMgoM ko jI bhara parAga luttaayaa| karuNAdravita hokara logoM ko cetaayaa| adhyAtma ko jIkara adhyAtma-puruSa khlaayaa| aise amRtapuruSoM se hI adhyAtma saMjIvita rahA hai| AnaMdaghana kA phUla kisI gamale yA bAga meM nahIM khilaa| yaha to maraghaTa meM khilA phUla hai| maraghaTa kI bastI meM khilA siddhatva kA phUla / marusthala meM khilA mruudyaan| yaha to mukta gagana kA paMchI hai| AkAza bhara Ananda lUTane vaalaa| zmazAna meM rahakara sAdhanA karane vAle, maraghaTa meM jIkara apane Apako upalabdha hone vAle saMto ke itihAsa ko dekheM, to tIna nAma hamAre sAmane Ate haiM -gajasukumAla, mahAvIra aura bAbA Anandaghana / aise yogiyoM ke lie to zmazAna hI bastI bana jAte haiN| unake lie zmazAna, zmazAna nahIM, siddhoM kI bastI hai, bodhi-vihAra hai, arhat-vihAra hai| hama paMchI AkAza ke/32 For Personal & Private Use Only Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zmazAna to ve sthAna hote haiM, jahAM kSaNabhaMguratA kA itihAsa likhA jAtA hai, jahAM jIvana ke samApana kI rekhAeM khIMcI jAtI haiN| rAjasthAna kI marubhUmi meM Anandaghana jaise svarNakamala khile| eka aisA auliyA, jisane zmazAna ko apanI tapobhUmi bnaayaa| guphAoM meM jisane nivAsa kiyaa| baragada kI chAMha meM jisane apanA jIvana bitaayaa| yaha jaina jagat kA pahalA avadhUta huA, pahalA oghdd'| gorakha jaisA siddha yogI, kabIra jaisA phakkar3a, nAnaka jaisA bhakta, phira bhI apane Apa meM niraalaa-aprtim| bar3e nyAre-nirAle pada gAye haiM bAbA ne| bar3e rasIle, eka Atmika kasaka bhre| bAbA Anandaghana ke padoM ko rasa lekara par3hA jAe to mere dekhe, vyakti ke bhItara vairAgya kI hiloreM svataH hI uThane lgeNgii| bAbA apanI AjAdI ke lie lar3ane vAle aura apanI AjAdI ko bar3hAne vAle saMta haiN| unakA patha to mukta gagana hai| svatantratA, aatmsvtntrtaa| koI vyakti guru ke pAsa apane baMdhanoM ko bar3hAne ke lie nahIM varan apanI AjAdI ko bar3hAne ke lie jAtA hai| apanI AtmasvatantratA ko aura adhika upalabdha karane ke lie jAtA hai| kala hI eka patra thaa| eka sajjana ne likhA-vaha bandhanoM meM hai aura apane bandhanoM se mukta honA cAhatA hai| apanI AjAdI ko pAne ke lie, apanI AjAdI ko bar3hAne ke lie mujha taka AnA cAhatA hai| svAgata hai| tuma ur3a lo to tumhArA saubhAgya! maiM to ur3atA huA vaha pariMdA hU~, jisake pIche koI padacihna nahIM chUTane vAle haiN| mere pAsa koI aMkuza nahIM hai, sirpha ur3Ana kI preraNA hai, ur3ane kA utsAha hai| bandhana mujhe pasanda nhiiN| mukti hara ora se, hara dRSTi se| __ bar3I ajIba bAta hai, jaba vyakti gRhastha hotA hai, to usake Upara gRhasthI kI mAna-maryAdAeM hotI haiM, kaI aMkuza hote haiN| unhIM se mukta hone ke lie vaha socatA hai sAdhu bana jAe lekina dekhate nahIM ho, sAdhu para bhI kitane aMkuza haiM? saMtoM para zrAvakoM ke aMkuza, samAja ke aMkuza! sAdhu AjAda hotA hai| vaha kisI kA gulAma nahIM hotaa| gulAmI Akhira gulAmI hotI hai, cAhe vaha samAja kI ho yA samudAya kI athavA so parama mahArasa cAkhai/33 For Personal & Private Use Only Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kisI vyakti kI / anuzAsana ke nAma para basa, zAsana cala rahA hai| bAdazAhata! AcAra-vicAra darakinAra ho gaye haiM, hA~-hajUrI raha gaI hai| bAbA Anandaghana kisI kI hA~-hajUrI kare, gulAmI svIkAra kare, sambhava hI nahIM hai / yaha bAbA ke jIvana kI eka ghaTanA hai| ve gujarAta cAturmAsa hetu Thahare hue the| jaba unakA pravacana dene kA samaya huA to logoM ne kahA, thor3I dera ke lie ruka jaaeN| jaba taka nagara seTha nahIM pahuMca jAtA, taba taka Apa ko rukanA pdd'egaa| bAbA muskurAe aura pAMca-dasa minaTa ke lie Thahara gae magara seTha nahIM pahuMcA / bAbA ne pravacana zurU kara diyaa| seTha taka jaba yaha samAcAra pahuMcA, to vaha daur3A calA AyA / Ate hI Aga barasAne lagA - Apane merI anupasthiti meM pravacana kaise zurU kiyaa| kyA Apako mAlUma nahIM ki merI gairahAjarI meM pravacana zurU nahIM hotA, yahA~ kI paramparA hai / bAbA ne zAMta svara meM kahA- tuma vakta para nahIM pahuMce, to isameM merA kyA doSa / seTha cillaayaa| paise kI garmI thii| seTha ne kahA- agara Apako isa sthAna meM rukanA hai, to jaba taka maiM na pahuMcUM Apa pravacana prArambha nahIM kara skte| bAbA ne kahA- maiM yahAM gulAmI svIkAra karane nahIM, apanI AjAdI ko bar3hAne AyA hU~ / tuma yaha cAho ki maiM tumhAre anurUpa calUM, to yaha sambhava nahIM / tuma agara mere sAtha cala sako, to merA sahayoga tumhAre sAtha hai / seTha phira bhI zAMta nahIM huA para patajhar3oM kI koziza se upavana kI mRtyu nahIM hotii| kisI kI nArAjagI se darpaNa nahIM ttuutttaa| bAbA usI samaya khar3e hue aura jaMgala meM cale ge| yaha ghaTanA korI ghaTanA nahIM hai / yaha Anandaghana kI AjAdI kA bIja hai / yahIM se unake jIvana meM AjAdI kA zaMkhanAda hotA hai / bAbA to mukta gagana ke paMchI haiM aura mukta gagana ke paMchI ko sone ke piMjare meM hI kyoM na rakhA jAe, vaha saha nahIM paaegaa| gulAmI se to, garIbI acchI ! koI seTha saMta para kitanA hI kharca kyoM na karatA ho para saMta kisI kA gulAma nahIM hotA / vaha AjAda hotA hai / svatantratA kA hAmI ! hama paMchI AkAza ke / 34 For Personal & Private Use Only Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAgala prANa baMdhege kaise, nabha kI dhuMdhalI dIvAroM meN| hama paMchI unmukta gagana ke, hameM na bAMdho prAcIroM meN| koI vyakti yaha samajhatA hai ki mukta gagana ke rahavAsI ko sone ke piMjare meM bAMdha le, saMta ko mAyA kA pralobhana dekara Abaddha kara le, to vaha apane aura saMta donoM ke sAtha anyAya karatA hai| bAbA jaise loga to kisI bhI sthiti meM kisI se bhI baMdha kara nahIM raha skte| ve to Atma-svatantra haiN| svatantratA hI unakI AtmA hai| hama paMchI unmukta gagana ke, piMjarabaddha na gA paaeNge| kanaka-tIliyoM se TakarAkara, pulakita paMkha TUTa jaaeNge| mukti kA AnaMda uThAne vAle baMdhakara kaise jI pAeMge? koI cir3iyoM kA saMgIta sunanA cAhe, to vaha kisI upavana meM jaae| saMgIta to svatantra hotA hai| svatantratA ke hI sura hote haiN| paratantra gIta nahIM gA sktaa| vaha AMsU DhulakA sakatA hai| viraha meM ro sakatA hai| apanI pAMkhoM ko khirA sakatA hai| hama bahatA jala pIne vAle, mara jAeMge bhuukhe-pyaase| kahIM bhalI hai kaTuka niMbaurI, kanaka-kaTorI kI maidA se| nadiyA kA pAnI pIne vAlA gaDDhoM ke pAnI meM rasa nahIM legaa| saMta to bahatA pAnI hai, khuda hI bahatA pAnI hai| tuma soco, use bAMdhakara rakha leN| vaha baMdha jAegA agara svarNa-piMjara kI lolupatA hai taba to, anyathA sambhava nahIM hai| vaha to aisA cAtaka hai jo piyegA, to megha-jala hI piyegA, nahIM to tRSAtura hI mukti ke gIta gunagunAtA rhegaa| so parama mahArasa cAkhai/35 For Personal & Private Use Only Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nIr3a na do, cAhe TahanI kA, Azraya chinna-bhinna kara DAlo / lekina paMkha diye haiM to, Akula ur3Ana meM vighna na DAlo / / kAraNa se baMdha jo svatantratA kA hAmI hai, sambhava hai, vaha kisI bhI jAye para paramAtmA se usakI eka hI gujAriza rahatI hai - prabhu ! paMkha diye haiM, to ur3Ana meM bAdhA kyoM ? niyati ke cAhe jaise krUra hAtha usa para caleM para usakI eka hI tamannA rahatI hai - mukti, mukti, mukti ! hama mukta haiN| hameM kRpayA mukta rahane do| aisA koI prayAsa na ho, jo hameM piMjare meM le jaae| hama mukta haiM, hamArI mukti ko, hamAre svaroM ko, hamArI hI dRSTi se samajho / baMdheMge ve, jinheM baMdhana priya haiN| jinheM baMdhana rAsa Ate haiM, unake lie to baMdhana, baMdhana nahIM varan zRMgAra haiM / unheM baMdhana meM hI sukha hai / pAMvoM meM jaMjIroM kA aisA abhyAsa ho gayA hai ki unheM khola do, to nIMda nahIM aatii| unake dvArA mukti kA, bhava-mukti kA gIta gAnA, mAtra raTe hue zabdoM ko doharAnA hai / AdamI Atma-svatantratA ke gIta to bahuta gAtA hai magara svatantra hone kA prayAsa nahIM karatA / eka pakSI sone ke piMjare meM kaida thaa| vaha acchA par3hAyA huA thA / aura totoM kI taraha vaha bhI subaha se AvAja karatA magara usake bola dUsare totoM se bhinna the| dUsare tote to subaha rAma-rAma kI raTa lagAte haiM aura vaha AjAdI - AjAdI kI raTa lagAtA / totA jisake yahAM baMdhA huA thA, usake yahAM koI mehamAna AyA / usane savere pakSI ko rote - kalapate dekhA / use bahuta karuNA AyI ki becArA ! AjAda hone ke lie tar3apa rahA hai| usane piMjare kA daravAjA khola diyA magara vaha totA ur3ane kA nAma hI nahIM letA / usane tote ko hAtha se pakar3a kara bAhara nikAlA aura AsamAna meM ur3A diyA / usane socA Aja usane eka neka kAma kiyA / vaha bar3A Atma-saMtuSTa thaa| nahAne-nipaTane ke lie vaha mehamAna calA gayA magara jaba lauTA to dekhA ki vaha pakSI piMjare meM baiThA hai aura aba bhI vahI gIta gA rahA hama paMchI AkAza ke / 36 For Personal & Private Use Only Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hai-AjAdI! merI zahajAdI!! AjAdI! AjAdI!! AdamI AjAdI kI bAteM to bahuta karatA hai magara AjAda honA nahIM caahtaa| bAbA Anandaghana ko sunanA unhIM ke lie sArthaka ho sakatA hai, jo vAstava meM AjAda hone kI gaharI mumukSA apane bhItara rakhate haiN| bAbA kA mArga to Atma-svatantratA kA mArga hai| yaha mArga koI bharose yA zraddhA kA nahIM varan anubhava aura prayoga kA mArga hai| unake pada koI siddhAMta yA zAstra nahIM haiM ki jinakI pUjA kI jAe, jina para car3hAvA car3hAyA jaae| unake pada to prayoga kI niSpattiyAM haiN| sAdhanA ke mArga para calate vakta jo anubhava kI niSpattiyAM huIM, vahI unake padoM meM gaharA AI haiN| unakA mArga anubhava kA mArga hai| ve kriyAkANDI saMta nahIM haiN| yahAM anubhava cAhie, kevala aMdhavizvAsa se kAma nahIM clegaa| vaise bhI aba taka bharosA kara-kara ke Apane kyA upalabdha kara liyA? kitanA bharosA kiyA, vizvAsa kiyA? jaba taka vizvAsa anubhava dazA se na gujare, taba taka vizvAsa aMdhA hotA hai| taba Apa paramAtmA ke nAma kI mAlAeM to khUba japeMge lekina mana meM saMdeha hogA ki paramAtmA hai bhI ki nhiiN| Izvara, Izvara nahIM varan zabda-jAla, paMDita-pAdariyoM kA peTabharAU mAyA-jAla mAtra hogA agara anubhava kI koI kiraNa antara-hRdaya meM na utarI ho to| anubhava kI kiraNa svayaM meM utara gaI, to vaha Izvara vAstava meM Izvara hogaa| mokSa kevala zabda mAtra bana kara raha jAegA agara mukti kA koI rasAsvAda nahIM liyA hai| marane ke bAda mokSa unhIM ko upalabdha hogA jo jIte jI mukti kA rasAsvAda kara lete haiN| jo jIte jI mukti ke AnaMda se vaMcita rahA, mRtyu use AnaMda kA uttarAdhikArI kaise banA pAegI? ___ anubhava prAthamika hai| zraddhA aura bharosA to anubhava ke sahacara haiN| zraddhA to anubhava kI parachAI kI bhAMti apane-Apa calI AtI hai| use lAnA nahIM pdd'taa| pahale se vizvAsoM ko Aropita kara rakhA hai, to vaha vizvAsa mAno, besAkhI ke sahAre calanA huaa| anubhava kI dazA se gujara jAo, to tumhArI bAta ko koI kitanA bhI kyoM na kATe, tumane jo anubhava kiyA hai, tuma usa para aDiga rhoge| sthira citta, sthitaprajJa rhoge| so parama mahArasa cAkhai/37 For Personal & Private Use Only Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zraddhA ke kAraNa anubhava nahIM ghaTita hotA varan anubhava ghaTita hone ke bAda zraddhA usakA pariNAma hotI hai| zraddhA to pariNAma ke rUpa meM upalabdha huI hai| jaba kisI cIja kA anubhava ho jAtA hai, to usake bAda AsthA na ho, yaha sambhava hI nahIM / AsthA anubhava kA upasaMhAra hai / Anandaghana anubhavavAdI saMta haiN| unhoMne to una logoM ko cetAyA hai, jina logoM ko cetAnA sabase kaThina / gautama ko jagAnA sarala hai, gauzAlaka ko jagAnA - sudhAranA kaThina hai / bAbA ne gautamoM ko sambodhita nahIM kiyA hai, gauzAlakoM ko saceta kiyA hai, unheM apanI ora khIMcA hai| unhoMne una logoM ko lapeTe liyA hai, jo tattva kI to mahAna carcAeM karate haiM magara gacchavAda meM ulajhe hue haiN| unheM cetAyA hai jo adhyAtma kI UMcI-UMcI ur3AneM bharate haiM parantu bAharI kriyAkANDa meM hI dharma aura adhyAtma kA sAra samajhate haiN| bAbA una logoM ke lie lalakAra haiM jo chadma vezadhArI haiM, muMha meM rAma bagala meM churI jaisI kahAvata jina logoM para caritArtha hotI hai, unake lie ve lalakAra haiM, dUsare kavIra haiM / maiMne dekhA hai, lambe-caur3e svAdhyAya aura tattva - raTanta karake vyakti apane Apako paMDita banA letA hai lekina jaise hI gaccha, samudAya, sampradAya, jAti-pAMti kI bAta AtI hai patA nahIM usakA tAttvika jJAna kahAM calA jAtA hai| AdamI tatkAla kinAre haTa jAtA hai / taba usake lie adhyAtma nahIM rahatA, usake lie mAtra gaccha raha jAtA hai| vaha satya kA nahIM, apanI jAta kA samarthaka ho jAtA hai / jaba taka vyakti ke hRdaya se gaccha aura sampradAya ke bhAva nahIM miTa jAte, taba taka vyakti kA adhyAtma meM praveza huA hI nhiiN| vaha dhArmika, AdhyAtmika kahalAegA lekina dhArmika kahalAnA aura dhArmika honA, isameM bahuta pharka hai| vyakti kahalA to saba kucha sakatA hai, kahalavAne meM kyA lagatA hai lekina dhArmikatA aura AdhyAtmikatA kA Acamana eka alaga tathya hai / bAbA kahate haiM tattva kI carcA karate ho magara gacchavAda meM ulajhe rahate ho| aisA karate tumheM lajjA nahIM AtI? saMdeza to adhyAtma ke dete ho magara jIte ho Upara kI lIpApotI meM / anAsakti sadha jAnI cAhie / sambhava hai ki AnaMdaghana hameM llkaareN| hamArI jo pUrva mAnyatAeM haiM unheM coTa phuNcaaeN| bAbA to hama paMchI AkAza ke / 38 For Personal & Private Use Only Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lohAra kA hathaur3A hai| hathaur3A ThaMDe lohe para giregA, to lohe ko tor3egA, garma lohe para giregA, to lohA vAMchita AkAra paaegaa| bAbA koI sunAra kI hathaur3I nahIM hai ki Thaka-Thaka kara lI aura kAma bana gyaa| ve kabhI lohe ko Aga meM jhoMkate, use garma karate mahasUsa hoMge, kabhI hathaur3e mArate najara aaeNge| kabhI pAnI meM utAreMge, kabhI camakAeMge, to kbhii.....| honA bhI aisA hI caahiye| kevala cikanIcupar3I yA totA-raTanta bAtoM se kyA hone vAlA hai? miyAM-miThU bahuta ho gye| kucha bananA hai, to kumhAra honA hI pdd'egaa| eka hAtha se pITanA, dUsare hAtha se shlaanaa| bhItara kA kacarA, jar3abuddhitA bhI nikAlanA aura phUla bhI khilAnA, sambodhi kI suvAsa bhI denaa| maiM pUrA-pUrA prayAsa karUMgA ki aisA ho| aisA karane ke lie Anandaghana kA sahayoga le rahA huuN| bAbA se mujhe prema hai, unakI anubhava-dRSTi ApakI antaradRSTi kholane meM kAma A sakatI hai| unake pada koI siddhAMta yA darzana nahIM haiN| ye to sirpha anubhava kI niSpattiyAM haiN| inako sunanA hai, inake bAre meM socanA hai, vicAra karanA hai aura apane meM jInA hai| kisI amRta-puruSa ke pada preraNA pAne ke lie hote haiM, gale meM tAbIja banAkara pahanane ke lie nhiiN| caritra ko par3ha-sunakara raTa mata lo| caritra ko jIvana meM utArane kA prayAsa kro| pada cAhe AnaMdaghana ke hoM yA rasakhAna ke, mIrA ke hoM yA kabIra ke, sabhI antara ke dvAra haiN| mahAvIra aura buddha bhI kyoM na hoM, unase preraNA pAo aura Age bddh'o| apane dila kA dIpa khula jlaao| buddha kahA karate the- apane dIpa tuma svayaM bno| yaha mata soco ki buddha ke sAtha calate ho, to buddha tumheM rozanI deNge| merI rozanI mere kAma AegI aura tumhArI rozanI tumhaare| maiM jaba taka hU~, taba taka rozanI hai| maiM khisakA ki aMdhakAra kA sAyA ghira aayegaa| jaise hI maiM tumase alaga huA merI rozanI mere sAtha calI jAegI; tumhArA andhakAra vApasa tumheM ghera legaa| Apane saMtoM ke pravacana sune haiM lekina jaba sunA, thor3A prabhAva rhaa| jaise hI ve cale gae, vApasa vaise ke vaise ho ge| khuda ko rUpAntarita karane kA jaba taka svayaM meM pUrA saMkalpa aura prayAsa na hogA, so parama mahArasa cAkhai/36 For Personal & Private Use Only Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cirAga ke pAsa jAkara bhI bujhe-bujhe vApasa lauTa jaaoge| bahatI nadiyA AI hai, vaha Age nikala jaaegii| aMjuli bhara amRta pI lo to ApakA saubhAgya aura na piyo to isameM nadI kA koI durbhAgya nahIM hai| ApakA durbhAgya jarUra hogaa| usa nadiyA meM se ghar3e bhara-bhara pAnI nikAla bhI lo, to usameM kamI nahIM Ane vaalii| koI dIpa jalatA hai usake pAsa jAkara bujhe dIpa usakA sAnnidhya pAeM, to pahale jalane vAle dIpa kI rozanI usase kama nahIM hogii| hAM! rozanI, jyAdA jarUra ho jaaegii| pahale eka dIpa kI rozanI thI, phira kaI dIpoM kI rozanI huii| jyotirmaya saMgha kA nirmANa isI prakAra hotA hai| dIyoM ko jalAkara hI dIye ko khuzI hotI hai| dIpa to jalegA aura jala-jalakara eka dina vaha bhI virATa-jyoti meM vilIna ho jAegA para kucha aura dIyoM ko vaha jalA de, auroM kI bAtI ukasA de, auroM ko prakAza se bhara de, to usa dIpa kI AtmA AhlAdita hogI, utsavita hogii| dIpa to svayaM tuSAtara hotA hai| vaha svayaM cAhatA hai ki maiM bajhaM usase pahale kucha aura mATI ke dIe jyotirmaya ho jaaeN| Apa sabhI mere lie dIye haiN| jagA dIyA apanI ora Ane ke lie nimantraNa de rahA hai| usakA aharniza jalanA eka AhlalAda hai, jyoti kI tRSA jagAne ke lie| paramAtmA se prArthanA hai ki usane jo sRjana kiyA hai, usakA samagra mAnavatA ke lie upayoga kre| jInA, mahaja khuda ke lie hI jInA na ho jAe, sabake lie jInA ho| isI meM paritRpti hai, mastI hai| mahAvIra, buddha yahI karate the; pahale ziSya banAte, use rozanI kI pahacAna karavAte, pazcAt use kaha dete- appa dIvo bhava -apanA dIpa khuda bno| maiMne to kevala tumheM yaha vizvAsa diyA hai ki mATI ke dIye meM rozanI prakaTa ho sakatI hai| apanI rozanI ko dikhA kara tumhAre bhItara yaha AsthA paidA kara dI hai ki jaba merA dIyA rozana ho sakatA hai, to tumhArA kyoM nahIM ho sktaa| jaba maiM unmukta gagana meM ur3Ana bhara sakatA hU~, to tuma kyoM nahIM chalAMga lagA skte| isIlie kahA pAgala prANa baMdhege kaise, nabha kI dhuMdhalI dIvAroM meN| hama paMchI AkAza ke/40 For Personal & Private Use Only Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hama paMchI unmukta gagana ke, hameM na bAMdho prAcIroM meN| jo vyakti piMjare meM hai agara usameM mukti kI lAlasA hai, to nizcita taura para vaha mukta ho sakatA hai| AkAza meM ur3a kara hI jAna sakate ho ki AkAza kA kitanA Ananda ho sakatA hai| ghara meM baiThA AdamI bAhara ke Ananda kA anubhava nahIM kara sktaa| piMjare ke paMchI, jinake bhItara mukti kI kAmanA hai, ve loga yahAM taka aaeN| mere pAsa Apako dene ke lie sirpha 'mukti' hai| maiM to sirpha anubhava kI kiraNa Apake bhItara utAra sakatA huuN| kevala vaha A~kha khola sakatA hU~, jisase Apa piMjare ke pAra phailA nirabhra AkAza dekha skeN| jIvana, jagat ko samajhane kI antar-dRSTi de sakatA huuN| __mukti kI bhAvanA ko liye hue hI, maiM AnaMdaghana ke kucha padoM ko le rahA huuN| piMjare ke pAra, virAT AkAza meM ur3ane kI kucha abhIpsA yaha pada jagA de, to racanA sArthaka ho jaaegii| bAbA kI AtmA isase prasanna hogii| pada hai jIU jAne merI saphala ghrii| suta banitA dhana yauvana mAto, garabha taNI vedana bisarI / ati aceta kachu cetata nAhIM, pakarI Teka hArila lakarI / AI acAnaka kAla topacI, gahaigo jyUM nAhara bakarI / supana-rAja sA~ca kari rAcata, mAcata chAMha gagana bdrii| 'AnaMdaghana' hIro jana chAMDai, nara mohyo mAyA keNkrii|| bAbA kahate haiM- moha mAyA meM ulajhA huA vyakti dhana-yauvanadAmpatya sukha ko pAkara hI yaha samajhatA hai ki mere jIvana kI ghar3I saphala ho gii| jIvana ke mArga se gujarate to sabhI loga haiM, aisA koI bhI vyakti nahIM jo jIvana kA koI vikalpa bana jaae| jisa mArga se mahAvIra aura buddha gujare the, usI mArga se hama loga bhI gajara rahe haiN| sabakA janma eka hI tarIke se huaa| saba meM vahI roga, bur3hApA A basatA hai aura sabhI kI mRtyu hotI hai| jIvana ke mArga meM, jIvana ke tAnoM-bAnoM meM, kahIM koI pharka hai, to sirpha isa bAta kA ki koI so parama mahArasa cAkhai/41 For Personal & Private Use Only Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AdamI jAgakara isa mArga se gujaratA hai aura bAkI soe-soe / mUrchita dazA meM jo jIvana ke mArga se gujarate haiM, unheM punaH punaH saMsAra ke daladala meM lauTa AnA par3atA hai| unheM piMjare kA vyAmoha bulA letA hai, apanI ora khIMca letA hai| jo jAgrata avasthA meM bodhapUrvaka jIvana ke mArga se gujarate haiM ve hI mukti kA rasAsvAdana karate haiN| punarjanma aura kucha nahIM, saMsAra kI pAThazAlA meM tumane praveza liyA, ThIka se par3ha na pAe, parIkSA dI, phela ho gae, vApasa jIvana kI usI kakSA meM par3hane ke lie bheja die jAte ho| jo pAsa ho gayA, vaha Age bar3ha gyaa| jisane jIvana ke pAThoM ko sahI DhaMga se nahIM par3hA, vaha janma-janmAMtara taka lauttegaa| baheliyoM se ghiregA, jAla meM phaMsegA, mregaa| buddha-mahAvIra, kRSNa-kabIra, ghanAnanda-Anandaghana kA jIvana bhI jIvana hI rhaa| pharka jAgarUkatA kA hai, caitanya hone kA hai, tIsarI A~kha khulane kA hai, gyArahavIM dizA meM utarane kA hai| bhItara kA tattva jAgRta hotA hai, to AdamI ke sAmane cAhe acche se acchA yA bure se burA nimitta kyoM na A jAe, AdamI kabhI usase prabhAvita nahIM hogaa| krodha aura ahaMkAra donoM meM hI vyakti kI vyathA hai, pIr3A hai| mAnava kamajoriyoM kA putalA hai| burAI sunakara use krodha AtA hai aura tArIpha sunakara ahaMkAra panapatA hai| vyakti para doharI mAra par3atI hai| bAbA kA mArga jAgarUkatA kA mArga hai, krodha aura ahaMkAra donoM se uparata hone kA mArga hai| bAbA kahate haiM- mAyA se Upara uttho| 'ati aceta kacha cetata nAhIM pakarI Teka hArila lkrii|' aisA nahIM ki aba taka cetAne vAle loga nahIM mile| cetAne vAle to bahuta mile magara cete nhiiN| mAyA kI gAMTha itanI majabUta hai ki jo khula hI nahIM pAtI; ThIka usI taraha jisa taraha hArila pakSI lakar3I ko pakar3a letA hai to chor3atA nahIM hai| cAhe usake chur3Ane kI ceSTA meM Aga hI kyoM na lagA do, vaha lakar3I ko nahIM chor3atA hai| __ AdamI socatA hai, saMsAra meM maujUda cIjoM kA Ananda le lUM, saMnyAsa to bAda meM lenA hI hai| dhana-yauvana, putra-patnI kA Ananda uThA lUM, bAda meM inase mukta ho jAUMgA lekina aisA ho nahIM pAtA hai| mRtyu hama paMchI AkAza ke/42 For Personal & Private Use Only Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhale hI use ina cIjoM se mukta kara de, vyakti svataH mukta nahIM hotaa| coMTA rahatA hai, gAya ke thanoM meM lage joMka kI taraha / kar3avA pAnI pIne kA aisA abhyAsa ho gayA hai ki aba to mIThA pAnI rAsa hI nahIM aataa| kar3avApana caahiye| krodhI, krodha chor3a de, use bhItara kucha riktatA sI mahasUsa hogii| jar3oM meM paiTha cukA hai rAga, maayaa| bAbA kahate haiM- jIU jAne merI saphala ghrii| patnI hai, bacce hue, usase maiMne jiMdagI kA Ananda liyaa| jIvana kI ghar3iyAM saphala ho giiN| lekina bhUla jAtA hai, mAyA meM baMdhA hai| svatantratA usakA svabhAva hai, usakA adhikAra hai para kArAgAra aisA rAsa A gayA hai ki mukta hone kA jI hI nahIM krtaa| kArAgAra se koI nikAla bhI de, to mana bAra-bAra usI kArAgAra ke lie, cunnu-munnu, rAkhI-rekhA ke piMjare ke lie mclegaa| bAbA kahate haiM- suta vanitA dhana yauvana mAto, garabha taNI vedana bisrii| putra-patnI, dhana-yauvana kI madirA meM DUbA AdamI bhUla cukA hai ki vaha kina vedanAoM se gujara kara AyA hai| jIvana kA artha kevala patnI, bacce, dhana kA upabhoga hI nahIM hai| jIvana ke artha inase Age bhI haiN| patnI-baccoM meM hI jIvana kA Ananda-upasaMhAra nahIM hai, jIvana tumhAre lie bhI hai| apane lie bhI kabhI jio| patnI-baccoM ke lie ghara se dukAna aura dukAna se ghara bahuta ho liye| kucha apane lie bhI jio| naze se bAhara Akara dekho ki tuma kyA ho! mukta gagana ke paMchI yA hAr3a-mAMsa ke asthi-piMjara meM jakar3e koI pAlatU paMchI? ___ mRtyu ho, usase pahale jIvana, mukti ke maMca para A jaae| 'AI acAnaka kAla topacI, gahaigo jyUM nAhara bkrii'| hara vyakti mRtyu kI katAra meM khar3A hai| mRtyu to aaegii| kaba kisakA krama A jAe, yaha patA nahIM lgtaa| jaba mRtyu AegI to vyakti ko aise dhara dabocegI, jaise zera bakarI ko daboca letA hai| mRtyu kA patA nahIM hai, kaba kisa rUpa meM aae| jIvana bar3A ajIba hai pala-pala raMga badalatA hai| mRtyu kI ora bar3hatA hai| AdamI socatA hai- maiM yaha karUMgA, vaha kruuNgaa| koI gAraMTI nahIM hai ki tuma dasa sAla taka hI jI pAoge yA nhiiN| socate ho kala karuMgA magara kyA vizvAsa hai ki kala AegA hii| jIvana kala nahIM, Aja hai| vaha abhI hai| jo yaha socatA hai ki jIvana kala bhI hai, to so parama mahArasa cAkhai/43 For Personal & Private Use Only Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kala to nizcita taura para AegA lekina kala bhI vaha yahI khegaa| yoM hara dina vyakti jIvana ko kala para TAlatA calA jaaegaa| Aja vaha baToregA, kala kI vyavasthA ke lie| are bhale mAnuSa! jo prakRti hamAre Aja kI vyavasthA kara rahI hai, vaha kala kI bhI kregii| agara kala prakRti kI ora se phAkA likhA hai, to tuma kala kI kitanI bhI vyavasthA kara lo, phAkA hI rhegaa| dhana upayoga ke lie hai, baTora kara rakhane ke lie nhiiN| para AdamI bttoregaa| vaha masjida-maMdira jAtA AtA hai, to paise ke lie jAtA hai, dharma ke lie nahIM jAtA, puNya ke lie nahIM jAtA, mukti ke rasAsvAda ke lie nahIM jaataa| svArtha ke kAraNa AdamI maMdira pahuMcatA hai| mukti kI kAmanA lie nahIM phuNctaa| bAbA kahate haiM- AI acAnaka kAla topacI, gahaigo jyUM nAhara bkrii| mRtyu jaba AegI, to kitanA bhI kyoM na baTora lo, ye baTorA huA yahIM raha jaaegaa| dekara khuza bano, saMjo kara nhiiN| hamArA tuccha dhana, mATI kA tana, kisI ke kAma AtA hai, kisI besahAre kA sahArA banatA hai, bhUkha se tar3apate kisI iMsAna kA peTa bhara sakatA hai, kisI kI bujhI A~khoM meM rozanI de sakatA hai, to yaha hamArA mahAna saubhAgya hogaa| hamArA zarIra mATI bane, isase pahale yaha kisI kI sevA meM kAma A jAtA hai, to yaha zarIra kI sArthakatA hai| 'supana rAja sA~ca kari rAcata, mAcata chA~ha gagana badarI / ' yaha saMsAra to sapane kI taraha hai lekina AdamI kA yaha durbhAgya hai ki AdamI svapna ko hamezA saca samajhatA hai| jIvana ke AsamAna meM badalI A jAtI hai, AdamI badalI kI chAMha meM jI kara socatA hai ki use bahuta Ananda mila rahA hai| lekina bAbA yaha kahanA cAhate haiM ki Akhira badalI kI chAMha kitanI dera kI? phira to vahI dhUpa! sapane ke saMsAra kA sukha kitane dera kA? mRtyu kabhI satya kI nahIM hotI, sapane kI hotI hai| saca aura sapane meM pharka hotA hai| hara varSa, nayA sAla AtA hai| AdamI naye sapanoM kI talAza karatA hai para saca AdamI ko nahIM chodd'taa| vaha nasIba banakara AdamI kA sahacara banA rahatA hai| TUTate kevala sapane hI haiM, saca nahIM TUTatA / gagana meM umar3ane vAlI badaliyoM kI chAMha mAtra se AdamI macala rahA hai aura sapane ke rAjya ko saccA mAna kara usameM raca-basa rahA hai| hama paMchI AkAza ke/44 For Personal & Private Use Only Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hamezA yAda rakho, sapanA Akhira sapanA hai, soye badana meM jAge mana kI ur3Ana hai| sapanA hotA to apanA hI hai, phira bhI sapanA, sapanA hai, vaha apanA hokara bhI, apanA nahIM hai, mAtra sapanA hai| bAbA kahate haiM-Anandaghana hIro jana chAMDe, nara mohyo mAyA kNkrii| AdamI hIre ko chor3a rahA hai aura kaMkarI ikaTThI kara rahA hai| nizcaya hI dhana kA upayoga hai| dhana kA upayoga kharca karane meM hai, saMjo kara rakhane meM nhiiN| sAdhana hamezA upayoga karane ke lie hotA hai| sAdhana ko sAdhya mata bnaao| dhana sAdhana hai, usakA upayoga kara ddaalo| jo loga dhana baTorane meM vizvAsa rakhate haiM usakA upayoga karane meM nahIM, ve cUka rahe haiM, hamAre dAdA ne bhI bttoraa| saba yahIM chor3a kara cale gye| dhana kA upayoga kahA~ huA? baTorA huA, jaba yahIM chor3a gaye, to dhana kA upayoga apane lie kahA~ huA? Apake pitA ne dAdA kA hI mArga apnaayaa| Apa bhI, ApakI agalI pIr3hI bhI, sabhI baTorege, chor3akara cale jaaeNge| dhana kA upayoga kro| saMjokara rakhane se usakA koI artha nhiiN| Apane sonA ikaTThA karake rakha liyA aura use pahana nahIM pAte, to usakI prApti kA kyA artha huA? AdamI saMjo-saMjo kara rakhatA hai aura svayaM mara jAtA hai| paise kA upayoga kara lo, zarIra kA upayoga kara lo| zarIra to kSaNabhaMgura hai| isalie jitanA jyAdA upayoga kara sakate ho, kara lo| nazvara yA anazvara kisI ke lie bhI kara lo para kuMThita mata rho| mRtyu nirantara hamAre karIba A rahI hai, isase pahale ki mRtyu hameM har3ape, tana, mana, dhana, jIvana kA upayoga kara leN| mRtyu hamAre karIba Ae, to hama apanI chAtI para koI taraha kA bhAra liye na hoN| mukta gagana ke paMchI bneN| 'apanA patha to mukta gagana' jiyeM mukta hokara, mukti kA hara pala AnaMda uThAte hue| bAbA kA nAma hai-AnaMdaghana / barasa rahI hai badariyA jisa para AnaMda kI, mastI kI, khumArI kii| jAgo! khir3akI se bAhara jhAMkakara dekho- kauna bulA rahA hai tumheM muskurAte hue| udhara dekho! namaskAra! 000 so parama mahArasa cAkhai/45 For Personal & Private Use Only Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagat guru merA For Personal & Private Use Only Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pada jagata guru merA, maiM jagata kA ceraa| miTa gayA vAda-vivAda kA gheraa|| guru ke ridhi-sidhi sampatti sArI / cere ke ghara khpr-adhaarii|| guru ke ghara saba jrit-jraavaa| cere kI mar3hiyA meM chappara-chAvA / / guru mohe mAre sabada kI laatthii| cere kI mati aparAdha nI kaatthii|| guru ke ghara kA marama na pAvA / akatha-kahAnI AnaMdaghana baabaa|| jagat guru merA/48 For Personal & Private Use Only Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagat guru merA mere priya Atman! 'guru caraNaM-guru zaraNaM / ' aise loga kRtapuNya aura saubhAgyazAlI haiM, jinake antara-hRdaya meM guru ke caraNa haiM, guru kI zaraNa hai| ve bhAgyavaMta haiM, AtmavAsI haiM, jinake antar-mAnasa meM sadguru kI lau jagamagA rahI hai| yaha lau bhItara ke aMdhakAra ko bhagAne ke lie paryApta hai| badalatI paristhitiyoM ke calate manuSya kI dharma se jar3eM TUTa cukI haiN| aise meM sadguru kI smRti, usa parama-puruSa kI sannidhi hameM prakAza se bhara sakatI hai, apane AbhA-maMDala se Alokita kara sakatI hai| ____ manuSya vartamAna meM hAtha meM bujhI huI mazAla uThAe cala rahA hai kyoMki dharma se usakI jar3eM kaTa jAne ke kAraNa usakI lau bujha cukI hai| manuSya hAthoM meM khAlI DaMDe lekara na jAne kisa dizA meM calA jA rahA hai| pariNAma yaha huA hai ki hamane apane-apane guru aura unake paMtha ko lekara lar3anA zurU kara diyA hai| itihAsa meM aba taka jo paramAtmA, tIrthaMkara, avatAra, sadguru yA siddha ho cuke haiM, vaha unakA saubhAgya thaa| hamArA saubhAgya to yahI hai so parama mahArasa cAkhai/46 For Personal & Private Use Only Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ki hameM apane yuga meM hI apane sadguru kI talAza karanI hogii| atIta kI ujjvalatA kA mAtra smaraNa hI nahIM karanA hai apitu vartamAna ko ujjvala karane kA prayAsa bhI karanA hai| sadguru kI smRti nizcita hI lAbhaprada hai lekina atIta kA sadguru jIvana meM krAnti ghaTita nahIM kara sktaa| jIvita sadguru hI Atma-cetanA ke sAtha jIvana kA sambandha jor3a sakatA hai| zAzvata mUlyoM ko upalabdha karane meM hameM madada de sakatA hai| hama guru kA smaraNa kareM, guru ko yAda kareM, kisI parama-puruSa ko yAda kareM, to hamAre bhItara bhI caitanya-jAgaraNa ke sphurliMga prakaTa hone lagate haiN| cetanA parivartita hone lagatI hai| bhAvanAtmaka rUpAntaraNa ghaTita hotA hai| khile hue phUla ko dekho| kisI khilate hue phUla ko dekhakara hamAre bhItara bhI koI phUla khilane lagatA hai| bahate hue jharane kA smaraNa karo, to hamAre bhItara jharane jaisA kala-kala nAda prAraMbha ho jAtA hai| niraMtara AsamAna ko dekhate cale jAo, bhItara bhI AkAza jaisA virATa zUnya prakaTa hone lagatA hai| jaisA dekho, jaisA soco, vaisA hI bhItara prakaTa hone lagatA hai| guru kI smRti bhI vyakti ke lie phAyademaMda hotI hai| guru kI yAda ke sAtha agara jIvita sadguru kI talAza bhI prAraMbha karo, to jIvana meM AmUla-cUla parivartana hone kI saMbhAvanA hai| atIta ke guru kI yAda aura vartamAna ke guru kI khoja! aisA nahIM hai ki ziSya hI guru kI talAza karatA hai varan guru bhI sahI ziSya kI talAza karatA hai| gautama ko mahAvIra jaise sadguru mile, yaha gautama kA saubhAgya thA para mahAvIra ko gautama-sA ziSya milA, ise bhI kama saubhAgya kI bAta na smjheN| gautama-sA samarpita ziSya, khojane se na milegaa| merI najara meM to sadguru ko pAnA jitanA muzkila hai, sahI ziSya ko pAnA usase bhI kaThina hai| itihAsa meM droNAcArya hajAroM mila jAe~ge para ekalavya jaise pA~ca-paccIsa bhI nhiiN| binA arjuna ke bhalA kRSNa ke mukha se gItA kaise avatarita hotI? jaise gomukha se gaMgA niHsRta hone kA zreya bhAgIratha ko jAtA hai, vaise hI gItA ke avataraNa kA zreya arjuna ko diyA jAnA caahiye| kahane bhara ko to jIvana meM guru kaI mila jAeMge, U~ce-U~ce padoM para bhI, para likhane bhara se to koI guru nahIM ho jaataa| hara sAdhu apane jagat guru merA/50 For Personal & Private Use Only Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAma ke sAtha guru likhane-likhavAne meM lagA hai para jIvana meM gurutA kahAM hai? kahane bhara ko phUla haiM, para saurabha? kahIM nAmo-nizAna nahIM milegA saurabha kaa| AcArya pada pAnA yA nAma ke sAtha AcArya zabda likhanA jitanA sarala hai, jIvana kA AcArya bananA, jIvana kA kAyAkalpa karanA utanA hI muzkila hai| jIvana to anAcAra ke garta meM gira rahA hai aura tuma svayaM ko AcArya kahakara zikhara-puruSa kahalAnA cAhate ho| yaha 'guru' aura 'AcArya' pada bhI mAno padamazrI jaisI upAdhi bana gayA ho| aura ziSya! ziSya sahI mile, yaha bhI kaba sambhava hai? ziSya ke nAma para sAre guru hI milate haiN| aura guru bhI U~ce darje ke| maukA milane kI dera hai| 'celA nahIM to na karo ciMtA, cele paNa ghaNo dIdho dukha' yaha samayasuMdara jaise paMDita-puruSa kI vyathA hai| isIliye ziSyoM kI bar3hotarI yA samAja meM chApa chor3ane ke lie calate-phiratoM ko celA mata banA lenaa| saziSya kI talAza kI jAnI caahiye| bagaira pAtratA ke koI ziSya nahIM hai aura bagaira gaharAI ke koI guru nahIM hai| sahI ziSya aura sahI guru donoM durlabha haiN| maiM apane hI jIvana kI ghaTanA kahUM- merA saMkalpa thA ki maiM kisI ko prerita karake ziSya nahIM bnaauuNgaa| kisI kI niyati meM merA ziSya honA likhA hai, to usake sAtha svayaM ziSyatva ghaTita hogaa| kisI kI coTI khIMcakara koI dIkSA hotI hai, to usakA koI artha nahIM hai| svayaM usI meM ziSyatva ghaTita honA caahie| aisA hI saMyoga bnaa| eka pyAsI AtmA jisake mana meM yaha pratijJA thI ki maiM apane jIvana meM kisI ko guru kahUMgA nahIM, kisI ko guru mAnUMgA nahIM; mere antar-hRdaya meM jo kucha ghaTita kara degA, vahI merA guru hogA aura aisI krAnti ghaTita huii| taba eka ziSya paidA huA, taba eka guru paidA huaa| guru svayaM ziSya kI talAza karatA hai| yaha samajhane jaisI bAta hai ki guru svayaM ziSya kI talAza karatA hai| sahI pAtra kI talAza karatA hai| aise pAtra kI, jisameM vaha apane jIvana ke rahasyoM ko uMDela sake; apanA jJAna, apanI prANavattA, apanI caitanyatA jisameM avatarita kara ske| anuyAyI to bahuta ho sakate haiN| ziSya, sahI artha meM ziSya, jisa para Atma-vizvAsa ho, AtmajJAna diyA jA sake, aise koI-koI hote haiN| so parama mahArasa cAkhai/51 For Personal & Private Use Only Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ___ eka mahAna dArzanika hue haiM -bAyasa / bAyasa ke bAre meM prasiddha hai ki ve dina ke ujAle meM hAtha meM kaMdIla thAme nagara-nagara, gAMva-gAMva, eka-eka vidyAlaya-mahAvidyAlaya taka jAyA krte| eka itanA bar3A dArzanika aura dina meM kaMdIla thAme, cimanI liye gAMva-gAMva, galI-galI ghUme, to logoM ko lagatA ki bAyasa pAgala ho gae haiN| dina meM sUraja ke ujAle meM kaMdIla thAme calate haiN| loga kAraNa pUchate to ve kahate, 'maiM eka ziSya kI talAza meM huuN| loga kahate ki tuma ziSya kI talAza meM ho, hama ziSya banane ko taiyAra haiM agara tuma apanA jJAna, apanI saMbodhi, jIvana ke rahasya hameM pradAna kara do| bAyasa jhallA utthtaa| kahatA ki tuma ziSya nahIM ho, tuma saba zaitAna ho| tuma meM se koI bhI mere kAbila nahIM hai| tuma saba auMdhe ghar3e ho| mujhe aisA vyakti cAhiye jo mere lie 'khuda' ko miTA ske| tuma saba ahaMkAra aura akala ke putale ho| ___ loga bAyasa kI khillI udd'aate| svayaM pAtra kI talAza kara rahe haiM, hAtha meM kaMdIla thAmakara! kyA dina ke ujAle meM tumheM dikhAI nahIM detA? itanA bar3A sUraja camaka rahA hai, yaha kaMdIla jisake sAmane kucha bhI nahIM hai| tuma use kaise DhUMDhoge? to bAyasa kahA karate, 'jisa pAtra ko sUraja kI rozanI meM nahIM DhUMDhA jA sakatA, usa pAtra ko dIye kI rozanI meM DhUMDhA jA sakatA hai| isa kaMdIla ko tuma sAmAnya kaMdIla mata smjho| yahI to vaha kaMdIla hai, jisake dvArA mujhe ziSya kI talAza karanI hai| jisane pUcha liyA ki dina ke ujAle meM kaMdIla kyoM jalAyA, usane to pahale caraNa meM hI apanI apAtratA jAhira kara dii|' guru ke sAmane kyoM kA prazna nahIM AtA; kaise kA prazna nahIM AtA; guru to mAtra detA hai, luTAtA hai| jaise dArzanika bAyasa kaMdIla lekara apanA jJAna dene ke lie, apane anubhava dene ke lie ziSya kI talAza karatA hai, aise hI sadguru apanA jJAna, apanI saMbodhi, apanA Atmabodha kisI ko dene ke lie, kisI meM sthAnAntarita karane ke lie sahI pAtra kI, sahI samaya kI talAza karate haiN| guru kA mahatva unake lie hai, jinake hRdaya meM pyAsa hotI hai| abhIpsA hotI hai| koI pyAsA hai to guru kA artha hai| pyAsa hI nahIM hai, to sadguru ke sotoM kA kyA artha? kuA unakA nahIM hai, jinake jagat guru merA/52 For Personal & Private Use Only Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mauhalle meM vaha khudA huA hai| kuA unakA hai, jo usa kue kA pAnI pIte haiN| pAnI unakA hai jo pyAse haiN| kue ke kinAre baiThakara bAteM cAhe jitanI kara lo lekina kue ke kinAre baiThakara bAteM karane se kuA tumhArA nahIM ho jaaegaa| pyAsa nahIM bujhegii| guru bhI unake lie haiM, jinake hRdaya meM guru ko khojane ke lie koI tar3apana hai, gaharI tamannA hai, abhIpsA hai| eka aisI pyAsa jisameM aura sArI pyAseM tirohita ho jaaeN| jinake antara-mana meM apane vyaktitva ke parama-vikAsa ke lie, cetanA ke parama-vikAsa ke lie gaharI mumukSA hai, unhIM ke lie sadguru kI sArthakatA hai| kabIra kahate haiM- sadguru tene jAniye, sata se deya milaay| sadguru jo hameM sat se milA de| sat se jo sAkSAtkAra karavAe vahI guru hai| jo Atma-milana karavA de vahI guru hai| sadguru kA pahalA kAma hai- vyakti ke antara-mAnasa meM jo mUrchA hai, mUrchA kI jo jaMjIreM aura zalAkAeM par3I haiM, una jaMjIroM ko khole; una baMdhanoM ko khole| piMjare se mukti de -anaMta AkAza meM ur3Ana bharane ke lie| guru kA pahalA kAma hotA hai, mUrchA ko tor3anA, vyakti ko usa saMdeza kA svAmI banAnA, jisase vaha apane baMdhanoM ko nIce girA sake, apanI graMthiyoM ko khola ske| guru kA kAma hai- vaha saMdeza denA, jisase hamArI mUrchA TUTa ske| dUsarA kAma hai- sAdhaka kA jo parama-zreya ho sakatA hai, vaha parama-zreya prApta karane meM usakI madada kre| vyakti mUrchita hai tabhI to saMsAra usake lie saMsAra hai| jisa dina mUrchA TUTa jaayegii| usa dina saMsAra nahIM rhegaa| mUrchA hai, taba taka daladala hai| jisa dina mUrchA TUTa gaI, usI dina kIcar3a meM kamala khila aaegaa| phira koI daladala, daladala nahIM rhegaa| phira to vahA~ se kamala kI paMkhur3iyA~ nirlipta hokara khila uttheNgii| aisA bhI nahIM hai ki vyakti ko daladala meM phaMse hone kA jJAna nahIM hai| jJAna to hai| samajha bhI gaharI hai, akla to hai, bahuta kucha usane aba taka samajha rakhA hai, suna rakhA hai| usane Adarza ko bhI sunA hai, Adeza ko bhI sunA hai aura upadeza ko bhI sunA hai lekina isake bAvajUda manuSya kI mUrchA itanI so parama mahArasa cAkhai/53 For Personal & Private Use Only Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaharI hai ki vaha apane ajJAna se bAhara nikala nahIM paataa| krodha kA jJAna hone ke bAvajUda vyakti krodha se mukta nahIM ho pAtA aura prema kA jJAna hone ke bAvajUda vyakti prema kA AcaraNa nahIM kara paataa| vyakti jAnatA hai ki vAsanA burI hai lekina isa bAta kI samajha hote hue bhI vAsanA kI mUrchA itanI gaharI hai ki vyakti vAsanA se bAhara nahIM nikala pAtA hai| jitanI gaharI manuSya ke antara-hRdaya meM vAsanA hai, utanI hI gaharI mukti kI kAmanA ho, tabhI jIvana meM mukti kI koI krAnti ghaTita ho sakatI hai| AdamI sote-jAgate hara samaya vAsanA se grasta rahatA hai, jaba utanI hI tIvratA, utanI hI tvarA, utanI hI prakharatA mukti kI hogI, tabhI manuSya ke bhItara kA dvArodghATana hogaa| hamArI mUrchA gaharI hai| sadguru kA kAma hai hamArI mUrchA ko todd'naa| sadaguru kA kAma hai ki ve A~kheM hameM kaise mila jAeM, jinase hama kIcar3a ko kIcar3a samajha sakeM aura kamala ko kamala / vaha haMsa-dRSTi hameM kaise upalabdha ho jAe, jisase hama satya ko satya aura asatya ko asatya, saMsAra ko saMsAra aura saMnyAsa ko saMnyAsa, dUdha ko dUdha aura pAnI ko pAnI, donoM ko alaga-alaga samajha skeN| sadguru hameM haMsa-dRSTi detA hai tAki hama satya ko satya aura asatya ko asatya jAna skeN| sadguru mukti kI maMjila taka le jAne vAlA mIla kA patthara hai| sadguru pArasa hai| sauMpa denA svayaM ko sadguru ko, jIvana ke patthara ko ghar3ane ke lie, patthara se mUrata ghar3ane ke lie| pUrI taiyArI ke saath| hAtha tabhI pakar3avAnA jaba apanI ora se aisI koI taiyArI ho, apane bhAvoM meM aisI koI bhUmikA ho ki maiM mukti pAnA cAhatA huuN| hamane unakA hAtha to pakar3a liyA para hAtha thAmane ke bAda ve hama para rIjha gae to hama sadguru se mukti nahIM mAMga paaeNge| taba hama cAheMge ki sadguru! kucha aisA karo ki jisase merA vyavasAya acchA cle| kucha aisA iMtajAma karo ki mere bigar3e kAma pUre ho jaaeN| sonA-cAMdI, makAna-jAyadAda meM bar3hotarI ho jAye / yaha cUka hai| hIrA DhUMDhane nikale aura kAMca pAkara khuza ho gye| sadguru kA upayoga to svayaM ko pAne ke lie hai, svayaM se sAkSAtkAra ke lie hai| prajJA-netra kA udghATana karane ke lie sadguru hai| bAhara kI AMkha to sadA hamAre pAsa hai para usa AMkha meM jo kirakirI girI hai, jo jagat guru merA/54 For Personal & Private Use Only Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUrcchA - madahozI hai, sadguru cAhatA hai, vaha behozI miTa jAe, nazA utara jAe / eka AdamI bar3A zarAbI thA aura zarAba ke naze meM vaha rAta ko dera-sabera apane ghara pahuMcatA / patnI ko usakI pratIkSA karanI pdd'tii| daravAjA kholanA par3atA / Akhira patnI ne eka rAstA nikaalaa| usane pati se kahA ki hama eka nayA tAlA le Ate haiM / usakI do cAbiyAM rheNgii| eka tumhAre pAsa aura eka mere pAsa / tuma jaba bAhara jAo, zarAba pIne ke lie to eka cAbI apane sAtha le jAnA aura jaba vApasa Ao to cAbI tumhAre pAsa rahegI, tAlA kholakara andara A jaanaa| saMyoga aisA banA ki agale dina vaha zarAba pIkara vApasa lauTA / patnI jagI huI thii| makAna kI chata para khar3I vaha pati kA intajAra kara rahI thii| pati phuNcaa| bAhara balba jala rahA thA, prakAza thaa| usane kAphI dera taka daravAjA DhUMDhA / jaba kAphI dera taka daravAjA nahIM khulA to patnI ne Upara se AvAja dI ki kahIM cAbI kho to nahIM gaI hai ? itanI dera kyoM laga gaI ? zarAbI pati ne kahA ki cAbI to mere hAtha meM hai para tAlA kho gayA hai| ho sake to upara se tAlA pheMka de| tAlA sAmane hai, cAbI hAtha meM hai magara cAbI laga nahIM pAtI / isalie nahIM laga pAtI hai ki zarAba kA nazA hai aura sadguru kA kAma hai ki vaha nazA kaise utara jAe ? gaharI mUrcchA kaise TUTa jAe? sadguru kA yahI upayoga hai / isa duniyA meM cAbiyAM to Dhera sArI haiM, sabake pAsa cAbiyAM haiM lekina sArI cAbiyAM saMsAra ko kholane kI haiM, mukti ke tAloM ko kholane kI cAbI kisI ke pAsa nahIM hai / cAbiyoM ke jhumake to bar3e laTakAe - laTakAe rahate haiM / pazcima baMgAla meM cAhe koI mahilA do sau rupaye mahIne kI naukarI karatI ho, phira bhI usakI sAr3I ke pallU meM dasa-pA~ca cAbiyAM to mila jAeMgI / cAbiyoM kI khanakhanAhaTa bar3A Ananda detI hai / tijorI na ho, mAla na ho, phira bhI cAbiyoM kI khanakhanAhaTa bar3A majA detI hai, mana ko tRpti detI hai / eka naukara ne apane seTha se kahA ki maiM Apake yahAM bIsa varSoM se naukarI karatA hU~ magara abhI taka bhI Apa mujha para pUrA vizvAsa nahIM karate / seTha ne kahA- bevakUpha ! tU kaisI bAta karatA hai / maiMne ghara-bhara kI sArI cAbiyAM so parama mahArasa cAkhai / 55 For Personal & Private Use Only Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tujhe pakar3A dI haiM aura tU kahatA hai ki vizvAsa nahIM hai| tijorI taka kI maiMne cAbiyAM de rakhI haiM aura tU kahatA hai ki vizvAsa nahIM hai| naukara cuTakI lete hue bolA- yahI to musIbata hai| Apane cAbiyAM to itanI sArI sauMpa dI haiM magara eka bhI cAbI lagatI nahIM hai| korI bAtoM se kucha nahIM hogaa| ye cAbiyAM bhI antataH eka bojha mahasUsa hoMgI, taba tAlA sAmane aaegaa| usa kue kI kyA mUlyavattA jo pyAse kI pyAsa bujhAne meM asamartha hai| sadguru vaha kuA hai jo pyAse kI pyAsa bujhAye / pyAsa jagAe bhI vahI aura bujhAye bhI vhii| guru kA kArya antara-bodha ko jAgRta karanA hai| mAtra bAhara kI ujjvalatA se jIvana ke mUla astitva kA kyA saMbaMdha hai? antara kA virecana kA honA Avazyaka hai| antar meM kaluSatA bharI hai to bAhara kA saundarya kyA kara pAyegA? guru kA kArya antara-saundarya ko prakaTa karanA hai| rIjhate haiM Apa, bAhara kI saphAI para / varka sone kA lagA hai, gobara kI miThAI para / / hamArA rIjhanA kevala bAhara-bAhara ho rahA hai aura sadguru kA sambandha bAhara se nahIM antarAtmA se hotA hai| vaha hamArI antar-dazA para rIjhatA hai| duniyA meM cetanA ke tIna AyAma haiM- eka vaha cetanA hai, jise hama pUrNa-mUrcchita kheNge| jo bAhara se bhI mUrchita hai aura bhItara se bhii| dUsarI cetanA vaha hai jise hama bahirjAgRta lekina antaramUrchita kheNge| bAhara se jagA huA hai, vyavahAra meM to jAgRta, bar3A custa hai para bhItara se vaha mUrchita hai| tIsarI vaha cetanA hai, jisameM vyakti antarjAgRta bhI hotA hai aura bahirjAgRta bhii| bAhara se bhI jagA huA hai aura bhItara se bhI jagA huA hai| AdamI bAhara se soyA rahA, koI dikkata nhiiN| bAhara jAgA huA hai aura bhItara soyA hai, bhItara mUrchA hai, bhItara meM nIMda hai to bAhara-bAhara kA jAgaraNa, jAgaraNa nahIM khlaataa| vaha mAtra bAhara kI jagat guru merA/56 For Personal & Private Use Only Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AMkhoM kA khulanA hai lekina bhItara kA jAgaraNa hI adhyAtma kI dRSTi se cetanA kA jAgaraNa hai, jisase jIvana meM adhyAtma kA vikAsa ho ske| bAbA ne gAyA hai jagat guru merA, maiM jagat kA ceraa| miTa gayA vAda-vivAda kA gheraa|| guru ke ridhi-sidhi sampatti sArI, cere ke ghara khapara adhaarii|| guru ke ghara saba jarita-jarAvA, cere kI mar3hiyA meM chappara chaavaa|| guru mohe mArai sabada kI lAThI, cere kI mati aparAdha nI kaatthii|| guru ke ghara kA marama na pAvA, akatha-kahAnI AnaMdaghana baabaa|| svayaM meM guru kA gaurava nahIM panapA para garva karanA zurU kara diyaa| ziSya banAte samaya tumhArA lakSya kisI ke jIvana kA kalyANa nahIM apitu ziSya-parivAra meM vRddhi karane kA rahatA hai, to ziSya ke sAtha to dhokhA hai hI, svayaM ke sAtha bhI dhokhA hai| sarvaprathama to AnaMdaghana apane pada meM yaha kahanA cAhate haiM ki mujhe guru kI talAza thI, isalie ki maiMne apane Apako aparAdhoM se ghirA huA paayaa| svayaM ko mUrcchita va saMsAra kI behozI meM paayaa| jaba maiMne guru kI talAza prAraMbha kI to mere sAmane musIbata khar3I ho gii| jise dekho merA guru banane ko taiyAra aura Aja jaba maiM yoga-sAdhanA kI isa parAkASThA para pahuMca cukA hU~, taba bhI maiM kahUM ki tU merA guru hai to bar3A khuza hotA hai| usakI AtmA bar3I prasanna hotI hai| prasanna AtmA se hara koI eka dUsare kA guru banane ko taiyAra hai| usa vyakti meM yogyatA yA pAtratA ho yA nahIM para jamAta bar3hanI caahie| tumane saMkhyA meM vRddhi ke lobhavaza ziSya to khUba sAre banA lie para unako diyA kucha nhiiN| yaha durbhAgya kI bAta hai ki Aja dIkSA meM vairAgya kama, bahakAvA adhika kAma kara rahA hai| jisa mahAna uddezya ko batAkara dIkSA lI/dI jAtI hai, usameM hama kitane khare utara pAte haiM? so parama mahArasa cAkhai/57 For Personal & Private Use Only Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ isalie jaba taka svayaM meM itane Atma-vizvasta nahIM ho jAte ki maiMne upalabdha kara liyA hai, taba taka kisI aura ko preraNA mata do kyoMki vaha Age to bar3ha AegA para jaba tuma svayaM aMdhakAra meM baiThe ho to usako prakAza kaise de pAoge? aMdhA aMdhe ko mArga nahIM sujhA sktaa| ____ AnaMdaghana ke sAmane bhI aisI hI samasyA AI aura unhoMne guru kI talAza zurU kara dii| guru ko khojate cale ge| unheM duniyA meM itane guru mile ki jisakI koI sImA nhiiN| jo coTI ukhar3A de, kapar3e badalavA de, vaha guru to eka hI hotA hai para jJAna dene vAle, sIkha dene vAle guru to kadama-kadama para mila jaaeNge| kisI bacce ko bhI baccA mata samajho kyoMki usa bacce se bhI tumheM mahAna sIkha mila sakatI hai, koI mahAna sabaka mila sakatA hai| AdamI kA yaha ajJAna aura mUrchA hai ki vaha bacce ko baccA samajhatA hai| baccA koI salAha denA cAhatA hai to AdamI lenA nahIM cAhatA aura kahatA ki tU baccA hai, mujhe kyA degA? bar3oM ne aba taka yahI sabase bar3I cUka kI hai| bar3e socate haiM ki yaha baccA mujhe kucha bhI sIkha nahIM de sktaa| bAlaka meM bhI jJAna kI sambhAvanA hai| bAlaka meM bhI tuma-sI hI sattA hai| bAlaka meM naciketA kI AtmA hai| sabaka to kahIM se bhI mila sakatA hai agara sIkhane kI lalaka ho aura sIkhane va jAnane kI AMkheM hamAre pAsa hoN| per3a kI hara pattI para vedoM ke maMtra likhe hue mila jaaeNge| cir3iyA ke zoragula meM bhI kuraAna kI AyateM mila jaaeNgii| jisa bacce ko hama tuccha samajhate haiM, vaha tuccha nahIM hai| vaha bhI hameM bahuta bar3I sIkha de sakatA hai| zaizava to paramAtmA ke rAjya meM praveza pAne kA sunaharA dvAra hai| eka teraha-caudaha varSa kA baccA bolA ki merI dAdIjI ko bolane kI tamIja nahIM hai| merI dAdI sattara varSa kI ho gaI haiM, phira bhI muMha se gAliyA~ nikAlatI haiN| eka caudaha varSa ke bacce ko itanI samajha hai ki usakI dAdI jo gAliyAM nikAlatI hai, ve ThIka nahIM haiN| dAdI sattara varSa kI hone para bhI yaha nahIM samajha pAI ki use gAliyAM nikAlanI cAhie yA nhiiN| samajha kA kyA, jaba jAge tabhI sveraa| kisI se bhI hameM sIkha jagat guru merA/58 For Personal & Private Use Only Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mila sakatI hai| AdamI maMdira jAtA hai| vahAM vaha bAlakRSNa kI choTI-sI mUrti kA pUjana karatA hai, use bhoga lagAtA hai| vahI vyakti ghara Akara apane ATha varSIya bacce ko cAMTA mAratA hai| tumane eka pASANa ke paramAtmA ko to dhoka lagAI aura jIvita paramAtmA ko cAMTA lgaayaa| tuma eka mUrti ke sAmane to dhoka lagAne ko taiyAra ho aura eka jIvita insAna ko jisameM prema, samarpaNa, nizchalatA, vItarAgatA hai use svIkAra karane ko taiyAra nahIM ho| ___ koI baccA, baccA nhiiN| koI bar3A, bar3A nhiiN| AtmA kI dRSTi se sabhI samAna haiN| lAotse ke bAre meM prasiddha hai ki jaba vaha paidA huA to vaha bUr3he kI taraha paidA huaa| bacce kI taraha paidA nahIM huaa| vaha bUr3hA paidA huA, isakA matalaba yaha nahIM ki vaha cehare para jhurriyAM lekara paidA huA hogA yA paidA hote hI lAThI ke sahAre calatA hogaa| vaha jJAna-vRddha paidA huaa| janma ke sAtha hI prajJA, sadhI huI dRSTi lekara paidA huaa| jarA kalpanA karo, zaMkarAcArya koI bUr3he hokara nahIM mare magara phira bhI ve mahAna-vRddha hokara gujre| taiMtIsa sAla kI umra meM to zaMkarAcArya cala hI base lekina itanI alpAyu meM bhI jJAna kA jo sRjana kiyA, jJAna kI kiraNa ko dharatI para utArA, hindU dharma ke do hajAra varSoM ke itihAsa meM unakI Takkara kA koI AcArya nahIM ho paayaa| sIkhane kI lalaka hai to dharatI para kahIM bhI cale jAo. hara vyakti tumhArA guru hai| AnaMdaghana kahate haiM- maiMne to mAna liyA / jhamelA hI khatma ho jAe ki yaha ziSya, vaha guru| sArA jagat hI merA guru hai| aba koI vAda-vivAda nahIM hai ki kisako guru kahUM aura kisako celA khN| aba mere lie koI vyakti-vizeSa guru nahIM hai| sIkhanA cAhate ho to jharane ke pAsa jAkara baiTha jaao| bahate hue jharane ko dekho, tumheM karmayoga kI preraNA milegii| pAnI para uThane vAlI taraMgoM ko dekhakara saMsAra kI nazvaratA kA bodha hogaa| tumheM saMsAra bhI aisA hI nazvara, jIvana bhI aisA hI kSaNabhaMgura dikhAI degaa| jharanoM kA nAda tumheM jIvana meM bhI mila jaaegaa| tuma gulAba ke phUla ko jAkara dekho to vaha mahakatA huA, masta, prasanna dikhAI degaa| tuma cAho to apane-Apako gulAba ke phUla kI taraha khilA sakate ho; kAMTe kI taraha kAMTA bana sakate ho aura phUla kI so parama mahArasa cAkhai/56 For Personal & Private Use Only Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taraha phUla bana sakate ho| saba kucha hama para nirbhara karatA hai ki hama kyA bananA cAhate haiM? samrATa akabara ke bAre meM sabhI jAnate haiM ki akabara aMgUThA chApa AdamI thaa| use apane hastAkSara taka karane nahIM Ate the para usakI sabhA meM duniyA bhara ke vidvAna rahate the| eka musalamAna samrATa hote hue bhI jaina-AcAryoM ko sammAna detA, IsAI pAdariyoM ko apanI sabhA meM AmaMtrita karatA aura hindU-paMDitoM ko apanA rAjapurohita banAtA / guNa to hara jagaha haiN| guNa lene kI kalA ho, to hara vyakti meM koI na koI guNa hai| hamArI dRSTi guNAtmaka ho, to sarvatra guNa haiN| aisA nahIM hai ki parama-puruSa yA mahApuruSa sAre ke sAre atIta meM hI hue haiM, vartamAna meM koI nahIM hai| nahIM! vartamAna meM bhI mahApuruSa, parama-puruSa upalabdha haiN| tumhArI dRSTi samyak-dRSTi hai, to sarvatra sadpuruSa hI sadpuruSa haiN| tumhArI dRSTi hI asamyak, mithyA aura mUrchAgrasta hai, to tuma mahAvIra ke pAsa jAkara bhI khAlI hAtha lauTa Aoge, ThIka vaise hI jaise gauzAlaka lauTa AyA thaa| vaha mahAvIra jaise tIrthaMkara ke pAsa jAkara bhI mukta nahIM ho paayaa| mahAvIra ke pAsa jAkara bhI tejolezyA hI sIkha paayaa| sadguru ke pAsa jAkara bhI vyakti kucha hAsila nahIM kara pAtA kyoMki sat ko pAne kI bhItara koI lalaka nahIM hai| natIjA yaha hogA ki tuma sadpuruSa ke pAsa jAoge to bhI tumheM vahAM sat dikhAI nahIM degaa| tumhArI asat vRttiyAM vahA~ se bhI kucha asat hI grahaNa kara aayegii| kisI sAdhvI ke pAsa koI puruSa baiThA hai, to tuma yaha nahIM socoge ki vaha unakA ziSya hai| tuma socege ki dAla meM jarUra kucha kAlA hai| dAla meM kAlA vahAM nahIM hai| dAla meM kAlA tumhArI AMkhoM meM hai, isalie tumheM sarvatra dAla meM kAlA hI dikhAI detA hai| kisI sadguru ke pAsa mahilA akelI baiThI mila jAe, to tumhArI mAnasikatA meM saba kucha anyathA ho jAyegA jisa najara ko lekara hama vahA~ jAte haiM, hamAre lie saba vahI ho jAtA hai| kAlA cazmA pahanakara hama soceM ki dIvAra hameM sapheda dikhAI de, to yaha saMbhava nahIM hai| dIvAra to sapheda hai, sapheda thI aura sapheda rhegii| tumane usa dIvAra ko kAlA kahA, to dIvAra kAlI nahIM huI jagat guru merA/60 For Personal & Private Use Only Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ magara kAle cazme ke kAraNa tumhArA dRSTikoNa jarUra kAlA ho gyaa| pahale apanI najara sudhaaro| pahale apane kAle, hare, nIle, pIle cazmoM ko utaaro| phira svaccha AMkhoM se kisI ko dekho, to tumheM saba jagaha acchI cIjeM dikhAI deNgii| taba saMnyAsI meM hI saMnyAsa dikhAI nahIM degA varan asaMnyAsI meM bhI saMnyAsa kI naI kiraNa najara A jaaegii| AcArya sthUlibhadra vezyA ke yahAM cAturmAsa karake Ae aura zAstroM ne guNagAna gA diyA, to tumane bhI mAna liyaa| AcArya sthUlibhadra isa jamAne meM hote, to hama unheM apane kAle cazmoM se dekhate aura una para patthara hI maarte| loga sthUlibhadra ko santa yA AcArya nahIM, majanUM khte| taba kozA unake lie koI zrAvikA nahIM, vezyA hI hotI, jo pahale thii| AnaMdaghana kahate haiM jagat guru merA, maiM jagat kA ceraa| miTa gayA vAda-vivAda kA gheraa|| aba kaisA vivAda, kaisI sarapaccI? maiMne to mAna liyA ki sArA saMsAra hI merA guru hai| aba maiM kisakA prabhu, kisakA dAsa? apane se sabako bar3A mAna liyaa| yathArtha meM vyakti kA ahaMkAra itanA jhuka jAnA cAhie ki vaha jagat ko hI apanA guru svIkAra kara le| Igo zUnya ho jAe, miTa jAe? ahaMkAra kI arthI nikala jaaye| ahaMkAra kI citA sulaga uThe tAki zuddha-caitanya meM praveza ho ske| santa jagat ko apanA guru mAne, yaha mahAna dRSTikoNa huaa| vyakti kA ahaMkAra itanA jhuka jAnA cAhie ki eka gRhastha jaba santa ko hAtha jor3a sakatA hai; santa ke pAMva par3a sakatA hai yAnI gRhastha -jise hama 'saMsArI' kahate haiM, vaha apanA ahaMkAra itanA jhukAne ko taiyAra ho gayA, to santa ko usa gRhastha ko praNAma karane meM saMkoca kyoM AtA hai? agara tumhArA ahaMkAra itanA bhI nahIM giratA hai, to sAdhutA kA artha kyA huA? ___ sAdhu kI sAdhutA kA artha AzIrvAda ke rUpa meM hAtha Upara karane meM nahIM hai| sAdhu kA artha apane ahaMkAra ko itanA jhukA lenA hai ki so parama mahArasa cAkhai/61 For Personal & Private Use Only Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jitanA gRhastha jhukatA hai, usase dasa gunA adhik| nizcita rUpa se AnaMdaghana kA ahaMkAra itanA jhukA hogaa| tabhI itane gahare pada kA nirmANa huA / khuda hI ko miTAo, to hI khudA hAjira hotA hai / guru ke ghara saba jarita jarAvA | cere kI mar3hiyA meM chappara chAvA / / guru kA vaibhava to sacamuca adbhuta hai / usakA jJAna, teja, yoga - sabhI adbhuta ! guru ke ghara meM to riddhi-siddhi kA aisA akUta bhaMDAra bharA hai lekina cele ke ghara meM khapara - adhArI yAnI kevala bhikSA pAtra aura vaha bhI aMdhere se ghirA huA / guru kA to vaibhava hI nirAlA hotA hai / tabhI to kabIra jaise santa ne kahA, 'agara maiM sAta samudroM kI syAhI aura dharatI para jitanI bhI lakar3iyAM va vana-rAzi hai, saba kI kalama banA lUM to bhI guru kI mahimA kA, sadguru ke mahAtmya kA bakhAna nahIM kiyA jA sktaa|' guru ke ghara meM, unake jIvana meM, unake antar - hRdaya meM to kaI-kaI raMga ke AbhUSaNa saje hue haiN| hatabhAgA to maiM hI hU~ jisakI mar3hiyA meM, jisakI kuTiyA para kevala ghAsa kA eka chappara par3A hai| kevala usI kI chAMva hai, ajJAna ke ghuppa aMdhakAra meM merA kyA, koI mAyA, mUrcchA yA sammohana kaba Akara ghera le ? celA, jo mahAn patha para cala rahA thA, usase phisala jaaegaa| ye sadguru hI haiM, jo mujhe saMbhAla sakate haiM / sadguru hI haiM, jo mujhe tAra sakate haiM, mArga prazasta kara sakate haiM, jIvana ke zAzvata mUlya pradAna kara sakate haiN| guru mohe mAre sabada kI lAThI | cere kI mati aparAdha nI kAThI / / cele kI sthiti to kevala aparAdha aura ajJAna se ghirI huI hai lekina sadguru sabada kI aisI lAThI mAratA hai ki AdamI kI mati apane-Apa sudhara jAtI hai / usakA kAyA kalpa ho jAtA hai / zabda to ve hI hote haiM, jo zabda hama loga bolate haiM, guru bhI vahI zabda bolatA jagat guru merA / 62 For Personal & Private Use Only Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hai para guru ke zabda bhItara se DubakI khAkara Ae hue hote haiM, guru ke to do-cAra zabda hI kAphI haiN| caMDakauzika mahAvIra ko DaMsatA hai to mahAvIra kahate haiM-bujhjha, bujhjha, bujhjha aura caMDakauzika bodhi pA letA hai| caMDakauzika, bhadrakauzika ho jAtA hai| jisa caMDakauzika ne pUrvajanma meM muni-veza svIkAra kiyA; phira bhI jo zAMta nahIM ho pAyA, vahI mahAvIra-sA sadguru pAkara kSaNabhara meM badala gyaa| sadguru kI zabda-lAThI hai hI aisii| aMgulImAla para buddha ke zabda kI aisI lAThI par3I ki vaha DAkU se bhikSu bana gyaa| eka mahAn santa hue haiM -rjjb| eka dina rajjaba ne apane guru se kahA ki maiM saMnyAsa lenA cAhatA huuN| phakIrI lenA cAhatA huuN| guru ne kahA- samaya Ane do| bAta vahIM kI vahIM raha gyii| samaya aura saMyoga bdlaa| rajjaba kI zAdI hone lgii| usakI bArAta ravAnA ho gii| bArAta dulhana ke dvAra para pahaMca gii| jaise hI rajjaba ghor3e se utarA, vaise hI guru ko sAmane pAyA, guru ne phaTakArA 'rajjaba taiM gajjaba kiyA, sira para bAMdhA maur| AyA thA hari bhajana ko kare naraka ko Thaura / ' 'rajjaba tUne bhI kyA gajaba kiyaa| tU AyA to thA yahAM mere sAtha bhajana karane aura vivAha racA rahA hai|' yaha dohA rajjaba para lAThI kA vAra kara gyaa| jaise pazuoM kI cItkAra sunakara naiminAtha kA ratha giranAra kI ora mur3a gayA, vaise hI rajjaba kI bArAta kA vaha jalasA saMnyAsa meM tabdIla ho gyaa| maura uThAkara usane eka kinAre rakha diyA aura saMnyAsI bana gyaa| patA nahIM sadguru kA kaunasA zabda kaba lAThI kA kAma kara jaaye| __ bhAgyazAlI haiM ve jina para guru ne zabdoM kI aisI lAThI kA vAra kiyA, jina para guru kI aisI phaTakAra barasI ki ve mur3a gae, badala so parama mahArasa cAkhai/63 For Personal & Private Use Only Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gae, rUpAntarita ho ge| ve kyA the, kyA hone jA rahe the para guru ne ThIka vakta para mArmika vacanoM se dizA nirdeza kiyA aura ve 'vaha' ho gae 'jo' ve honA cAhate the, 'jo' unheM honA cAhie thaa| guru kA yaha vAra, vAra nahIM AzIrvAda hai, usakI kRpA hai, usake pyAra kA upahAra hai yaha / hara vaha mumukSu jo guru kI phaTakAra meM chupe rahasya ko samajha pAtA hai, usake gUr3hArtha meM base kalyANaka saMdeza ko grahaNa kara pAtA hai, usake vacanoM ke marma ko AtmasAta kara pAtA hai, usakI dizA hI badala jAtI hai / kSaNabhara meM eka krAnti ghaTita hotI hai aura usakI bhAvadhArA badala jAtI hai, antar-dRSTi jAgrata ho jAtI hai| cetanA pahacAnatI hai apane svarUpa ko aura mur3a jAtI hai aMtas ke AkAza kI ora, pArthiva dRSTi kI sImA meM Abaddha kSudra saMsAra se pare virATa kI ora / vaha aMtas ke ananta vistAra meM ahonRtya karate Ananda ke athAha nirjharoM kA ninAda sunatI hai aura unakA amRta pAnakara tRpta hotI hai, usakI yugoM-yugoM kI tRSA Atmika amRta ke eka kaNa se zAMta ho jAtI hai| gahana zAMta aura mauna / aura isa mauna meM hI gA uThatI hai rAma tajUM maiM guru ko na bisArUM, guru ke sama hari ko na nihArUM / AnaMdaghana kahate haiM guru ke ghara kA marama na pAvA / akatha kahAnI AnaMdaghana bAbA / / merI sAmarthya hI kyA hai ki maiM guru ke ghara kA marma pA skuuN| guru kA antar-hRdaya kitanA gaharA hai, isako maiM nahIM jAna sktaa| maiM to sirpha itanA hI jAnatA hU~, itanA hI samajhatA hU~ ki guru ke antarjagata meM koI aisI AnaMda kI badariyA umar3a rahI hai, jisakI kahAnI ko koI kaha nahIM sakatA; jisakI phuhAra meM, jisake rasa meM vaha dina rAta bhIgA hai| sudhijana guru ke caraNoM meM nyauchAvara hote haiM / ve varSoM guru kI khoja karate rahate haiM aura jaba ekabAra guru ko pA jAte haiM, to phira jagat guru merA / 64 For Personal & Private Use Only Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ unake caraNoM ko chor3ate nhiiN| ve to pratIkSA karate haiM ki hama para guru kI lAThI barase, guru kI phaTakAra hameM bhI mile aura hama bhI Atmabodha pA leN| unake lie to guru hI sarvasva hai guru kI mUrata rahe dhyAna meM, guru ke caraNa baneM puujn| guru-vANI hI mahAmaMtra ho, guru-prasAda se prabhu drshn| mere lie to basa guru kI mUrata hI dhyAna meM base, guru ke caraNa hI mere lie parama-prArthanA, parama-ArAdhanA, parama-pUjA bana jaaeN| guru ke vacana, guru kI vANI, guru kA saMketa -mere lie saMsAra kA sabase bar3A mahAmaMtra ho jAe kyoMki guru kI kRpA va prasAda se antar-darzana sambhAvita hai, hari-darzana sambhAvita hai| sadguru kI kRpA kA pariNAma haisvayaM se sAkSAtkAra, bhItara meM janma-janmAntara se base saMsAra ke daladala se mukti, antr-mokss| namaskAra! 300 so parama mahArasa cAkhai/65 For Personal & Private Use Only Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samatA kA saMgIta surIlA For Personal & Private Use Only Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pada sAdho bhAI samatA raMga ramIjai, avadhu mamatA saMga na kIjai / saMpatti nAhIM nAhIM mamatA meM, ramatAM rAma smettai| khATa-pATa taji lAkha khaTAU, aMta khAka meM lettai|| dhana dharatI meM gADai baure, dhUri Apa mukha lAvai / mUSaka sAMpa hovaigA Akhara, tAtaiM alacchi khaavai|| samatA ratanAgara kI jAI, anubhava caMda subhaaii| kAla-kUTa taji bhAva meM zreNI, Apa amRta le jaaii|| locana-caraNa sahasa caturAnana, inateM bahuta ddraaii|| AnaMdaghana puruSottama nAyaka, hitakari kaMTha lgaaii|| samatA kA saMgIta surIlA/68 For Personal & Private Use Only Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ _ sammalA kA saMgIta surIlA samatA kA saMgIta surIlA mere priya Atman! manuSya kA mana adbhuta hai| saMsAra kI vicitratAoM meM se eka hai, ajaba pahelI hai yh| ulajha jAe to pahelI, sulajha jAe to shelii| yaha mana hI hai, jo manuSya ke lie svarga kA nirmANa karatA hai aura usake lie naraka kA mArga bhI kholatA hai| sukha ke phUla bhI mana khilAtA hai aura duHkha ke kAMTe bhI mana hI ugAtA hai| prakAza aura aMdhakAra, baMdhana aura mukti, rAga aura virAga, sabakA AdhAra-sUtra manuSya kA mana hI hai| havA ke jisa jhoMke se dIpaka bujhatA hai, usI se dAvAnala sulagatA hai| Aga se bharI jisa mazAla se gharoM aura jaMgaloM kA aMdhakAra samApta hotA hai, usI se bastiyoM meM Aga bhI lagAI jA sakatI hai| jisa jubAna se gIta gAe jA sakate haiM, usI jubAna se gAliyAM bhI nikalatI haiN| jisa dRSTi se saundarya kA rasAsvAdana kiyA jA sakatA hai, vahI duSkRtya ke lie utAvalI ho uThatI hai| ina sabake pIche koI preraka tatva hai, to vaha manuSya kA apanA mana hai| so parama mahArasa cAkhai/66 For Personal & Private Use Only Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manuSya kA mana zAMta ho jAe to samatA ghaTita ho jAtI hai, vahIM manuSya kA mana eka hI mArga para baha jAe to mamatA nirmita ho jAtI hai| manuSya kA mana java vizRMkhalita aura vighaTita hotA hai, to viSamatA paidA hotI hai| akhaMDa mana kA nAma mamatA hai aura mana ke miTa jAne kA nAma samatA hai| jo mana caMcala, badahavAsa aura mAyUsa najara AtA hai agara vahI mana lIna ho jAe, mauna ho jAe, munitva ke artha svayaM meM dhAraNa karale, to vyakti ke lie svarga kA nirmANa kregaa| jIvana meM utsava ghaTita karegA aura tava munitva kI sthiti meM mukti aura mokSa zabda mAtra nahIM hoge apitu unakA rasAsvAdana hogaa| marane ke bAda milane vAlI mukti kA koI artha nahIM hai| sAre artha jIte jI haiN| yadi hamAre bhItara anubhava kI koI kiraNa nahIM utaratI, jIte jI mukti kA rasAsvAdana nahIM ho sakatA, to marane ke bAda koI guMjAiza nahIM hai| jitanA jyAdA hama mana ko vizrAma deMge, apane mana ko AlasI banAeMge, hamAre-bhItara utanI hI samatA ghaTita hotI jaaegii| mana ko vizrAma dene kA artha yahI hai ki mana ko pUrI taraha se AlasI banA lenaa| jisa Alasya ko loga tyAjya samajhate haiM, jIvana kA hananakartA mAnate haiM vahI Alasya mana ke sAtha lAgU ho jAe, usameM koI caMcalatA, bhaTakAUpana na ho, to vahI Alasya mana kI zAMti hai| mana kI acaMcalatA manuSya ke bhItara mukti kI puSpAMjali khilA sakatI hai| ___ eka sadguru apane ziSya ke sAtha jaMgala se gujara rahe the| jaba vaha calate-calate thaka gae, to per3a kI oTa meM baiTha ge| guru ne kahA, vatsa! pyAsa lagI hai| pAsa meM hI pAnI kA jharanA baha rahA hai| usameM se tuma pAnI le aao| ziSya vahAM pahuMcA, to dekhA ki pAnI gaMdalA hai kyoMki usameM se rAhagIra aura mavezI gujara rahe the| ziSya ne vApasa Akara guru se kahA, prabhu! pAnI to gaMdalA hai| Apa AjJA deM to kucha hI dUrI para eka nadI bahatI hai vahAM se pAnI le aauuN| sadguru ne kahA, nahIM! mujhe isI jharane kA pAnI pInA hai| tuma phira jaao| ziSya vApasa gayA to dekhA pAnI abhI bhI gaMdA hai| vaha khAlI hAtha vApasa guru ke pAsa A gyaa| ziSya ne jharane ke gaMde hone kI bAta kahI para guru ne kahA- mujhe usI jharane kA pAnI pInA hai, tuma vApasa samatA kA saMgIta surIlA/70 For Personal & Private Use Only Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAo! tIsarI bAra jaba vaha vahAM pahuMcA to dekhA ki pAnI bilakula sApha hai, miTTI nIce jama gaI hai| ziSya pAnI bhara lAyA aura guru ko pAnI pilaayaa| ___mana ko zAMta aura samatA ko AtmasAta karane ke lie kucha karanA nahIM par3atA varan sirpha intajAra karanA par3atA hai, dhIraja rakhanA par3atA hai| mana ke bhItara vikalpa paidA karane vAle gaMdalepana ke nIce jamane kI pratIkSA karanI par3atI hai| mana kA sarovara zAMta ho jAegA, yadi sAkSI-bhAva jagA lo| mAtra dRSTA-bhAva ko apane meM prakaTa kara lo| jisa taraha nadI ke kinAre baiThakara nadI ke pAnI ko nihArA jAtA hai, ThIka aise hI mana meM uThane vAle vikalpoM ko dekhA jAtA hai| dekhanA hI kAphI hai| vikalpoM kI samprekSA-vipazyanA karate-karate mana zAMta ho jAtA hai| isakA anubhava Apane dhyAna meM kiyA ki agara zvAsa kI prekSA karate cale jAo, apane vikalpoM kI vipazyanA karate cale jAo, to jo mana AMdhI kI taraha bhar3akatA thA, dAvAnala kI bhAMti sulagatA thA, dIye kI taraha kajjala detA thA, vahI zAMta aura zUnya ho gyaa| jarUrata mana ko zAMta karane kI nahIM, jarUrata kevala kinAre baiThakara dekhane kI hai| uThate-baiThate vikalpoM ko nihArane kI hai| usa dRSTA, usa sAkSI ko jagAne kI hai, jo manuSya mAtra ke bhItara baiThA huA hai, bhItara baiThA svAmI ! bhItara baiThe usa svAmI ko jagAne kI jarUrata hai, yaha dRSTi ko samyaka banAne kA upAya hai| deva, guru aura dharma ke prati sira jhukA lene mAtra se samyaktva kI upalabdhi nahIM ho paaegii| zrAvaka kahalA to loge lekina zrAvakatva arjita nahIM hogaa| zrAvakapane kA tilaka sira para lagAne meM, bAteM karane meM aura saccA zrAvaka hone meM jamIna-AsamAna kA aMtara hai| vyakti kA mana zAMta aura zUnya ho jAne para bhItara jisa caitanya ke jAgaraNa kA anubhava hotA hai, vahI sahI arthoM meM anubhava hai| vaha eka alakha AnaMda hai| vaha jIvana kI eka apUrva gaharAI hai| apane zAMta mana kA anubhava, samAdhi kA anubhava hai| apanI kevalatA kI sambodhi hI kaivalya-dazA hai| maiMne apane mana ke sarovara meM uThane vAlI taraMgoM ko eka kinAre baiTha kara dekhA hai| ghaMToM nadiyoM meM uThatI laharoM so parama mahArasa cAkhai/71 For Personal & Private Use Only Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kI taraha bhItara kI zAMti ko jiyA hai| usake AnaMda kA rasAsvAdana kiyA hai| bhItara ke kamala kI paMkhuriyoM se jharane vAle madhu kA AsvAdana aura Acamana kiyA hai| isalie jAnatA hU~ ki bhItara kA Ananda kaise ghaTita ho sakatA hai| bhItara kA Ananda ghaTita karaneke lie, bhItara meM samAI viSamatA ko miTAne ke lie Anandaghana kA AnandadAyI pada hai sAdho bhAI samatA raMga ramIjai, avadhu mamatA saMga na kIjai / saMpatti nAhIM nAhIM mamatA meM, ramatAM rAma sameTai / khATa-pATa taji lAkha khaTAU, aMta khAka meM lettai|| dhana dharatI meM gADai baure, dhUri Apa mukha lAvai / mUSaka sAMpa hovegA Akhara, tAteM alacchi kahAvai / / samatA ratanAgara kI jAI, anubhava caMda subhaaii| kAla-kUTa taji bhAva meM zreNI, Apa amRta le jaaii|| locana caraNa sahasa caturAnana, inate bahuta ddraaii| AnaMdaghana puruSottama nAyaka, hitakari kaMTha lgaaii|| bAbA Anandaghana kahanA cAhate haiM una sabhI logoM se, jo viSamatA se ubaranA cAhate haiM, ki viSamatA kA sAgara samatA se hI pAra pAyA jA sakatA hai| samatA kA raMga hI saccA raMga hai| kabIra kahate haiM agara paramAtmA ko upalabdha karanA hai, to vaha rAma kA raMga hai| AnaMdaghana kahate haiM ki AtmA ko upalabdha karanA hai to samatA kA raMga hai| jaba taka vyakti ko samatA kI cetanA upalabdha nahIM hotI, taba taka vyakti kheta ke bIca khar3A lakar3I ke bhUse kA putalA mAtra hogaa| usake lie svarga nahIM hai| jIvana meM kadama-dara-kadama aMdhakAra se jUjhanA hogA use| samatA to jIvana kA prakAza hai, divya amRta hai, sarvatobhadra auSadhi hai| samatA, mana ke zAnta ho jAne kA nAma hai| yaha AtmA ko hI upalabdha ho jAne kA paryAya hai| mahAvIra bhI yahI kahate haiM ki jo samatA ko upalabdha hai, vahI vyakti sAmAyika meM hai| zrIkRSNa gItA meM kahate haiM- samatvam yoga uccte| samatA hI vyakti ke lie mahAna yoga hai| samatva ko hI yoga aura sAmAyika kahA samatA kA saMgIta surIlA/72 For Personal & Private Use Only Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hai / samatA upalabdha ho gaI, to jIvana kI divyatA AtmasAta ho gaI / mamatA upalabdha huI to mAnavIyatA upalabdha ho gaI aura viSamatA upalabdha huI to pazutA upalabdha huI / samatA, divyatA, mamatA, mAnavatA, viSamatA pazutA hai / samatA, mamatA meM rUpAMtarita hotI hai, to vaha sImita hokara raha jAtI hai| mamatA, samatA meM rUpAntarita hotI hai, to vaha virATa rUpa dhAraNa kara letI hai / ThIka isI taraha jisa taraha pAnI kA gaDDhe meM baMdha jAnA samatA kA mamatA meM rUpAtaMraNa hai aura saritA, jo sAgara meM mila kara virATa rUpa dhAraNa kara letI hai, yaha mamatA kA samatA meM rUpAtaMraNa hai / mamatA ko samatA meM aise rUpAMtarita karo ki mamatA vyakti ko sAre saMsAra meM virATa banA de, sAre saMsAra ke lie nyauchAvara kara de / madara TeresA kI mamatA mAtra mamatA nahIM varan mamatA kA samatA meM rUpAMtaraNa hai, tabhI to ve Aja vizva ke lie virATa banI huI haiN| unhIM kI taraha apane Apa ko sAre vizva kI mAnavatA hetu nyauchAvara karo ! rUpAntarita karo ! kalakattA meM eka bAra kSaya roga bar3e joroM se phailaa| mamatA kI pratimUrti madara TeresA rogiyoM kI sevA ke lie kalakattA AyIM, to logoM ne socA ki TeresA apanI sevA ke badale meM unakA dharma parivartana karavA legI / isI bhaya ke kAraNa logoM ne TeresA ko kAphI parezAna kiyA magara mamatAmayI TeresA apane kAma meM lagI rahIM / kalakattA ke sabase bar3e kAlI devI ke maMdira kA pujArI madara TeresA kA bar3A virodhI thA / saMyoga se pujArI ko bhI kSaya roga ne dhara dbocaa| madara TeresA to vahAM sevA ke lie AI thIM; apane virodha kA damana karane ke lie nahIM / ve usa pujArI ko apane sevA saMsthAna 'nirmala hRdaya' meM le aaiiN| apanI sevA se usa pujArI ko nayA jIvana pradAna kiyA / pujArI jaba svastha hokara bAhara AyA, to usane virodha karane vAle logoM se kahA ki maiM jIvana bhara isa patthara kI kAlI devI kI pUjA karatA rahA magara jItI-jAgatI kAlI devI ko dekhanA hai, to vaha madara TeresA hai / hamArI mamatA isa taraha se virATa rUpa le letI hai ki so parama mahArasa cAkhai/73 For Personal & Private Use Only Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sArI mAnavatA usakI saMvibhAgI bana jaae| taba to vaha mamatA vyakti ke liye samatA se bhI bar3hakara hai anyathA eka sakuMcita dAyare taka sImita rahatI hai / vyakti virATatA se vaMcita na rahe isIlie Anandaghana sAvaceta karate haiM ki sAdho bhAI samatA raMga raMgIjai / donoM hI paristhitiyoM meM taTasthatA / jaise sAmAjika vyavasthA ke lie lenina ne sAmyavAda kI sthApanA kI, vaise hI bAbA samatA kI sthApanA karanA cAhate haiM / jIvana meM yaha bahuta svAbhAvika hai ki kava anukUla aura pratikUla paristhitiyAM bneN| paristhitiyAM to ratha ke pahiye ke samAna hotI haiM / patA nahIM kaba kauna-sI tUlI Upara calI jAe aura kauna-sI nIce - A jAe / jo abhI anukUla paristhiti lagatI hai, vahI pratikUla bana jAtI hai aura pratikUla anukUla bana jAtI hai / kabIrA yaha jaga kucha nahIM, khina khArA khina mITha / kAli jo baiThA maMDapai, Aja masAne dITha / / phira kisakA gumAna ! kSaNa meM mIThA, kSaNa meM khaTTA / kala jo raMgamaMDapa meM khuziyAM manA rahA thA, Aja savere use zmazAna meM citA para par3e paayaa| abhI jo suvidhA laga rahI thI, vahI duvidhA lagane lagI / samatA kI AvazyakatA mAnava jIvana meM isalie hai ki paristhitiyAM cAhe jaisA apanA rUpa badala leM lekina hara hAla meM mAnava Anandita aura prasanna rahe / isIlie samatva, yoga aura sAmAyika hai / samajhadAra AdamI ke sAmane pratikUla paristhitiyAM nirmita ho jAeMgI, to bhI vaha bar3A masta rahegA aura nAsamajha vyakti anukUla paristhitiyoM ke bAvajUda bhI tanAvagrasta aura saMtrasta ho jAegA / amIra AdamI kisI garIba kI upekSA karatA hai, to yaha garIba kI upekSA nahIM, yaha apane Apa kI upekSA hai / nAsamajha AdamI pAkara bhI rotA hai aura samajhadAra AdamI na pAkara bhI khuza rahatA hai / vyakti ke jIvana meM to taTasthatA rahanI cAhiye / samatA kA artha hI taTasthatA hai / na terA na merA / donoM ke madhya taTasthatA kA vAtAvaraNa banA rahanA caahiye| taTasthatA meM hI zAMti hai, ekAgratA hai, mukti kA raMga hai / samatA kA saMgIta surIlA / 74 For Personal & Private Use Only Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kisI ne do gAliyAM de dI yA tArIpha kara dI, to vyakti ko apanI mastI meM masta rahanA cAhie, koI pharka nahIM par3anA cAhiye / bahuta varSa pUrva eka gAMva meM eka avivAhita kanyA garbhavatI ho gaI / ghara vAloM meM vivAda kI sthiti utpanna ho gaI / yaha sthiti honA svAbhAvika thI / ghara vAloM ne kanyA ko DAMTA-DapaTA, mArA-pITA ki batAo saca kyA hai ? yaha kisakA pApa hai tumhAre peTa meM / lar3akI ghabarAI magara bAda meM na jAne kyA socakara usane kahA ki gAMva ke bAhara jo saMta Thahare hue haiM, yaha baccA unhIM kA hai| ghara vAloM ko bar3A Azcarya aura krodha huA ki saMta ke aise kRtya haiN| ve saMta ke pAsa gae aura jAkara saMta ko sArA vRtAMta sunaayaa| saMta muskurAe aura kahA, oha, aisI bAta hai kyA ? santa ne usa kanyA va usake peTa meM palane vAle bacce kI jimmedArI apane sira le lI / ve saba vApasa ghara A ge| yaha socakara ki calo balA TalI / saMta se lar3ate-jhagar3ate, to vaha kanyA ko isa taraha svIkAra nahIM karatA / ghara Ane ke pazcAt kanyA ko bar3A pazcAtApa huaa| vaha rone lagI, to ghara vAloM ne pUchA- aba kyA parezAnI hai| aba to saMta ne tumheM svIkAra kara liyA hai| to vaha bolI- saca to yaha hai ki yaha baccA saMta kA nahIM apitu par3ausa ke lar3ake kA hai| maiMne usakA kalaMka saMta ke Upara lgaayaa| ghara vAloM ko bhI bar3A duHkha huA aura saMta ke pAsa jAkara kSamAyAcanA kI / sArA vRtAMta sunA ddaalaa| lekina ina donoM hI paristhitiyoM meM saMta kA eka hI vaktavya thA - oha aisI bAta hai kyA-to mAmalA yaha hai| apanI to donoM meM mauja hai| tumhIM Aropa lagAne Ae aura tumhIM ne nakAra bhI diyaa| maiM to vaisA kA vaisA rahA / isI zAMti kA nAma sAmAyika hai, samatA hai / saMpatti nAhIM nAhIM mamatA meM, ramatAM rAma sameTai / khATa-pATa taji lAkha khaTAU, aMta khAka meM leTai / / bAbA kahate haiM ki mamatva meM koI sampatti nahIM hotii| mamatva manuSya kI AdhyAtmika saMpadA nahIM hai / mamatva meM bhItara kA rAga bar3A saMkucita ho jAtA hai| aba taka merA-merA karate hue na jAne kitane rAjA-mahArAjA hue lekina apane mahala - maharAva aMta meM sabhI kucha yahIM so parama mahArasa cAkhai/75 For Personal & Private Use Only Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chor3akara khAka meM leTa ge| mATI meM paidA hue aura mATI meM hI samA ge| manuSya kA atIta, vartamAna aura bhaviSya sabhI rAkha ke Dhera haiN| manuSya kA bhaviSya mAtra eka cimaTI rAkha jitanA hai| manuSya kA upayoga kevala vartamAna meM hai| vartamAna meM jIne aura usakI anuprekSA aura upalabdha karane meM hai| mRtyu ke bAda kevala karma hI kartA kA anugamana karate haiM aura koI nahIM karatA hai| ghara kI striyAM dahalIja taka sAtha nibhA sakatI haiM aura parijana zmazAna taka sAtha dete haiN| eka karma hI vyakti kA vyaktitva hai, jo mRtyu ke uparAMta bhI vyakti kA sAtha nibhAte haiN| mere ke bhAva se ubro| sabake bhAva ko hRdaya meM lAo / AtmabhAva hRdayaMgama ho jaae| saba samAna, apane-parAye kA kaisA bheda! Akhira, saba paramAtma rUpa haiN| saba daravAje rAma-duvAre haiN| taTa-taTa rAsa racAtA cala, panaghaTa-panaghaTa gAtA cala / pyAsI hai hara gAgara dRga kI, gaMgAjala DhulakAtA cala / koI nahIM parAyA, sArI dharatI eka baserA hai| isa sImA meM pazcima hai, to mana kA pUraba DerA hai| zvetabarana yA zyAmabarana ho, sundara yA ki asundara ho, sabhI machaliyAM eka tAla kI, kyA merA kyA terA hai| galiyAM gAMva guMjAtA cala, patha-patha phUla bichAtA cala, hara daravAjA rAma-duvArA, sabako zISa jhukAtA cala taTa-taTa rAsa racAtA cl| hara muMDera para dIpa jalA do, hara kinAre para rAsa racA do, rozanI jagamagA do| tumheM kevala ghara vAloM kI AMkhe dikhAI detI haiM para dharatI kevala ghara jitanI hI nahIM hai; najara ko aura Age bddh'aao| hara AMkha pyAsI hai| hara AMkha meM tumhArI pratIkSA hai| 'vasudhaiva kuTumbakam' kucha aisA karo ki sArI dharatI tumhArA parivAra ho jaaye| tuma eka ghara kI nahIM, ghara-ghara kI yAdagAra ho jaao| mukta gagana ke paMchI! bAbA kahate haiM ki Aja jo hama apane-Apako itanA mahAna samajha rahe haiM aMta meM to hameM rAkha hI honA hai, jaba hamArA yaha zarIra miTTI hI hai aura miTTI hI honA hai, to apanI tuccha amIrI aura samatA kA saMgIta surIlA/76 For Personal & Private Use Only Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ choTI-sI mahAnatA para gumAna kyoM? hama dhana jamA karate haiM apane beTe-potoM ke lie aura yahI krama pIr3hI-dara-pIr3hI calatA jAtA hai| bAbA cetAte haiM ki manuSya apanI isI pravRtti ke kAraNa hI Ane vAle janma meM sAMpa, cUhA aura dImaka banatA hai, usa jamA dhana kI rakSA hetu hI vaha bAMbI meM janma grahaNa karatA hai| ____ maiMne pahale bhI kahA ki dhana sAdhana hai, sAdhana kI sArthakatA tabhI hai, jaba usakA upayoga ho jaae| saMjo kara rakhane se koI phAyadA nahIM kyoMki use yahIM chor3akara cale jAnA hai| isI taraha zarIra kA upayoga bhI kara lo nahIM to yaha zarIra bhI miTTI ke kacce makAna kI taraha china-china khira rahA hai| yaha zarIra, yaha dhana kisI ke prANa bacAne ke kAma A jAtA hai, to isase bar3A, isa tuccha dhana kA sArthaka upayoga aura kyA ho sakegA? sAdhana, sAdhana hai; sAdhya nhiiN| sAdhana kA jitanA upayoga karoge sAdhana Apako utanI hI sArthakatA aura prakharatA degaa| sAdhana ko jitanA kamare meM banda rakhoge sAdhana utanA hI nirarthaka hotA jaaegaa| jaMga car3ha jAegI usa pr| calatI kA nAma gAr3I, khar3I kA nAma khttaaraa| AdamI calatA rahe, kucha karatA rahe, sAdhana upayoga meM AtA rhe| isIlie to bAbA dhana ko lakSmI nahIM alakSmI kahate haiN| agara asalI pUMjI pada, pratiSThA aura dhana hI hai to dhana hone para bhI vyakti azAMta kyoM? pada hone para bhI vikSipta kyoM? paise se milane vAlI pratiSThA aura pada koI mahatva nahIM rakhate kyoMki paisA calA jAe to pada aura pratiSThA, jisake lie hamArA sammAna hotA hai, hamAre lie hI kaTu vyaMgya bana jAte haiN| taba pada aura pratiSThA se moha nahIM varan AtmaglAni hotI hai| vyakti ko kabhI bhI kisI ke dvArA kI gaI nindA aura prazaMsA kI paravAha nahIM karanA caahiye| yaha to duniyA hai| gadhe para baiTha kara caloge to bhI haMsegI, gadhe ko kaMdhe para baiThAkara caloge to bhI hNsegii| duniyA kA kAma haMsanA hai| tuma apane hisAba se calo, zvAna bhale hI bhauMkate raheM, gajarAja usakI kahA~ paravAha karatA hai| tumane dIvAroM para eka nAma par3hA hogA- jaya gurudeva / mathurA meM inakA maTha hai| jaya gurudeva ke sAre ziSya borI ke kapar3e, TATa ke so parama mahArasa cAkhai/77 For Personal & Private Use Only Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kapar3e pahanate haiN| aba duniyA haMse, to hNse| unheM usase kyA? jainoM meM digambara-paramparA ke muni nagna rahate haiN| aba agara unheM naMgA dekhakara koI sakucAye, to isase unheM kyA? unheM to koI saMkoca nahIM hai| tumheM ho, to tuma bco| tuma apane vyaktitva kA mUlya duniyA kI dRSTi se AMkate ho yA apane ApakI dRSTi se? duniyA kI dRSTi se AMkate ho, to Anandaghana tumhAre liye arthahIna hai| Anandaghana kI dRSTi se apane kAryoM kA mUlyAMkana karate ho, to tumheM lagegA ki tumane jo kiyA hai acchA kiyA hai| duniyA lAkha use burA kaha le magara tumhAre anubhava kI kiraNa meM vaha sahI hai| apane Apa kI dRSTi meM apane mUlyoM kI girAvaTa nahIM honI caahie| duniyA kI dRSTi kI paravAha nahIM karanI caahie| duniyA to bher3adhasAna hai| eka kue meM girA to bAkI bhI usI kA anusaraNa kreNge| duniyA meM satya kA nahIM, dikhAUpana kA mUlya hai| yahA~ zRMgAra pUjA jAtA hai, satya kA saundarya nhiiN| samatA kA janma manuSya ke aMtara-hRdaya meM hotA hai| bhItara ke kSIrasAgara meM samatA kA viSNu nivAsa karatA hai| hiMdU zAstroM kI yaha bahuta hI prasiddha kathA hai ki jaba sAgara maMthana huA to caudaha ratna nikale para sabase pahale viSa nikalA, phira amRta niklaa| isI taraha hRdaya ke sAgara meM jaba aMtara-maMthana hotA hai, taba viSa aura amRta donoM hI nikalate haiN| aisA nahIM ki viSa kA utpatti sthAna koI aura, aura amRta kA koI aura amRta koI tarala padArtha yA vastu nahIM hai| vyakti ke hRdaya kA saMskArIkaraNa hI jIvana kA amRta hai aura saMskArita hRdaya ke vikRta hone kA nAma hI viSa hai| vyakti kA hRdaya jaba krodha meM rUpAMtarita hotA hai, to vahI jahara bana jAtA hai, saMskArita hotA hai to amRta ho jAtA hai| hRdaya ke ratnAkara meM samatA kA janma hotA hai, jisameM chAyA par3atI hai anubhava ke cAMda kii| khile hue, muskurAte hue cAMda kii| jahAM anubhava ho vahIM para vAstavika AsthA paidA hotI hai, taba amRta ko kahIM se lAnA nahIM pdd'taa| vaha apane Apa bhItara pragaTa ho jAtA hai| mere lie zraddhA kA jitanA mUlya hai usase jyAdA anubhava kA hai| anubhava se koI bAta gujara gaI to AsthA usakA pariNAma hogaa| samatA kA saMgIta surIlA/78 For Personal & Private Use Only Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ basa, anubhava kI eka kiraNa utara Aye / mere pAsa AsthAoM ko lekara mata Ao, apanI zaMkAoM ko lekara Ao tAki una zaMkAoM ko maiM miTA sakUM aura samAdhAna kA anubhava karavA skuuN| merI bAta tabhI mAnie jaba merI bAta Apake anubhava meM bhI utara jAe mahatva merA aura merI bAta kA nahIM, anubhava aura prayoga kA hai| zraddhA ke pAsa jaba taka anubhava kI AMkha nahIM hotI taba taka zraddhA aMdhI hai| zraddhA tabhI sahI zraddhA banegI jaba usake pAsa anubhava, prayoga aura pariNAma kI koI dizA hogI / / mahatva 'AnaMdaghana puruSottama nAyaka, hitakari kaMTha lagAI', mahAn puruSoM ko apane gale lagAo / sadvicAra hamAre cintana meM hoM aura sadpuruSoM kA hameM sAnnidhya ho / kaMTha lagAo, gale lagAo, apane AliMgana meM le lo mahAn puruSoM ko, tAki 'vasudhaiva kuTumbakam' vAlA prema hameM mila ske| unakA prema hamAre jIvana kI preraNA bana jAye / hRdaya kI pavitratA aura AtmA kA prema hI AkAza hai| eka aisA prakAza, jahAM AbhAra aura AnaMda kI caMdana-sI bauchAreM barasatI haiM / eka aisI raMgIlI holI, jise khelane ke lie bhagavAn viSNu taka dharatI para cale Ate haiN| bAbA kahate haiM- samatA raMga raMmIjai / raMgo samatA ke raMga meM, apane hI raMga meM, piyA ke raMga meM / banda kamare se bAhara Ao, koI bulA rahA hai raMgoM se bhIgA, raMgane ke lie, apane meM hone ke lie / namaskAra ! so parama mahArasa cAkhai/76 For Personal & Private Use Only Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68362 saMgata sanehI saMta kI Jain Education Intermational For Personal & Private Use Only For Personal & Private Use Only www.jaine Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kyAre mhAnai milasai saMta - sanehI / saMta-sanehI surajana pAkhai, rAkhe na dhIraja dehI / / jana-jana Agali aMtaragatinI, bAtar3I karie kehI ? AnaMdaghana prabhu vaida-viyoge, kima jIvai madhumehI / / saMgata, sanehI saMta kI / 82 pada For Personal & Private Use Only Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ... saMgata sanehI saMta kI saMgata sanehI saMta kI mere priya Atman! kisI priya sAdhaka ne eka bhAva-gIta likha bhejA hai mere mana ke aMdhatamas meM, jyotirmaya utro| kahA~ yahA~ devoM kA naMdana, malayAcala kA abhinava caMdana / mere ura ke ujar3e vana meM, karuNAmaya vihro| mere mana ke aMdhatamas meM jyotirmaya utro| nahIM kahIM kucha mujhameM suMdara, kAjala-sA kAlA yaha aMtara / prANoM ke gahare gahvara meM, mamatAmaya vicro| mere mana ke aMdhatamas meM jyotirmaya utro| so parama mahArasa cAkhai/83 For Personal & Private Use Only Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manuSya kA mana aMdhakAra se ghirA huA gaharA garta hai| yaha zubha cihna hai ki aMdhakAra meM prakAza kI AkAMkSA jagI hai, hamArA antara-mana jyotirmaya hone ke lie tRSAtura huA hai| prakAza hai, isIlie prakAza kI AkAMkSA jagatI hai| aMdhakAra kA bodha jitanA jagegA, prakAza kI saMbhAvanA utanI hI bar3hatI calI jaayegii| saca to yaha hai ki rAta jitanI aMdhayArI hotI hai, subaha utanI hI pyArI hotI hai| merA raMga tumheM lagA hai, to yaha raMga tumhArI cetanA meM nikhAra bhI laayegaa| tumhAre antar-mana meM jo pyAsa jagI hai, yaha pyAsa to sAvana kI pyAsI badalI kI taraha hai, sAgara meM pyAsI machalI kI taraha hai, prakAza ko DhUMDhatI pyArI kiraNa kI taraha hai| tumhArI yaha pyAsa gale kI pyAsa nahIM hai, yaha kaMTha se nIce jagI eka Atmika pyAsa hai| yaha satya ke lie satya hRdaya kI pyAsa hai| tumhArI pyAsa ko mere praNAma haiN| tuma gauNa ho, tumhArI pyAsa hI khAsa hai| saca to yaha hai ki tumhArI pyAsa hI tuma ho| yaha pyAsa hI tumhArI pAtratA hai| 'kahA~ yahA~ devoM kA naMdana, malayAcala kA abhinava caMdana / ' nahIM! aisA nahIM hai ki koI devanaMdana yA abhinava caMdana nahIM hai| apanI pyAsI A~khoM ko bhItara ke malayagirI kI ora uThAo, to tumheM malayAcala ke caMdana se bhInI mahakatI havAeM khuda-ba-khuda tumhArI ora AtI huI mahasUsa hoNgii| tuma kahate ho 'kahA~ yahA~ devoM kA naMdana?' tuma hI to devanaMdana ho, devaputra ho| bagaira devaputra hue, divyatva kI pyAsa nahIM jaga sktii| hamAre antar-loka meM hI manuSya kA devaloka hai| manuSya khuda eka maMdira hai| manuSya paramAtmA kA maMdira bane, yaha hama sabakA lakSya rahanA caahiye| hara cetana tattva meM paramAtmA kI jIvaMtatA aura jyotirmayatA hai, ise sadA smaraNa rakhanA caahiye| apane acetana loka meM apanA dhyAna dharoge, to acetana ke pAra jo cetana, usake pAra jo aticetana, usake pAra jo sArvabhauma samaSTigata parA cetana hai usameM praveza hone para, usakA anubhava hone para, sArI bAteM spaSTa ho jaayeNgii| 'mere ura ke ujar3e vana meM, karuNAmaya vihro| nahIM kahIM kucha mujhameM suMdara, kAjala-sA kAlA yaha aMtara / ' bhItara ke upavana kI sArasaMbhAla nahIM ho pA rahI hai, isalie vaha saMgata, sanehI saMta kI/84 For Personal & Private Use Only Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ujar3A huA lagatA hai| vaha ujar3A huA hai to bhI hamAre hI kAraNa aura harA-bharA, lahA-lahA rahA hai to bhI hamAre hI kaarnn| saba kucha hama para nirbhara hai| vana ujar3A ho to bhI jamIna to hai hI, bIja bhI bhItara ke kone meM kahIM dabe par3e haiN| basa varSA kI pratIkSA hai| varSA tabhI sArthaka ho sakatI hai, jaba bIja jamIna kA sAhacarya le le| bIja jamIna meM calA jaaye| bIja jamIna meM dabA ho, to hI bAriza kA, bAdaloM ke chAne kA koI artha hai anyathA jamIna kI sataha para par3e bIjoM ko to bAriza apane sAtha bahA le jaayegii| varSA ko paritRpti taba hotI hai, jaba vaha bIja meM chipI virATatA ko prakaTa kara de| cetanA ke taruvara ko harA-bharA kara de| mAnA tuma mukti cAhate ho| mukti jIvana se nahIM pAnI hai, mukti to apanI vRttiyoM se pAnI hai| antar-mana meM uThate aMdhar3a se pAnI hai| mukti to tumhArI cetanA kA svabhAva hai| apane dvArA janma-janmAntara se DAle gaye pardo ko agara dhyAnapUrvaka utAra pheMko, to mukti kI saMbhAvanA astitva meM svataH avatarita ho jaae| hAlAMki hamArA antar-jagat cirAga kI taraha rozana hai para yaha bodha zubha hai ki mujhameM saundarya nahIM hai, merA antar-hRdaya kajjala-sA kAlA hai| tumhArA astitva to satyam, zivam, sundaram kA saMvAhaka hai, svAmI hai| jise apane bhItara kI asundaratA kA bodha huA hai, astitva kA vAstavika saundarya usI ke ghara-AMgana meM utaratA hai| mATI kI kAyA to banatI hai, miTatI hai para isa banane aura bigar3ane ke bIca jo zAzvatatA kA dastUra hai, jyotirmayatA kA bIja vahIM hai| maiMne bhItara kI vaha satyatA, vaha zivatA, vaha sundaratA pahacAnI hai, usake AbhAmaMDala ko jAnA hai, isIlie tumheM AhvAna hai, tumhAre lie mere hajAroM AzISa haiN| prANoM ke gahare gahvara meM mamatAmaya vicro| mere mana ke andhatamasa meM jyotirmaya utaro / ina zabdoM meM kAphI gaharAI hai 'prANoM ke gahare gahvara meM / ' bhItara kI mahAguphA meM, prANoM ke prANa meM utarane kA nimantraNa hai| svAgata hai isa bhAvanA kA; virATa ko tumhArA nimantraNa svIkAra hai| prayAsa yahI ho ki hama sabakA antar-rUpAntaraNa ho| mAnasa meM so parama mahArasa cAkhai/85 For Personal & Private Use Only Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hamArA praveza ho, hama atimAnasa ko upalabdha kreN| mAnasa, mana se Upara uTha jAne kI sthiti hai| antara-mana kI pavitratama, sundaratama sthiti kA nAma hai yh| eka prakAra se antara-loka kA yaha paryAya hai| rAmacarita ke sAtha mAnasa ko jor3ane ke pIche yahI uddezya hai| avasara Ane para hI saba kucha hotA hai para ApakI ora se taiyArI pUrI rahanI caahiye| paripakva samaya Ane para hI bIja meM se phUla ugate haiN| vakta para honA hI ThIka hai| bAdala cAhe Aja barase yA phira kabhI; hama kama-se-kama apanI ora se apanA ghar3A sIdhA rkheN| jarA soco, badariyA ke barasane kA kyA matalaba hogA agara hama ghar3e ko ulTA rakhakara baiThe ho| AnaMdaghana para maiM isIlie bola rahA hU~ tAki ghar3A sIdhA ho jaaye| phira se koI caitanya ho uThe, phira se koI mIrA ho jaaye| phira se sAvana kI badariyA jhUma utthe| mora nAcane lageM, phUla khila-khila pdd'eN| Ama kI kaliyAM baurA utthe| koyala kI tAna phUTa pdd'e| havAeM mahaka jaayeN| sadguru vaha hai, jo manuSya kA kAyAkalpa kara de| vaha dRSTi de de, jisase saMsAra kI AtmA ko dekhA jA ske| apanI AtmA ko to dekhanA hai hI, saMsAra kI AtmA bhI dekhanI hai| jisase sat mile, vaha sdguru| zeSa sAre kulguru| jo barase so bAdala, jo samakita de, vaha sdguru| sadguru kI yaha pahacAna hai ki vaha apane ziSyoM ke jIvana ko Atma-kalyANaka, utsava banA de, Atmotsava meM zarIka kara le, apane jaisA banA le| isIlie jio unake sAtha, jinhoMne antar ke AkAza meM vihAra kara jIvana kI gaharAiyoM ko jAnA hai| aise logoM ke pAsa baiTho, jinakI saMgati se hamAre aMtara-jagat meM ujAlA ho jaae| calo to unake sAtha jina kI Atma-mitratA se hamAre aMtara-mana meM zAMti aura Ananda kA nirjhara jhara pdd'e| ___ guru apanI ora se zAMti kI bIna bajAtA hai| eka aisA dIpa-rAga cher3atA hai jisase ghaTa-ghaTa meM samAyA huA prakAza acAnaka apane Apa ujAgara ho jAtA hai| kahAvata hai ki paramAtmA ke darabAra meM dera ho sakatI hai magara aMdhera nahIM ho sktii| bAta saca hai para yaha derI paramAtmA kI ora se nahIM hai| derI paramAtmA aura sadguru kI ora se nahIM, ziSya kI ora se hai| aMdhakAra hamAre pAsa hai| vahA~ to ujAlA saMgata, sanehI saMta kI/86 For Personal & Private Use Only Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hai| derI hamArI ora se hai, vahA~ to hAjira javAbI hai| idhara hAtha bar3hA, udhara usane thaamaa| cahu~ ora mere ghora aMdherA, bhUla na jAUM dvArA terA / eka bAra prabhu hAtha pakar3a lo, chama-chama nIra bahAUM maiM / aisA nahIM hai ki paramAtmA hAtha nahIM thaamtaa| paramAtmA ne to apanA hAtha hamArI ora bar3hAyA hI huA hai| hama hI agara paramAtmA kI ora apane hAthoM ko nahIM bar3hAte, to paramAtmA hamAre hAthoM ko kaise thAma paaegaa| sadguru kI ora se to pUrI taiyArI hai, usakI karuNA kI pyAlI to chala-chalA rahI hai, vaha to apanI ora se luTAne ke liye taiyAra hai magara lUTane vAle hI kaMjUsa haiM, to sadguru kyA kare? ___ hamArA pAtra jitanA virATa hogA, svIkAra karane kA bhAva jitanA gaharA hogA, upalabdhi bhI utanI hogii| vaha upalabdhi hI hameM degI eka AnaMdapUrNa, AhlAdita, parama-dhanyatA! apane hAtha bar3hAo, satya-hRdaya ke dvAra kholo, apanI abhIpsA kA dIpa jlaao| derI hamArI tarapha se hai. dene vAle kI tarapha se nhiiN| aMdhakAra hai, to hamAre kAraNa se hai, na ki paramAtmA ke kAraNa yA sadguru ke kAraNa / jitane kadama hama guru ke sAtha caleMge, utane hI sArthaka hoNge| jitanA guru ke sAtha calA, cAMda utanA hI pUrNimA kI ora bddh'aa| jitanI dera sAtha jiye, utanI hI zAMti kA snehabharA sparza milaa| unake sAnnidhya meM baiTho, to unakA sAnnidhya bhI apane Apa meM dhyAna ko upalabdha karavAtA hai| sadguru kA sAnnidhya samAdhi ke badarIvana kI saira karavAtA hai| loga to bahuta kucha bola kara bhI kucha nahIM bola pAte aura guru kucha na bola kara bhI bahuta kucha bola jAtA hai| vaha bhItara hI bhItara cetanA kI taraMga se ziSya ke aMtara-jagat ko taraMgAyita kara detA hai aura kisI ko khabara bhI nahIM lgtii| idhara guru ne apane bhItara vINA jhaMkRta kI, udhara ziSya kA antara-mana vINA kI jhaMkAra ke sAtha thirakane lgaa| yaha saba apane Apa svataH hI hotA hai| jisa taraha sUraja ugatA hai aura kamala khilane lagatA hai| bAriza hotI hai aura kaliyAM saMjIvita so parama mahArasa cAkhai/87 For Personal & Private Use Only Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hone lagatI haiM / guru kI sArthakatA mukti ke liye hai| apane aMtar - jagat ko jhaMkRta karane ke liye hai / jitanI dera sadguru ke sAtha jI sako, utanA hI apanA dhanyabhAga samajhanA, svayaM ko utanA hI kRtapuNya mAnanA / guru to auroM ko badalanA cAhatA hai kyoMki usane svayaM badala kara dekhA hai vaha dUsaroM ko jIvana ke prati isaliye utsuka karanA cAhatA hai kyoMki usane jIvana ke rahasyoM ko khuda jiyA hai, samajhA hai, jAnA hai / kAga palaTa guru haMsA kinhoM, dInhIM nAma nizAnI / haMsA pahuMce sukha - sAgara meM, mukti bhare jahaM pAnI / / guru to vaha hai jo kaue ko haMsa banA de / kauA pratIka hai heya kA aura haMsa pratIka hai zreya kaa| kauA kaluSatA hai, haMsa ujjvalatA hai / kauA vikRti hai, haMsa saMskRti hai / guru to kAyAkalpa karatA hai; kauA haMsa bana jAe, mahAna camatkAra ! caMDakauzika bhadrakauzika ho jAe, naraka hI svarga bana jAe, basa, isI kI jarUrata hai| sadguru kI kRpA se haMsa usa sukhasAgara meM, usa mAna sarovara meM, kSIrasAgara meM brahmavihAra karatA hai, jisake sAmane mukti to kucha bhI nahIM hai / usa AnaMda ke sAmane mukti kyA ? mukti to sahacara kI taraha sAtha jiyegI / merA vizvAsa rUpAntaraNa meM hai| dila badala jAye, mana badala jaaye| mana kI AMdhI thama jAye / antar jagat meM marUdyAna lahalahA utthe| maiM sirpha rUpAntaraNa kI kalA denA cAhatA huuN| hama kaise badala jAyeM, basa yahI merI dena hai / rUpAntaraNa kI kalA hI merI ora se Apako vasIyata hai / mere pAsa sone kI TakasAleM nahIM haiN| hAM! pArasa jarUra hai, jo hamArI pIra miTAye, jIvana ko svarNima banAye, phUla khilAye, kalakala nAda krvaaye| mere pAsa to ve mUlya haiM, jisase vyakti apane mUlyoM ko upalabdha kara sake / vaha pAnI hai, jisase hRdaya kI pyAsa bujha jAe / svAti kI vaha badariyA hai, jisase cAtaka AkaMTha paritRpta ho jAye / vaha amRta.....! nizcita taura para vaha amRta mila sakatA hai lekina tabhI upalabdha hogA jaba hamAre aMtara- kaNTha meM eka gaharI abhIpsA, gaharI mumukSA, gaharI tar3apana hogI, gaharAI hogii| pAnI kA utanA hI mUlya saMgata, sanehI saMta kI / 88 For Personal & Private Use Only Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hogA, jitanI gaharI hamArI pyAsa hogii| bagaira pyAsa ke pAnI kA koI artha nahIM hai| do kaur3I bhI usakI kImata nahIM hai| jaba taka hamAre antara-jagat meM ziSyatva kA aMkuraNa nahIM hotA; ziSyatva se matalaba apanA Igo nahIM miTatA, Igo TakarAtA hai, ahaMkAra jhuka nahIM jAtA, to sadguru kI ora se jalAyA gayA cirAga hamAre liye koI artha nahIM rkhegaa| rozanI vApasa lauTa jAyegI kyoMki hamAre dvAra-daravAje banda hoNge| sadguru to cAhegA ki vaha hameM badale, hamArA kAyAkalpa kre| hamArI Atma-cetanA kA rUpAMtaraNa kre| ___ eka saMta naukA meM baiThakara nadI pAra kara rahe the| usa naukA para kucha uddaNDa yuvaka bhI savAra the aura ve saMta ke sAtha haMsI-ThaThThA, behudI majAka kara rahe the| koI saMta para vyaMga kasatA to koI saMta ke muMha para pAnI pheNktaa| saMta unakI karatUtoM para cupa rhe| unakI naukA ke samIpa se eka dUsarI naukA gujarI, jisameM eka bhadra-puruSa baiThe the| unhoMne dekhA ki yuvaka saMta ko parezAna kara rahe haiM, to apanI naukA ko aura karIba karavAyA aura saMta se kahA ki ye navayuvaka itanI uddaNDatA kara rahe haiM aura Apa kucha bhI nahIM bolate? ApakI anumati ho, to maiM inheM sabaka sikhAne ke lie kucha karUM? saMta ne muskurAte hue javAba diyA ki tuma merI sahAyatA ke lie Ae, isake lie dhnyvaad| lekina tuma kucha karanA hI cAhate ho, to inakI mAnasikatA badala DAlo, tAki bhaviSya meM kabhI ye kisI aura ke sAtha aisA vyavahAra na kreN| badalanA hI hai to svabhAva, vicAra aura bhAvoM ko bdlo| eka snehI saMta, eka pyAre sadguru kA pahalA dharma vyakti kI buddhi kA kAyAkalpa karanA hai| vyakti ke mana kA rUpAntaraNa karanA hai| usakI mAnasikatA ko badalanA hai| Anandaghana kA jo pada Aja liyA jA rahA hai, usakI pRSThabhUmi yahI hai ki hameM apane jIvana meM aisA guru kaba milegA, jo kaue ko haMsa meM rUpAMtarita kara de, apane sneha bhare sparza se hamAre anubhava-jagata meM jyoti kA saMcAra kara de, cetanA kA vistAra kara de| 'kyAre mhAnai milasai sNt-snehii| saMta sanehI surajana pAkhai, rAkhe na dhIraja dehii|| so parama mahArasa cAkhai/86 For Personal & Private Use Only Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jana-jana Agali aMtara-gatinI, bAtar3I kariye kehii| Anandaghana prabhuvaida-viyoge, kima jIvai mdhumehii|| bAbA Anandaghana kahate haiM ki mere jIvana meM aisA apUrva avasara kaba AegA, jaba mujhe koI snehI saMta upalabdha hogaa| kisI vItarAgI kA amRta prema, amRta sneha mujhe milegaa| mujhe vaha mahAvIra cAhiye, jo gautama ko apanA amRta prema, apanA amRta AzISa de| bAbA kahate haiM 'saMta snehii'| eka snehI saMta / bar3A sundara zabda hai yh| saMta aura sneha -zAyada tumheM virodhAbhAsa lagegA lekina mere lie to sneha saMta kA dUsarA paryAya hai| jisake antara-mana meM 'vasudhaiva kuTumbakam' kI bhAvanA pratiSThita hai, vaha sneha kA phAga khelegaa| yaha tabhI sambhava hai jaba santa meM Atmavat sarvabhUteSu -sArI AtmAeM eka samAna haiM, ye bhAva jaga jaaeN| saba samAna, sabameM prabhu kI sampadA, sabameM eka hI jyoti kI sambhAvanA / aisA snehI saMta mile, jo sabhI ko Atmavat mAne, to hI merA kalyANa hogaa| anyathA guru dUsare ko ziSya bnaayegaa| guru yAnI bar3A, ziSya yAnI chottaa| nahIM! antara-jagat meM ImAnadArI rakhane vAle ke lie na koI bar3A hotA hai, na chottaa| use astitva ke mUla tattva meM dvaita dikhAI hI nahIM degaa| isIlie bAbA kahate haiM 'kyAre mhAne milasai saMta-sanehI / ' aisA saMta, aisA guru kaba milegA? ___guru kA artha hai- aMdhakAra dUra karane vaalaa| 'gu' kA arthaaMdhakAra, gobara, aura 'ru' kA artha hotA hai- dUra karane vaalaa| aMdhakAra dUra karane vAlA guru! guru vaha hai jisakA khuda kA cirAga jalA huA hai aura dUsaroM ko apanI rozanI detA hai| dIpoM kI prabhAvanA karane vAlA guru! laDDuoM kI, sikkoM kI prabhAvanA rakhane vAlA guru nahIM hai, vaha to bhIr3a ikaTThI karane meM rasa rakhatA hai| 'guru celA doU lAlacI, donoM kheleM daaNv'| yaha to lobha-lAlaca huaa| preraNA ho nirlobha kI, nispRhatA kI, jyotirmayatA kI, sanmArga kii| upaniSadoM meM eka bahuta pyArA sUtra hai 'asato mAM sadgamaya, tamaso mAM jyortigamaya, mRtayormA amRtaMgamaya', le calo hameM asat se sat kI ora, tamasa se prakAza kI ora, mRtyu se amaratva kI or| sata yAnI saMgata, sanehI saMta kI/60 For Personal & Private Use Only Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jo 'hai' / jo nahIM hai, vahAM se hameM jo hai, vahAM taka le calo tAki asat se sat kI ora hamAre kadama bar3ha sakeM / 'tamaso mA jyotirgamaya' / hameM tamas se prakAza kI ora le clo| rozanI kI ora bar3ho, aMdhakAra svataH chUTa jaaegaa| hRdaya meM acchAiyoM ke gula khilAo, kAMTe pIche chUTa jaaeNge| pahala aMdhakAra miTAne kI nahIM, prakAza ko ujAgara karane kI ho / aMdhakAra kA koI astitva nahIM hotA, prakAza ke abhAva kA nAma hI aMdhakAra hai| jahAM prakAza nahIM, vahIM aMdhakAra hai / jaise-jaise prakAza hogA, aMdhakAra apanA rAstA nApegA / guru prakAza hai, guru AMkha hai| AMkha hai, tabhI prakAza hai tabhI aMdhakAra hai / aMdhakAra ko pahacAnanA hai, to isake liye bhI AMkha caahiye| aisA nahIM ki aMdhe ke liye prakAza nahIM varan aMdhakAra bhI nahIM hai / aMdhakAra ho yA prakAza, donoM kI pahacAna ke lie AMkha caahiye| AMkha ke bhItara kI AMkha ! cAhe prakAza ho yA aMdhakAra, ho yA ajAna, sat ho yA asat, cit ho yA acit, hara cIja ke liye AMkha cAhiye, dRSTi caahie| sadguru se hameM AMkha milegI / prakAza se saMvAda karane kI bhASA milegI / bhItara kI AMkha kaise khule, vaha mArga upalabdha hogA / jAna Anandaghana kahate haiM- kyAMre mhAnai milasai saMta - sanehI / saMta to bahuta milate haiM magara bAbA kahate haiM- snehI saMta kaba mileNge| aisA saMta nahIM miltaa| apanA kalyANa karane vAle saMta to hajAroM-hajAra hue lekina jo hamArA kalyANa kara de, hameM rUpAntarita kara DAle, hamAre mana kI khaTapaTa ko zAnta kara de, aise snehI saMta kama milate haiM / siddha to bahutere hue lekina tIrthaMkara kama hI hue / tIrthaMkara honA yAnI snehI saMta honA hai| siddha ve haiM jinhoMne apanA kalyANa kiyA aura nirvANa ko upalabdha hue / snehI vaha hai jo apanA kalyANa karate hue auroM ke prati karuNA rkhe| jo apane uddhAra ke sAtha-sAtha auroM kA bhI uddhAra kare / apane Atma-anubhava ke prakAza se dUsaroM ko bhI lAbhAnvita kre| jo dUsaroM ko Alokita hone kA AhvAna karatA hai, vahI snehI saMta hai / yaha hara kisI kI kismata meM nahIM hotA ki saMta se prema kare / jisake prANoM meM pAvanatA kA gaMgAjala chalakA, usI ke antar-hRdaya meM saMta ke liye prema jaga sakatA hai| saMta se prema! logoM ne prema kA sirpha so parama mahArasa cAkhai/61 For Personal & Private Use Only Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka hI artha samajhA hai- kAma, vAsanA, saiks| kAma to prema kI vikRti hai aura prema kAma kA saMskAra hai| prema jaba kAma bana jAtA hai to yaha prema kA adhopatana hai| taba prema kSaNika svarga hai| eka aisA svarga, jisakA pariNAma naraka hai| eka aisA naraka, jisakA rAstA svarga se AtA hai| prema to svarga hai| niSkAma prema se bar3hakara jIvana kA na koI rasa hai, na phUla hai, na svarga hai| prema kA kAma meM rUpAntaraNa naraka hai| kAma kA prema meM rUpAntaraNa svarga hai| prema aura kAma meM utanA hI pharka hai, jitanA kIcar3a aura kamala ke bIca hotA hai| kAma nIce kI tarapha bahatA hai aura prema Upara kI trph| kAma kIcar3a meM dhaMsatA hai| prema kamala kI taraha khilatA hai| prema apanI ora se denA hai, kAma mAMganA hai| prema dAna hai, kAma yAcanA hai| kAmuka dUsaroM se sukha cAhatA hai| prema meM dUsaroM kA mahatva nahIM hotaa| vaha to sadA chalachalAyA huA rahatA hai -bAdala kI taraha, baragada kI trh| bAdala kA svabhAva barasanA hai, baragada kA kAma chAMha luTAnA hai| koI pAnI le yA na le, koI chAMha meM baiThe yA na baiThe, bAdala to barasegA, baragada to chAMha brsaaegaa| saMta kA prema, sadguru kA sneha to jharane kI taraha hai, vaha to bahegA, jhregaa| kala-kala nAda kregaa| tuma nahAo, tumhArI mauja; sakucAo, tumhArI mauj| mitra banAo, tumhArI mauja; duzmana samajho, tumhArI mauja / saMta to prema rUpa hai, prema kA paryAya hai| saMta prema kA galata artha le baiThatA hai, to saMtatva kA isase bar3A saMhartA aura koI nhiiN| prema DubotA bhI hai, prema tAratA bhI hai| prema vahI jo pAra lgaae| merA prema saba taka pahuMce, ananta rUpa meM, ananta veza meN| bAbA kahate haiM, mujhe cAhiye snehI sNt| saMta to bAbA khuda haiN| aura aisA nahIM ki unake pAsa saMtoM kI kamI hai| bar3e-bar3e AcArya, saMta unase milate the para sabameM apanA-apanA ahNkaar| maitrI ke svara to kisI ke hRdaya se sunAI hI nahIM dete| kisI kI A~khoM meM hRdaya kA sammAna nahIM hai| basa, Aye, mile, gye| vahI bArAtiyoM vAlA siddhAnta-khAo aura khisko| snehI cAhiye, premI cAhiye -jo eka prANa ho jAye! jo astitva kA sahacara ho jAye! jo antarbodhi kA gavAha bana jaae| saMgata, sanehI saMta kI/62 For Personal & Private Use Only Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMta sanehI surajana pAkhai, rAkhe na dhIraja dehii| Akhira, snehI saMta hI to bhItara meM ho rahe caitanya-sRjana ko dekha-samajha sakatA hai| Ama logoM ko, saMsAriyoM ko kahane kA koI matalaba nahIM hai; unameM dhairya to hotA nhiiN| DhiMDhorA pITa baitthe| cetanA kI pIr3A, cetanA ke anubhava, cetanA kI gaharAI use hI kahI jA sakatI hai, jo khuda usa gaharAI meM jIne kA damakhama rakhatA hai| pIr3A to Akhira pIr3A hI hai, cAhe vaha tana kI ho yA mana kI athavA janma-janmAntara se karma saMskAroM ke bojha ko Dhoye calI A rahI cetanA kI ho| tana kI pIr3A miTAne ke lie cikitsaka haiM; mana kI pIr3A ko baMTAne ke lie mitra haiM aura cetanA kI pIr3A ko zAnta karane ke lie sadguru haiM, santa haiN| ___ maitrI to hRdaya kI hI pyAsa kA nAma hai| maitrI ke phUla to sadA khile hue rahane caahiye| santa hone kA artha yaha nahIM hai ki hama saMsAra ke duzmana ho jAyeM, saMsAra se TUTa jaayeN| nahIM! munitva to saMsAra se Upara uThane kA nAma hai| Akhira santa banakara bhI tuma jIte to saMsAra meM hI ho| pahanAvA badala jarUra jAtA hai, para rahatA to hai hii| bhojana karane ke vakta para pAbaMdI A jAtI hai para bhojana to karanA hI par3atA hai, vyavasthA aura jugAr3a bhI baiThAnI par3atI hai| nAma badala jAte haiM, ThAMva badala jAte haiM para phira bhI nAma to rahatA hI hai| santa hone se koI gumanAma to ho nahIM jaate| ghara chor3a diyA to kyA huA Azrama banA liyA, Azraya, sthAnaka banA liyaa| khAnA-pInA, or3hanA-bichAnA yAnI AvazyakatAeM aura unakI pUrti to jArI hI rahatI hai| santa hone kA artha huA mana kA zAnta honA, mana kA yAtAyAta thama jaanaa| mAnasika uThApaTaka, UhApoha kA zAnta ho jaanaa| prema aura maitrI AdhyAtmika jIvana ko rasapUrNa banA dete haiN| dharma aura adhyAtma meM se prema aura maitrI ko bAhara nikAla do, to dharma aura adhyAtma, nIrasa aura besvAda ho jaaeNge| prema AdhyAtmika hokara, adhyAtma ke ujar3e vana ko bhI harA-bharA kara detA hai| maitrI santa ke sAtha jur3akara ekAkIpana ko utsava aura ullAsa se bhara detI hai| maitrI meM nizcchalatA aura prema meM pAvanatA ho, to duniyA meM usase bar3hakara aura koI dharma nahIM hai| so parama mahArasa cAkhai/63 For Personal & Private Use Only Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAbA kahate haiM, 'jana-jana Agali, antaragatinI, bAtar3I kariye kehI / ' AdhyAtmika jIvana meM mAnasa-mitra kI jarUrata par3atI hai tAki antar-jagat kI gati aura pragati kI bAteM usase kI jA skeN| antar-jagat ke saMvAda sthApita kiye jA skeN| Ama logoM ko kahane se koI matalaba nahIM nikalatA ulTe loga ha~sI ur3AyeMge, pAgala smjheNge| logoM ko pAgala kahate dera bhI nahIM lagatI, mIrA taka ko pAgala kaha ddaalaa| pAgala mIrA nahIM thI, pAgala to loga the, jinhoMne apane pAgalapana meM usake pAgalapana ko na samajhA aura natIjA yaha nikalA ki una zambhulAloM ne jIsasa ko krAsa kA inAma diyA, sukarAta ko jahara se puraskRta kiyA, maMsUra ke hAtha-pA~va kATa DAle, gAMdhI ko svataMtratA ke sammAna meM goliyAM diiN| jIvana ke sAdhanA-mArga meM Atma-mitra hI sahAyaka banate haiN| mujhe patA hai ki sAdhanA-mArga meM bhI mitra kI AvazyakatA par3atI hai lekina vaha mitra kaisA ho, yahI khAsa bAta hai| aire-gaire kAma nahIM dete| jitanI sAdhanA meM gaharAI hotI hai, isa taraha ke mitra meM utanI hI gaharAI hotI hai| mere dekhe to sadguru ke bAda agara kisI kI jarUrata par3atI hai, to vaha hai mitra, aatmmitr| AnaMdaghana prabhu vaida viyoge, kima jIve madhumehI / bAbA bhIgI A~khoM se kaha rahe haiM- madhumeha roga se pIr3ita vyakti bagaira yogya cikitsaka ke kaise svastha ho sakatA hai| sadguru vaidyarAja haiN| eka madhumeha to tana kA hotA hai aura eka madhumeha jIva ke mana kA hotA hai| tana ke madhumeha ko ThikAne lagAne ke lie duniyA meM DaoNkTara bhare par3e haiM lekina saMsAra ke rasa kA jo madhumeha manuSya ko lagA hai, janma-janmAntara ke saMvegoM kA jo madhumeha satA rahA hai, usake lie to duniyA meM eka hI prabhu hai aura vaha hai sdguru| saMsAra kA rasa to pighalA huA zIzA hai, kAyA kA rasa to pAnI kA ubAla bhara hai| saMsAra ke rasa meM lage hue mana ko antara-yAtrA ke lie lauTAnA jIvana kA prAthamika magara mahAna rUpAntaraNa hai, gaharI AtmakrAMti hai| sadguru vahI hai jo yaha krAMti macA de| jo bhItara ke janma-janmAntara ke kacare ko, akUr3I ko rAkha karane kI Aga sulagA de, saMgata, sanehI saMta kI/64 For Personal & Private Use Only Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vahI manuSya kA karNadhAra hai| nadiyAM bhI bahuta haiM, nAveM bhI bahuta haiN| kadama-kadama para kinAre haiM para hamArA kinArA kaunasA hai, hamArI maMjila kA mArga kaunasA hai, Aja kA pada mAtra isake lie mAjhI kI pukAra hai| sAdhaka ko eka sAthI kA iMtajAra hai, jo de use sneha kA sparza, jisase kucha bAteM ho sakeM, jo bhItara kI mahAguphA meM, chiyA-chI khelA kare, kucha aisA ki.....yAnI bhItara ke ahobhAva meM rasalIna ho ske| prANoM ke gahare gahvara meM karuNAmaya vihro| mere mana ke andhatamas meM jyortimaya utro| mana ke ghuppa aMdhakAra meM jyortimaya ko AhvAna! Atma-jAgaraNa kI pahacAna hai yh| bar3he calo! namaskAra! 000 so parama mahArasa cAkhai/65 For Personal & Private Use Only Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phUloM para thirakatI kiraNeM For Personal & Private Use Only Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . pada avadhU kyA mAMgUM gunahInA, ve to gunagana gagana pravInA / gAI na jAnUM, bajAI na jAnUM, na jAnUM sur-bhevaa| rIjha na jAnUM, rijhAI na jAnUM, nA jAnUM para-sevA / / veda na jAnUM, kateba na jAna, jAnUM na lkssnn-chndaa| tarakavAda-vivAda na jAnUM, nA jAnUM kvi-phndaa|| jApa na jAnUM, javAba na jAnUM nA jAnUM kth-vaataa| bhAva na jAnUM, bhagati na jAna, jAnUM na siiraa-taataa|| jJAna na jAnUM, vijJAna na jAnUM, nA jAnUM bhjnaamaa| AnaMdaghana prabhu ke ghari dvArai, raTana karUM gunn-dhaamaa|| phUloM para thirakatI kiraNe/68 For Personal & Private Use Only Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phUloM para thirakatI kiraNeM mere priya Atman! jIvana dargama pagaDaMDI kI taraha Ter3hA-mer3hA hai, rAjamArga kI taraha sIdhA-sapATa nahIM hai| bahuta gaharA hai| antar-bodha kA zukragujAra hU~, jisane jIvana ke kaI rahasyoM ko dikhAyA para dekha rahA hU~ ki jIvana ko abhI aura dekhanA, samajhanA hai| hama gahare utara sakeM, to apane bhItara ke zUnya meM eka virATa hotA huA nUra dikhAI degaa| apane AMgana meM AkAza utaratA huA najara aaegaa| AsamAna se tRpti kI eka bUMda giregI, mAno bUMda meM sAgara hI umar3a AyA ho| phUla to khilegA hI, phUloM para kiraNeM mAno pAyajeba pahane hue thirakatI lgeNgii| vaha nAcatI-jhUmatI kiraNa kaba sUraja bana jAe, kaba sUraja taka pahuMcAe, nahIM kahA jA sakatA para kiraNa kI Dora hI sUraja taka pahuMcAtI hai| sambhava hai, Aja tumhArA jIvana ghaTATopa aMdhakAra meM ho para prakAza hai| aMdhakAra kA bodha ho jAye, hRdaya meM prakAza kI pipAsA jaga jAye, to ye kadama aMdhakAra se bAhara A sakate haiN| jIvana ke phUla para so parama mahArasa cAkhai/66 For Personal & Private Use Only Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiraNeM nUra barasA sakatI haiN| saurabha luTA sakatI haiN| rimajhima-rimajhima barase nUrA, nUra jahUra sadA bhrpuuraa| eka bAta dhyAna rakho -na aMdhakAra sadA se rahA hai, na prakAza kabhI vilupta huA hai| aMdhakAra aura prakAza donoM hI sadA se rahe haiN| prakAza kI yAtrA, satya kI khoja kI yAtrA hai| aMdhakAra jIvana meM jaba-jaba bhI ghanIbhUta huA, taba-taba manuSya ke aMtar-mana meM Aloka kI AkAMkSA utpanna huii| prakAza kI upalabdhi nizcita taura para mahanIya upalabdhi hai para prakAza kI AkAMkSA kA janma lenA bhI kama mahatvapUrNa nahIM hai| prakAza to nambara do hai, aMdhakAra kA bodha honA yAtrA kA maMgalAcaraNa hai| prakAza pAnA, prakAza se bhara jAnA mahAna saubhAgya kI bAta hai para yaha taba hogA jaba yAtrA prArambha hogii| yAtrA prArambha na huI, to maMjila kahAM se milegI? __aMdhakAra kA ahasAsa honA, ajJAna kA bodha honA Aloka kI khoja kI taiyArI hai| aMdhakAra kA ahasAsa ho, to prakAza kI yAtrA kI sambhAvanA hai| bhUkha ho, to hI bhojana kA koI artha hai| pyAsa ho, to hI pAnI kA mUlya hai| bhUkha ke bagaira bhojana aura bagaira pyAsa ke pAnI, apanA kitanA artha rakheMge? bhojana kA mUlya bhUkha meM hai| miThAsa bhojana meM nahIM, bhUkha meM hai| bhUkha mIThI ho, to bhojana bhI mIThA-rasIlA lgegaa| bhUkhe ko sUkhI roTI bhI mevA jaisI hai| bhUkha na ho, to mevA-miThAI ke thAla sAmane rakha do, AdamI muMha phera legaa| pyAsa ho, to sarovara kI talAza khuda-ba-khuda hogii| sarovara kI mahimA manuSya kI pyAsa se hai| pyAsa pAnI kA mUlya hai| pyAsa hI pAnI para pAnI car3hAtI hai| apane ajJAna ke aMdhakAra kA bodha honA jIvana ke lie zubha cihna hai| aMdhakAra kA honA khataranAka hai, abhizApa hai, aMdhakAra kA honA dama ghuTanA hai para aMdhakAra kA astitva hai| maiM aMdhakAra se ghirA hU~, mujhe aMdhakAra se bAhara nikalanA cAhie, aMdhakAra se nikalane kA phUloM para thirakatI kiraNe/100 For Personal & Private Use Only Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArga kyA hai, aMdhakAra se bAhara hone para prakAza kA kyA anubhava hai, mana meM aise savAla uThanA zubha saMketa hai| yahI to ve savAla haiM, yahI to vaha jijJAsA hai, yahI to vaha kautuhala hai, jisakI muMDera para prakAza ke dIye jleNge| inhIM DaMDoM para mazAleM jleNgii| inhIM praznoM se samAdhAna ke sUtra jnmeNge| yaha zubha hai| jinake mana meM aisA bodha jagA hai, aMdhakAra kA bodha, ajJAna kA jJAna jagA hai, dhanyabhAga! ve rUpAntaraNa kI pahalI sIr3hI car3ha cuke| ve badalanA zurU hue| Aloka kI pahalI kiraNa unake anubhava meM utrii| jIvana kA vikAsa, cetanAgata vikAsa jJAna se hotA hai para usa jJAna se nahIM, jise zabdoM aura sUcanAoM ke rUpa meM, jAnakAriyoM ke rUpa meM mana meM saMgrahita karate haiN| jise Apa jJAna kahate haiM, vaha vAstava meM jJAna nahIM, apane janma-janma ke ajJAna ko AvRtta karane kA AdhAra mAtra hai| usase ajJAna dikhAI nahIM degaa| tuma paMDita ho jAoge, auroM ke sAtha zAstrArtha karoge, tarka karoge, tarka meM dUsare ko pachAr3ane meM rasa loge para isase ajJAna nahIM mittegaa| jJAna kI bAteM hoMgI, ajJAna bhItara dabA rhegaa| vaha ajJAna vakta-be-vakta tumheM kcottegaa| ajJAna tumheM saalegaa| saca to yaha hai ki jJAnI ko jitanA usakA apanA ajJAna kA aMdhakAra kacoTatA aura sAlatA hai, utanA vAda-vivAda meM milane vAlI parAjaya takalIpha nahIM detii| ___manuSya kA ajJAna gaharA hai| bhItara kI dharatI ko khodo, to patA calegA ki ajJAna kisa pAtAla taka phailA hai| bAhya jJAna svIkArya hai| jJAna svIkAra karo para apane ajJAna ko pahacAnane ke lie| jaba bhI koI vAstava meM jJAnI hogA, jJAna usake bhItara krAMti ghaTita kregaa| bAhara kA jJAna bhItara ke ajJAna ko jgaayegaa| jIvana meM yaha eka mahAna ghaTanA samajhanA, eka zubha ghaTanA ki jJAna ne ajJAna ko jgaayaa| jJAna ne ajJAna ko phcaanaa| ajJAna kA bodha ThIka vaisA hI hai jaise aMdhakAra kA bodha / ajJAna ke bodha se jJAna kI zuruAta hai aura aMdhakAra ke bodha se Aloka kii| donoM se bAhara nikalanA hai| apane AbhAmaMDala ko prakaTa karanA hai| ajJAna aMdhakAra hai, aMdhakAra ajJAna hai| ajJAna se bAhara AnA so parama mahArasa cAkhai/101 For Personal & Private Use Only Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMdhakAra se bAhara AnA hai| ajJAna se jUjhanA aMdhakAra se jUjhanA hai lekina jUjhane se jIta nahIM hotii| jUjhakara na to ajJAna ko bhagAyA jA sakatA hai, na aMdhakAra ko / Akhira aMdhakAra se kaise jUjhoge, kise bhagAoge ? aMdhakAra hai, to use aMdhakAra rUpa jAno / ajJAna hai, to use ajJAna rUpa jaano| ajJAna ke aMdhakAra ko samajho aura dhairyapUrvaka, bar3e pyAra se, bar3I sahajatA se jJAna ke prakAza kI khoja karo / khoja bhI kyA karanI hai, basa apane bhItara jAga kara dhairya se pratIkSA karate cale jaao| acAnaka eka dina, kisI bhI kSaNa camatkAra hogA / prakAza tumheM aise hI nahalA degA, jaise aba taka aMdhakAra se ghire rahe the / tuma to basa ajJAna ke aMdhakAra ko pahacAno aura dhairyapUrvaka nirantara satat apane meM jAgarUka, apane meM masta hokara svayaM meM Tike raho, prajJA kI khir3akI svataH khulegii| kiraNa pUre aMdhakAra ko cIra DAlegI / kiraNa hI vaha mAdhyama hogI, vaha AdhAra hogI, jisase sUraja taka, prakAza-puMja taka, jJAna-puMja taka, AnaMda rAzi taka pahuMcA jA sakegA / ethensa kI eka prasiddha ghaTanA hai| ethensa ke nAgarikoM ne devI kI ArAdhanA kI; yaha jAnane ke lie ki isa samaya hamAre deza meM sabase bar3A jJAnI kauna hai, vaha kauna hai jisase hama apane savAla kreN| jo hameM hamArI samasyAoM ke samAdhAna de| pahAr3oM kI devI ne maMdira kI devI ne kahA - sukarAta / sArI bhIr3a sukarAta ke pAsa pahuMcI aura devI kA vacana sunaayaa| sukarAta ne kahA, devI ko samajhane meM zAyada kahIM cUka huI hai| maiM jJAnI nahIM huuN| hAM, yadi do varSa pahale tuma mujha taka Ate, to meM devI ke vacana kA samarthana karatA para jaba se maiMne apane bhItara praveza kiyA aura apane ajJAna ko pahacAnA, taba se maiM svayaM ko jJAnI nahIM mAnatA / tuma punaH devIke pAsa jAo aura kisI aura nAma kI pUchatAcha karo / logoM ne aisA hI kiyA / devA ne kahA - sukarAta isIlie sarvazreSTha jJAnI hai kyoMki usane apane ajJAna ko pahacAna liyA hai / kala taka usameM pAMDitya thA, aba jJAna hai / kala taka use jAnakAriyAM thIM, Aja sambodhi hai / usakA 'maiM' miTa cukA hai| usakI rUha sUraja ho cukI hai| itanA neka AdamI milanA muzkila hai, jo saMbuddha hone ke bAvajUda phaloM para thirakatI kiraNeM / 102 For Personal & Private Use Only Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yaha mAnatA hai ki maiM jAnatA nahIM huuN| apane Apako nahIM jaantaa| duniyA kI najaroM meM guNI hokara bhI jo yaha pahacAnatA hai ki vAstava meM mujhameM kauna-kauna se durguNa haiN| itanA bhalA AdamI kahA~, jo yaha svIkAra kare ki maiM burA huuN| jo yaha socate haiM ki ve saba kucha jAnate haiM, ve mujha taka Ane kA kaSTa na kreN| jaba jAnate ho, to mujha taka Ane kI takalIpha hI kyoM? jisa dina yaha ahasAsa ho jAe ki maiM nahIM jAnatA, nipaTa ajJAnI hU~, to hI aaiyegaa| ghane aMdhakAra meM hI dIpa jalAne kA AnaMda AtA hai| jyoti tabhI sArthaka hotI hai| jalate dIpoM ke bIca, cAra aura dIye jalAkara rakha do, to patA hI nahIM calegA ki koI dIyA jalA hai| aisA ve hI loga karate haiM, jo Rju prAjJa haiM, nirmala hRdaya haiM, sarala citta haiN| tarkavAdI aisA nahIM kara skeNge| paMDita aisA nahIM kara skeNge| ve aisA karane kI koI ceSTA bhI kareMge, to jarUra usameM unakI khopar3I kI hI koI-na-koI cAla hogii| tArkika bar3A catura hotA hai| vyakti sarala hRdaya bane, sarala citta ho| vyakti jitanA sarala citta hogA, jJAna kI, prakAza kI, AnaMda kI, mukti kI, usake lie utanI hI saMbhAvanA hogii| vaha nirmala AkAza meM utanI hI UMcI ur3Ana bhara skegaa| sarala hRdaya to svayaM tIrtha hai| vaha khuda hI maMdira hai, vaha to basa yoM samajho mAno nirguNiyA saMta hai| koI guNa nahIM, basa yahI sabase bar3A guNa / guNa sAre paramAtmA ke, vaha to nirgunn| paramAtmA kI kiraNa usI meM utaratI hai| aisI kalI hI phUla banatI hai| kalI kA dhanyabhAga! agara vaha phUla bnii| mujhe aisI kaliyoM se pyAra hai, jinameM phUla hone kI AkAMkSA jaga gyii| vaha bhUkha jaga gaI jo bhojana kI talAza ko janma de de| vaha pyAsa kI lau sulaga uThI, jo sarovara kI talAza zurU karavA de| kalI phala bana sakatI hai| bodha ho kalI hone kA, prayAsa ho phUla banane kA, khilane kA, paripUrNa hone kaa| kalI to basa lagAtAra sUraja kI ora jhAMkatI rahe, sUraja ko nihAratI rhe| sUraja ke caraNoM meM apanA zISa dhara de, jo honA hogA, ho jaaegaa| astitva ko, jisa so parama mahArasa cAkhai/103 For Personal & Private Use Only Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tarIke se khilanA hogA, khilA degaa| astitva niraMtara amRta kI varSA kara rahA hai| tumhIM AnAkAnI karate ho| lahareM agara pAra lagAne ko khuda taiyAra hoM, to hama patavAroM kI sarapaccI kyoM kareM? hama sAgara ke bIca haiM, majhadhAra meN| patA nahIM kinArA kidhara hai, kisa dizA meM haiM, to patavAroM ko eka tarapha pttko| lahareM jidhara jA rahI haiM, jidhara le jA rahI haiM, vahIM kinArA hai| AnaMdaghana kA pada hai avadhU kyA mAMgUM gunahInA, ve to gana gagana pravInA / gAI na jAnUM, bajAI na jAnUM, nA jAnUM sur-bhevaa| rIjha na jAnUM, rijhAI na jAnUM, nA jAnUM pr-sevaa|| veda na jAnUM, kateba na jAnUM, jAnUM na lkssnn-chndaa| tarakavAda-vivAda na jAnUM, nA jAnUM kavi-phandA / / / jApa na jAnUM, javAba na jAnUM, nA jAnUM kth-vaataa| bhAva na jAnUM, bhagati na jAnUM, jAnUM na siiraa-taataa|| jJAna na jAnUM, vijJAna na jAnUM, nA jAnUM bhajanAmA / AnaMdaghana prabhu ke gharidvAra, raTana karUM gunn-dhaamaa|| eka guNahIna guNoM ke anaMta AkAza se kyA mAMge! kucha to apane meM bhI ho ki kisI se kucha mAMgA jAe, to use pAkara hama prApta ko sArthaka kara skeN| maiM guNahIna, auMdhA pAtra / astitva ne kucha barasA bhI diyA, to auMdhe pAtra meM kyA jAegA? kucha to pAtratA ho| pAtratA hI nahIM hai, to apAtra meM kucha bhI dene se diyA huA bekAra hI jaaegaa| pAtra ho, satpAtra, taba to ttikegaa| pAtratA aura apAtratA to dUra kI bAta hai, bAbA to kahate haiM, pAtra hI nahIM hai, to kyA mAMgU? kyoM mAMgU? mujhe guNa-avaguNa kA koI patA hI nahIM hai| maiM to basa usameM DUbA huuN| maine to basa usake nAma kA, usake rasa kA dIpa jalA rakhA hai tAki vaha Ae, to use mere jIvana kA patha aMdhakAra se ghirA na mile / madira-madira mere dIpaka jala, priyatama kA patha Alokita kr| phUloM para thirakatI kiraNe/104 For Personal & Private Use Only Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ he mere aMtara ke dIpa! niraMtana jalate raho, niraMtara jage raho, priyatama ke patha ko Alokita karate rho| 'vihaMsa-vihaMsa mere dIpaka jala / ' haMsate-khilate jalate rho| jala-jalakara hI maiMne jyoti ko jiyA hai aura aba jala-jalakara hI jyoti ko upalabdha honA hai| aba to jisa dina bujhanA hogA, vaha mRtyu nahIM, nirvANa hogaa| jalane kA bujhanA hogA, jyoti kA upalabdha honA hogaa| raso vai saH -merA priya to rasarUpa hai| maiM rasa bhIgA hU~, rasa DUbA hU~, prabhu ke prema meM raMgA huuN| aise raMga meM ki dhobI ke dhoe bhI na utre| aisA rasa, aisA raMga ki duniyA isa raMga ko kucha bhI kahe, duniyA to pAgala kahegI hI, dIvAnA kahegI hI, mujhe koI paravAha nahIM, maiM to DUbA hU~ usake raMga meN| taba bhale hI koI ise pAyala kA bajanA kahe para merA priya jAnatA hai yaha mIrA ke dhuMgharuoM kI thirakana hai| taba duniyA ke lie hogA yaha zarAba kA pyAlA, jahara kA pyaalaa| jise pIkara mara jAnA cAhiye thA, use pIkara to mIrA ulaTI dIvAnI ho gaI kyoMki aba koI jAma, jAma nahIM hai; jahara, jahara nahIM hai, saba kucha mere priyatama kA, mere giradhara gopAla kA caraNAmRta ho cukA hai| aba koI pattI, pattI nahIM hai| hara pattI para veda kI RcAeM likhI haiN| aba cir3iyoM kI cahacahAhaTa bhI kurAna kI AyateM gAtI haiN| jharane kA bahanA, bahanA nahIM lagatA, pAnI kI hiloroM se, jhoMko se Ane vAlI zItala samIra pAkara aise lagatA hai mAno hari hI mujha para paMkha khe rahA hai| 'hari merA sumirana kre'| ___'gAI na jAnUM bajAI na jAnUM, nA jAnUM sura-bhevA -yaha mata samajha baiThanA ki maiM gAyakI meM siddhahasta huuN| saMgIta kA, suroM kA, suroM ke bhedopabhedoM kA jJAtA huuN| mujhe suroM ke bhedoM kA patA hI nahIM hai ki kauna-sA sura madhyama hai aura kauna-sA paMcama / na RSabha kA jJAna hai, na SaDja kA aura na hI gAMdhAra yA niSAda kaa| rIjha na jAne rijhAI na jAnUM, nA jAnUM para-sevA' na rIjhanA AtA hai, na rijhaanaa| AkarSaNa ke kauna-se tarIke ho sakate haiM, mujhe koI patA nahIM hai| basa maiM to khuda hI khiMca gayA huuN| aba to jaisI prabhu kI mrjii| vaha agara khiMcA calA AtA hai, to usakI mauj| maiM to basa kevaTa huuN| naiyA hU~, khevaiyA hU~, janma-janma se isI taTa para hU~, logoM ko khe rahA huuN| pratIkSA rahI hai hara bAra usa rAma kI jo mujhameM, mere hRdaya meM ramaNa kara rahA hai| so parama mahArasa cAkhai/105 For Personal & Private Use Only Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kabhI-na-kabhI to vaha AegA hI, aura yaha naiyA, yaha khevaiyA kRtArtha hoNge| maiM to sudAmA huuN| na to mere pAsa bhagavAna ko car3hAne ke lie badAma aura zrIphala haiM aura na hI sone-cAMdI ke AbhUSaNa / mere pAsa to basa pallu meM baMdhe, pyAra se bAMdhe, khuda bhUkhe hI rAstA taya kara tumhAre lie lAye, ye saste-halke cAvala ke sattU haiN| bhagavAna to mere mitra haiN| maiM bhagavAna kA janma-janma kA dosta, ye sattU khA lo, svIkAra kara lo, to dostI nibha jaae| merI tamannA pUrI ho jaaye| maiM.....maiM to bUr3hI zabarI huuN| mere bAga meM to basa bera uge haiN| prabhu! tumheM kyA car3hAUM, ye bera haiM mere pAsa / bera hI merI kuTiyA kI sampadA hai| svIkAra karo prabhu! merA to dhanyabhAga! prabhu kI kitanI kRpA ki khuda bera khAne zabarI ke ghara-AMgana pdhaare| para bera, maiM jAnatI hU~ ye khaTTe bhI nikalate haiN| maiM prabhu tumheM khilAUMgI jarUra para pahale khuda cakhakara phira tumhAre caraNoM meM cddh'aauuNgii| kahIM bera khaTTe nikala gaye to! mere ghara prabhu padhAre aura bera khilAUM khtttte| ye jUThe bera haiM prabhu, zabarI ke bera! AnaMdaghana kahate haiM ki maiM gAnA-bajAnA, rIjhanA-rijhAnA kucha nahIM jaantaa| tumhAre caraNoM kI sevA kaise kI jAe maiM yaha bhI nahIM jaantaa| maiM vidhi-mukta huuN| mere pAsa koI vidhi nahIM hai| maiM hI merI vidhi hN| jo jI cAhA, so kiyaa| maiMne to basa, zISa apane priya ke caraNoM meM dhara diyA hai aura usI kI mahaka meM DUba gayA huuN| isIlie pAra laga gyaa| jo DUba gayA so pAra laga gyaa| jo DUbane se baca gayA, vaha sau phIsadI DUba gyaa| ___'veda na jAnUM kateba na jAnUM, jAnUM na lakSaNa chandA / ' mujhe na to veda-purANoM kA jJAna hai aura na hI kuraAna kaa| kAvya ke lakSaNa aura chandoM kA bhI mujhe patA nahIM hai| koI paMDita ho, to vaha jAne / tarkavAda, vAda-vivAda ke makar3ajAla se maiM pUrA mukta huuN| kaviyoM kI tukabaMdI se bhI dUra huuN| maiM to svayaM kAvya huuN| chanda aura tukabandI ke niyamoM se mujhe lena-dena nahIM hai| anubhava meM jo Aye, bhItara meM DUbakara jo bhI zabda bAhara A jAyeM, mere lie to vahI ThIka hai| takabaMdI kisI phande se kama nahIM hai| mere lie to koI phaMdA nahIM hai, jisameM phUloM para thirakatI kiraNe/106 For Personal & Private Use Only Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAbA phaMsa sake / jApa - javAba - saba zabdoM kI hI vyavasthA hai / mujhase yaha AzA mata rakhanA ki maiM koI sahI javAba dUMgA / jo jI meM AyA, mere lie to vahI javAba / kahate haiM ki bAbA ke pAsa koI rAnI pahu~cI / usakA pati usase nAkhuza thA / rAnI ne bAbA se kahA- kucha aisA karo, koI aisA tAbIja banA do, jisase samrATa mujhase mile-jule / bAbA hNse| eka kAgaja para kucha likha diyA / saMyoga kI bAta, rAjA-rAnI se bolanemilane lgaa| rAnI ne ise bAbA kA camatkAra maanaa| rAnI ne rAjA ko vaha tAbIja bhI dikhAyA, jo bAbA se use milA thaa| rAjA ne tAbIja kholA, parcA par3hA, gajaba ! tAbIja meM likhA thA rAjA-rAnI donoM mile, to isase AnaMdaghana ko kyA lena-dena / 'jApa na jAnUM javAba na jAnUM' AnaMdaghana kahate haiM mujhase yaha ummIda mata karanA ki tumheM khuza karane vAlA, jI - hajUrI karane vAlA javAba milegaa| mujhe pravacana dene kA bhI nyautA mata denaa| maiM koI pravacanakAra nahIM huuN| maiM to anubhava kA adhyetA huuN| jaisA anubhava kiyA hai, vaisA sunanA - samajhanA cAhate ho, to merI tumase bAta bana jAegI / 'bhAva na jAnUM bhagati na jAnUM, jAnUM na sIrA - tAtA / ' bhAva aura bhakti, ThaMDA aura garma isakI sudha mujhe nahIM hai| mujhe koI bhakta kavi mata samajhanA / kisI ko ThaMDA yA garma kaisA karanA, isakA mujhe patA nahIM hai| maiM vaijJAnika bhI nahIM huuN| vijJAna to bahuta bar3I bAta hai, mujhe jJAna bhI nahIM hai| jJAna hI nahIM to vijJAna kaise, jJAna kA prakarSa kaise ? mere bhajana koI bhajanAmA likhanA nahIM haiM / yaha koI paMcanAmA nahIM hai maiMne to likhanA par3hanA, gAnA-bajAnA, bolanA - batalAnA saba chor3a diyA hai / aba karane kA koI bhAva hI nahIM hai / prabhu jaisA cAhe, kare / lahareM bhAva ko jidhara le jAnA cAheM, le jaaeN| maiMne to 'Anandaghana prabhu ke gharidvArai, raTana karU~ guNadhAmA' - apanA sira apane priyatama ke caraNoM meM arpita kara diyA hai| 'caraNam zaraNam' - caraNoM kI zaraNa huuN| maiM to basa apane sira ko paramAtmA ke caraNoM meM rakhakara dina-rAta usI kA dhyAna aura smaraNa kara rahA huuN| merI ora se aba na koI kriyA hai, pratikriyA / jo kucha hai so saba usakA / na so parama mahArasa cAkhai / 107 For Personal & Private Use Only Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merA mujhameM kucha nahIM, jo kucha hai so terA / terA tujhako sauMpate, kyA lAge hai merA / / __ aba aisA kucha nahIM, jise maiM merA kaha skuu| aba na maiM hU~, na merA hai| aba jo maiM hU~, vaha tU hI hai, jo tU hai, vahI maiM huuN| agara maiMne apanA sira bhI tumhAre caraNoM meM rakhA hai, to vaha bhI merA samajhakara nahIM varan tumhArA samajhakara hI rakhA hai| 'terA tujhako sauMpate, kyA lAge hai meraa'| maiM to basa aba tumhAre maMdira kA zrIphala huuN| jaisA tU calAnA cAhe, claa| jaisA ghaTita karanA cAhe, ghaTita kr| maiM guNahIna, sArI prazaMsA tumhArI, badanAmI hogI to bhI tumhArI / kahate haiM kaSNa ne bhojana kA pahalA kaura muMha meM rakhA hI thA aura use bIca meM hI chor3a kara daudd'e| rukmaNI ne kahA, 'prabhu! acAnaka kyA ho gayA Apako? kyA bhojana meM koI kamI hai?' prabhu ne kahA, 'mere eka bhakta para bhIr3a dvArA patthara mAre jA rahe haiM aura vaha merA nAma lekara patthara khA rahA hai|' abhI ve daravAje ko pAra bhI nahIM kara pAye the ki vApasa lauTa aaye| rukmaNI ne kahA, 'aba kyA huA? 'bhakta ko bacAe bagaira vApasa kaise lauTa Aye?' kRSNa ne kahA, 'aba jAne kI jarUrata nahIM hai| aba bhakta ne khuda hI patthara uThA liye haiN|' yaha udAharaNa samarpaNa kI parIkSA hai| samarpaNa kitanA pUrNa hai, kitanA gaharA hai, isakI kasauTI hai| yadi tuma apane vizvAsa para dRr3ha rahe, paramAtma zakti meM, honI ke kartRtva meM tumhArI AsthA aDiga rahI, to paramAtmA hara jagaha, hara samaya, hajAroM-hajAra hAthoM se tumhArI madada ke lie taiyAra khar3A hai lekina agara tuma kartA ke ahaMkAra se mukta na ho sake, to isakA artha hai tumhArA samarpaNa kevala zAbdika hai, ADaMbara hai| tumhArA vizvAsa kevala dikhAvA hai, prapaMca hai| vaha prapaMcoM meM nahIM uljhtaa| vaha to tumhAre samarpaNa kI saccAI ko parakhatA hai| tuma usake nAma para patthara khAte raho, yaha to mahaja eka kasauTI bhara hai| antataH vaha tumheM bacA letA hai, jaba pAnI sira ke Upara taka Ane lagatA hai| usakI kRpA unhIM ke lie hai, jinameM kartRtva phUloM para thirakatI kiraNe/108 For Personal & Private Use Only Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kA ahaMkAra nahIM hai| usake sAkSAtkAra kA basa eka hI mArga haisamarpaNa, sarvasva samarpaNa.....ahobhAvapUrNa samarpaNa.....yadi kara sako to tuma 'tuma' nahIM rahoge, tuma 'vaha' ho jaaoge| 'vaha' yAnI jo 'hai'| namaskAra! so parama mahArasa cAkhai/106 For Personal & Private Use Only Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ piyA bina jhurU.... For Personal & Private Use Only Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pada piyA bina nisadina jhUrUM kharI rii| lahur3I bar3I kI kAni miTAI, dvAra te A~kheM kabahUM na TarI rI / paTa-bhUSaNa tana bhaukana uThai, bhAvai na cokI jarAva jarI rii|| siva-kamalA AlI sukha na upAvata, kauna ginata nArI umarI rI / sAsa, visAsa, usAsa na rAkhai, naNada nigorI bhaure larI rii|| aura tabIba na tapati bujhAvai, AnaMdaghana pIyUSa jharI rii|| piyA bina jhU/112 For Personal & Private Use Only Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ piyA bina jhUlaM. . . . . mere priya Atman! __ bAbA AnaMdaghana ke adhyAtma-padoM ke mAdhyama se hamane jIvana, jagat aura adhyAtma ke kucha binduoM ko samajhane kA prayAsa kiyaa| vigata sAta dinoM se hama AnaMdaghana ke Ananda meM DUba rahe haiM, adhyAtma ke amRta kA rasAsvAdana kara rahe haiN| bAbA kI yAtrA meM abhI taka kula tIna par3Ava Ae haiN| pahalA mukti kI kAmanA kA thaa| dUsarA par3Ava sadguru kI kRpA kA aura tIsarA par3Ava paramAtmA ke prema meM apaneApako ddubaanaa| antar-hRdaya meM mukti kI abhIpsA ho, to hI sadguru kI khoja hotI hai| jitanI gaharI abhIpsA hogI, sadguru kI kRpA utanI hI upalabdha hogii| sadguru kI kRpA aura prasAda jitanA hameM ahobhAva ke sAtha upalabdha hogA, paramAtmA ke sAtha hamAre hRdaya kA utanA hI sambandha ho paayegaa| adhyAtma ke mArga para ve hI loga utsuka hoM, jinake antar-hRdaya meM mukti kI tar3apa jagI hai, jinake antar-mana meM paramAtmA kI, astitva so parama mahArasa cAkhai/113 For Personal & Private Use Only Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ko upalabdha karane kI, antas ke AkAza meM mauna ur3Ana bharane kI utkaMThA jagI hai, dhyAna aura adhyAtma kA mArga unhIM ko nihAla kara pAegA / abhIpsA hI na ho, to sadguru ko khojegA kauna? sadguru ko sadguru ke rUpa meM samajhegA kauna? sadguru ke caraNoM meM apanI sattA ko samarpita kauna karegA? phira to basa, saMta mila gaye, calate-calate dhoka lagA dI aura calate bne| bAdala kA barasanA, tabhI to sArthaka hogA, jaba cAtaka ke citta meM jala-bUMda ko pAne kI hUka ho / adhyAtma kA pahalA caraNa hai- mukti kI mahattvAkAMkSA / dUsarA caraNa hai- mukti ke mArga para ArUr3ha hone ke lie sadguru kA snehasahayoga, sadguru kA kRpA-prasAda / tIsarA caraNa, AkhirI par3Ava hairasamayatA, DubakI, khumArI, nimagnatA, ahosamarpaNa, ahopratIkSA / phira to maMjila hai, amRta varSaNa hai, antas ke AkAza meM mukta unmukta vihAra hai| aba jaba abhIpsA jagI hai, to Age kI yAtrA bhI hogI / kabIra ke jIvana kI eka pyArI sI ghaTanA hai| kabIra ke mana meM mukti kI eka gaharI tar3apa, abhIpsA thI / usI abhIpsA ke kAraNa ve sadguru ko DhUMDhate rahe / jAti kA julAhA, kauna AdamI kabIra ko apanA ziSya banAe / bhale hI ekalavya apane balabUte para mahAna dhanurdhara ho gayA para use ziSya rUpa meM na to kRpAcArya ne aura na hI droNAcArya ne svIkAra kiyA / vaha jAti kA brAhmaNa yA kSatriya nahIM thA / jo sthiti ekalavya kI thI, vahI sthiti kabIra kI thii| aba kabIra ko AtmajJAna yA nAma-dAna kauna kare ? samaya kA duSprabhAva / agara ve sIdhe guru ke pAsa jAkara kahate ki mujhe ziSya banA leM, to koI taiyAra hotA ? kabIra gaMgA ke taTa para banI sIr3hiyoM para jAkara so gae kyoMki bagaira sadguru ke caraNoM kI raja mile ziSya kA nistAra nahIM hotA / sadguru kI caraNa-raja pAne ke lie hI kabIra AdhI rAta ko jAkara sIr3hiyoM para so ge| unheM AzA thI ki mahAn jJAnI rAmAnanda isI rAha se nadI snAna ke lie gujreNge| rAtri kA aMdhakAra ! rAmAnaMda ko sIr3hiyoM para koI bhI vyakti Aja taka soyA huA nahIM milA thaa| rAmAnaMda sIr3hiyoM kI ora bar3he aura gaMgA meM DubakI lagAne ke lie jaise hI pAMva bar3hAyA, ve cauMke / piyA bina jhUrUM / 114 For Personal & Private Use Only Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ unakA pAMva kisI vyakti para par3a cukA thaa| pAMva lagate hI rAmAnaMda jora se kaha uThe- rAma! rAma!! kabIra khar3e ho gae aura kahA, prabhu! gustAkhI mApha kareM para maiM dhanya huA, mujhe guru-maMtra mila gyaa| Aja se Apa mere guru! taba se kabIra rAma-nAma sumarate rahe aura jIvana bhara usI ke hokara raha ge| guru, guru-kRpA yA guru ke mukha se guru-maMtra mila jAe, to paramAtmA ke mArga kA rAstA khula jAtA hai| prANavattA svayaM ko phUMkanI par3atI hai, prANa-pratiSThA svayaM ko karanI par3atI hai| 'sadguru' jinakA cirAga jala cukA hai, jinakI antar-AMkhoM meM paramAtmA kA taTa hai, unake muMha se nikalA eka zabda bhI eka abhipsu/mumukSu/jijJAsu ziSya ke lie to mahAmaMtra ho jAtA hai, vedavAkya bana jAtA hai| guru kI mUrata rahe dhyAna meM, guru ke caraNa baneM puujn| guruvANI hI mahAmaMtra ho, guru-prasAda se prbhu-drshn| mere manamandira meM sadaiva guru kI mUrata rhe| merI sArI ArAdhanA mere guru ke caraNa bana jaaeN| guru kI hara vANI, hara zabda, hara saMketa mere lie bar3e se bar3A mahAmaMtra ho jAe kyoMki bagaira guru kI kRpA ke na to paramAtma darzana hai, na Atma-sAkSAtkAra hai| mukti kI kAmanA se yAtrA prAraMbha hotI hai aura sadguru kI kRpA se yAtrA Age bar3hatI hai| jaba taka mukti kI kAmanA na ho taba taka yAtrA prAraMbha hI nahIM hogii| isIlie bAbA AnaMdaghana ke jo pada haiM, unakI zurUAta mukti kI kAmanA se huI hai| sadguru kI kRpA se yaha yAtrA kadama-dara-kadama Age bar3ha rahI hai aura apane priyatama se milana hI bAbA AnaMdaghana kA sabase bar3A lakSya, sabase bar3I ArAdhanA, sabase bar3I pUjA bana cukA hai| bAbA ke antar-mana meM apane priyatama ke lie eka gaharI kasaka, eka gaharI manovyathA hai| bAbA jaise yogI aura guphAvAsa karane vAle ke mana meM bhI aisI khumArI! vINA kI aisI jhaMkAra! piyA bina nisa dina jhUrUM kharI rii| so parama mahArasa cAkhai/115 For Personal & Private Use Only Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lahar3I bar3I kI kAni miTAI. dvAra te A~kheM kabahUM na TarI rii|| paTa-bhUSaNa tana bhaukana uThai, bhAvai na cokI jarAva jarI rii| siva kamalA AlI sukha na upAvata, kauna ginata nArI umarI rii|| sAsa, visAsa, usAsa na rAkhai, naNada nigorI bhaure larI rii| aura tabIba na tapati bujhAvai, AnaMdaghana pIyUSa jharI rii|| bAbA kI AtmA kahatI hai- mujhameM to dina-rAta eka hI raTa lagI huI hai- piyaa-piyaa| rAta-dina khar3I-khar3I jhUratI rahatI huuN| kaba usakA dIdAra ho| AMkhoM kI khir3akI para khar3I rahatI hU~, ekaTaka patha para najara gar3Ae rahatI huuN| cAtaka-sI raTana lagI hai- priya, priya! he prabhu! tumhArI pratIkSA meM AMkhoM meM aharniza AMsa haiN| paramAtmA kI pyAsa hai hI aisI ki jyoM-jyoM tRpta hotI hai tyoM-tyoM bar3hatI jAtI hai| par3Ava jyoM-jyoM pAra hote haiM, maMjila ko pAne ke lie mana utanA hI utAvalA ho jAtA hai| kabIra bhI aise hI jhUrA krte| nAnaka kI AMkhoM se aise hI AMsU DhulakA krte| sUra kI AMkhoM meM aise hI priyatama kA nUra barasA krtaa| paramAtmA ke prati jagI isa tar3apana ke kAraNa hI mIrA rAjamahala kI rAnI kI bajAya parama-prema kI dIvAnI khlaaii| yaha mArga hI aisA hai| yaha to sAvana kI pyAsI badalI hai| isa pIr3A meM bhI eka anerA Ananda, eka AhlAda, parama-dhanyatA kA puraskAra rahatA hai| pIr3A bhI sakhi! diyA karatI. madhurima suhAga kI sukha-velA / tuma bATa johatI jisa maga para, vaha maga to durgama kA gama hai| tuma sisakAyA karatI mana meM, vaha sisaka nahIM, cira saragama hai| piyA bina jhUrUM/116 For Personal & Private Use Only Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ auroM kA kardama dhone ko, usane bhI kitanoM ko jhelaa| pIr3A bhI sakhi! diyA karatI, madhurima suhAga kI sukha-velA! paramAtmA ke mArga para jinhoMne kadama bar3hAe haiM, unake lie paramAtmA ko upalabdha hone ke tIna vikalpa haiN| pahalA vikalpa haismrpnn| AdamI paramAtmA ke AnaMda meM, usake ahobhAva meM apanI svatantratA ko vaise hI miTA de, jaise bUMda sAgara meM visarjita ho jAtI hai, jaise bIja mATI meM samA jAtA hai, jaise namaka pAnI meM ghula jAtA hai| usakA apanA koI svatantra astitva nahIM rhtaa| use to paramAtmA meM mila jAnA hotA hai| apanA na sukha hai, na dukh| jo kucha milatA hai, vaha saba usI kA prasAda / vedanA meM bhI usI kA bhAva / Ananda ko to hara koI usakI kRpA mAna legA para pIr3A bhI paramAtmA kI kRpA ho sakatI hai, yaha bAta gale nahIM utregii| para jaba apanA saba kucha usako sauMpa diyA, jaba antara-mana meM usI ko virAjamAna kara diyA, jaba DAla-DAla aura pAta-pAta meM usI kA nUra mAna liyA, to pIr3A meM usako kyoM na jiyA jaaye| pIr3A meM bhI paramAtmA kA ahobhAva! jahara kA pyAlA bhI usakA hI prasAda! phAMsI kA phaMdA bhI usI kI ora se phUloM kA hAra! taba eka camatkAra hotA hai| logoM ko dikhane meM vaha phAMsI kA phaMdA dikhatA hai para paramAtmA kA premI usameM kucha aura hI dekha jaaegaa| vaha kucha aura hI pA jaaegaa| vaha itanA abhibhUta ho uThegA mAno rAjula ko nemi mile haiM, rAdhA ko zyAma mile haiN| to pahalA vikalpa hai- miTane kA, khudI ko miTAne kaa| dUsarA vikalpa hai- vyakti svayaM paramAtmA hone ke lie katasaMkalpa ho jAe ki maiM svayaM hI paramAtmA -parama+AtmA bnuuNgaa| 'appA so paramappA / ' merA AtmA hI merA paramAtmA hogaa| kisI ke bhI caraNoM meM jhukanA nahIM hogaa| antar-dRSTi hI usakI ekamAtra caraNa-zaraNa hogii| vaha antar-bodha aura antar-jAgarUkatA se jiegaa| bhItara ke AkAza meM bhItara kI bhagavattA kA rasAsvAdana karanA pasanda kregaa| vaha apane so parama mahArasa cAkhai/117 For Personal & Private Use Only Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janma-janmAntara ke karmoM se juujhegaa| yaha jUjhanA hI antataH use Atma-vijetA banAtA hai| yaha vaha mArga hai jisa para calakara koI mahAvIra 'jina' banatA hai, koI gautama 'buddha' banatA hai| koI pataMjali 'prajJA' ko upalabdha hotA hai| vikalpa donoM haiM, mArga donoM haiM para maMjila para pahuMcane para donoM 'do' nahIM rhte| paramAtmA donoM mArgoM kA pariNAma hai| eka meM dUdha para malAI kA AnA hai, eka meM dUdha ko jamAkara makkhana nikAlanA hai para ghI donoM se hI bana jaaegaa| eka meM anAyAsa saba kucha hotA hai, dUsare meM kozizeM kAmayAba hotI haiN| caitanya, sUra, tulasI, mIrA, rAmakRSNa, rasakhAna -ye paramAtmA ke pahale mArga ke pathika haiN| mahAvIra, buddha, pataMjali -ye paramAtmA ke dUsare mArga ke pathika haiN| inake lie paramAtmA AtmA kA vikAsa hai| inake lie svayaM kA, svayaM kI svatantratA kA mUlya hai| ye svayaM meM hI apane paramAtmA ko dekhate haiN| rAmakRSNa paramahaMsa yA caitanya mahAprabhu jaise logoM ke lie paramAtmA kA pahalA mArga hai| unake lie apanA koI nijI astitva, maiM bhAva yA ahaMkAra nhiiN| bUMda ne apanA astitva miTA liyaa| bUMda sAgara ho gii| jaba taka bUMda svayaM ko bUMda banAe rakhanA cAhegI, taba taka vaha sAgara nahIM ho paaegii| bUMda ko sAgara honA hai, to usako miTanA pdd'egaa| yadi sarvakAra ko upalabdha karanA hai, to mamakAra se mukta honA pdd'egaa| jaba taka kisI ke bhItara apanA ahaMkAra jIvita rahatA hai, taba taka paramAtmA ke sAtha usakA saMbaMdha nahIM baitthtaa| jahA~ 'merA' TUTatA hai, vahIM AtmA prakaTa hotI hai aura jahA~ 'maiM' giratA hai, vahIM paramAtmA se sAkSAtkAra hotA hai| __ mArga cAhe miTane kA ho yA jagane kA, ahaMkAra donoM mArga meM bAdhaka hai, avarodhaka hai| maiM kA bhAva to mahaja manuSya kI eka pAgala sanaka hai| aura sanaka! bar3I ajIba vastu hai yh| kaba kisako car3ha jAye, patA hI nahIM cltaa| Igo kA dUsarA rUpa hai yh| churI hai yaha / khuda ko bhI kATatI hai aura auroM ko bhii| sanaka kI bhAMga kA nazA utara jAnA caahiye| ahaMkAra miTa jAnA caahiye| ahaMkAra pahalA aura antima avarodhaka hai| kAyA ke bhAva se Upara uThe, mukti kI bhAvanA piyA bina jhUrUM/118 For Personal & Private Use Only Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaharI ho, antar-bodha jage, to hI ahaMkAra, maiM kA bhAva tirohita ho sakatA hai / aMdhakAra meM rozanI kI koI kiraNa utara sakatI hai / jaba taka mere kA bhAva hai, taba taka AtmA se bhI dUra hoMge / 'merA' to saMsAra hai, sambandha hai - jaba yaha bhAva visarjita hotA hai, taba AtmA prakaTa hotI hai| jaba 'mere' kA, 'maiM' kA bhAva bhI visarjita ho jAtA hai, taba paramAtmA kA prakAza, jIvana kA eka gaharA AnaMda, usakI gaharI anubhUti aura parama dhanyatA prakaTa hotI hai / rAmakRSNa jaisA vyakti milanA durlabha hai| ve hara dharma meM jie, hara dharma ko samajhane ke lie usameM praviSTa hue / unake jIvana kI eka ghaTanA hai rAmakRSNa kabhI rAdhA saMpradAya meM bhI dIkSita hue the / rAdhA saMpradAya kA yaha usUla hai ki vyakti svayaM ko rAdhA mAne aura kRSNa ko paramAtmA mAne / rAmakRSNa ne svayaM ko itanA rAdhAmaya banA liyA ki unameM rAdhA kA bhAva utpanna ho gyaa| bar3e vismaya kI bAta hai ki puruSa hote hue bhI unameM straiNa - bhAva panapa gayA / strI mAnane para tuma meM agara strI kA bhAva saghana hotA calA gayA taba tumhAre sAmane se koI puruSa gujaregA, to tuma socoge ki merA ghUMghaTa kahA~ hai? prayoga karanA cAho to prayoga karake dekha lo| tuma apanI kursI para baiTha jAo aura kalpanA karo ki maiM Tahalane ke lie nikala gayA huuN| Apa mana hI mana calate cale jA rahe haiM aura dekha rahe haiM ki koI jharanA A gayA hai| jharane meM kala-kala kA nAda ho rahA hai| pAnI ke chIMTe uchala rahe haiM / sacamuca tumheM lagegA jaise chIMTe tumheM bhigo cuke haiN| itanA AnaMda milegA, jitanA jharane ke pAsa se gujarane para milatA hai / isI taraha dasa minaTa taka daur3ane kI kalpanA kro| kucha dera bAda tumheM lagegA ki sAMsa utanI teja calane lagI hai, jitanI daur3ane para calA karatI hai| hAla hI meM eka sajjana merI bagala meM soye the / maiM jaba madhya-rAtri meM jagA, to maiMne dekhA ki unakI sAMseM bahuta tIvra cala rahI thIM / maiM cakita huaa| maiMne unheM jhakajhorA / tAjjuba ! jhakajhorate hI unakI sAMsa sAmAnya ho gii| savere ve sajjana uThe, to maiMne pUchA- rAta meM kyA sapanA dekha rahe the| unhoMne kahA hAM, maiM sapane meM cora kA pIchA kara rahA thA / ve sapane meM daur3a rahe the / daur3ate-daur3ate unakI sAMseM phUla gaIM aura sAMsa so parama mahArasa cAkhai/116 For Personal & Private Use Only Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kI gati teja ho gii| sapane kA saMbaMdha sAMsa se Akara judd'aa| kala eka kitAba meM maiMne par3hA ki rAmakRSNa ko mAhavArI yAnI mAsika dharma taka zurU ho gayA thaa| yaha bAta Azcaryajanaka hai| para koI bhI vyakti, cAhe vaha puruSa hI kyoM na ho agara niraMtara socatA calA jAe ki maiM strI, maiM strI, maiM strI.....to usakA baiThanA, uThanA, calanA -sabhI strI kI taraha ho jaaegaa| Apa logoM ko dhyAna hogA ki bIkAnera se eka sajjana Ate haiM, chajalAnI gotra hai unakA / puruSa haiM para strI ke rUpa meM rahate haiN| unakI patnI kA jaba dehAvasAna hone vAlA thA, to patnI kA jIva apane kapar3e-lattoM meM aTaka gyaa| usane apane pati se kahA- ina gahanoM, kapar3oM kA mere bAda kauna upayoga karegA? inheM kauna pahanegA? vaha bhUla se pUcha baiThI- kyA tuma inako pahana loge? unhoMne hA~ kaha dI aura patnI ke prANa nikala gye| unhoMne apanA karttavya samajhA aura hamezA strI ke kapar3e dhAraNa karane lge| phaikTrI, bAjAra, vivAhotsava -kahIM bhI jAte haiM, to strI ke veza meM jAte haiN| strI ke kapar3e pahanate-pahanate ve bhUla hI cuke haiM ki ve puruSa haiN| kAyAgata aMgavizeSa ke kAraNa ve puruSa bhale hI hoM para aba vaha strI ho cuke haiN| mana meM, hRdaya meM, AtmA meM yaha bhAva paiTha cukA hai ki maiM strI hU~| rAdhA saMpradAya meM dIkSita hone ke kAraNa svayaM rAmakRSNa bhI bhUla gae ki ve puruSa haiN| yaha to jaba unakI patnI ne hI jhakajhorA to unheM hoza aayaa| phira ve dUsare saMpradAya meM ge| hara saMpradAya ke jo usUla haiM, unheM ImAnadArI ke sAtha apane bhItara jiyA aura pahacAnA ki usake dvArA kyA ho sakatA hai| yaha paramAtmA ko pAne kA pahalA kArya hai| eka prasiddha nArA hai 'svatantratA hamArA janmasiddha adhikAra hai'| isI taraha bhagavattA bhI hara vyakti kA janmasiddha adhikAra hai| koI bhI vyakti isa adhikAra se kisI ko vaMcita nahIM kara sktaa| vyakti ko janma-janmAMtara se hI paramAtmA upalabdha hai, isalie use paramezvara kI yAda bhI nahIM aatii| vyakti se paramAtmA bichur3a jAe, tabhI to paramAtmA kI yAda aaegii| phira to AdamI binA paramAtmA ke aise hI chaTapaTAegA, jaise binA pAnI ke machalI chaTapaTAtI hai| machalI jaba taka sAgara meM hotI hai, taba taka use sAgara kA piyA bina jhUlaM/120 For Personal & Private Use Only Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahasAsa nahIM hotaa| tabhI to vaha anya machaliyoM se pUchA karatI hai ki apane pUrvajoM kI paramparA meM sAgara jaisI koI vizAla cIja batAI gaI hai, vaha kahAM hai? dUsarI kahatI hai ki suna to maiMne bhI rakhA hai para maiM bhI tere jaise DhUMDha rahI huuN| sAgara meM rahakara bhI sAgara kI khoja! eka machalI dUsarI se pUcha rahI hai aura dUsarI tIsarI se| saba eka-dUsare se pUcha rahI haiN| jaba machalI sAgara se alaga hotI hai, taba use patA calatA hai ki jisameM vaha rahatI thI, vahI to sAgara thaa| bAbA kahate haiM ki machalI to marate samaya chaTapaTAegI para hama to jIvita hI paramAtmA ke lie chaTapaTA rahe haiN| mIrA kA eka pada hai- aMsuana jala sIMca-sIMca, prema beli boI / aba to beli phaila gaI AnaMda phala hoii| eka gaharA ArtarAga hai yaha pIr3A kaa| AMsuoM ke jala se sIMca-sIMca kara prema kI bela boI hai| isa prema ko duniyAdArI kA chichalA prema mata samajha baitthnaa| yaha AtmA ke AMsuoM se bhIgA hai| AMsuoM se sIMcakara yaha bela boI gaI hai| cAhe loga haMseM yA majAka ur3AeM, jo honA thA, so ho gyaa| aba to tana-mana meM, raga-raga meM prema kI bela phaila gaI hai| aba to jo hogA so dekhA jaaegaa| yaha svIkArane kA bhI sAhasa honA cAhiye ki jo hogA so dekhA jaaegaa| tabhI to bAbA kahate haiM ki apane priya ke binA maiM rAta-dina tar3apatA hU~ para tumheM yaha kauna samajhAe ki tumhArA priya tumhAre sAtha jItA hai| tumhAre sAtha chiyA-chI khelatA hai, tumhAre AMsuoM ko pItA hai| sUraja kI eka kiraNa dUsarI se pUchatI hai ki kyA tumane sUraja ko dekhA hai? use yaha bodha nahIM hai ki jahAM se merA janma huA hai, vahI to sUraja hai| kiraNa bar3hatI calI jAtI hai, kSitija-pAra sUraja ko DhUMDhane ke lie ki Akhira sUraja hai kahA~? sUraja apane pAsa hai| sUraja to vahIM hai, jahAM kiraNa kA janma huaa| kiraNa sUraja kA sRjana hai, sUraja kI santAna hai| sUraja kiraNa kA astitva hai, kiraNa kA janaka hai| ___ AdamI kI Adata bAhara DhUMDhane kI hai kyoMki usakI sArI khoja iMdriyoM ke dvArA hotI hai jabaki paramAtmA indriyagata nahIM, vaha to atIndriya anubhUti hai| jahA~ iMdriyoM ke bhAva suSupta hoMge, vahIM atIndriya bhAva jAgRta hoNge| mana ke saMvega, udvega, icchAeM aura vikalpa jaba so parama mahArasa cAkhai/121 For Personal & Private Use Only Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAnta hoMge, tabhI atIndriya yAtrA prAraMbha hogii| iMdriyoM ke dvArA DhUMDhanA cAho to vahI hAlata hogI, jo eka mRga kI registAna meM hotI hai| registAna meM bAlU ke TIloM para jaba sUraja kI kiraNeM TakarAtI haiM, to pAnI-sA AbhAsa dene vAlA pratibiMba banatA hai, jise mugamarIcikA kahate haiN| mRga pAnI ke pratibiMba ke pIche daur3atA rahatA hai, daur3atA rahatA hai para use pAnI nahIM miltaa| isI taraha kastUrI-mRga kastUrI kI saurabha pAkara daur3atA hai, bAra-bAra daur3atA hai| usake nathUne khulate, phUlate haiM, to use sugaMdha AtI hai, vaha phira daur3atA hai| jIvanabhara usakI yaha bhAgamabhAga lagI rahatI hai| hiraNa abodha hai, isalie vaha nAbhi meM basane vAlI kastUrI kI khoja jaMgala meM karatA hai para manuSya jAnavara nahIM hai| hAM! mana ke cakkara meM rahe, to manuSya hiraNa-sA hI hai| __bhagavAna rAma bhI dhokhA khA jAte haiM aura nakalI hiraNa ke pIche daur3a par3ate haiN| ve bhagavAna mAne jAte haiM, para chale jAte haiN| unako yaha patA nahIM hai ki hiraNa asalI hai yA nakalI hai| nakalI hiraNa ke pIche jaba-jaba bhI koI daur3egA, taba yA to apanA satyAnAza karavAegA athavA sItA ko kho degaa| AdamI bhI sone-cAMdI ke manamohI hiraNoM ke pIche daur3atA rahatA hai, rAta-dina daur3atA rahatA hai aura antataH eka dina usakI jiMdagI usI meM khatma ho jAtI hai| ___'subaha hotI hai zAma hotI hai, jiMdagI yUM hI tamAma hotI hai|' jindagI aisI hai jaise par3hA huA koI upanyAsa, jisakA sauvA~ pRSTha par3hane ke bAda agara pUchA jAe ki ninyAnaveM pRSTha para kyA par3hA, to mAlUma nahIM hotaa| jindagI ke nAma para AdamI ke pAsa smRtiyoM kI poTalI rahatI hai| vartamAna meM na jIkara vaha unhIM smRtiyoM ke sahAre jItA hai| jIvana koI smRti nahIM hai, jIvana koI par3hA huA upanyAsa nahIM hai| vaha to yathArtha hai| jIvana zUnya meM se AyA hai| jIvana kA sRjana kisI zUnya se sAkAra huA hai| vaha zUnya kyA hai, manuSya ke lie ajJAta hai| usakA jJAna bAhara nahIM bhItara hai| bAhara jhAMkI hai, bhItara saccAI hai| bAhara ko upalabdha karake bhI vyakti kitanA bAhara ko upalabdha kara pAyA? dhana-saMpadA ikaTThI karane, bhoga-vilAsa aura saMtAnotpatti ke alAvA kyA kiyA? jindagI kA sAra, zrama kitanA huA? jina kitAboM para duniyA vizvAsa karatI hai, ve kahatI haiM ki piyA bina jhUlaM/122 For Personal & Private Use Only Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manuSya janma milanA bar3e puNya kI bAta hai / caurAsI lAkha jIva-yoniyoM meM yaha manuSya janma kA phUla saubhAgya se khilatA hai para kyA hAya-taubA hI saubhAgya hai ? itanI uThApaTaka hI puNyodaya hai ? maiM to apane se jur3e hue hara vyakti se sadA kahA karatA hU~ ki bhagavAna kI ora se tumheM dAla-roTI khAne ko mila rahI hai, rahane ke lie eka choTA-sA makAna hI kyoM na ho, mila rahA hai, pahanane ke lie do jor3I kapar3e mila rahe haiM, to tumheM bahuta mila rahA hai, paryApta hai / kRtajJatA prakaTa karo bhagavAna ke prati ki he paramAtmA ! tumane kabhI hameM bhUkhA nahIM rkhaa| hamArI tRpti kI hai / kala kI maiM kyoM cintA karUM / kama se kama maiM to cintA nahIM karatA / mere pAsa cAhe kitane hI kAma A jAeM, nipaTate cale jAte haiM alpa sAdhanoM ke bAvajUda / jaba se samajha pAI, jaba se dharatI para avatarita huA, mAM kI kokha se jaba bAhara AyA to usase pahale hI paramAtmA ne mAM ke AMcala meM dUdha bhara diyaa| beTA bAda meM janmA, beTe ke janma ke sAtha hI mAM kA janma ho gyaa| dUdha bharA mAtRtva umar3a AyA / jaba beTA paidA hotA hai to kevala beTA hI paidA nahIM hotA; usake sAtha mAtRtva bhI janma letA hai; taba nArI meM eka mAM paidA hotI hai / paramAtmA kI ora se vyavasthA hai ki koI bhI baccA bhUkhA nahIM maratA hai| janma ke sAtha hI usake dUdha kI vyavasthA hai / prakRti pUrA-pUrA prabandha kara rahI hai / usakI prabandha samiti bar3I tagar3I hai| aba soco ki jo hamArI janma se vyavasthA kara rahA hai, vaha jiMdagI bhara hamArI vyavasthA nahIM karegA ? abhI eka sAdhikA yahAM aaii| saMyoga se, pIche usake ghara meM corI ho gaI / jevarAta Adi cale gaye / jaba mujhe jAnakArI milI to maiMne apanI ora se kucha kahanA cAhA, kheda bhI prakaTa karanA cAhA / maiMne abhI sirpha itanA hI kahA, kheda hai Apake ghara..... vaha tatkAla bola par3I - prabhuzrI ! Apa yaha kyA kaha rahe haiM, maiM to usa parigraha se mukta hI thii| gahane kabhI pahanatI to hU~ nahIM, yU~ hI par3e the / acchA huA, jisake the vaha le gyaa| vyartha ke bojha se mukti mila gaI / mujhe usakI anAsakti praphullita kara gaI / maiMne taba sirpha itanA hI kahA- tuma dhanya ho / sacamuca, agara vaha ghaTanA kisI aura ke sAtha ghaTita hotI, to vaha gA~va lauTa jAtI para vaha sAdhikA bar3e dhairya se sevA meM lagI rahI / so parama mahArasa cAkhai/123 For Personal & Private Use Only Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maineM usakI AtmA ko dhanyavAda diyA ki usane apane Apako paramAtmA ke bharose sauMpa diyA hai| niyati meM jo likhA hai. vaha sviikaar| jo sArI dharatI kA saMcAlana karatA hai, usake prati usane samarpita kara diyA hai svayaM ko| prArthanA karanI hai to usakI karo, jisane sabakA nirmANa kiyA hai| jaba prakRti hamArI vyavasthA karane ke lie kaTibaddha hai, taba hama kyoM itanI hAya-taubA, galAghoMTa saMgharSa karane meM lage haiM? jo honA hogA, so hogA hii| phala pakane para per3a se gireMge hI, tor3o taba bhI, na tor3o taba bhI, phira per3a para car3hakara tor3ane aura khuda ke gira jAne kI riska kyoM uThAte ho? hA~! nAva viparIta jAe aura tuma patavAra calAo, bAta ThIka hai para jaba havAe~ hI anukUla hoM, havA khuda lakSya kI ora naukA le jA rahI hai, taba patavAroM kI sarapaccI dUra pheNko| vakta para saba kucha paka jAtA hai| acchA yA burA, vakta se pahale phalita hogA hI nhiiN| aura jo phalita honA hogA, so to hogA hii| 'hove so hoii'| aba to kaha do ki jo honA hogA so hogA, hamane to usa para chor3a dI hai apanI naukAeM, apanI patavAreM / bAbA kahate haiM piyA bina nisa dina jhUrUM kharI rii| lahur3I bar3I kI kAni miTAI, dvAre te AMkheM kabahaM na TarI rii|| yAnI maiM usa paramAtmA ke prema meM dina-rAta usI taraha jhUratI rahatI hU~, jisa taraha eka premikA premI ke viraha meM tar3apatI hai| maiM khar3I hU~ apane dvAra para ki kaba priyatama aaeN| 'nayana pathagAmI bhavatu me'-mere naina-paMtha se ve kaba mere antar-mana meM aaeN| bAbA kI AtmA kahatI hai ki choTe-bar3e kI lAja chor3akara, choTe-bar3e kI maryAdA bhUlakara maiM to piyA ke intajAra meM khar3I huuN| mere bhItara kI AMkheM bAhara ke ina daravAjoM ko hara pala TaTolatI rahatI haiM ki kaba piyA phuNce| merI A~kheM eka pala ke lie bhI nahIM jhapakI haiN| usa naina-paMtha se paramapriya paramAtmA ko bAra-bAra Ane kA nimaMtraNa diyA jA rahA hai| paTa bhUSaNa tana bhaukana uThai, piyA bina jhUlaM/124 For Personal & Private Use Only Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvai na cokI jarAva jarI rii| siva kamalA AlI sukha na upAvata, kauna ginata nArI umarI rii|| vastroM aura AbhUSaNoM kA bhAra to aba bhabhakA mArane lagA hai| aisA lagatA hai jaise koI kuttA bhauMkatA hai| maiMne piyA ke intajAra meM jo vastra-AbhUSaNAdi pahana rakhe haiM, aba to inakA artha nahIM raha gayA hai| piyA ho to sajAvaTa kI jaae| piyA na ho to kisake lie zRMgAra? ___ Ajakala to sAre zRMgAra duniyA ko AkarSita karane ke lie va sundaratama dikhane kI cAha meM kiye jA rahe haiN| hameM 'lipisTika' kI paratoM meM chipA bhItara kA saundarya dikhAI nahIM detaa| Aropita sauMdarya sabako acchA lagatA hai, prAkRtika sauMdarya nhiiN| bAbA kahate haiM- jarI se banI yaha caukI aba mujhe suhAtI nahIM hai| svarNa yA rajata kI kisI bhI caukI meM mujhe rAga yA rasa nahIM hai| ziva-kamalA yAnI mukti-lalanA ko pAne kI mujhe koI cAha nahIM hai| vaha bhI mujhe sukhadAyI nahIM lgtii| jaba maiM ziva kI kamalA, muktiramaNI ko pAnA nahIM cAhatA, to phira isa loka kI nAriyoM kI ginatI to hogI hI kyA! kabIra kahA karate the rAma merA pIU, maiM rAma kI bhuriyaa| rAma mere priya haiM, pati haiM, maiM rAma kI bahurAnI huuN| svayaM ko nArI aura paramAtmA ko puruSa mAnanA -yaha parama prema hai| puruSa agara khuda meM nArI-bhAva le Ae, patnI-bhAva le Ae, to puruSa ke mana meM striyoM ke prati jo AkarSaNa rahatA hai, vaha nikala hI jAtA hai| jaba khuda hI rAma kI pyArI bana gaye, to aura kisI ko apanI pyArI banAne kI lalaka jagegI hI nhiiN| bhakti mArga ke rahasyoM meM yaha bhI rahasya hai| sAsa, visAsa, usAsa na rAkhai, naNada nigorI bhaure larI rii| aura tabIba na tapatI bujhAvai, AnaMdaghana pIyUSa jharI rii| so parama mahArasa cAkhai/125 For Personal & Private Use Only Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arthAta merI sAsa eka pala ke lie bhI mujha para bharosA nahIM karatI aura nanada to savere se hI lar3ane lagatI hai, binA yaha soce ki vaha bhI kisI ghara kI bahu hai| mIrA kI bhI yahI hAlata thii| sAsa mIrA para vizvAsa nahIM karatI aura sasurAla vAle use apanI jAti kA kalaMka mAnate the jabaki mIrA ko to nAcatI huI bhIr3a bhI bhaktoM kI maMDalI najara aatii| use to bAjAra bhI kRSNa kA maMdira, kRSNa kA vRMdAvana dikhAI detaa| mIrA ko cAhe koI kulaTA kahe, cAhe use viSapUrita pyAlA bheje, cAhe koI kucha bhI kahe, vaha to baikhaupha dhuMgharU bAMdha nAcA karatI paga dhuMgharU bAMdha mIrA nAcI re / maiM to mere nArAyaNa kI ApahI ho gaI dAsI re / loga kaheM mIrA bhaI bAvarI nyAta kahe kulanAzI re| viSa kA pyAlA rANAjI bhejiyA, pIvata mIrA hAMsI re| mIrA ke prabhu giraghara nAgara sahaja mile avinAzI re| cAhe koI mIrA ko kulaTA kahe yA viSa kA pyAlA pilAe, mIrA naacegii| pAMva meM dhuMgharU bAMdhakara naacegii| ahonRtya hogaa| AMkhoM se jharane bhege| dIpa jalegA, karatAla bjegaa| ikatArA jhaMkRta hogaa| kaMTha gungunaaegaa| hRdaya hulsegaa| hRdaya ke maMdira meM AratiyAM hoNgii| prema kA amRta jhregaa| 'apane piyA kI maiM to banI re jogniyaa'| apane piyA kI maiM aisI joganiyA bana gaI hU~, jo janma-janmAMtara apane piyA kI hI rhegii| mIrA, jo pAMca hajAra sAla pahale lalitA thI, vahI janma-janmAMtara kI ghaTanAoM ke bAda mIrA banI aura hajAroM sAla bAda apane piyA ko upalabdha kara cukii| vaha apane priyatama meM vaise hI samA gaI, jaise zakkara pAnI meM vilIna ho jAtI hai, jaise bUMda sAgara meM kho jAtI hai? bAbA kahate haiM ki koI bhI tarIkA nahIM jo mujhe tapti de ske| yaha to jo bhItara amRta jhara rahA hai, vahI mujhe tRpti aura AnaMda de sakatA hai| piyA bina jhUlaM/126 For Personal & Private Use Only Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rasa gagana guphA meM ajara jhare, bina bAjA jhaMkAra kre| jaba dhyAna dhareM, to samajha pare / gagana kI guphA meM, antas ke AkAza meM rasa bharI badariyA barasa rahI hai| AsamAna meM kAle bAdala nahIM haiM, lekina sahastrAra ke antas ke AkAza meM rasa ke jharane jhara rahe haiN| yaha to bagaira bAdala kI bAriza hai| bagaira garjanA kI bijalI hai, bagaira bAjoM kI jhaMkAra hai| pA~va ruke haiM, phira bhI padacApa hai, pAvoM kI AhaTa hai| karatAla nahIM hai, phira bhI anahada nAda hai -rasa gagana guphA meM ajara jhare / antas ke AkAza meM, antara-hRdaya kI mahAguphA meM, prema kA, Ananda kA, AhlAda kA rasa jhara rahA hai| lekina yaha saba tabhI hotA hai, isakA anubhava aura isakI samajha bhI tabhI AtI hai, jaba dhyAna dharo, gahare pAnI paittho| apanA rUpa dekho| ___'piyA bina jhUrUM kharI', nizcaya hI rasa kI koI phahAra hameM bhigo rahI hai| hamAre mana kI AMkhoM meM aura jyAdA khumArI car3ha rahI hai ki piyA ke binA sArA jaga sUnA lagatA hai| piyA hai, to saba hai| binA piyA saba sUna / tumheM tumhArA piyA mila jAye, to pAnA na pAne jaisA hogA, lekina yaha to vaha piyA hai, jo na milane para bhI itanA rasa aura sukha detA hai, to milane para to kyA kahanA! antarAtmA gahare sukha se nAca uThatI hai| taba koI yaha nahIM dekhatA ki vaha kahA~ khar3A hai| taba jaMgala meM caitanya nAca uThatA hai| cir3iyAeM usake lie bAMsuriyA bajAtI haiN| pAta-pAta bAteM hone lagatI haiN| cAroM ora se rozanI kI, Ananda kI, parama-dhanyatA kI barasAta hone lagatI hai| taba rAjarAnI mIrA bhUla hI jAtI hai ki vaha mahaloM kI mahArAnI hai| usakI cUr3iyAM to karatAla bana jAte haiM aura pAyala dhuNghruu| bAbA Anandaghana hoM yA ghanAnanda, mIrA ho yA kabIra, nAnaka ho yA jIsasa -milanI se saba abhibhUta hoMge hii| yahAM to khonA hai, kho-khokara khojanA hai, pAnA hai| bAbA ko sunanA mahaja eka prayoga bhara hai, prayoga ke sUtra bhara haiN| apanI antar-dRSTi ko bhItara kI ora mor3o, bhItara gaye binA bhItara kA bhagavAna nahIM miltaa| hamAre tana-mana meM, raga-raga meM, saba meM usakA spaMdana hai, usakI dhar3akana hai| antas ke AkAza meM bhItara baiThI mauna sattA kI ora so parama mahArasa cAkhai/127 For Personal & Private Use Only Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apanI antar-dRSTi uThAo, to hI kucha ho sakatA hai, rasa jhara sakatA hai, apanA apane meM A sakatA hai| anyathA.....! namaskAra! piyA bina jhUlaM/128 For Personal & Private Use Only