Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ UHIUR jayabhikhkha
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ premAvatAra jayabhikhkha bekakavara TAiTala bhAga-1 dezanI ane AtmAnI AjhAdIne varNavatI premAvatAra (bhA. 1-2) navalakathAe jayabhikhkhanI navala kathA sRSTimAM AgavuM sthAna dharAve che. A navalakathAnA kendramAM Aja nI vartamAna paristhitinA sUra saMbhaLAya che. icchAthI ke anicchAthI yuddhanI vibhISikA tarapha dhakelAtA samAjanI zArIrika-mAnasika behAlI darzAvavAmAM AvI che. nemanAthanA jIvanane kathAviSaya banAvIne A kRtimAM aNuyuganI bhISaNa vinAzakatA tarapha dhakelAya jatI mAnavasRSTine ahiMsA paramo dharmano saMdeza Apyo che. bhagavAna zrIkRSNanA kAkA rAjA samudravijayanA kSatriya putra nema kSatriya-prakRtithI viparIta vyaktitva dharAvatA hatA ane jagatanA prANImAtra tarapha cAhavAnI vRttithI jIvo ane jIvavA dono saMdeza ApatA hatA. dvApara ane kaliyuganA saMdhikALe janmelA bhagavAna ariSTanemI arthAt nemanAthanA jIvanane AvarI letI A kRtimAM karmayogI zrIkRSNa ane mahArathI balarAmanA jIvanane paNa gUMthavAmAM AvyuM che. AjanA vaijJAnikayuganA buddhijIvIone gaLe Utare e rIte A paurANika kathAvastunuM lekhake karelA navA arthaghaTano dhyAna kheMce che. ka zrI jayabhikhkhuM sAhitya TrasTa 13/bI, caMdranagara sosAyaTI, jayabhikhu mArga, pAlaDI, amadAvAda-380 007
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jaybhikhkhu Janmashatabdi Granthavali Premavatar A Gujarati Historical Novel by Jaybhikhkhu Published by Shri Jaybhikhkhu Sahitya Trust, Ahmedabad-380007 (c) sarva hakka prakAzakanA ISBN tRtIya : jayabhikhkhu janmazatAbdI graMthAvali Disembara, 2014 * pR. 18 + 446 kiMmata : rU. 0 prakAzaka kumArapALa desAI (mAnad maMtrI) zrI jayabhikhkhu sAhitya TrasTa 13/bI, caMdranagara sosAyaTI, jayabhikhkhu mArga, pAlaDI, amadAvAda-380007 gUrjara ejansIjha ratanapoLa nAkA sAme, gAMdhI mArga, amadAvAda-380001 phona : 2214 9660 mukhya vikretA gujarAta vizvakoza TrasTa 51/2, ramezapArka sosAyaTI vizvakoza mArga, usmAnapurA, amadAvAda-380013 phona : 2755 1703 AvaraNacitra : mudraka : kriSnA grAphiksa, 966, nAraNapurA jUnA gAma, nAraNapurA, amadAvAda-380013 arpaNa sarjaka jayabhikhkhu pratye agAdha sAhityaprIti dAkhavanAra ane jayabhikhkhunA sAhityanuM AkaMTha pAna karIne ene AtmasAt karanAra prasiddha sarjaka, pragalbha vicAraka ane kuzaLa saMpAdaka zrI dhanavaMta zAhane sAdara
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayabhikhkhuM janmazatAbdI graMthAvali navalakathA 1. vikmAditya hemu 2. bhAgyanirmANa 3. dilhIzvara 4. kAmavijetA 5. premabhakta kavi jayadeva 6. bhagavAna RSabhadeva 7. cakvartI bharatadeva 8, bharata-bAhubalI 9. lokhaMDI khAkhanAM phUla 1-2 10. premanuM maMdira 11. zatru ke ajAtazatru 1-2 12. saMsArasetu 13. premAvatAra- 1-2 14, bUro devaLa navalikAsaMgraha 1. phUlanI khuzabo 2. phUla navaraMga 3. vIra dharmanI vAto bhAga - 1 4. vIra dharmanI vAto bhAga - 2 5. mAdare vatana caritra 1. bhagavAna mahAvIra 2. jayasiMha siddharAja 3. mahAmaMtrI udayana 4. maMtrIzvara vimala kizora sAhitya 1. hiMmate mardA 2. yajJa ane iMdhaNa 3. mAIno lAla 4. jayabhikhkha vArtAsaurabha bALakizora sAhitya 1. bAra hAthanuM cIbhaDuM 2. tera hAthanuM bI 3. prANI mAro parama mitra-1-2 4. nItikathAo - 1-2 bALasAhitya 1. dIvA zreNI (5 pustikano seTa) 2. phUlaparI zreNI (pa pustikano seTa) jaina bALagraMthAvali 1. jaina bALagraMthAvali bhAga - 1 (10 pustikAno seTa). 2. jaina bALagraMthAvali bhAga - 2 (10 pustikAno seTa) prakAzakIya jhiMdAdilIne jIvana mANanAra ane mAnavatAno madhura saMdeza ApatuM sAhitya sarjanAra zrI jayabhikhkhanA janmazatAbdI varSe 'zrI jayabhikhkhuM janmazatAbdI graMthAvali'nA upakrame A graMtha pragaTa karatAM ame AnaMda anubhavIe chIe. emanA jIvanakALamAM muMbaI ane kolakAtA jevAM zaheromAM emanI SaSTipUrti nimitte sanmAnanA kAryakmo yojAyA hatA. emaNe sanmAna svIkAryuM paNa ekaThI thayelI rakamanI thelIno asvIkAra karyo. Ayoja kone e 2kama savinaya parata karI. AthI sahu mitroe maLIne prajAne jJAna sAthe sAhitya dvArA mAnavatAno saMdeza maLe te hetune lakSamAM rAkhIne 'zrI jayabhikhu sAhitya TrasTa'nI sthApanA karI. Ama emanA samayamAM sthapAyela jayabhikhkhuM sAhitya TrasTa satata sAhityika ane sAMskRtika pravRttio karatuM rahyuM che. A TrasTa dvArA samAja mAM mAnavatAnA ucca saMskAra prere tevAM ekaso jeTalAM pustakonuM prakAzana karavAmAM AvyuM che. jayabhikhkhanA avasAnanI prathama puNyatithie prAraMbhAyelI jayabhikhu smRti vyAkhyAnanI paraMparA amadAvAda uparAMta muMbaI ane bhAvanagaramAM cAlI rahI che. A zaheromAM sAhityakAro ane ciMtakoe jayabhikhkhanA sarjananuM smaraNa karavAnI sAthosAtha koI sAhityika viSaya para vaktavya ApyAM che. mAnavatAnAM mUlyone jagADatI sAhityika kRtine ke mAnavakalyANanI pravRtti karanArane jayabhikhu evaoNrDa enAyata karavAmAM Ave che. caMdravadana mahetA jevA sAhityakAra ke zrI araviMda maphatalAla jevA sevAparAyaNa vyaktine A evorDa arpaNa karavAmAM AvyA pUrvasnAtaka kakSA, anuranAtaka kakSA ane sAhityarasiko mATe prativarSa yojAtI nibaMdhaspardhAmAM sarerAza traNeka hajAra nibaMdho Ave che. tejasvI vidyArthIone jayabhikhkhuM smRti caMdraka ApavAmAM Ave che. gujarAta yunivarsiTImAM ane bhAvanagara yunivarsiTImAM snAtaka kakSAe gujarAtI viSayamAM prathama sthAna meLavanAra tathA uttara gujarAta hemacaMdrAcArya yunivarsiTImAM anusnAtaka kakSAe 'bhAratIya sAhitya' viSayamAM prathama AvanAra vidyArthIne jayabhikhkhuM caMdraka enAyata karavAmAM Ave che. vRddha, apaMga ane azakta lekhakane emanuM svamAna ane gaurava jALavIne Arthika sahayoga ApavAmAM Ave che. AvI rIte zrI jayabhikhkhuM sAhitya TrasTa dvArA anekavidha pravRttio thAya che. 1991mAM A TrasTanA rajatajayaMti varSanI paNa moTe pAye ujavaNI karavAmAM AvI hatI ane atyAre jayabhikhkhuM janmazatAbdI varSa nimitte gujarAtI sAhitya pariSade zrI rAjasobhAga satsaMga maMDaLa, sAyalAmAM yojelA sAhitya-satra samaye e sthaLane 'jayabhikhkhuM nagara" nAma ApavAmAM AvyuM temaja jayabhikhunA jIvana ane kavanane anulakSIne eka beThakamAM judA judA vidvAnoe
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaktavyo ApyAM hatAM. amadAvAdanA gragora thiyeTaramAM, bhAvanagaranA zrI yazavaMtarAya nATayagRhamAM tathA muMbaInA zrI biralA mAtuzrI sabhAgRha mAM jayabhikhkhuM janmazatAbdI utsavanuM Ayojana karavAmAM AvyuM. A prasaMge jayabhikhkhanA 57 graMthonuM prakAzana, jayabhikhkhanA sarjana vize vidvAnonAM vaktavyo temaja jayabhikhu likhita 'baMdhana ane mukti' nATaka prastuta karavAnuM Ayojana karavAmAM AvyuM. 'jayabhikhunI janmazatAbadI' nimitte 'jayabhikhkhuM : vyaktitva ane vADmaya' aMgeno pri. naTubhAI Thakkare lakhelo graMtha uparAMta 'jIvanadharmI sAhityakAra jayabhikhu' e vize zrI praphulla rAvala likhita pustikA paNa prakAzita karavAmAM AvI. e pachI sAhitya akAdemI ane vaDodarAnI sAhitya saMsthA "akSarA'nA saMyukta upakrame 2009nI 27mI jUne mahArAjA sayAjIrAva yunivarsiTInA phekalTI oNpha ArTsanA seminAra khaMDamAM jayabhikhunI janmazatAbdI nimite parisaMvAda yojavAmAM Avyo hato ane emAM prastuta thayelA vaktavyonuM zrI varSA aDAlajAe 'zIlabhadra sArasvata jayabhikhu' nAme kareluM saMpAdana sAhitya akAdamI dvArA 2012mAM pragaTa thayuM hatuM. janmazatAbdInA saMdarbhamAM 2014mAM punaH eka vizeSa Ayojana karavAmAM AvyuM, jemAM jayabhikhunI navala kathAo 'lokhaMDI khAkhanA phUla' (bhAga-1-2), 'premAvatAra' (bhA. 1-2), 'bUro devaLa', 'zatru ke ajAtazatru' (bhA. 1-2), 'premanuM maMdira " ane 'saMsArasetu' ema kula cha navalakathAo punaH pragaTa thaI rahI che. jayabhikhunI prasiddha navala kathA 'premabhakta kavi jayadeva' parathI zrI dhanavaMta zAhe "kRSNabhakta kavi jayadeva' nAmanuM zrI dhanavaMta zAhe kareluM nATayarUpAMtara pragaTa karyuM ane amadAvAdamAM enAM keTalAMka nATyAMzo prastuta karyA. A saMdarbhamAM 23mI Disembare muMbaInA bhAratIya vidyAbhavanamAM zrI kumArapALa desAIe lakhelA jayabhikhkhanA jIvanacaritranuM vimocana karavAmAM Avaze. jayabhikhu zatAbdI graMthAvali dvArA jayabhikhunI maulika sAhityasRSTi ane tejasvI kalamano AsvAda bhAvakone mANavA maLaze. Disembara, 2014 TrasTImaMDaLa zrI jayabhikhkhuM sAhitya TrasTa savAI sAhityakAra jayabhikhkhuM keTalAka lekhako evA hoya che jemanAM lakhANomAMthI jIvananAM mUlyo ApoApa UpasI Ave che. keTalAka lekhako evA paNa hoya che je potAnA vaktavyamAMthI jIvananAM mUlyo upasAvI Ape che ane bIjA keTalAka evA paNa hoya che jemanI kRti pote ja mUlyarUpa hoya che. 'jayabhikhu' prathama prakAranA lekhaka hatA. te jIvanadharmI sAhityakAra hatA. teo gaLathuthImAM dharma ane tenAM mUlyo laIne AvyA hatA paNa temanI dharmanI vyAkhyA vizALa hatI, jIvanane TakAvI rAkhanAra baLa tarIke temaNe dharmane joyo hato ane tethI emanI vArtAo, navala kathAo ane anya sAhityano viSaya dharma ke dharmakathA rahela che. tAttvika rIte joIe to koI dharma mAnavatAthI vimukha hoto nathI. mANasa teno upayoga ke arthaghaTana potAnI anukULatA mujaba mAnavaghAtaka siddhAMta tarIke karIne kleza vahore che. 'jayabhikhu' jaina dharmanA lekha ke che ane nathI. che eTalA mATe ke zramaNa bhagavAne mahAvIranA upadezane ahiMsAnI vyApaka bhUmikA upara samajAve che ane teo jaina dharmanA lekhaka nathI tenuM kAraNa e ke jaina kathAvastumAMthI sAMpradAyika tattva gALI nAkhIne teo mAnavatAnI sarvamAnya bhUmikA upara tene mUkI Ape che. dA.ta., 'bhagavAna RSabhadeva'mAM mAnavadharmanuM Alekhane samAjane zreyaskara mArge dore tevuM che ane kAmavijetA sthUlibhadra'mAM jaina dharmanuM svArasya pragaTa karI batAvyuM che. te ja rIte 'vikramAditya hemu mAM islAma ane 'premabhakta kavi jayadeva'mAM vaiSNava dharmanuM hArda samajAvyuM che. A prakArano abhigama gujarAtI lekhakomAM 'jayabhikhu e darzAvyo che te AjanA binasAMpradAyika mAholamAM khAsa noMdhapAtra che. | 'jayabhikhu'nI vArtAonAM zIrSaka vAMcIne koIne ema lAge ke te dharma-upadezaka che; paraMtu temanI kalamamAM joza che eTalI ja citrAtmaktA che. AthI temanI vArtAo bALako, kizoro ane prauDhone paNa game che. sarasa ane sacoTa kathanazailI bhAvakone suMdara rasabharyuM sAhitya vAMcyAno AnaMda Ape che , temaNe lakhelI 'vikramAditya hemu', 'bhAgyanirmANa', 'dihIzvara' vagere aitihAsika navalomAM vakhaNAyelI 'premabhakta kavi jayadeva' che. vaiSNava saMpradAyane bAdhaka na nIvaDe ane premalakSaNA bhaktine pUro nyAya maLe e dRSTie emaNe kavi jayadevanuM pAtrAlekhana karyuM che, jayadeva ane padhAnA premanuM temAM kareluM nirUpaNa temanI sarjanazaktinA viziSTa unmeSarUpa che. temaNe kizorone masta jIvanarasa pAya evI 'javAMmarda' zreNInI sAhasa kathAo ApI che, je ApaNA kizorasAhityamAM kImatI umerArUpa che.
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ temanA saMkhyAbaMdha vArtAsaMgrahomAM 'mAdare vatana', 'kaMcana ane kAminI', yAdavAsthaLI', 'pArakA gharanI lakSmI', 'premapaMtha pAvakanI jvAlA', 'zUlI para seja hamArI' vagere saMgraho dhyAnapAtra che. jemAMnI utkRSTa vArtAono saMcaya have prasiddha thaI rahyo che. temanI TUMkI vArtA lakhavAnI paddhati sIdhI, sacoTa ane kathanapradhAna hoya che. vArtAkAra tarIkenI temanI bIjI viziSTatA jUnI paMcataMtra zailImAM temaNe lakhelI jaina, bauddha ane hiMdu dharmanI prANIkathAomAM pratIta thAya che. dIpaka zreNI ane ratnazreNI paNa lokapriya thayelI che. jaththo ane guNavattA baMnemAM 'jayabhikhu'nuM bALasAhityakSetre pradAna mAtabara che. sacoTa saMvAdo, suMdara takhtAlAyakI ane ucca bhAvanAdarzanane kAraNe emaNe lakhelAM nATako reDiyo ane raMgabhUmi upara saphaLa prayoga pAmela che. temaNe zramaNa bhagavAna mahAvIranuM 'nigraMtha bhagavAna mahAvIra' nAmanuM caritra ApeluM che. zailInI saraLatA, vigatonI pramANabhUtatA ane vastunI bhavyodAtta prera tAne kAraNe e kRti ucca koTinI sAhityika pratiSThA pAmelI che. jayabhikhkhanA vipula sAhityasarjanamAMthI cayana karIne emanuM utkRSTa sAhitya navA rUpe prakAzita thAya che, teno AnaMda che. dharma jIvanavyApI havA che, tene kalAnI moralImAMthI phUMkavAnI phAvaTa bahu thoDA lekhakomAM hoya che. 'jayabhikhu' e kArya prazasya rIte bajAvI zakyA hatA. aneka sAMpradAyika saMketone temaNe potAnI sUjhathI buddhigamya banAvI ApyA che. dharmakathAnA khokhAmAMthI lekhakanI dIptimaMta sauSThavabharI kalpanA vRttionA saMgharSathI bharapUra prANavaMtI vArtA sarje che ane vividharaMgI pAtrasRSTi UbhI kare che. ApaNuM dharmakathAsAhitya preraka ane rasika navalakathA mATe keTalA moTA pramANamAM kAco mAla ApI zake tema che tenuM nidarzana munazInI navalakathAonI mAphaka jayabhikhunI paurANika navalakathAo paNa karI rahI che. 'jayabhikhunuM vyaktitva lohacuMbaka jevuM ane svabhAva TekIlo hatAM. te narmadanI paraMparAnA lekhaka hatA. vArasAmAM maLatI paitRka saMpatti na levI, nokarI na karavI ane lekhanakAryamAMthI je maLe temAMthI gujarAna calAvavuM e nirNayo temaNe e jamAnAmAM jyAre lekhakanAM lekha ke vArtAne puraskAra ApavAnI prathA baMdhAI na hatI tyAre kya hatA. sAhasa, jhiMdAdilI, nekI ane vaphAdArInI vAto emanI pAsethI kadI khUTe nahi. temanA vyaktitvamAM paNa e guNo hovAthI temanuM snehI vartuLa moTuM hatuM. temano svabhAva paragaju hato. dukhiyAMnAM AMsu lUchavAmAM temane AnaMda Avato. mAnavatAnA hAmI jayabhikhu samartha sAhityakAra hatA paNa vyakti tarIke savAI sAhityakAra hatA. 2008 - dhIrubhAI ThAkara prAkathana dvApara ane kaliyuganA sAMdhikALanI A vAta che. dezanI ane AtmAnI AjhAdInI A kathA che. svargamAMthI AvelA devo yAdavakuLamAM janma letA. yAdavakuLa devakuLa hatuM. anya jAtionI jema yAdavakuLano itihAsa bhavyatAthI bharelo bhAratavarSano itivRtta che. pRthvI, pANI, vAyu vagere paMca bhUta vartamAna hovA chatAM, AtmA vagara jema phlevara nakAmuM paDyuM rahe che tema yAdavono mahAna samudAya netA vagarano ni>>Na hato. rAmarAjyanA pravartaka rAjA rAmacaMdranA kALamAM yAdavonI jAhojalAlI hatI, paNa pachI yAdavarAjAonI caDatI ane yAdavaprajAnI paDatInA zrIgaNeza maMDAyA hatA. yAdavagaNane udAra netA khapato hato, mahAna ciMtaka joIto hato, koI tyAgamUrtinI AvazyakatA hatI. A trimUrti vinA surAjyanA pAyA sthira thAya tema nahotA. yAdavo AryAvartanA mahAna pradezo para yatratatra vikharAyelA hatA. e vakhate zurasena kahevAtA mathurAthI gujarAta sudhIno pradeza para keTalAka yAdavo nAnAMmoTAM rAjyo vasAvIne vasatA hatA.. yamunAnA dakSiNa pravAha para AvelA cedi deza - Aje jene buMdelakhaMDa kahe che, keTalAka tyAM paNa rahetAM hatAM; avanti ane dazArNa -mAlavAno Ajano pUrva ne pazcima bhAga-tyAM paNa yAdavo potAnuM varcasva dharAvatA, dazArNA (AjanI dhasAna) e vakhatanI prasiddha nadI hatI. mAlavAnI dakSiNamAM Avela vidarbha deza-jene varADa kahe che, tyAM paNa yAdava hotranAM goDAM pharatAM. narmadA nadInA eka beTa para AvelI mAhiSmatI nagarI yAdavonI prasiddha nagarI hatI, paNa Aja to tyAMnA teja prabhAhIna yAdavo pAse asmitA jevuM kaMI nahotuM; balka keTalI kaparI veLAe astitva khovAnI ghaDI AvIne khaDI rahetI. Aje to mathurAnA aMdhaka-yAdavavaMzanA rAjA kaMsanI pheM phATatI hatI. khuda aMdhaka yAdavo potAnA rAjA kaMsathI kaMTALyA hatA, ane vRddhiA yAdavone potAnI bhere teDatA hatA. vRSNi yAdavonA netA kRSNa vAsudeva hatA. Ama yAdavapakSa aneka zAkhAomAM vaheMcAyeluM hatuM. koI potAne andhaka to koI vRNi, koI cedi to koI mAgadhI kahetuM. kukakura aMdhaka, vRNi, sAtvata, bhoja , madhu ne zUra e enI jANItI zAkhAo hatI. yAdavo A dezathI pele deza gAyonAM vraja laIne pharatA. yAdava strIo jyAM vasatI tyAM gokula vasI jatAM. e strIo dUdha-dahIM vecavA jatI. rUpALI mahiyArIonAM mahInAM mUla bhAre thatAM. prajApIDaka rAjAonAM rAtri-bhogamAM dharavA temanAM haraNa thatAM.
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAya-bela paNa emanAM nahotAM. iMdrapUja ka rAjAo jyAre irache tyAre temane uThAvI jatA, tejavihoNI prajA kALo kakaLATa karIne besI rahetI. parvata, pANIne pazu, e emanI samRddhi hatI ane e samRddhi para sattAnA DoLA sadA ghUmyA karatA. pRthvIrUpI gAya pokAra karatI hatI : 're ! mane bacAvo A utpIDakothI.' rAjarAjezvara bhakatanI 28mI peDhIe kura, nAmano rAjA thayo. e sarasvatInA kAMThA para Avela pradeza-je pAchaLathI kurukSetra kahevAyo-tyAM rAja karato. kuranA putro kauravo kahevAyA. A kurukuLanI eka zAkhAmAM vasu nAmano rAjA thayo. eNe cedi, vatsa (pATanagara kausAMbI-AjanuM prayAga) ane magadha (AjanAM paTanA ne gayA jillo) jItyA, vasurAjAnA vaMzadomAM pratApI rAjA jarAsaMdha thayo, eNe magadha para pUrepUro kAbU karyo. A vakhate jarAsaMdha rAjAno mitra zizupAla cedino rAjA banyo. A joDIe bhAratavarSane bhAre cakA ApyA. hajAro rAjAone caraNakiMkara banAvyA. A veLA hastinApuramAM kaurava vaMzanI eka moTI zAkA rAja karatI hatI. dhRtarASTra ne pAMDu tyAMnA rAjA hatA. baMne kaurava kuLanA-eka maganI be phADa-hovA chatAM dhRtarASTranA putrone itihAse kaurava kahyA ne pAMDunA putrone pAMDava kahyAM. vasu vaMzIya rAjAonuM prAbalya A kALe ghaNuM hatuM. kauravavaMzanI nAnI zAkhAmAMthI AvelA A rAjAo cedi, kauzAMbI ne magadha para Adhipatya dharAvatA hatA. magadhanA mahArAja jarAsaMdhanI daze dizAmAM hAka vAgatI hatI. eNe AryAvartanuM sArvabhauma cakravartIpada hAMsala karavAnuM bIDuM jhaDapyuM hatuM. vasu vaMzano mahaddhi ka rAjA zizupALa cedino rAjA hato ne magadhanA mahArAjano mitra hato. e belaDIe andhaka-yAdavonA netA mathurApati mahArAja kaMsadevane potAno mitra banAvyo hato. cakravartIpadanA vAMchu mahArAja jarAsaMdhanI putrInAM lagna kaMsanI sAthe thatAM- ene hatheLImAM cAMda UgyA jevuM thayuM hatuM. enA abhimAnano pAra rahyo nahoto, atyAcArano sumAra nahoto, anAcArano Aro ovAro nahoto. Ama bhAratavarSanI be baLavAna jAtio yAdavonI ane kauravonI hatI. teo ekabIjAnI sahAyathI madAMdha hatAM. bahAranI koI tAkAta temane toDI zake tevI na rahI tyAre teonI durmada zaktine aMdarathI lUNo lAgyo ! madharAtanA aMdhakArane bhedavA pUrva dizA upA-aruNa dvArA prakAzane janma Ape, ema itihAsanA paTa para e vakhate sAva sAdA gAmaDAMmAM ucharelAM traNa bALakono udaya thayo : traNe jaNA potAnI rIte anokhA, paNa surAjyanI vyAkhyAmAM samAna. ekanuM nAma balarAma, bIjAnuM nAma zrIkRSNa, trIjAnuM nAma nema ! itihAsa pachI potAnI karavaTa badalI. mAtra Izvara ja karavAne zaktimAna hoya, tevAM kAryo A bALakoe karyo. lokoe emane Izvara karI stuti karI. bALakonI juvAnI dilerIno Ayano banI gaI, emanuM caritra tyAgano namUno banI gayuM. ne eka krAMti sarajAI ! dezanI AjhAdI, cittanI AjhAdI ne AtmAnI AjhAdIno spaSTa nakazo e vakhate cItarAyo. mANasanA jIvanamAM AjhAdI nahotI, ne e pahelAM hRdayano AjhAdI-dIpa to sAva bujhAI gayo hato. mana, citta ane AtmAnI AjhAdI harakhAI gaI hatI. A traNa bALakoe potapotAnI rIte AjhAdInA duzmano sAme bAkarI bAMdhI ! re ! AjhAdIno e itihAsa jeTalo bhayaMkara, eTalo bhavya ne eTalo romAMcaka che! paLe paLe jAta para khela kelavA paDyA, mAta-pitA, gharabAra choDavA paDyAM, Akhare vatanane tilAMjali ApavI paDI. dUra-sudUra javuM paDyuM rAjA jarAsaMdha, zizupAla ane kaMsanI tripuTIe AryAvartane eka cheDethI bIje cheDe sudhI kaMpAvI mUkyuM. emanI senAo nirbhIka thaIne dezanA deza ujajaDa karatI pharatI. emanI mRgayAnI zokhIna ToLIo garIba kisAnonI kALI mahenatane paLa be paLanA AnaMda mATe barabAda karatI. emanA iMdra-ArAdhake purohito koI paNa vajavAsInAM gAya, baLada ke vAcharaDAne upADI jatA. cAhe to ene yajJamAM homatAM ke icchA thAya to mahemAno mATe susvAdu bhojana banAvatA. vahAlasoyAM yAdava nara-nArIo potAnAM saMtAna jevAM vahAlAM jAnavarone haNatAM azrujharatI AMkhe vilokI rahetAM, na dAda na phariyAda ! ghuta, madirApAna, apaharaNa ne yuddha nityanA banyAM hatAM. nRpationAM aMtaHpurA dezadezanI lAvaNyavatIonAM pradarzana samAM hatAM. strIonI saMkhyA samRddhinI sUcaka hatI. AjanI kAzmIranI kAminInI jema e kALe bhadra dezanI suMdarIo emanAM rasabharyA lAvaNya mATe suprasiddha hatI. pratyeka rAjAnA aMtaHpuramAM madra dezanI keTalIka lalitAMginIo che, enAthI enI mahattAnuM mApa nIkaLatuM. A uparAMta cedinI vinamra suMdarI, ghanazyAma kezakalApavALI kozalanI kanyA, madagirApAnamAM matta nAjuda adharavALI magadhanI mAnunI mAkhaNanA piMDa jevAM gAtrovALI avaMtinI abaLA, dazAnI ghaminI jevI kAminI sahu rAjAonA aMtaHpuromAM moTA jaththAmAM saMgharAyelI rahetI. ne e nirAdhAra abaLAo niHzvAsa nAkhatI besI rahetI-ne roja roja navI ne navI phUlagulAbI yAdava-yauvanAonI bharatI thaye ja jatI. dasyu komanAM dAsa-dAsIono pAra nahoto. emanA uparanA atyAcArano paNa sumAra nahoto. mRgayA, mAnunI ane madirA e moTAInA anivArya zokha banyA hatA. prajAnuM koI sthAna nahotuM. rAjA, yajJa ne iMdra. A tripuTInuM pRthvI para varcasva haMtuM. rAjA prajAne saMhArato, yaza pazuone prajALato ane iMdra sRSTine DAmato.
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ svAvalaMbana jevI koI vastu nahotI, svamAnanI koI kiMmata nahotI, saMsArane vadhu pIDe e vadhu mahAna lekhAto ! pRthvI trAhi mAm trAhimAm pokArI rahI hatI. e vakhate bane che tema, gokuLa nAmanA gAmaDAmAMthI krAMtino pahelo taNakho jhagyo ! mathurAti kaMsanI phATano pAra nahoto. sAmAnya prajAnuM jIlatara jhera thaI rahyuM hatuM. e vakhate zrIkRSNa ane enA sAthIdAroe zaktithI ne zAnathI kaMsane haNyo ! pRthvI parathI eka AtatAyIno bhAra UtAryo : paNa e bhAraNanuM tAraNa khuda zrIkRSNa ane emanA sAthIdArone bhAre paDI gayuM ! traNa nAnAM bALako, thoDAMka vRddho ne gaNyAgAMThyAM yAdavo para jarAsaMdharUpI jokhama toLAI rahyuM ! ApattinuM Abha tUTayuM ke tUTaze !ne moTAnA so maLatIA, e nyAye aneka duzmano phUTI nIkaLyA. A vakhate yAdavoe mathurA-gokulanA pradezamAMthI hijarata karI. aMdhaka ane vRSNi baMne kuLanA yAdavo pazcima bhArate AvyA. saurASTramAM vasyA. A bhUmi emane bhAvI. ahIM rAjadhAnI dvArakA sthApIne rahyA. yAdavonI yazapatAkA pharI ahIMthI sarvatra laherAtI thaI. dvArakAnuM A rAjya saMgharAjya hatuM, ne enA mukhI be hatA H rAjA ugrasena ane zrIkRSNa vAsudeva ! yAdavonI hijarata thatAM, pAMDuputra pAMDavoe khAMDava vana bALI, iMdraprastha vasAvyuM. pAMDavo mahattvAkAMkSI hatA. ane e mATe rAjA jarAsaMdhanI AMkhamAM kheMcatA hatA. zatruno zatru saheje mitra ! pAMDavoe dvArakAnA yAdavonA netA zrIkRSNa sAthe maitrI karI. ane e maitrIne tarata sArthaka karI. bhIma tathA arjune svabaLathI rAjA jarAsaMdhane saMhArI potAnI maitrI gADha karI, ane rAjasUya yajJa AraMbhyo. zrIkRSNane emAM netApade sthApyA. A yajJamAM jarAsaMdha pachIno bIjo mahAbalavAna rAjA zizupAla Avyo. eNe zrIkRSNane ghaNI gALo dIdhI. zizupAla pAMDavono paDozI harIpha rAjavI hato. moTAmAM moTo kAMTo hato. zrIkRSNe sudarzana cakra dvArA teno tyAM ne tyAM vadha karyo. have zizupAla pakSanA duryodhana Adie tikUla rIte nahi, paNa anukula rIte pAMDavonuM kAsaLa kADhavAno nirNaya karyo. A vakhate zikAra, madya ne dyUta e lokajIvanamAM vyApI gayelAM dUSaNo hatAM, emAM pAchI pAnI karavI e parAkramahInatA ne lAMchana lekhAtuM. duryodhanano mAmo gAMdhArano rAjA zakuni kuzaLa dyUtakAra hato. eNe pAMDavone paTa para notaryAM ane vividha zarato sAthe jugAra ramADyA. AmAM pAMDavo hAryA ne zarata mujaba bAra varSa vanavAsa ne teramuM varSa guptavAsa rahevAnuM nakkI karyuM. 12 A tera varSano gALo duryodhanane rAjya jamAvavA mATe ne sattAne sudRDha karavA mATe maLyo. kauravono banevI sidhurAja jayadratha, trigartano rAjA ane gAMdhAranareza zakuni A traNe jaNAe Akho paMjAba kauravonA pakSe khaDo karyo. chelluM guptavAsanuM varSa matsya (alavara) dezanA rAjA virATane tyAM gALI pAMDavo pragaTa thayA, ne rAjyamAM bhAga mAMgyo ! kauravoe soyanA nAkA barAbara paNa pRthvI ApavA nA pADI, ne mahAbhArata jAgyuM. dezano sarvanAza thayo ! kuruvaMza ladabhaga pRthvI parathI nahivata thaI gayA jevuM thayuM! ane bAkI rahelI bIjI tAkAtarUpa yAdava saMgha prabala thaI gayo. emane duniyAmAM koI harAvanAra na rahyuM. tyAre teo paraspara laDIne hAryA ne Akhare prabhAsatIrthe badhA arasaparasa kapAI mUA ! itihAsanA A bhayaMkara utthAna ane patana vacce, saMsAranA A mahAna rAga ane dveSanI madhya, jAtionAM baMdhana ane mukti vacce aneka vyaktio sUryanA ane caMdranA teje camakI gaI. emAM zrIkRSNa, zrI balarAma, zrI nemanAtha (ariSTanemi) avismaraNIya che ! bhAratanA AjhAdIkALe jema pU. mahAtmA gAMdhIjI, zrI subhASacaMdra bojha ne zrI araviMdanI tripuTI nokhanokhI rIte jhaLahaLI ne nokhanokhA mArgonI darzaka banI. emA tripuTInuM hatuM. A mahAbhAratI yugamAM hiMdugraMthomAM zrIkRSNa jeTalA vikhyAta che. eTalA jaina sAhityamAM zrI nemanAtha suprasiddha che. buddha ane mahAvIra samakAlIna hovA chatAM ekabIjAnAM graMthomAM jema parasparanuM milana ke saMbhASaNa kyAMya maLatuM nathI, tema A be puruSonI bAbatamAM banyuM che ! zrI ariSTanemi vize jainetara graMtho lagabhaga mauna che. zrIkRSNa jaina graMthomAM che avazya, paNa jainonI rIte. bhagavAna zrI nemanAtha jamanA nadIne kAMThe AvelA zaurIpuranA rAjA samudravijayanA putra hatA. jaina khyAta pramANe rAjA samudravijayane nava bhAI hatA, temAM sauthI nAnA vasudeva. e vAsudevanA putra zrIkRSNa vAsudeva. kaMsavadhamAM zrIkRSNa ane balarAmane doranAra rAjA samudravijaya ane tenA phaLarUpe teone paNa potAnAM rAjapATa choDI, hijarata tarI dvArakA AvavuM paDyuM ! ahIM saMgharAjyanA teo eka sabhya banI rahyAM ! A tyAgavIra ane zUravIra bhUpatinA putra te bhagavAna nemanAtha ariSTanemi ! zrI ariSTanemie saMsArane jItavA pahelAM potAnI jAtane jItavAno saMdeza Apyo. mANasanA moTAmAM moTA duzmana mada, mAna, mAyA, lobha, kAma, krodha vagere che tema 13
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratipAdana karyuM ! ahiMsA-koIne haNo nahi, mana vacana ane kAyAthI koIne japhA pahoMcADo nahi, e pRthvIne premanuM maMdira banAvavAno mahAna mArga che : nahi to pRthvImAM matsya-galAgala nyAya pravartato raheze. baLavAna nirbaLane khAze, nirbaLa enAthI vadhu nirbaLane saMhAraze. saMhArathI pRthvI kaMpAyamAna raheze ! sukhanA sUryano udaya chevaTe asaMbhavita banaze. saMsAra baLiyAnA be bhAga jevo lUTAruMnuM peDuM banI raheze. mahAbhAratanA yuddhe ahiMsA paramo dharmano Adeza guMjato karyo. yAdavAsthaLIe vyasana-tyAgano mahimA pravartAvyo. mANasane hevAna banAvanAra viSayothI dUra rahevAno pATha Apyo. bhojana mATe ANelAM pazuono pokAra sAMbhaLI, premAvatAra naime AjIvana brahmacarya vrata dhAraNa karI, sakala sRSTimAM snehanAM bIja ropavAnI hAkala karI. ane aMte sarva saMgaparityAga ane cittanI ravitratA dvArA AtmAnI muktine jIvananI sArthakatA darzAvI ! pRthvImAM premanAM kaNa vAvavA nane premavelI ucheravA ahiMsA ane tyAgane mahAna maMtro lekhAvyAM. dezanI ane AtmAnI AjhAdInI A kathA e saMdarbhamAM che. tRtIya AvRtti samaye bhagavAna ariSTanemi arthAt zrI nemanAthanA jIvanane AvarI letI ahiMsAmUlaka premamaya jIvananI A kahAnI che ane mAM tatkAlIna karmayogI zrIkRSNa ane mahArathI balarAmane jIvanane gUMthI levAmAM AvyuM che, temaja mahAbhAratanuM yuddha paNa AvarI levAyuM che. jayabhikhkhu janmazatAbdI nimitte A lAMbA kathApaTa para vahetI navalakathAnI tRtiya AvRtti pragaTa thaI rahI che tyAre bhAvakone jayabhikhkhunI kalamano kasaba ane vicAranI sRSTi anubhavavA maLaze. 14 TrasTImaMDaLa jayabhikhkhu sAhitya TrasTa 1. mathurAnI mahArANI .. 3. 5. 9. 7. 2. prIta karI teM kevI ? kRSNa kanaiyo mane vacana Apo ! balarAma ane jarAsaMgha maNibaMdha ari ajaba pratikAra janatAnA janArdana zizupAlanA sau gunA mApha bahena ane bhAI 17.rukimaNInuM haraNa vatanano tyAga 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 4. 25. na mAnI zakAya tevI vAta cakravartI rAjA jarAsaMdha jJAnataMtunAM yuddha Aryo ane nAga vairoTyA nATakano bIjo aMka uttara ne pazcima anukramaNikA nagarI dvArikA garga ane kALa kAMTe kAMTo kADhyo ekalasaMga nema Nino cora NinI zodhamAM kAMcana ane kAminI jenI charI enuM gaLuM 26. 27. 8. 29. veNu ane zaMkha 30. 31. eka nahIM paNa pAMca bhUta nemane paraNAvo 1.5 1 che 18 4 34 42 50 53 65 34 21 88 96 105 113 121 129 137 146 154 162 130 132 184 191 198 206 214 222 229 233
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32. jalakrIDAnI taiyArI 33. rathanemine paDakAra 34. rathanemi ane rAjyazrI 35. mahAbhArata 36. yuddhanI adhiSThAtrI 37. sahu sahunA rAI nyArA 38. bAramAsI 39. 239 248 256 214 273 premAvatAra 40. nema 41. nemanI mAyAjALa 42. pazusRSTi 43. jAna AvI, jAna AvI 44. sUNI pazuDAM pokAra 45. bIjA badhA para 46. rathanemino prabhAva 47. AzA nirAzA 48. kurukSetra bhaNI 49. rAjano hRdayabAga 50.. rAjyazrInuM bhAratadarzana 51. veranI cinagArI saMmilana bhAbhI 54. aruNodaya 55. premanI ajaba sRSTi paka. devakInAM cha putro 57. gajasukumAra 58. bhAvinA bola 59. unmAdA samasta zAstrono sAra 61. yAdavAsthaLI ka2. paramajyotinI vidAya 63. premanuM avataraNa 281 289 297. 304 310 318 323 328 333 340 349 3pa7 361 365 374 382 387 394 401 407 411 52.. 60. 422 428 438 441 443
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 mathurAnI mahArANI madabharI priyAnAM lAla nayanasamo suraja pazcimAkAzamAM Athamato hato. saMdhyAsuMdarI nagarInAM suvarNarasyA haryo para potAnI raktimA pAtharI rahI hatI. vihaMgamonAM gAna haju avarita cAlu hatAM ne suvarNa piMjaranAM zukrasArikA haju premAlApamAMthI paravAryAM nahotAM. premabhaktibharI panihArIo, UjaLAM beDAMmAM potAnA mukhakamaLanI aneka chabIo jotI, haju jaLa bharI rahI hatI. maMdiromAM AratInI taiyArIo hatI. rAjabhavanamAM dIpazikhAonI Ali racAI gaI hatI. gaNikAo ne nRtyAMganAo pagamAM ghuMgharu bAMdhI caMdananA bAjaTha para beThI beThI ThamakA laI rahI hatI. madyAlayamAM rojanI jema Aja paNa navanavo Asava ghoLAI rahyo hato. mathurA nagarInI zAMta prazAMta bajAro vaccethI ekAeka ghoDesavAro doDadhAma karatA dekhAyA, jevA zvAsabhera aMtaHpura tarapha gayA, tevA zvAsabhera teo pAchA vaLyA. sarovaranA zAMta jaLamAM kAMkarI paDe ane vartuLo racAI jAya ema sarvatra khaLabhaLATa thaI rahyo. hAMphatA savAro pAse ghaNA lAgavagavALA zreSThIo samAcAra meLavavA doDyA. azvo vegamAM hatA, chatAM keTalAka juvAna kautakIo ghoDAnI cAle cAlIne samAcAra meLavI rahyA. azvArohIo aDadhuM bolyA, aDadhuM na bolyA, ne A loko pUruM samajI gayA. je samAcAra maLyA, tethI sAMbhaLanAranAM haiyAM thaMbhI gayAM. ghaDIbhara haiyAnA zvAsozvAsa aTakI gayA hoya tema badhA adhdharazvAsa thaI gayA. na mAnI zakAya tevI e vAta hatI. jyAM jyAM samAcAra prasaryA, tyAM tyAM ajaba Azcarya pravartI rahyuM. aMtaHpuramAM rANIoe siMgAra aDadho choDI dIdho, ne rAjamahela paranA cokIdAro jIvatAM
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUtaLAM jevA khaDA rahI vimAsI rahyA. zuM karavuM zuM na karavuM ? maMdiromAM AratIo hAthamAM ne hAthamAM thaMbhI gaI. pUjArIonI prArthanAmAMthI jANe prANa cAlyo gayo. are, nahi to Ama hoya ? gAnArIonA pagamAMthI ghuMgharu ApoApa chUTI gayAM. have ghuMgharuM zA kAje ? na jANe AvatIkAla kevI duSama Ugaze? ghoLAtA AsavanAM suvarNapAtro ema ne ema paDI rahyAM, ne badhAM ja rAjamArga para doDI AvyAM. rAjamArga para ThaTha jAmI gaI, paNa ajaba jevI vAta e banI hatI ke, sahune kaMIka kahevAnuM hatuM ane koI kaMI kahI zakatuM na hatuM. sahune kaMIka karavuM hatuM ne koI kaMI karI zakatuM na hatuM. mathurAnI prajAne jANe tana ane manane pakSAghAta lAgu paDI gayo hato. jIbha hatI paNa dhAryuM bolAtuM nahIM ! hAtha hatA, paNa dhAryuM karI zakAtuM nahIM ! paga hatA, paNa dhAryuM cAlI zakAtuM nahIM ! e niHzabda ThaThane cIranuM eka sukhAsana pAchaLathI dhasI AvatuM jaNAyuM. Agala cAra azvArohIo ughADI talavAro vIMjhatA cAlatA hatA, pAchaLa cAra sainiko cAbuka vIMjhatA cAlatA hatA, ane nekIdAro naikI pokAratA doDatA hatA : yugayuga jIvo mahArANI jIvayazA ! pAlakhInI AgaLa pAchaLa ke baMne bAju koIne mATe UbhA rahevuM salAmata nahotuM ! mAra khAtI, pAchaLa haThatI, kacaDAtI ne vaLI AgaLa AvavA prayatna karatI prajAe sukhapAla joI jorathI citkAra karyo : 'mathurApati kaMsadevano jaya ho !! paNa e jayakAranA javAbamAM jANe cAbuka ke talavAranA tIkhA vAra AvyA! hakaDeThaTha thayelI ne svAmIbhakti darzAvatI prajA mArga khullo karatI ekadama pAchaLa haThI gaI. Ama karavA jatAM pAchaLa UbhelA AgaLa UbhelAnA pagamAM AvI gayA. aMdaroaMdara yuddha jevuM AraMbhAI gayuM. prajAnI A khAsiyata che. julamagArane julama karatI rokI zakatI nathI, tyAre aMdaroaMdara ekabIjA para julama gujAre che. sabaLo nabaLAne pIDe che. keTalAka loko bahAra hatA. mAra khAvA chatAM sAcI sthitino tAga meLavavA teo AgaLa dhasI AvyA. teo mAnatA hatA, sukhapAlamAM mahArAja kaMsadeva hovA joIe, paNa emAM kaMsadeva nahotA. mathurApati kaMsadevanI mahArANI jIvayazA emAM 2 D premAvatAra birAjelAM hatAM ! yauvanamUrti rANI jIvayazAno kaMsadevanAM patnI ke mathurAnAM mahArANI tarIkeno paricaya pUrato nahoto. emano sAco paricaya to e hato ke teo bhAratanA cakravartIpada mATe satata yatna karI rahelA mahAsamartha magadhapati jarAsaMdhanAM lADaghelAM putrI hatAM ! kaMsadevanI emanI pAse koI bisAta nahotI! bAhya rIte kaMsadeva mathurAnA siMhAsane bhale bese, paNa kharI rIte rANI jIvayazAnA caraNarkikara thavA sivAya emanuM vizeSa sthAna ke gaurava nahotuM. alabatta, bhAratavarSanA rAjAomAM kaMsadeva potAnuM viziSTa sthAna dharAvatA, paNa e badho pratApa rANI jIvayazAno hato, athavA ema kahIe ke e pratApa rANI jIvayazAnA prabaLa pratApI pitA mahArAja jarAsaMdha ane temanI avijeya senAne AbhArI hato. kaMsadeva sUryanA uchInA ApyA teje camakatA caMdradeva jevo hato ! jIvayazA pitRpUjaka hatI, patipUjaka nahi ! ane potAno A mijAja e vAraMvAra pragaTa karatI. Aje ja jyAre kaMsadeve mallasabhA yojI hatI, tyAre pote e ja TANe kavisabhA yojI hatI; ne kavione viSaya Apyo hato, potAnAM aMgonAM rUparyAvananI kavitAno ! dareka kavie rANInAM madabharyAM, lAvaNyabharyAM suDoLa aMgo para kavitva karavAnuM hatuM; e kavitva dvArA rANInA mAnabhUkhyA vilAsapremI haiyAne bahelAvavAnuM hatuM; sAthe zarata e hatI ke koI kavijane maryAdA chAMDavAnI nahotI ! je kavi para mahArANI prasanna thAya eno beDo pAra thavAno hato; ne jenA para aprasanna thAya tenA mATe lohakASTha piMjara taiyAra hatAM. jenA para bhAgyadevI prasanna ke aprasanna bemAMthI kaMI ja na thAya, phakta te ja mathurAmAMthI sahIsalAmata bahAra nIkaLI zakavAnA hatA. ghaNI vAra bhaya prItanuM kAraNa bane che. kaviomAM kavitAprIti jAgI UThI hatI; ne teoe mahArANI jIvayazAnAM ekeeka aMgane biradAvyuM hatuM ! aMgaprazastikAvyanA be vibhAga pADyA hatA : eka uttaradeha aMgaprazastikAvya, bIjuM adhobhAga dehaprazastikAvya. uttaradeha bhAganAM aMgo paranAM kAvya pUrAM thayAM hatAM. ne ratnakhANa, hemakukSI kahIne kavioe adhobhAganAM varNana hajI zarU ja karyAM ke rAjadUta doDato Avyo ! rAjadUte je vartamAna dhIrethI ApyA, enAthI rANI jIvayazA, jANe pote bhUlathI aganapathArI para Asana laI lIdhuM hoya tema, saphALAM beThAM thaI gayAM ! uktio, upamAo, vakroktio, alaMkAro badhAM ekadama thaMbhI gayAM ! mathurAnI mahArANI D 3
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMgonAM varNanamAM kavione saraLatA paDe e mATe eka caulapaTa ne nAnozo kaMcukIbaMdha bAMdhIne ADAM paDelAM rANI ekadama khaDAM thaI gayAM ! emanI deha kaMpatI hatI, chatAM mukhamudrA para ghaNo kAbU hato. | 'dAsI ! mAro uttarAsaMga lAva !' rANIe AjJA karI. dAsI tarata ja maMjUSA laI AvI. vAsaMtika vastronI e maMjUSA hatI. mayUrapiccha raMgano pAradarzaka uttarAsaMga oDhatAM rANInI yauvanazrI vizeSa khIlI UThI. eka javAna kavithI na rahevAyuM. eNe kahyuM, - "cAMda jeTalo nirabhra AkAzamAM zobhe che, tenAthI vadhu bAdalanI oTamAM sohe bIjA kavine ema lAgyuM ke pote pAchaLa rahI garyA. eNe paNa kahI dIdhuM. 'AmravRkSa Ameya adhika zobhe che, paNa phalAgame ati rUpALuM lAge che!" rANIe pAsenA arIsAmAM potAnuM rUpa nihALyuM. rUpa to bharapUra hatuM, rUpasaritA be kAMThe vahetI hatI, paNa pati rAjasI svabhAvano ne khaTapaTomAM rAcanAro hato, khoTo vahemI hato, vahemamAM ne vahemamAM aDadho thaI gayo hato. hamaNAMnI ja vAta che : eka namAlA jyotiSIe kahyuM hatuM ke tamane aMtaranA ne nikaTanA svajanothI ghAta che ! tyArathI basa, aDadhI aDadhI rAte e saphALo jAgI jato. patnInuM paDakhuM choDI deto ne pachI na AnaMdathI vilAsa karI zakato ke na ArAmathI UMghI zakato ! kevAM hatAM potAnAM rUpa-yovana ! potAnI dehanA eka eka aMga para kavio marI jatA, paricito to behozI anubhavatA, tyAre e avayavonuM kAmaNa ene jarAya nahotuM, bilakula rAja kAraNI jIva ! hRdaya jItavA karatAM bhUmi jItavA para ene vadhu bhAva, rANInA dehano zRMgAradIvaDo ema ne ema jhagato, ane ema ne ema bujhAI jato ! rANI ghaNI vAra adhUrAza anubhavatI, yovanano ukaLATa paNa anubhavatI. yauvana bharatInA taraMgo jevuM che. ene ullAsa game che. rUpane khuzAmata race che. ahIM to baMne mATe bedarakAra svAmI sAMpaDyo hato ! AvA gamAra sAthe kyAMthI goThaDI bAMdhI, ema paNa ene ghaNI vAra lAgatuM, chatAM e kadI bIjA puruSamAM citta na parovatI ! eno huMkAra enuM rakSaNa karato. huM koNa ? cakravartInI putrI ! ene bIjo koI zuM sparze ? AryAvartanA kayA puruSamAM jIvayazAnI jUtI upADavAnI paNa lAyakAta mArA pitAnI jema tamAre kyAM AryAvartanA cakravartI thavuM che ? ATalI dhAMdhala zI ? ATalI khaTapaTa zI ? siMhAsana para beso tyAre rAjya saMbhAro, aMtaHpuramAM Avo tyAre rANIne ! mAnavInuM jobana ane DuMgara para paDeluM pANI paLavAramAM cAlyAM jAya che. jeTalo AsvAda lIdho teTalo ApaNo ! 'kema ema hAryAnA gAu gaNo cho ? zuM tamArA pitAnA jeTaluM parAkrama mAruM, nathI ?" patithI javAba ApyA vagara na rahevAtuM. 'have beso, deDako game teTaluM peTa pahoLuM kare, paNa baLada na banI zake ! tamAro mahimA konAthI che ?" rANI moM para cokhkhacaTa saMbhaLAvI detI. pAchaLa kahevAnuM bAkI na rAkhatI. 'mAro mahimA mArAthI che !' pati kaheto. 'javA do e vAta. cakravartI thanArA AvA bhIru hotA haze ! eka jyotiSIe ghAtanI vAta karI, emAM keTalA levAI gayA cho ! AMkhamAM niMdara ja TakatI nathI. ane mArA pitAne to so so zatrunAM raNanagArAM mAthe vAgatAM hoya toya mIThI UMgha Ave ! e to kahe che, ke zatru to savArano kUkaDo che. zatru mArA ghaNuM jIvo ! e ApaNane jAgatA rAkhanAra cokIdAra che. yAda rAkho, svAmInAtha ! sUraja ane Agiyo baMne prakAze che, paNa baMnenA prakAzamAM ghaNo phera che !' sUraja ane AgiyAnI upamA vize ghaNo jhaghaDo thaI zake tema hato. paNa rAjAne rANIne khIjavatAM Dara lAgato. e vakhate enI AMkhomAMthI hajAra teja kaTArIo chUTIne pratispardhIne vIMdhI nAkhatI, enA kaMpatA Arakta oSTha bhUkaMpanuM bhAna karAvatA, enAM UchaLatAM unnata vakSasthaLamAM bhAlAnI tINAtA anubhavAtI. chabIlI rANIne na chaMcheDavAmAM ja sAra hato ! chaMcheDIne kyAM rahevuM te savAla hato. pati A kAraNe carcAmAM AgaLa na vadhato, maunamAM ja mahAna artha samajato. AvI parAkramI rANI jIva zAne Aje evA samAcAra maLyA ke ene paNa ekAeka khaDA thaI javuM paDyuM ane te paNa potAne priya kavisabhAmAMthI ! kharA raMgamAM bhAre bhaMga paDyo ! 'dAsI ! zIghagAmI sukhapAla lAvo.' rANIe kahyuM . rANInA zabdano paDagho hoya tema anucaro vartatA. thoDIvAramAM caMdanakASThanI banelI ane sonAnA cApaDAthI maDhelI, nAcatI pUtaLIovALI sukhapAla AvIne hAjara thaI ! ene vahenArA bhoI game tevA azva sAthe hoDa bakI zakatA. svayaM indrANI hoya e ThassAthI mahArANI emAM beThAM. sukhapAlane sabhAmAM haMkArI javAnI emaNe AjJA karI. mathurAnI mahArANI 5 e mUMjhAtA vahemI patine samajAvavA roja ghaNI koziza karatI; kahetI ke 4 1 premAvatAra
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ Akhe raste bhIDa hatI. bhIDa cIratA anucaro AgaLa doDatA hatA ne mArgane niSphaTaka karatA hatA. rANI vicAramAM takiyAne aDhelIne beThAM hatAM. A rUpa, A Thasso, A jAjaramAnuM vyaktitva prajAne bhAgye ja jovA maLatuM. koI sArA-mAThA prasaMge e jovA maLatuM tyAre sahu dhanya thaI jatA. divaso sudhI gharagharamAM rANInAM rUpasuzrIbharyA avayavonI ja carcA cAlyA karatI, ane lagabhaga kahevata jevuM thaI gayuM hatuM. mathurAnI koI suMdarI Thasso karIne nIkaLe to loko kahetA : 'joI na hoya to mathurAnI mahArANI !' mahArANI vicArataMdrAmAM hatAM, tyAM eka ghoDesavAra najIka Avyo. eNe dhIrethI kahyuM, 'jaya jaya rANIjI !' vicArataMdrAmAMthI jAgatAM hoya tema rANI jAgyAM, ne jarA dehane TaTTAra karIne bolyAM, 'mahAyaza ! kevA vartamAna che ?" | 'aniSTa vartamAna !' ATaluM bolI e thaMbhI gayo. mahAyaza na juvAna na prauDha hato. paNa koI devadArUnA kASThamAMthI mUrti korI na hoya, evo sapramANa puruSa hato. enA bhavAM para kArtikeyano TaMkAra hato : ne AMkhamAM zivajInA trinetranI surakhI hatI. e magadhano mahAna laDavaiyo ane mathurAno senApati hato. magadharAja jarAsaMdhe mUkelo e mANasa hato. sAcI vAta che ?' - *khoTI kahevAnuM jIbhane mana thAya che, paNa haiyuM nA pADe che, mahArANI ! vAta sAva sAcI !" 'kema banyuM ? 'na banavAnuM banyuM - chokare chAza pIdhI. kahevata che ke chokare kaMI chAza pivAya ? paNa mathurAnA rAjakAraNamAM Aja chokare chAza pivANI. chokarAM maradone bhU pAI gayAM.' mahAyaza bolyo. 'tame badhAM kaMI karI na zakyAM ? tamArA malla pocI mATInA nIkaLyA ?' rANI damAmathI pUchI rahI. 'malloe to Aja sudhI rAjano mAla maphatano khAdho ! keTalI gAyonAM dUdha! keTalAM dahIMnAM kuMDAM ! kesara, kastUrI ne badAma to na jANe pahADa jeTalAM roja caTa karI jatA ! govALiyA pAse gAya besI jAya ema khare vakhate malla besI gayA ane emane chokarAM chAza pAI gayAM." 6 premAvatAra 'tame paNa kaMI na karI zakyA ? mUche lIMbu maphatanAM laTakAvo cho ?' rANIe muddAno ne aMgata prazna karyo. | 'ame to bahAra hatA, govALiyA mATe amArI hAjarInI jarUra mAnavAmAM AvI nahotI; be malla pUratA lekhAyA hatA ! paNa na jANe zuM thayuM? ne atyAre to Akho rAjamahela e govALo gherI beThA che. emanA eka hAthamAM gophaNa galola che, bIjA hAthamAM lAkaDIno gobo che. sAthe pAMca-paMdara sAMDha ane gAyonuM dhaNa che. sAMDhane jarAka sisakAryA ke tobA ! hajAra mANasanuM khaLuM karI nAkhe ! ane gAya ? sIdhI zIMgaDe caDAve ! aMdara praveza ja baMdha che.' to zuM mane paNa aMdara nahi javA de ? ziyALiyAM gharadhaNI thaI beThAM che? thu che tamArI mardAnagIne !' rANIe be hoThathI thaMkArano prayoga karatAM kahyuM. e AMkhomAM bhalabhalA gajavelane gALI nAkhe evuM teja hatuM; enI sAme bhalabhalo puruSa DhIlo paDI jAya. 'kadAca na paNa javA de.' senApati mahAyaze kahyuM. 'mAre javuM ja che, huM jaIza.' rANIe kahyuM. 'huM prabaMdha karuM chuM." zuM prabaMdha karazo ?" rANIe prazna karyo. 'huM govALone vinaMtI karIza." mahAyaze kahyuM. 'tuM govALone vinaMtI karIza ? magadharAjanA mahAyoddhAne gokaLIonI gulAmI karatAM zarama nahi Ave ?' mahArANIno pitto phATI gayo. 'kaho to teonI sAthe yuddha karuM, paNa mArI gati paNa e ja thaze." mahAyaze kahyuM. | 'huM mAre meLe ja jaIza. mAre praveza mATe vinaMtI karavAnI jarUra nathI. huM jouM chuM, mane kevA roke che ?" ane mahArANI sukhapAlamAMthI UtaravA talapApaDa thaI rahyAM. eka paga nIce paNa mukya tyAM upADanArAoe kahyuM, 'rANIbA ! rAjamahela pahoMcavAne haju thoDI vAra che." 're, hajI keTalI vAra che ? zuM tamArAmAMthI cetana sAva haNAI gayuM che, ke govALoe tamArA paNa guDA bhAMgI nAkhyA ? zIdhra karo.' mahArANIne have vilaMba asahya hato. rAjamahelanA dvAra para AvatAM ja rANIe sukhapAlamAMthI kUdako mAryo, saheja mathurAnI mahArANI 7
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ utAvaLe cAlatAM komaLa paga sadA lacakAI jatA, paNa Aje akkaDa banI gayA, ne emaNe aMdara javA doTa dIdhI. 'ghaNuM jIvo mathurAnAM mahArANI !' daravAje UbhelA gopabALoe kahyuM. A mAna hatuM ke apamAna e atyAre pArakhI zakAya tema nahotuM. pAchaLa UbhelA mathurAnA paheregIroe abhivAdana karyuM. rANIe abhivAdana jhIlatAM joyuM ke DAlamaththA siMhanA jevA moTA mAthAvALA govALo tyAM kabajo karIne adabathI UbhA hatA. rANIe teo tarapha tiraskArathI joyuM, ane jANe teone kaMI gaNatI na hoya tema AgaLa kadama baDhAvyA. thoDI vAre pAchaLa joyuM to mayUrapicchanA vIMjhaNAvALI dAsI sivAya tyAM koI nahotuM. kyAM gayA aMgarakSako ? paNa e vize carcA karI zakAya tema nahotuM. sabhAkhaMDa AvI gayo hato, ne pANIe aMdara praveza karyo. 'praNAma mAmIzrI !' eka taraphathI veNunA jevo svara Avyo. 'mAmI tArI mA ne mAmI tAro bApa ! huM to mathurAnI mahArANI chuM, re govALiyA !' mahArANIe tucchabhAvathI kahyuM. enI najara sAme badhAM taNakhalAnAM tole hatAM. 'amArA kRtya mATe ame kSamA mAgIe chIe.' pharI e ja veNusvara Avyo. 'huM kSamAmAM mAnatI nathI.' 'to zemAM mAno cho ?' 'sajAmAM' rANIe kahyuM ne e AgaLa vadhI. sabhAkhaMDanI vacce eka puruSa sUto hato. enA para govALoe potAnI kImatI pAmarI oDhADelI hatI ! rANIe pAmarI kheMcI lIdhI. paNa te sAthe eNe je dRzya joyuM te dila kaMpAvanAruM hatuM : ane e na mAnI zakAya evI vAta kahetuM hatuM ! 8] premAvatAra 2 na mAnI zakAya tevI vAta jIvayazAe potAnA patine joyo. jotAM ja cakkara AvI jAya evA bIbhatsa rUpamAM ! e lAMbo thaIne sUto hato ! enI nidrA cirakALanI nidrA hatI ! je eka aMga pAchaLa hajAro dAsadAsIo aneka prakAranI sevAzuzruSAo mATe khaDe page rahetAM e aMgo chUMdAI gayAM hatAM. je hAtha Ubho thatAM hajAro loko hAtha joDIne hAjI hA karatA ne je paga nIce mUkatAM pRthvI kaMpI UThatI, e hAtha ane paga dAtaNanA kUcAnI jema kacarAI gayA hatA. je aNanama mastakathI e iMdranI jema pUjA pAmato. e mastaka vadherelA zrIphaLanI jema khaMDa khaMDa thaI gayuM hatuM. ane A gokula-vRMdAvananA govALiyAo zUrAnI rIta kyAMthI samaje ? teoe paDyA para pATu mArI mArIne mathurAdhipati kaMsadevanA dehane sAva roTalo ghaDI nAkhyo hato. kaMsadevanI moTI moMphADanA be hoThane cheDethI raktanI dhArA vahI gayelI dekhAtI hatI. jIvayazA game tevI kaThora hatI toya Akhare strI hatI, patnI hatI. patinuM A vikRta zaba joIne e be ghaDI thaMbhI gaI. enuM rUpALuM mukha phikku paDI gayuM. enA garama zvAse gaLAnA hAranAM puSpo karamAI gayAM ! AvI samartha nArI paNa paLavAra to behozI anubhavI rahI. jIvayazAnA dilamAM kevo dAruNa saMgrAma maMDAyo hato, e enAM ghATIlAM lIMbunI phADa jevAM nayanomAM cokhkho vAMcI zakAto hato. thoDI vAre e svastha thaI. enI hAjarIthI tyAM ekatra thayelI medanI paNa thoDI
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAra asvastha banI gaI. rANI jIvayazAe AkhI sabhA para pharatI najara nAkhI ne pachI eka vRddha kSatriyane saMbodhIne e bolI : 're samudravijaya ! tuM ATalo khAro hoIza, tenI mane khAtarI nahotI. mathurApati vahemI hato. e vahemamAM eNe mane raMjADI, prajAne raMjADI, sagI bahenane raMjADI, are, koInA caDhAvyA tArA bhAI vasudevanAM saMtAno ane khudanAM bhANejiyAMne sudhdhAM e vahemI rAjAe haNyAM ! zuM enuM A vera vALyuM?' 'rANI, zAMta thAo !' rAjA samudravijaya, e kaMsadevanA banevI vasudevanA nAnA bhAI thatA hatA, ane pracaMDa dehayaSTithI dADhInA kAtarAthI ne moTI aNiyALI AMkhothI devatAnI pratimUrti jevA lAgatA hatA, teoe zAMtithI kahyuM. rAjA samudravijayanI uMmara ThIka ThIka moTI hatI, paNa kaMsadevanI rANIe AvezamAM AvIne emane tochaDAIthI bolAvyA hatA. | 'zuM zAMta thAuM ? tamArI kAyaratA joI mArA rUMve rUMve Aga lAgI che ! rANIe ATaluM bolatAM potAnA uttarIyane mastaka parathI haTAvI dIdhuM. phaNIdhara nAga karatAMya bhayaMkara eno moTo aMboDo DolI rahyo. eNe A kRtya dvArA jANe pragaTa karyuM ke tame badhA mArA murabbIo nathI, mArI sakhIo jevA cho. tamArI zuM lAja karuM ? 'ame kAyara ?" rAjA samudravijaye prazna karyo. | 'hA, hA, sAta vAra tame badhA kAyara ! nahi ko A bicArA Dhora cArI khAnArA gokaLIone AgaLa karI tamAro svArtha sAdho kharA ? A gAMDAdhelA gokaLIonI madada letAM kSatriya tarIkenuM tamAruM gumAna kyAM mUkI AvyA ?" 'bhUlo cho rANI ! e gokaLI nathI.' 'have eka vAra kAyaratA AcaryA pachI asatyavAdanuM paNa avalaMbana lo! huM to tamArA pratApI bhAIne kahetI hatI ke tamArI benane jeTalAM jaNavAM hoya eTalAM saMtAna bhale jaNe, ne jeTalA jaNane tamane jItavAnI murAda hoya e bhale medAne paDe. jenI mAe savAzera sUMTha khAdhI hoya te cAlyo Ave. e badhAne makSikAnI jema mAro pitA capaTImAM coLI nAkhaze. paNa tame puruSoe vahema, bIka, kAyaratA, pazunya, jUTha badhAMno jANe ijAro lIdho che." 'tamArA pati bhale puruSa na hoya, tamArA pitA to puruSa che ne !' eka baTakabolA zrIdAma nAmanA govALiyAe kahyuM. cUpa rahe gokaLI ! tuM konI sAthe bole che, enuM tane bhAna che ?" rANI 10 | premAvatAra jIvayazAe kahyuM. eno rUAba gajaba hato ne e jIravavo puruSAtananI kasoTI samAna hato. 'hA, huM eka mithyAbhimAnI strI sAthe vAta karuM chuM !" zrIdAma govALiyAthI na rahevAyuM. eNe sAmo ghA karyo. 'jANe che, huM mathurAnI mahArANI chuM ? tArI jIbha ja kheMcAvI laIza." 'rANI ! khoTA bharose na rahezo. tamArA e divaso gayA. tame strI cho mATe keda karatA nathI. mathurApati kaMsadevanA pitA mahArAja ugrasenanAM tame kulavadhu cho, mATe katva karatA nathI. ane amArA nAyaka zrIkRSNanAM ne balarAmanAM mAnavaMtAM mAmI cho, mATe mAnabhera javA daIe chIe." zrIdAme senApatinI chaTAthI kahyuM. "mahArAjA ugrasena ? mUko enuM nAma ! napuMsaka ! alpavIrya ! mArA patino pitA thavAnI lAyakAta enAmAM vaLI kaye divase hatI ? jANo cho ke, sihagarjanA sAMbhaLI mRgalAM nAsI jAya tema, mArA pitAnuM nAma ane pratApa sAMbhaLI tamArA kura, pAMcAla, kekaya, zAlva, vidarbha, videha, niSadha ane kozalanA rAjAo rAja mUkIne nAsI gayA che." rANI koIne na gaNatI hoya tema beparavAIthI bolI rahI. oha ! kevI lAja vagaranI strI che ! pati paNa enI pAse dhUDa ! sasaro potAnI pAse be badAmano ! A mArI dIkarI koIne gAMThatI nathI." zrIdAma govALiyAthI na rahevAyuM; eNe potAnI bhASAmAM cokhkhuMca, suNAvI dIdhuM. * ema ke ?" ne rANI jIvayazA gussAmAM AgaLa vadhI. e zrIdAmanI coTalI pakaDavA mAgatI hatI. zrIdAme enI Dhora carAvavAnI bhAre yaSTikA UMcI karatAM kahyuM, 'A eka paDI to bIjI nahi mAgo, rANIjI !' 'dAsI !' rANIe kodhamAM buma pADI. 'jA, senApati mahAyazane bolAva." 'rANIjI ! senApati mahAyaza baMdhanamAM che. e hare phare che, paNa amAruM baMdhana svIkArIne, ame pahelAM jIbhathI bAMdhIe chIe, pachI 2juthI. strI sivAya sarva koIne rAjamahelamAM pravezanI baMdhI che." ema ke ?" 'hA rANIjI, paNa tame pUrI vAta sAMbhaLazo, to zAMta thaI jazo. kSatriyANIne patinuM mRtyu kaMI navIna nathI. kSatriya to sadA satanI khAtara mastaka hoDamAM mUkIne na mAnI zakAya tevI vAta | li
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ beThelo hoya che. mAruM sAMbhaLI lo, mahArAja kaMsane haNanArA gokaLI nathI, kSatriya che !' rAjA samudravijaya bolyA. koI gupta rahasya kholatA hoya tevI temanI vANI hatI. 'huM e mAnavA taiyAra nathI.' rANI bolI. "jo zAMtithI sAMbhaLazo, to jarUra mAnazo. pitAjI jUThuM na bole. emane nIma che.' eka sAta-ATha varSanA bALake vacce kahyuM. 'koNa, nema ?' rANI jIvayazA e bALaka sAme joIne bolI, 'are ne! tuM to rAjakumAra che. mA mULo ane bApa gAjara jevA A gokaLIomAM kyAM bhaLyo ? rAja karavuM che ke Dhora cAravAM che ?' 'e mArA bhAIo che. mahA baLavAna ne suzIla che. premanI mUrti che. A kRSNa devakImAnA dIkarA che. rANImA ! saMsArano e niyama to acaLa che; jevuM karIe tevuM pAmIe, vAvIe tevuM laNIe.' nAnA tejasvI kumAra neme kahyuM. A badhA saMvAda vakhate mathurApati kaMsane haNanAra be kizora kRSNa ane balarAma sAva zAMta UbhA hatA. emanA mukha para vinaya hato; AMkhomAM viveka hato. koI ema na mAnI zake ke dezavikhyAta cAlura ne muSTika mallone haNanAra, pratApI kaMsadevanA prANa lenAra A be kizoro hoI zake ! moM para hajI jANe mAtAnuM dUdha soDhAtuM hatuM ! 'zuM A gokaLI mArI naNaMda devakInA putro che ?' rANI jIvayazAe kumAra nemanA zabdo para vicAra karatAM kahyuM. A rAjA samudravijayano putra nema hato. e rANIne ghaNo priya hato. enI moTI moTI bhAvavAhI AMkho, kAlA kAlA bola, dareka vAtamAM cokhkhuMcaTa darzana e badhuM bahu AkarSaka hatuM. enI vAtathI jIvayazA kaMIka vicAramAM paDI gaI. eka jyotiSIe kahelA bola ene yAda AvyA, eNe bhAkhyuM hatuM ke devakIno putra kRSNa kaMsadevane saMhAraze ! haTTa ! vahemamAM mAne e jarAsaMdha jevA samartha bApanI beTI na kahevAya ! hajAra hajAra jyotiSIo roja jenA caraNamAM ALoTe che, ane je bhalabhalI rekhamAM mekha mArI zake che e bApanI huM beTI ! vaLI rANI vicAramAM paDI, paNa devakI to jelamAM hatI, ane enA saMtAnanI janma thatAM ja hatyA karI nAkhavAmAM AvatI hatI, pachI A kyAMthI TapakI paDyA? 'rANIjI, saMdehamAM na paDo. AkhI kathA jANazo, eTale tame pote kabUla karazo.' rAjA samudravijaye kahyuM. kaho mane.' 12 - premAvatAra 'TUMkANamAM ja kahuM, kAraNa ke mahArAja kaMsadevanI uttarakriyA karavAnI hajI bAkI che.' rAjA samudravijaye kahyuM. 'uttarakriyAnI ciMtA na karazo, kAraNa ke mahArAjanA maDadAnI sAthe ene mAranAranI uttarakriyA paNa thaze, bUDyA para be vAMsa vadhu. moDA bheguM moDuM. paNa tamArI vAta karo. huM sAMbhaLavA utsuka chuM.' 'rANIjI ! kaMsadevanA julama to tame jANo cho. julamagArano AtmA svayaM Darato hoya che. e bIka enI pAse bIjAM pApo karAve che. vasudeva ane devakI para keTalo prema hato mahArAjane ! emanA lagnarathanA sArathi pote banelA. rAjakAraNI puruSo koIno prema joI zakatA nathI. ramata ramAIne jyotiSIoe kAnamAM jhera bharyuM, ane rAjana bahena-banevInA olyA bhavanA verI banI gayA.' 'zuM koI potAnA khUnIne prema kare ?' rANIe vacce kahyuM ne pachI pUchyuM, 'paNa tame A bALakane kArAgAranI bahAra kevI rIte laI gayA ?' jyAre vAdaLa khUba kALuM thAya che, tyAre ja emAMthI dhoLuM pANI TapakI paDe che. mahArAja kaMsadevanA priya yAdavoe ja devakI rANInA A bALakane bahAra laI javAmAM madada karI, nirdoSa ne bhoLA gAmaDiyA gopa lokoe emane jALavavAmAM madada karI. ame ghaNAM rAjyomAM A mATe pharyA hatA, paNa tamArA pitA ane patinA tApathI tamAma rAjAo dhrUjatA hatA, mUche lIMbu laTakAvIne pharanArA kSatriyo je kAma karatAM dhrUjI hAlyAM, e kAma A bhoLA gAmaDiyA karI zakyA. saMsArano pahelo zUravIra naMdagopa ane saMsAranI sAcI mAtA yazodA! samarpaNa to gopalokonuM bAkI badhI vAto !' 'hA rAma ! hA kRSNa !' sabhAmaMDapanA khUNe AvIne UbhelA strIvRMdamAMthI eka strI bahAvarI banI AgaLa doDI AvI, ne baMne kizorone bheTI paDI. 'huM tamArI mA chuM.' 'koNa, devakImA ?' kRSNe kahyuM. 'hA, huM devakI ! tamArI mAtA ! beTA, tamArI ciMtA karatI huM to aDadhI thaI gaI !' devakI pAgalanI jema bolatI hatI. 'devakI ! pAgala na thA. svastha thaI jA. e ApaNA putro che. ApaNAmAMthI pedA thayA che. paNa ApaNA nathI. jagata mArthathI bhAra utAravA e janmyA che. e vinA AvuM na bane ! ene bacAvavA mATe keTakeTalAno moMmAgyo sadhiyAro maLyo hato !' vasudeve AgaLa AvIne kahyuM. Aja sudhI A bALakonAM vRttAMtathI vasudeve patnIne ajANa rAkhI hatI. na mAnI zakAya tevI vAta - 13
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ ATha-ATha saMtAne niHsaMtAna devakInI hRdayavyathA dAruNa hatI ! e netra dvArA putramukhanuM amI pItI UbhI rahI ! 'mArA vaphAdAra yAdava yoddhAoe tamane madada karI ?' jyAre koI vAtanI ati thAya che, tyAre ApaNA dehanuM aMga paNa ApaNo saMga choDI de che ! pagane kahIe cAla, ane e cAlatA nathI. hAthane kahIe kAma kara. ane e kAma karatA nathI.' rAjA samudravijaya tattvavettAnI mAphaka vAta karatA hatA. yAdavo phUTyA, kAraNa ke emane rAjakAjamAM svArtha hato. paNa A gopaloko to prajAjano hatA ane sukhacenathI jIvatA hatA, teoe potAnA svAmIno Avo droha zA arthe karyo ?' rANI jIvayazAe AgaLa prazna karyo. 'rANI ! kaMsadevanA A rAjamAM bhalAne sukha nahotuM; nirdoSane nyAya nahoto. amArI gAyo rAjapuruSonA bhojanamAM vaparAtI. amArAM bALakono bhakSa karavA pUtanA rAkSasI jevI rAkSasIo AvatI. enAM viSa pAyelAM pakva AmraphaLa jevA stanothI lobhAI bALako AkarSAtAM, ne jevAM dhAvatAM ke tarata motane bheTI paDatAM ! A kevo julama ! chatAM tame ene sukhacena kaho cho ?' goparAja naMde AgaLa AvIne kahyuM. enI jabAnamAM satyanuM bhAre teja hatuM. naMdagopa jovA jevo puruSa hato. enI juvAnI chellA uMbare hatI, paNa enuM teja enA moM para damakyA karatuM ! joyA ja karIe, chatAM mana na bharAya evo phUTaDo e naMdagopa hato. 'ane rANIjI ! ariSTa sAMDhanI vAta tame jANatAM nahi ho. amArI gAyonA garbha eNe pADI nAkhyA. keTalIka gAryA to yamazaraNa thaI. bhaluM thajo A rAma-kRSNanuM ke emaNe AvIne bhalAbhoLA gopa lokone hiMmatavAna banAvyA. emaNe kahyuM ke sApa bhale DaMkha na de, paNa jo e phUMphADo na rAkhe to AkhuM jagata ene ramakaDuM mAnI enA hAlahavAla karI nAkhe. gau tamAruM dhana. gaucara tamArI jAgIra. gAmanA keDA govAlaNIo mATe abhaya karavA ghaTe. bALa nAno paNa vAta enI moTI moTI !' goparAja naMdanI patnI yazodA AgaLa AvIne bolI. madhapUDAnI banelI hoya evI e govAlaNa hatI. hoMze hoMze peTe avatAra dharavAnuM mana thAya evI enI dehayaSTi hatI. jIvayazA rANIne potAnA sauMdaryanuM abhimAna hatuM, paNa yazodAne jotAM enuM sauMdarya abhimAna gaLI gayuM! kevI nItarelI cAMdanInI dhAramAMthI banelI strI ! jotAM ja mana zAMta thaI jAya ! 'zuM A chokarAoe tamane hiMmata ApI ?' jIvayazAe tucchakAra sAthe prazna 14 D premAvatAra ryo. 'gopaloko pAse pahADa jevuM Dila to hatuM, paNa dila nahotuM; e dila hatuM to dilamAM marI phITavAnuM daivata nahotuM. e A kizoroe zIkhavyuM. kevAM premALa bALako ! rANI, jarA AgaLa vadhIne emane heta to karI juo, tamArI sUkI chAtImAM vAtsalyanuM sarovara na phUlase to mane kahejo.' goparANI yazodA bhAvAvezamAM hatAM. 'cUpa rahe govAlaNI !' jIvayazA rANIno pitto phATyo, 'eka rAjarANI sAthe gamAranI jema game tema bole che ?' 'mAmI ! have sAcAM rANI to A yazodArANI, ane tame badhI rANIo emane ghera bharazo pANI !' atyAra sudhI cUpa rahelA kizora kRSNe kahyuM. e bALaka hato, paNa enA avAjamAM bhalabhalAne AkarSita kare evo prabhAva hato. 'koNa tArI mAmI ? mUrakhA !' jIvayazAe nAgaNanI jema phutkAra karyo. 'tame ja to. devakI mArI mA; vasudeva mArA pitA; kaMsadeva mArA mAmA; to tame mArAM mAmI nahi ?' nAnakaDo kRSNa vAMsaLInA jevA svare bolato hato. mAmAnuM khUna karanAra ane mAmIne raMDApo ApanAra AkhA jagamAM Adarza bhANeja tuM ja bhaLyo ! vAha re bhANeja !' 'mAmI ! kartavyanAM keTalAMka kAma sagAnAM sagapaNa bhUlIne karavAnAM hoya che, mamatAne mArIne AcaravAnAM hoya che. meM mArA mAmAne hayA nathI, meM khUnI ane prajAnI strIone roja raMDApo ApanAra atyAcArIne haNyo che !' kRSNanA zabdomAM mITho zaMkhanAda hato. 'atyAcArI ! jarA jIbha saMbhALIne bola, gamAra chokarA !' 'rANIjI ! rAma, kRSNa ne nema - traNe nAnAM bALako che, ema mAnI tuMkAro na karatAM. atyAre AryAvarta kevI hIna dazAmAM che ? pRthvIrUpI gAya A madAMdha sAMDhothI trAhimAm trAhimAm pokArI rahI che. A govALiyAo pRthvIrUpI gAyane bacAvaze. A duHkhI dharaNIne tAravA A bAlikazoro AvyA che. mArA jevo vRddha paNa emanuM apamAna karI zakato nathI. ane tame...' rAjA samudravijaye jarAka AgaLa vadhIne kahyuM. e prauDha puruSa svayaM dharmamUrti jevo zobhato hato. 'pharI kahuM chuM, re gamAra chokarAo ! A vizvAsaghAtI yAdavo ene bhUkhaDI bArasa gopalokonA sAthathI tame Aje je apakRtya karyuM che, teno tamAre pUrepUro javAba Apavo paDaze. mArA pitA, AryAvartanA cakravartI mahArAja jarAsaMdhane khabara paDe eTalI ja vAra che. eka ekane avaLI ghANIe ghAlIne tela kADhaze.' rANI potAnuM teja dAkhavI rahI, bhaya batAvI rahI. na mAnI zakAya tevI vAta - 15
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'to ApanA pUjya patinA aMtima saMskAra karIne Apa sidhAvo ApanA pUjya pitAnI pAse ! bhale e amane zULIe caDAvI de !' rAjA samudravijaye mIThA zabdomAM kahyuM. emAM khullo paDakAra hato. jAo, kArAgAra mAMthI vRddha rAjavI ugrasenane bolAvI lAvo.' kumAra kRSNa have vAtano dora hAthamAM lIdho. "khabaradAra, koI e bUDhAne bahAra lAvyA cho to ! huM jIvatI jaLo jevI tamAruM lohI pI jaIza, yAda rAkho, huM kALI nAgaNa chuM " jIvayazA krodhamAM bolI rahI. 'mArA bahAdura gopaloko to nAganI vacce vasavArA che. game tevA jherI sApane e gAyanAM dUdha pAya che. yamunAnA jharAnA kAlIya nAgane pUchI Avo. mAmI! nAgaNa thavuM saheluM che, paNa have jyAM tyAM jhera okavA durlabha che.' kumAra kRNe kahyuM. gopasainiko rAjA ugrasenane laI AvavA cAlyA. A bALako temane mana bALako nahotA, paNa atyAcArIne damavA AvelA koI kArtikeyanA avatAra lAgatA hato. thoDI vAramAM kArAgAramAMthI rAjA ugrasenane choDAvIne gopasainiko pAchA AvatA dekhAyA. e vRddha rAjavInI AMkhonAM teja e kAMtavAsamAM ochAM thayAM hatAM, ne paDachaMda dehane nAnI koTaDImAM satata pUrI rAkhavAthI keDa vaLI gaI hatI. vRddha rAjavI mRtyunI rAha joto jIvato hato, tyAM eNe daravAjA khUlatA joyA. mathurAnA sainikone nahi, paNa gokuLa-vRMdAvananA majabUta gopalokone AvelA joIne vRddha rAjavIne navA kAvatarAnI gaMdha AvI, putra kaMsa ghaNI vAra kaheto ke temane kALInAganA dharAmAM nAkhavA jevA che. zuM Aja e kAma eNe A govALiyAone bhaLAvyuM ! rAjA ugrasene kahyuM, 'mane Ama kamote kAM mAro ?" gopaloko bolyA, 'Apane kamote mAranAranuM to mota thaI gayuM !' | 'zuM kaMsa marI gayo ? zuM pRthvIrUpI gAya e sAMDhanA julamathI chUTI ? zuM tame A sAcuM kaho cho ke muja abhAgiyA vRddhanI mazkarI karo cho ?* vRddha rAjA ugrasena ghaDIbhara zaMkAmAM paDI gayo. gopalokoe TUMkamAM badhI vAta kahI. rAjA ugrasena tarata bahAra nIkaLyA. paNa cAlavAnuM bhUlI gayelA pagoe Thokara khAdhI. thoDI vAre jAtane saMbhALIne rAjA AgaLa vadhyo. 16 n premAvatAra mathurAnA rAjabhavanamAM e pahoMcyo tyAre tyAMno badho hAla joI AzcaryamAM paDI gayo. e bolyo, "Akhare jhAjhI kIDIo nAgane khAI gaI, re ! saMsAramAM koI pitA AvA putrane janma na Apazo ? re rANI ! tame ahIM cho ? kaMsanuM ekeya odhAna to bharyuM nathIne ! nakhkhoda vAMchuM chuM ApaNuM. jaDamULathI baLI jajo ApaNI kuLavela.' 'kevo naphphaTa Doso !' rANI jIvayazAe DosAne phiTakAra Apyo ne kahyuM, 'rAjA samudravijaya ! have huM jAuM chuM. cakravartI mahArAja jarAsaMdha AvIne tamArA sahunI sAthe mArA patinA aMtima saMskAra karaze !' 'rANImA ! ATalI mArI vAta yAda rAkhajo. veranuM osaDa prIta che. dehamAMthI roga gayo, to rAcavA jevuM che; zoka karavAno nathI. tamArA aMtarane tame pUcho to mathurApatinI vahemI ane bhIru prakRti tarapha tamane ya roSa hato, ema e cokhuM kaheze.' rAjA samudravijayanA putra name kahyuM , 'tama mArA duzmano cho - nAnA ke moTA badhAya !"ne jIvayazA pAchI pharI gaI. e cAlatI nahotI. doDatI hatI. enA komaLa pagonI Aje kasoTI hatI. | 'rANImAmI !' kumAra kRpo mIThA zabdomAM kahyuM, 'mahArAja ugrasenano rAjyAbhiSeka to jotAM jAo. tamArA pitAne pUratA samAcAra ApI zakAze.' 'ane zuM enA patinA zabanA saMskAra karavA e nahIM rokAya ?" rAjA agrasene AzcaryapUrvaka pUchavuM. 're DosA ! mANasa maDaduM thAya pachI zuM pati ke zuM pitA ! e to have maDaduM. ene maDaduM banAvanAranAM maDadAMnI sAthe e khAkha thaze. yAda rAkho !' ne mahArANI rAjabhavananI bahAra nIkaLI gaI. 'kharekhara, vAgha karatAM vAghaNanI lohataramAM jabarI hoya che,' rAjA ugrasene kahyuM ne sabhAjano sAme joIne bolyA, 'cAlo, mahArAja kaMsadevanI yogya aMtimakriyA karIe." A zabdo bolatAM vRddha rAjavInA baLelA haiyAmAMthI be TIpAM AMkha vATe sarI gayAM. Akhare mamatA. na mAnI zakAya tevI vAta 17
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ cakravartI rAjA jarAsaMdha anaMta bhUmaMDaLa ane akhaMDa bhAratano ekamAtra cakravartI rAjA jarAsaMdha saptabhUmi prAsAdanA gavAkSAmAM besIne dUra dUra sudhI nIrakhI rahyo hato. Ama to e pote magadhano svAmI hato, paNa enI hAka AkhI pRthvI para vAgatI hatI. Aje AkhA bhAratavarSamAM rAjA jarAsaMdhanI sAme UMcA avAje bolI zake tevo koI mAjaNyo rAjavI nahoto. magadhanI rAjadhAnI girivraja mAM hatI. pahADoe racelI enI kudaratI killebaMdhImAM zatrunA paMkhIne paNa praveza pAmavo muzkela hato. kahevAtuM ke rAjA jarAsaMdhanI gaja zALAnA hAthIonA citkArathI daza digUpALanA hAthIo paNa UbhI pUMchaDIe bhAgI chUTayo che ! savArano bAlaravi dhIre dhIre potAno pratApa pRthvI para vistArI rahyo hato, ne gaMgA nadInA nirmaLa nIramAM potAnI tejakiraNAvalione ramADI rahyo hato. nadInA nIramAM rAja hAthIo krIDA karI rahyA hatA ane saritAkAMThAnI retI para magadhanA jagavikhyAta seniko mallakustIno AnaMda meLavI rahyA hatA. magadhapati moTI moTI mUcho para hAtha pheravatAM vicArI rahyA hatA ke A jarAsaMdhanuM nAma saMbhALI kayA rAjAne juvAnImAM jarA prApta thatI nathI ? jarAsaMdhano pratApa to A UgatA ravi karatAMya vizeSa ! jarAsaMdhanI ANa pRthvI para ! pRthvIne meM lAMbe gALe sanAtha karI. pRthvIno bIjo koI svAmI nahi. je koI hoya te jarAsaMdhano sevaka, sAmaMta ke khaMDiyo rAjA ! ane pharI rAjA jarAsaMdhe potAnI mUchonA AMkaDAne vaLa Apyo. jonArane e AMkaDAmAM vIMchInA DaMkhamAM rahela kAtila jhera karatAMya bhayaMkara jheranI kalpanA AvI jatI ! jyAM potAnA rathanuM paiDuM phare tyAMnI pRthvIne cakravartI sanAtha kare ! e pRthvIno nAtha bIjo na thaI zake, na hoI zake - bhale pRthvInA dAsa game teTalA hoya ! kSatriyomAM cakravartIpadano vicAra navo hato. brAhmaNa yoddhA parazurAme jyAre kSatriya kuLonuM lagabhaga nikaMdana kADhavA jevuM karyuM, ane jyAre kSatriyone potAnA AMtarakalahanuM aniSTa khyAlamAM AvyuM tyAre ekatA athavA ekanI AjJAdhInatAnuM mahatta teone samajAyuM ! sarvanAzamAMthI zeSa rahela kSatriya rAjAo ekatra thayA. teoe potAnAmAMthI parAkramI ane pratibhAzALI puruSane potAno netA TharAvyo, enA rathanuM cakra jyAM jyAM phare tyAM tyAM tenI sattA cAle ! Ama netAnA rUpamAMthI cakravartIpadanI kalpanAno janma thayo. cakravartInI ekamAtra pharaja e ke kSatriya sivAyano koI brAhmaNAdi potAnuM jora jamAvI pRthvI yA svarganA rAjyamAM dakhala na kare ! rAjA to kSatriya ja thaI zake, A mAnyatA ahIM dRDhamULa thaI. thoDo vakhata to cakravartIpada brAhmaNAdinI sattAonA niyamanamAM vaparAyuM, paNa pachI khuda kSatriyomAM ja kSatriyo para sattA jamAvavAno abhilASa pedA thayo. ane AtmarakSaNa mATenuM pada AtmabhakSaNa karanAruM banI gayuM. dareka samartha rAjAnA cittamAM pote cakravartI thavuM ane bIjAone potAnA tAbAmAM rAkhavA, khaMDiyA banAvavA evI prabaLa mahattvAkAMkSA jAgI ! magadharAja jarAsaMdha eno nAdara namUno hato. eNe nAnA-moTA, sArA ke ucchaMkhala aneka rAjAone vaza karyA hatA, ane jeo vaza thayA nahotA teone keda karIne kArAgAramAM dhakelI dIdhA hatA. kArAgAramAM AvA rAja kedIo mATe ghaNAM moTAM kASThapiMjara hatAM. keTalAka rAjAo to bicArA varSothI emAM purAyelA hatA. rAjA jarAsaMdhe eka vAra dhamakI paNa ApI hatI ke amuka varSane aMte rudrayAga karavAmAM Avaze, ane emAM A badhA rAjAono narabali apAze. kedI rAjAo A vAta sAMbhaLI bicArA aDadhA thaI gayA hatA; ne roja roja A atyAcArIno vinAza karavA bhagavAnane avatAra levA vinaMtI karatA hatA. paNa bhagavAnanA kAna hamaNAM baherA thayA lAgatA hatA. rAjA jarAsaMdhanA vinAza mATe e roja jema jema prArthanA karatA tema tema e rAjAnuM baLa dinapratidina vadhatuM jatuM hatuM ! jarAsaMdhane mATe kahevAtuM ke ene be mAtA hatI. eka mAtAnA aMgethI aDadhuM cakravartI rAjA jarAsaMdha 19
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMga ane bIjI mAtAnA aMgamAMthI bIjuM aDadhuM aMga ema aDadho aDadho e janmyo hato. A rAjavIne potAnA udaramAM rAkhavAnI koI eka mAtAnI tAkAta nahotI. vaLI kahe che ke jarA nAmanI AsurI zakti A rAjakuLanI sevAmAM sadA hAjara rahetI. e jarAe rAjAnAM baMne aMgone sAMdhIne eka karyo, tyArathI ja e jarAsaMdha kahevAyo. jarAsaMdhanuM sAcuM baLa e pote hato, paNa enA karatAM enA be maMtrIo vizeSa hatI. eka maMtrInuM nAma hatuM haMsa. bIjA maMtrInuM nAma hatuM DiMbhaka, sAma, dAma, daMDa ne bheda - A cAre vidyAmAM A be bhAIo kuzaLa hatA. baMne bhAIo karU Saka nAmanA dezanA rAjA hatA. baMnene varadAna hatuM ke e zastrathI mare nahi, baMneno paraspara prema paNa evo hato ke eka vinA bIjo prANa dhAraNa kare nahi! A be maMtrIo jarAsaMdhanA be bAhu samAna hatA, ane jarAsaMdhane eno moTo garva hato. A uparAMta ja rAsaMdhanI apratihata yuddha zaktino marma enA senApati zizupALamAM chupAyelo hato. zizupALa e kALano samartha yoddho hato. e cedi dezano rAjA hato, yaduvaMzI hato, kRSNa-balarAmanI phoIno dIkaro thato hato. pUrve hiraNyakazipu nAmano eka mahAna baLavAna rAjA thaI gayo. eNe saMsAranA tamAma rAjAone harAvIne potAnA rAjamAM ghaMTIe besADyA hatA, ne daLaNAM daLAvyAM hatAM. kahevAtuM ke hiraNyakazipunAM baLa, parAkrama ane garva laIne zizupALa jamyo che. AvA viziSTa mANasonA janma mATe jAtajAtanI vAto joDAya che. kahevAya che ke zizupALa jamyo tyAre tene traNa AMkho ane cAra hAtha hatA. ane janmatAMnI sAthe gardabhanA jevo bhayaMkara sUra eNe kAco hato. A sUrathI e samaye badhA bhayabhIta thaI gayA hatA, ane tene pheMkI devAnI taiyArI karatA hatA, tyAM eka vidvAne enA graho joIne kahyuM : "A bALaka zrImAna ane baLavAna thaze.' A zizupALa rAjAne vidarbhanA rAjAe potAnI putrI rUkSmaNi ApavAnuM vacana ApyuM hatuM. kahevAtuM ke samagra pRthvIne jItavA mATe rAjA jarAsaMdha, senApati zizupAla ane mahAmaMtrI haMsa ne Dibhaka e cAra jaNA pUratA hatA. 20 premAvatAra Avo mahAna cakravartI rAjA jarAsaMdha Aja savArathI ja khuzamijAja hato. Aje eno janmadivasa hato ne e prasaMge hAjara thaI dhanyavAda ApavA dUradUranA rAjAo pATanagarInA pAdaramAM zibiro racIne rahyA hatA. e zibiro para judI judI jAtanI ne judI judI bhAtanI dhajAo pharapharatI hatI. cakravartI rAjA thoDIvAra e dhajAone nihALI rahyA : kaI dhajAnA cihnathI aMkti kyAM kyAM rAjyo AvyAM hatAM, teno nakazo mAnasapaTa para e gherI rahyo. e rAjyano rAjA koNa che, ene saMbhArI rahyA. sAmAnya rIte potAnA caraNAraviMdanI sevAmAM nAnapa samaje evuM rAja bhAratavarSamAM e kALe koI nahotuM ! mahArAja jarAsaMdhanI najara pATanagarInA pUrvabhAga parathI jarA vaLAMka laI gaI. tyAM moTAM moTAM makAnomAMthI gUMcaLAM vaLato dhumADo bahAra nIkaLato hato. e pAkazALAnAM makAno hatAM. janmadivasanA mahAbhoja nimitte emAM navIna prakAranAM khAdya ane peya taiyAra thaI rahyAM hatAM. khAdya mATe to magadhanA zikArakhAtAe jaMgalonAM jaMgalo pheMdI nAkhyAM hatAM; ne pazuono ane paMkhIono bhayaMkara saMhAra karyo hato. atithi koI paNa pazunA mAMsanI vAnI mAge ke koI paMkhInA mAMsanI rAba mAge to te tarata hAjara karavAmAM Ave tevo prabaMdha pAkazALAmAM karavAmAM Avyo hato. rAjAono yuddha pachIno zokha magha ane mAnunIno hato athavA ema kahIe ke magha ane mAnunI pachIno zokha yuddha hato. madya ane mAnunI jANe ekabIjAnA paryAyavAcI hatAM. baMnethI kepha jAmato. eka madyanA pyAlA je TalI ja saraLatAthI ahIM mAnunI maLatI, malaya, keka, madra, aMga, kaliMga, asama jevA pradezonAM nArIrUpono ahIM saMgraha hato. ekane juo ane ekane bhUlo evAM e rUpa hatAM. lagabhaga tamAma rAjAo AvyA hatA. badhAthI pATanagarI paripUrNa hatI; paNa jamAI ane dIkarI hajI sudhI AvyAM nahotAM ! mathurApatine sajoDe AvavAnA tArIdanA saMdezA kyAranA mokalAI gayA hatA. potAno saMdezo maLatAM eka paLa mATe paNa na thobhanArI vahAlasoI dIkarIe A vakhate ATalo vilaMba kAM karyo ? Aja baporanI rAjasabhAne zobhAvavA na jANe kyAM kyAMnA rAjA, mahArAjA, zreSThIo, sAmaMto bheTaze AvyA hatA. sahu mATe moja zokhanAM pUratAM sAdhano taiyAra rAkhyAM hatAM. sahu khAze, pIza, nRtya karaze, ne potAnAM jamAI-dIkarI ema ne ema raheze zuM ? cakravartI rAjA jarAsaMdha 21
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ nakkI kaMsadevano kaMI kacavATa haze. meM sAMbhaLyuM che ke ene manamAM cakravartI thavAnA koDa jAgyA che. ropha paNa evo rAkhe che. dAba paNa evo ja batAve che. sasarAnI nakala jamAI karavA nIkaLyo che ! paNa zuM kAgaDo haMsanI cAla cAlI zakaze? cakravartI rAjA jarA UMDo Utaryo : e manomana vicArI rahyo, 'potAnI najara mAtrathI aneka rAjAo para nAthapaNuM dAkhavI zake evI jIva zAne meM kaMsadevane varAvavAmAM DahApayaNa ja karyuM che. eka myAnamAM be talavAra na samAya ! baMne mahattvAkAMkSI hoya to emano khAnagI saMsAra sukhI na thAya. dhAryuM hatuM ke kaMsadeva dIkarIno tAbedAra banI raheze paNa hamaNAM kaMI mAMkaDane AMkho AvI saMbhaLAya che ! vAru ! vAru ! bhale ne e paNa thoDIka manamoja mANato. bAkI jyAre koI baLiyAnI sAthe bhekhaDe bharAze tyAre mAruM zaraNuM lIdhA vinA eno chUTako kyAM che ! ane e vakhata kAna pakaDIne huM enI sAna ThekANe lAvI daIza !' cakravartI rAjA mUchamAM hasyo. - raktavarNa sUryabiba teja nI pILAza pakaDI rahyuM hatuM. jANe e sUryabiMbamAMthI nIkaLIne ravirAjano sAta azvavALo ratha cAlyo Avato hoya tema, eka ratha Avato dekhAyo ! dhajA hajI spaSTa nahotI dekhAtI, paNa rathanI gati vegabharI hatI. nakkI kaMsadeva ja AvatA hovA joIe ! jarAsaMdha vicArI rahyo, are, AvA prasaMge to vahelAM AvavuM joIe. jamAI to dIkarAnI jagyAe kahevAya. rAja saMbaMdho to badhA svArthI ne khare vakhate khAra para lIMpaNa jevA hoya che ! gRhasthanA parivAra jevo rAjaparivAramAM prema kyAMthI saMbhave ? ahIM to loDhuM ja loDhAne kApe. haze, Akhare to e aMgano sago che, jarA moTAIno zokha thayo che, to bhale pUro karI le. rAtano bhUlyo savAre ghera Ave toya moDuM na kahevAya ! mahArAja jarAsaMdhane putrI para ghaNo snehabhAva hato. ne rAja kAjathI thAkelo bApa enI pAse aMtarano virAma zodhato. jIvayazA paNa buddhimAna hatI, catura hatI, pitAnA parAkramI dilane kema sAMtvana ApavuM te e jANatI hatI. jarAsaMdhe potAnA putra sahadevane kahevarAvyuM ke satvare sAmA jaIne kaMsadeva ane jIvayazAne laI Avo ! kaMsadevane emanI zibiramAM utArajo, jIvayazAne aMtaHpuramAM ANajo !! AjJAMtika sahadeva doDato sAme cAlyo. have to ratha para mathurAnA rAjAnI dhajA UDatI spaSTa dekhAtI hatI. mahArAja jarAsaMdha bAkI raheluM nityakarma karavA AvAsamAM cAlyA gayA, paNa hajI nityakarmathI e pUrA phArega na thayA tyAM dIkarI jIvaMyazAno rudanasvara saMbhaLAyo. kevo hRdayabhedaka svara ! 22 D premAvatAra jarAsaMdha badhuM aDadhe choDIne UDyo, sAme pagale dhasyo : "kAM 23 re chokarI !' pitAjI ! saMsAramAM sahu hase, paNa mAre bhAge to raDavAnuM ja rahyuM.' jIvayazA DUsakAM bharatI bolI. 'jarAsaMdha jevo pitA jIvato jAgato beTho hoya, toya dIkarI, tAre rovAnuM kAraNa ?* 'pitAjI ! divasa rahyo, paNa sUraja AthamI gayo." 'tArI vAta huM samajI zakato nathI. jIvayazA, satvare badhI vAta kahe. tane AMgaLI cIMdhanAranA hAtha kApuM, paga batAvanAranA paga kApuM.' pitAjI, huM vidhavA banI !' jIvayazAe kahyuM. "pitAjI, bahena anAtha banI ' bhAI sahadeve kahyuM. khabaradAra mane koIe anAtha kahI che to ' jIvayazAe bhAIne bolato rokIne kahyuM, 'mAro pati gujarI gayo che, paNa AkhI pRthvIne sanAtha karanAro mAro pitA hajI jIve che. jemane jAkAro ApanAro pitA jIvato che tyAM sudhI huM anAtha nathI: paNa pitAjI ! chokarAM chAza pI gayAM. kSatriyane to mota DagalA heTha hoya, paNa A to mAMkaDAM madArIne ramADI gayAM !' kharo madArI jIvato che, tyAM sudhI ciMtA nathI. kaMsadevane AMgaLI paNa aDADanAranI strIone huM vidhavA banAvIne ja jaMpIza. bola beTI, badhI vAta mane savistara kahe.' jarAsaMdhanA avAja mAM bhayaMkaratA bharI hatI. prAsAdanA aMtarabhAgamAM ramatAM pArevAM A avAja thI phaphaDI UThyAM, ne keTalAMka to niccetana thaIne bhUmi para DhaLI paDyAM. jIvayazAe badhI vAta TUMkAmAM kahI ane pachI bolI : govALiyAnA chokarA gAyo cAratA cAratA rAjA thaI beThA che ! gopasenA bhalabhalA kSatriyone tharatharAvI gaI che. pitAjI ! kaliyuga Avyo hoya ema lAge 'kaliyuga ! jarAsaMdhanA beThAM kaliyuga Ave ? asaMbhava dIkarI ! e govALiyAone hamaNAM ja pakaDI maMgAvuM chuM; ne avaLI ghANIe ghAlI emanuM tela kADhuM chuM. beTI, zAMta thA ane tArA pitAno prabhAva jo !' rAjA jarAsaMdha ATaluM bolIne bahAra nIkaLI gayo. thoDI vAramAM AkhuM pATanagara raNarzIgAnA nAdathI gAjI rahyuM. rAjA jarAsaMdhano janmadina yuddhadinamAM pheravAI gayo ! cakravartI rAjA jarAsaMdha 23
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 jJAnataMtunAM yuddha mathurAmAM thayelI rAjahatyA pachI koI mANasa nirAMte UMghato nahoto. sahu koInuM haiyuM daLAtuM hatuM, sahuno jIva bhAre hato. divasa keme khUTato nahi, rAta to veraNa banI jatI. rAjavaMzanuM rakta bhAre hoya che. ane e reDAyA pachI aneka prakAranAM aniSTanI zaMkAo mAnavInA dilamAM ghammaravaloNAM pherave che ! mathurAnI gAdI para kaMsadevanA kedI pitA ugrasena birAjatA hatA, ane atyAcArI kaMsa nAmazeSa thatAMnI sAthe eno pratApa paNa nAmazeSa thayo hato. A rAjakrAMti mATe be vastu khapamAM AvI hatI : eka, kaMsadevanA julamathI kaMTALelI prajA ane bIjI, gokuLa-vRMdAvananA gAyo cAratA govALomAMthI banelI goparsanA ! kRSNa ane balarAmanA AdhipatyamAM rahIne eNe cakravartInI senAne chAjatuM kauzala ane parAkrama dAkhavyAM hatAM. kAma paripUrNa thayuM hatuM. khapa pUratI gopasenA mathurAmAM rahI hatI ane bIjI gokuLa vRMdAvanamAM pAchI pharI rahI hatI. gopasenAne mathurA bhAvatuM nahotuM. jamanAjInAM e ataLa zItaLa jaLa tyAM nahotAM, jemAM nAhIne teo zrama nivAre ! e kadaMba vRkSanI ghaTAo tyAM nahotI, je ghaTAmAM nara vAnaranI sAthe rame, ThekaDA mAre ne AMkhamiaulI kare. ne sahuthI vadhu to bAlavinA zILA prakAzamAM nartana karatI ne vanamAM caravA jatI ne saMdhyAnA raMgamAM vatsanI ciMtAmAM utAvaLI ucharaMge pAchI pharatI dhenuo tyAM nahotI. ne e dhenuthI paNa vadhu salUNI evI gopAMganAo tyAM nahotI. teo mAnatA ke saMsAranA sarva Asavo, peryA, AsvAdo kudarate nara-nAranAM dehamAM sabhara bharyAM che. hIrA, motI, mahela, siMhAsana, miSTAnna ke vaibhava e sarva e benA samatvanI pAse nirarthaka hatAM. A gopAMganAo nirdoSa zRMgArano avatAra hatI. rasikAone choDIne rasano AsvAda mANavo, e tyAM sahaja AnaMda manAto. e vakhate rasavibhora gopikAnI dehamUrti nihALavI aneka janmanAM puNyanuM phaLa lekhAtuM. A gokuLavRMdAvananAM vrajomAM roja divALI ne roga phAganA tahevAro UjavAtA. tyAMno mANasa IrSyA, ciMtA ke asUyA jANato nahoto; ane e kAlaMdInA kAlIya nAga jevAM bhUMDAM mAnato. cAra gopikAo catvare ke tribheTe maLI ne sAme eka rasiyo gopa maLyo, to enuM AvI banatuM ! ne e rIte cAra rasiyA ekaThA maLyA, ne sAme ekalI gopikA maLI, to joI lyo gammata ! gopikA ne gopa khuda kavitA ne khuda kaMTha hatAM, khuda sUra ne khuda nupura hatAM. ahIM gIta hatA RtunAM, raMganAM, mosamanAM ! ahIM gAna hatAM mahInI maTukInAM, payodharonAM, premanAM ne dANanAM ! paNa e badhAMmAM eka ajJAta saurabha bharI hatI; enI pAchaLa vyabhicAra jevI gaMdakInAM garanALAM nahotAM chalakAtAM ! jIvanane jIvavA jevuM mIThuM karanAra sarva sAmagrI gokuLa-vRMdAvananA vrajomAM mojUda hatI, eTale gopasenAno moTo bhAga rajA maLatAM mathurA choDI gayo hato. sainika banelA govALe jaIne bakhtara utArI nAkhyAM, eNe jaIne khaDaga khIMTIe laTakAvI dIdhuM. kALo kAmaLo khabhe nAkhyo. hAthamAM DAMga lIdhI ane gharaAMgaNAnI gAyane choDIne e nIkaLI paDyo, jamanAjInA kAMThA para vihAra karavA! gopAMganAo nAcavA AvI. vAnaro ramavA AvyA. mora TahukavA AvyA. premanI baMsI cheDAI gaI ! eka AkhI bAdazAhInA badalAmAM paNa gopaloko A jIvananI Apale karavA taiyAra nahotA. A majA pAse rAya paNa raMka lAgato, moTo bhUpa moTo bhikhArI bhAsato. jIvana jIvavA mATe che, moja mANavA mATe che, paraspara prema karavA mATe che - IrSyA karavA mATe ke jhaghaDavA mATe nathI ! gopasenAnA juvAno have mathurAnI rAjahatyA bhUlI javA mAgatA hatA. pRthvI para adharmano bhAra vadhI paDyo hato ane e Utaryo hato. pharaja hatI te pUrI thaI jJAnataMtunAM yuddhaD 25
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ hatI. potAnA pyArA zrIkRSNanA sAta sAta bhAIonA hatyArAnI e ja dazA thavI ghaTe ! pitRDheSIne AvuM ja pAritoSika maLavuM ghaTe, kAma pUruM thayuM hatuM; have mathurAmAM paDI rahevAnI kaMI jarUra ? ne mathurAnI domadoma sAhyabImAMthI baMta khotaravAnI eka saLI paNa lIdhA vinA A badhA gopa pAchA pharyA hatA. emanA nAnakaDA netA zrIkRSNanI e AjJA hatI, niSkAma karma enuM sUtra hatuM ! paNa jema IzAna khUNAnI vIja LImAM tophAnanI AgAhI beThI hoya che, ema sahunA haiyAnA eka khUNe ajJAta bhaya beTho hato ane te so kaMsadeva jevA eka rAjA jarAsaMdhano ! bhalabhalA marada jarAsaMdhanuM nAma sAMbhaLI medAna choDI cAlyA jatA. jama sAthe bAtha bhIDavI ane jarAsaMdha sAthe laDavuM baMne sarakhuM hatuM ! enA baLa-parAkramanI kaMI kaMI gAthAo gavAtI. sahu jANatuM hatuM ke nAga nAthI levAyo che, paNa hajI enI jheranI dADha nIkaLI zakI nathI ! jherI jhADavuM chedAI gayuM che paNa enAM jhera bharelAM mULiyAM haju sAbUta rahyAM che. A veravimocanano khela racAyo ke verabaMdhanano, e haju samajAtuM nahotuM! sahu potapotAnI rIte ciMtAmAM hatAM tyAre nirbheLa prItinA jIva nemanI akaLAmaNa sAva judI hatI ! prItinI pratiSThAnA rasiyA e jIvane A kalaha na rucato. enI nIlasamuMdara jevI UMDI atAga AMkho jonArane bhAsa thato ke e kaMIka juduM ja mAgI rahyo che. saMsAra to potAnA cAlu cIle dhodhanA vegathI vahI rahyo hato. nAnakaDA nemane e vaheNa vALavAM hatAM veranI vasuMdharA para nahi, prItinI dharA para ! emanA aMtaramAM pokAra UThato : 'mANasa je Talo pArakAnuM bhUMDuM karavAmAM rasa dharAve che, eTalo pArakAnA bhalA mATe rasa kAM na dharAve ?' philasUpha pitAno philasUpha putra kaMI ajaba gajaba vicAro sevato. pATa pRthvInI karI, rAja vasudhAnuM zA mATe na racavuM ? emAM amala AtmAno cAle. dAsatva daza indriyo kare, sajA saMtApane thAya, jela jaDatvane thAya. nAno nema koIka vAra AvI AvI avanavI kalpanAo kaheto tyAre enI mAtA zivAdevI doDIne bALakane khoLAmAM laI letAM ne kahetAM : | 'vatsa ! tuM kSatriya, A vicAro to saMnyAsI ke sAdhunA hoya, tenAthI tAre dUra rahevAnI jarUra che. saMgharSa e kSatriyano AtmA che. rAjanI, suMdarInI, suvarNanI saMprApti e tAro dhruvatAraka che !' 26 D premAvatAra temanA philasUpha pitA samudravijaya to pahelAM jeTalA nivRtta hatA, eTalA kaMsadevanI hatyA pachI pravRttimagna banI gayA hatA. mathurA pAse zaurIpuranA e rAjavI. Ama to potAnA vIrabaMdhu vasudevane mathurA mokalIne e saMtoSa anubhavatA hatA. vADa vinA velo na caDe ! ane vADe ja velAne AmaMtro ! bhAI vAsudeva kaMsadevanI bahena devakI sAthe lagnagraMthithI joDAya che; e samAcAre emanA hRdayamAM divALInA dIvA pragaTAvyA : paNa eka dahADo je samAcAra maLyA te samAcAre temane vyathita karI nAkhyA. rAjasevA to AkAzanI vIjaLI jevI che. Ama to abhrachAyA AkAzamAM e bhAre damAmadAra lAge che, bhUlelI abhisArikAone mArga paNa cIMdhe che, paNa eka vAra paNa nIce paDI to so varSanI sevAne dhULamAM meLavI nAkhe che ! keTalAya vinasaMtoSIone A prakArano saMbaMdha iSTa na lAgyo, rakhene potAnuM calaNa ochuM thaI jAya. sArA mANasoe paNa temAM sAtha Apyo. teoe mAnyuM ke A saMbaMdhathI kaMsadeva vadhu baLavAna banaze, ane tenA julamano ArovAro nahi rahe ! kharAba mANasone kaMsadeva sArA mANasono saMgAtha kare e gamatuM nahi, eTale sArAnarasA badhAe maLIne eka ajaba kAvataruM racyuM ! sAmAnya rIte koI rAjAne sAro rahevA detuM nathI. rAjakIya puruSoe vidyAvAna lokono sAtha lIdho, ne e lokoe potAnI vidyAno kasaba banAvyo, jJAnataMtunA yuddhamAM kaMsadevane nAkhI dIdho. vahemI kaMsadevanA manamAM ThasAvI dIdhuM ke jene tuM oTalo vakhANI rahyo che, e to sonAnI pALI (charI) che, ene bheTamAM khosAya peTamAM na ghalAya. amAruM jJAna evuM kahe che ke e bahena ane banevInA 2ja-vIryanuM phaLa tAro ghAta karaze. ghaNA baLavAna mANaso bahu vahemI hoya che. bIjAne mRtyunI bheTa karanAra pote mRtyuthI sadA Darato hoya che. rAjA kesa jhaTa A kAvatarAmAM keda thaI gayo, jJAnataMtunA yuddhano bhoga thaI gayo. je eka vAra bahenanA lagnarathano sArathi banyo hato, eNe ja UThIne potAnAM bahena-banevIne kArAgAramAM pUrI dIdhAM; Asana keda karyo ! ane vahemanA AvegamAM bhAna eTaluM bhUlyo ke bahena je bALakane janma Ape te bALakanI hatyA karavA lAgyo. vahemI mANasanA dilano koI bharoso nahi. jJAnataMtunA yuddhamAM yuddha dekhAya nahi, ne hatyA thaI jAya. sahuprathama juvAna baMdhu vasudevanI rakSA vicAravAnI hatI. rAjA kaMsadeva ema vicAre ke vasudevane ja haNI nAkhuM. vAMsa khatama thaze, vAMsaLI bajaze nahi. eka vAra vasudevane kArAgAramAMthI mukta karavAnuM kAvataruM yojyuM, paNa vadhu jJAnataMtunAM yuddha 1 27.
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ vicAratAM e yogya na lAgyuM. kaMsadevanI tAkAta evI hatI ke game tyAMthI e pakaDI pADe ne pachI to garadana ja mAre. vasudeva zarIranA phUTaDA hatA. taravAmAM nipuNa hatA. mallakustImAM to emano joTo nahoto. ravidyA to emanI ja kahevAtI. aneka yAdavone teoe mallavidyA zIkhavI hatI ane e rIte aneka yAdavo vasudevanA ziSyo hatA. teo avAranavAra vasudevanI mAgaNI karatA : ne krIDAMgaNa para ene dorI jatA. vasudevanA prayogo eTale vasudevanA ! badhAnI prazaMsAno e bhAgI banato. eno cAhakavarga vadhato jato hato. A prazaMsA kaMsadevane kaMI aniSTa karatAM vAratI, vaLI vahema to e hato ke keLa keLane saMhAre to ja pamare. eTale vasudeva karatAM devakIno bhaya vadhu hato. devakInAM saMtAna haNavAM, e nirNaya eNe lIdho hato. kaMsadeva vahemamAM paDyo, eTale vahemano vepAra karanAra tene vIMTI vaLyA. koI kaMI kahe, koI kaMI ! A mUMjhavaNamAM eNe ghaNAM na karavAnAM kAma karavA mAMDyAM ! rAjakIya julamo ne rAjakIya atyAcAro vadhI gayA. maMtrataMtravALA ne bhuvAjati mAna meLavavA lAgyA. rAjyamAM asaMtoSa hato, te have vadhyo. rAjA samudravijaye A takano lAbha lIdho : ne baMdobasta evo zithila karI nAkhyo ke vasudeva dhAre tyAre bahAra jA-Ava karI zakatA. rAjA samudravijayane khAtarI hatI ke devakIe khUba atyAcAra sahyA cheH enA kaNakaNamAM ArtanAda hoya : eno putra jarUra kaMsane haNe ! paNa bALakane bacAvatAM pahelAM enA rakSaNanI jogavAI karavI ghaTe. rAjA samudravijaya dareka rAjamAM pharI AvyA, rAjAone vinaMtIo karIne kahyuM, 'satanA belI thavuM kSatriyonI pharaja che.' rAjAo khAnagImAM kaMsadevanI ane enA zAsananI khUba niMdA karatA : paNa pragaTa rIte sAmano karavAnI taiyArI nahotI. teo kahetA ke kaMsadevane parAsta kare, kAma paripUrNa thatuM nathI. AgaLa eno sasaro jarAsaMdha che, bIjo jama che. rAjA samudravijaya pharatA pharatA naMdagopa pAse AvyA. kSatriyo je na karI zake, e gopaloko kema karI zake ? vAtamAM vAta nIkaLatAM rAjA samudravijaye vAta kahI ne naMda gope gopalokone ekaThA karyA. * itihAsamAM pATaNanI gAdI sthApavAmAM madada karanAra gopaloko hatA ane allAuddIna sAme hiMdupada pAdazAhI mATe laDanAra gujarAtI bharavADo hatA. 28 D_premAvatAra gopalokoe kahyuM : 'gAya ane pRthvI ApaNe mana samAna che. enA para atyAcAra gujarato hoya tyAre ApaNAthI zAMta besI na zakAya. ApaNe satanA belI thaIzuM. dadhIcinAM hADathI dAnavono nAza thayo, to devakInA garbhathI kaMsano jarUra nAza thaze. haMmezAM AvA kaparA kALa vakhate bhagavAna avatAra dhare che !' gopa loko thanaganI rahyA. gopAMganAo kaMI pAchaLa rahe : goparANI yazodAe kahyuM ke jarUra paDe to saMtAna sATe saMtAna ApIza : paNa devakIno bALa bacAvo. bIjI gopAMganAo bolI : 'laI Avo, amArA keDA abhaya karanArane! A rAjamAM gAya nirbhaya nathI, ema strI paNa nirbhaya nathI. ame e bALane mATe amAro dhAvatAM bALane AghAM haDaselI daIzuM. amArAM dUdha, amArI gAyonA dUdha-dahIM para eno savAyo haka !' rAjA samudravijaya gopa lokonA kathanathI utsAhamAM AvI gayA. re, sahAya mATe sAruM jaga hU~DhavuM, ne sahAya karanAra to paDakhAmAM ja paDyA che. rAjA samudravijaye mitra yAdavone badhI vAta vigatathI kahI. A vAte teono utsAha vadhArI mUkyo. aMdaroaMdara teoe kahyuM : 'zuM gokaLIo karatAM ApaNe gayA ?' sAgaranAM UMDAM jaLa nIce, kAlu mAchalI motI mUke che : ema kaMsadevanA prabaLa rAjazAsananI pratApI chAyA nIce eka kAvataruM goThavAyuM ne kAryanI kaDIo saMdhAI gaI. bahAdura vasudeve AmAM sahuthI moTo bhAra vahevAnuM nakkI karyuM. eNe kahyuM ke pakaDAIza to baMdhanamukta thaIza, nahi pakaDAuM to pharajamukta thaIza. kAryano samaya paNa kaparo goThavAyo. zrAvaNanI meghalI rAta. muzaLadhAra varasAda. jamanAjImAM be kAMThe pUra. pUra te kevAM ? hAthI taNAya ! A rAte cakaluMya na pharake! A rAte kArAgAra khUlyAM. zI rIte ne koNe kholyAM, e Aja sudhI ajANyuM rahyuM che. nAmakIrti mATe kAma karanArA e loko nahotA. vasudeva TopalAmAM bALakane laIne bahAra nIkaLyA. havA kahe mAruM kAma. megha kahe mAruM kAma ! nadI kahe mAruM kAma ! vasudeve kaccha bhIDyo. jIvanabhara mallavidyAnI ArAdhanA ane jIvanabhara AcarelI taravAnI krIDA Aje sArthaka karavAnI hatI ! sAgara jevI jamanA tarI vasudeva pele pAra pahoMcyA. naMdagopa kAMThe ja hatA. aMdhArA AbhamAM vIja camake ne pAchI alopa thaI jAya - ema A kAma thayuM ! jJAnataMtunAM yuddha 7 29
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariNAma lAMbA gALAnuM hatuM. dhIrajavAna sivAya tyAM koIno dhaDo thavAno nahoto. divaso vItI gayA. kaMsadevano bAhya pratApa vistarato gayo, eTale sudhI ke ene cakravartI thavAnAM svapna AvavA lAgyAM. kaMsadevano AMtarapratApa eTalo hIna thavA lAgyo ke eno aMgata koI na rahyo ! paNa cha kAna para gayelI vAta chAnI rahetI nathI. vasudeva zrAvaNanI eka megharI rAte taratanA janmelA bALakane laIne jamanA pAra karI gayA. e vAta karNopakarNa vahetI banI gaI. ane rAja kIya kAvatarAkhoroe kaDIo besADavA mAMDI. jamanA pAra vasudevano koNa mitra rahe che ? kSatriyo to ene UbhA rahevA na de, emane to kaMsadevano jabaro tApa lAge : tyAre gama vagaranA, gamAra gopa loko ja ene Azraya Ape ! eTale emaNe A badhI vAtone gUMthIne hAra karyo ne vahemI kaMsadevanA haiye padharAvyo. kahyuM, "gokuLa-vRMdAvanamAM tamAro zatru bALakanA rUpe beTho che.' cAlIsa varSanA kaMsadevano zatru cArathI cha varSano ! are, enAthI kaMsadevanI UMgha harAma thaI gaI ! eNe cAra-cha varSanA e chokarAne mAravA chokarAM mAranArI Doko pUtanAne mokalI ! allaDa vacherAne mokalyo ! khUnI ghoDAne mokalyo ! dhIre dhIre vAta evA rUpa para AvI ke jo gopalokone jIvana dhAraNa karavuM hoya to emaNe mathurAnA rAjAno trAsa miTAvavo joIe. chelle chelle to rAja taraphathI emanuM jIvana-dhana jevuM godhana paNa harAvA lAgyuM. bhAre karaverA paDavA lAgyA, ane ethIya bhAre trAsa vasulAtamAM paDavA lAgyo. lAkhano mANasa koDIno thaI javA lAgyo ! have to kaMsadevane koI haNanAra na hoya to haNanAra jAgavo joIe - loko jANe manomana icchI rahyA, prArthI rahyA ! vAta AgaLa vadhI. kaMsadevanI pUjA ane prazaMsAno atyAgraha thavA lAgyo : samartha e ! catura e ! pRthvIpAla e ! cakravartI bhUpAla e ! ane Akhare eno pApathI bharelo ghaDo eka kAMkarIthI naMdavAI gayo. gokuLano kanaiyo je sahelAIthI gopikAonI mahInI maTukI vIMdhato, e ja sahelAIthI eNe mathurAnA rAjavIne vIMdhyo ! bhANeje AtatAyI mAmAne saMhAryo ! A badhAmAM rAjA samudravijaye agragaNya bhAga lIdho hato. emano putra nAno nema kadI emanI sAthe to kadI ekalo A pradezamAM pharato. badhA ene cetavaNI ApatA ke hamaNAM rAjakhaTapaTa bhayaMkara che, rAjamahelamAM saMbhALIne javuM-AvavuM. paNa nAnakaDo nema svabhAvathI beparavA hato. e kaheto ke tame eka nAnAzA rAjyanI ciMtAmAM aDadhA thaI jAo cho, tyAre mArI kalpanAnA rAjyanuM varNana sAMbhaLIne to tame zvAsa paNa na laI zako ! loka namanI vAtane hasI kADhatuM. chokaro gaganavihArI che, koIka evI TIkA paNa karatuM. e nema mathurAnA rAjamahelamAM atyaMta prItipAtra thayo hato. vasudeva ne devakInA kaTorAmAM jheranA UbharA AvatA, tyAre nema prItinI vela banIne badhe vIMTaLAto pharato. keTalAka zaMkita rAjapuruSoe vasudevanA jAsUsa tarIke nemane oLakhAvyo, paNa kaMsa mAnI na zakyo. vaLI jenA para potAnI patnI jIvayazAno prItirasa DhoLAto hoya, enA para e game tevo hoya toya vAMkI najara karavI paNa zakya na hatI ! enuM ja kAraNa ke kaMsadevanI hatyA pachI, rANI jIvayazA pitRgRhe javA taiyAra thaI, tyAre eNe temanA bhAle cuMbana coDyuM ! bhAla paMpALato ne bolyo : 'UbhAM ro, rANI mAmI ! jarA jovA do, jyAM tame cUmI lIdhI tyAM kALu cakAmuM thayuM che ke surakhI tarI AvI che !! 'jA re nema ! tuM to vicitra chokaro che ! huM zuM kALI nAgaNa chuM ?" 'rANI mAmI ! jherI nAgaNa sArI, paNa jherI mAnavI khoTuM ." 'zA mATe ?" 'jherI nAga keTalAne se ? keTalAne mAre ? ane jherI mAnavI karaDyo to koNa cIlo cAtarI zake ?" neme mIThI bhASAmAM kaDavuM satya kahI dIdhuM. 'to tuM amRta varasAvaje !' jIvayazAe upekSAthI kahyuM. enA rathanA ghoDA prasthAna mATe hamacI khUMdI rahyA hatA. - 'mAmI ! evA prematIrthanI zodhamAM ja chuM. thAkyAM pAkyAM tame badhAM eka divasa e tIrthe amRta ArogavA Avazo.' 'jIvatAM haIzuM to jarUra AvIzuM. paNa Aja to jIvatarano bharoso UThI gayo che. na jANe verAgninA A yajJamAM koNa koNa nahi homAya ?" jIvayazA bolatI hatI ne mathurAnA tyAga mATe potAnA manane taiyAra karI rahI hatI. 'na jANe have kevA svarUpe A nagaramAM nagarapraveza thaze ? gokaLInI senA A nagarane vasavAlAyaka rahevA deze kharuM ? ane nagara paNa kevuM banI jaze ? ahIM to have ghera ghera gAya ane ghera ghera gobara ne thaI jAya to sAruM !' 'rANI mAmI ! haju kahuM chuM, veranuM osaDa prIti che. eka vAra ajamAvI 30 | premAvatAra jJAnataMtunAM yuddha 1 31
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvayazA rANIe ratha upADatAM temane pAse bolAvyo ane kahyuM, 'jo tuM rAjakumAra che. A badhA govALiyo che ! teonI sAthe tuM harephare emAM tArI zobhA nahi." 'mAmI rANI ! e govALiyA nathI, ApaNA ja aMza che. aMzane tame alaga karyA. emanuM astitva nakAryuM. enI ja A azAnti che. e mArA kAkA vasudevanA dIkarA che !" | 'nema, bahu cAvaLo na thA. koI AzramavAsI muninA jevI vANI na kADha! mArI vAta samaja, nahIM to eka divasa tuM paNa Dhora cArato thaI jaIza.' 'ApaNAM vartana sAme joIe to ApaNe Dhora jevAM ja chIe, mAmI ! mANasa to vivekathI banAya che !' neme kahyuM, paNa rANI mAmIne e na gamyuM. dazAzva rathane cAbuka paDI. ratha UpaDI gayo. nema prItinA vicAramAM paDI gayo ne kAlIya nAganA jharA tarapha cAlyo. Aryo bharyo vacce vera cAlatAM hatAM, paNa Aryo ne anAryo vacce to e vakhate bhayaMkara vera jAmyAM hatAM ! juo! aMdhArAmAM ajavALAM thaze." "thu tArI prIti !' rANI bolI, 'saMsAramAM jheranuM osaDa jhera ja che.' mAmI ! pharI kahuM chuM. veranuM sAcuM osaDa prIti. saMsAramAM sahuthI moTI zakti kSamA ! zatrune kSamA ! khUnIne kSamA ! hatyArAne kSamA ! kSamAzIla jevo baLavAna AtmA jagatamAM bIjo eke nathI.' nema gaMbhIra banIne bolI rahyo. | 'kevI mIThI vANI kADhe che, mAro popaTa ! tAro pitA A hatyAkAMDano netA che, tAro bhAI hatyAro che, chatAM tArA para mane vahAla chUTe che ! ame to nAga jevA chIe ne tuM nAgaravela jevo.' | 'mAmI ! nAga bhUMDA nathI. nAga lokone Apame Aryo-anAryo lekhIe chIe. Arya-anArya vacce bhAre ghamasANa cAle che. UMca-nIcapaNAnI dIvAlo bhAre durladhya banI che. mArA vahAlA bhAI zrIkRSNa kAlIya nAgane nAthyo, parAkramathI vaza karyo. paNa bhAInuM bAkInuM kAma mAre karavuM che. nAgone premathI apanAvI potAnA karavA che.' nema vAta karatAM karatAM aMtarmukha banI gayo. nema ! A virAgI vicAromAM bApanuM rAja zI rIte jALavI zakIza ? paNa hA, have to pRthvI bhUkaMpa mAthe beThI che. kAle konuM rAja raheze ane konuM ragadoLAze enI kaMI khabara nathI, mAro pitA joyo che ? enA jhapATA sAme yamadeva paNa jhAMkhA paDe che !' rANI have UpaDavAnI taiyArImAM hatI, tyAM eNe temane pAse bolAvyo ne bhAla para bIjI cUmI coDatAM kAnamAM kahyuM, 'mArA pitAne jarA nAmanI AsurI zakti kabaje che. jyAre e enuM AvAhana kare che ane zatrunA sainya para eno ochAyo pAthare che, tyAre zatrunI senA ane senApati tamAma vRddha banI jAya che. tArA mATe evo vakhata Ave to enAthI bacavA mATe le A maMtra, e maMtra bhaNIza eTale pharI juvAna thaI jaIza.' jIvayazAnA zabdomAM sAco premabhAva bharyo hato, jheranA mahAsAgaramAM premano eTalo aMza haju jIvaMta hato, athavA prakRtinuM e racanArvacitra hatuM ! 'maMtra mane khapato nathI. e maMtroe, e AsurI zaktioe to mahArAja kaMsadeva ane amArI vacce veranAM vAvetara karyo. huM to AtmAno upAsaka chuM. AtmAnI zakti amogha che.' nemanA zabdomAM nirbhayatA hatI, saMjIvanI hatI. rANIne e thoDI sparzI gaI, paNa Abha aDatA dAvAnaLamAM pANInI nAnI kUpikA kyAM sudhI potAnI asara jALavI zake ? 32 1 premAvatAra jJAnataMtunAM yuddha 1 33
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 Aryo ane nAga yamunAno kAMTho che. kAliMdIno dharo che. kadaMbanI ghaTA che. ghaTAmAM vAnaro saMtAkUkaDI rame che. hariyALI bhUmi para thoDAMeka nara-nArI hare-phare che. thoDAeka divasathI ahIM vastI thaI che. gAyo ahIM mIThI madha jevI durvA care che. haraNAM manabhara chalAMgo bhare che. vRkSonI ghaTAmAMthI veNunA nAda vahyA Ave che. gokuLa-vRMdAvananAM vrajomAM eka veNuno vagADanAro che. e veNu sAMbhaLIne gAyo dUdha Ape che ne govAlaNo nRtya kare che ! kAliMdIno dharo Aje svataMtra che. gaI kAla sudhI e eka mahApratApI nAganA kabajAmAM hato. e nAganuM nAma kAlIya. kAlIya pote anArya hato ane Aryono verI hato. kaMI kAraNa vagara Arya ane anArya vacce janmajAta vera cAlatuM hatuM ! ekabIjAne jovAmAtrathI jhera varasatAM hatAM, cAra AMkha ekaThI thaI zakatI na hatI. emAMya nAgakula ane gopakula vacce bhAre vaimanasya jAgyuM hatuM. kAlIya nAga A dharAmAM AvIne vasyo tyArathI gopalokonAM duHkhano pAra rahyo nahoto! phADI khAnArAM jAnavara karatAM karaDI khAnArAM bhayaMkara hatAM. e gharakhUNe daramAM bharAI rahetAM. keDAnI nIce chupAI rahetAM, ne lAga maLe phaTakAvatAM. e jhera to enAM evAM kAtila hatAM ke DaMkha lAgela jIva pANIno pyAlo paNa mAgavA na rokAto. kAlIya nAga jAdumaMtaravALo mANasa hato. e aneka prakAranI karAmato jANato ane mahAvaijJAnika ane catura rAsAyaNika hato. e dhAre tyAre kAliMdInAM pANI viSamaya karI mUko. e dhAre to gAmaDAM ujjaDa karI zakato. enA iSTadeva nAga hatA. ane e mATe e aneka nAga potAnI pAse rAkhato. je gAmane ujjaDa karavAM hoya tyAM e nAgonA samUhane chUTo mUkI deto. ane AkhA gAmamAM kALo bokAso bolI jato. marelI gAyo ne marelAM naranArathI gAma gaMdhAI UThatAM. mahAmahenate bacelAM mANaso UbhI pUMchaDIe bhAgI chUTatAM ! pachI viSa pAyelAM zastro sAthe nAganAM ToLAM gAma para hallo lAvatAM; gharavakharI, khAvA-pIvAnuM tathA bIjuM je maLatuM te lUMTI jatAM; gAyone ane pazuone jhabbe karI khAI jatAM. chevaTe gAma agnidevane havAle karavAmAM AvatuM. nAgalokonA e trAsamAMthI chUTavA gopaloko emano prasAda yAcatAM, emanI kRpA mAgatAM ane dUdha, dahIM ne mAkhaNa pahoMcADI jatAM. dIvAla upara iSTadeva nAganAM citarAmaNa karIne emane pUjatA. chatAM baLavAnanI kRpA amuka samaya pUratI ja hoya che. jarAka vAMkuM paDatuM ane pAcho vinAza varasI jato ! zrIkRSNa eka dahADo A badhAne kahyuM, 'nirbaLanI pUjA paNa nakAmI. sabaLanI upAsanA ja sAcI !' paNa nAnAzA kumAranI AvI vAto koNa haiye dhare ? nAgalokono kaDapa evo hato ke nAma letAMya Dara lAge. kyAreka to enuM nAma lIdhuM ke uparathI e paDyo ja che ! eTale zrIkRSNe gopalokonI AgevAnI lIdhI. kAliMdInA ghATa para kAlIya nAga sAthe kRSNe kustInA dAva khelyA ! cAra kakkA maLyA H kAlindI, kRSNa, kAlIya, kustI. kustI te kevI ? joIne bhalabhalAnAM hAMjAM gagaDI jAya ! vAha re, vajahRdayI ne vajradehI vrajabALa kRSNa ! dahIM-dUdha corIne khAdhAM te pramANa karyAM ! moTA vakhaMbhara kAlIya nAgane cAra khAnA citta pachADyo. bhalabhalA mUchALA mardo je na karI zakyA te A nAnakaDA chokare karI batAvyuM ! adbhuta ! nakkI koI avatArI jIva, nahi to AvuM azakya kAma zakya na thAya. cAre taraphathI nAgaloko doDI AvyA, 'khamaiyA karo'nA nAda gajavavA lAgyA! zrIkRSNe jheranI dADha kADhIne ene sadA sevaka thaIne rahevAnuM vacana laIne kAlIya nAgane jIvato choDyo ! kustInA AvA dAva to hajI koIe jANyA ja nahotA. nAnA evA kRSNa pAse moTA moTA mahArathIo dAva bhaNavA beThA ! guru nAnA ne celA moTA ! ane A pachI to baLUkA zrIkRSNe goparsanA khaDI karI. bhalAbhoLA gopoe to cakravartInA sainyanI adA dekhADI. AkhA mathurAmAM cakaluMya pAMkha phaphaDAvI na Aryo ane nAga D 35
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ zakyuM! zrIkRSNa mAMdhAtA kaMsane haNyo. kaMsapatnI jIvayazA bApa pAse rAva khAvA doDI gaI ! ane gopasenA bhAre garva sAthe gokula-vRMdAvanamAM pAchI pharI. have emane kAlIya nAgano Dara rahyo nahoto. kAlIya nAga gopalokono rakhevALa banyo hato. dharA para jyAMtyAM pharIne e gopaloko ane teonI dhenuonI rakSA karato. paNa parAjayanAM jhera bhAre hoya che. kAlIya nAganI vAta judI hatI, paNa bIjAM svataMtra nAgakuLa chellA parAjaya pachI vyAkuLa banI gayAM hatAM ane emaNe yatratatra upadrava cAlu karI dIdhA hatA. keTalAMya gAma nAgonA upadravathI khAlI thaI gayAM hatAM. khUNekhAMcare kyAMya paNa nAga ane Arya maLyA ke joI lo raMgabhaDI ! bemAMthI eka ocho thaye ja chUTako ! eTale kAliMdIno jharo nirbhaya thayo hato, paNa bIjAM nIranavANa bhayavALAM banI gayAM hatAM ! kyAMka ADoavaLo paga dIdho ke phaTakAvyo ja samajo ! ane DaselAnuM jhera cUsavAnI kaLA phakta nAgaloko pAse ja hatI ! garabaDiyA bhASAmAM kaMIka bhaNIne pachI teo AmraphaLa cUsatA hoya ema zAne cUsatA. ne jheranI picakArIo pAsenA pAtramAM ThAlavatA ! Daselo sAjo thaI jato. pelA pAtramAMnuM jhera saMgharIne sUkavAtuM; ane eno rAsAyaNika upayoga thato, keTalAka nAga A sUkavelI jheranI rajano upayoga davAmAM paNa karatA. keTalAya bhayaMkara rogo enAthI nAbUda thatA. keTalAya vRddho enAthI juvAna thatA. paNa A jJAna amuka vartuLamAM ja sImita hatuM. parvato, jharaNAM, khINo, vRkSaghaTAo ne retInAM raNomAM e chupAyeluM hatuM. madharAtanA ghanaghora aMdhakAramAM e hatuM, ne madhyAhnanI zekI nAkhe tevI nIravatAmAM e hatuM ! A mATe Aryo aMdhakArane bhayaMkara lekhatA. nIravatA joIne emanuM haiyuM phATI jatuM ! dhIre dhIre ekalA nIkaLavuM jokhamabhareluM banI gayuM ! A vakhate nAno nema prItanI jhoLI laIne A badhAmAM pharavA nIkaLI paDyo. moTAo motanA DarathI gharakhUNe chupAI gayA, to nAnA chokarAoe AgevAnI lIdhI. jevA zrIkRSNa vaja dehI evo nema vajahRdayI ! ene jANe parvatanI bIka nahotI, khINano Dara nahoto. jharaNAmAM e aniSTa pekhato na hato. e to cakalAne, Amrapatra paranA kITane ane vanamAM pharatI makSikAne potAnAM mitra lekhato ! e to kaheto ke savI jIva karuM zAsanarasI ! paNa re nema tAruM zAsana kayuM ? nema javAba deto ke premazAsana e ja mAruM zAsana, jyAM jIvamAtra samAna ! 36 3 premAvatAra AvA alagArI nemanI vAtone loko ghelachA samajatA. ene eka zvAsanA du:khamAM mAnavavedanA jeTalI vedanA jaNAtI. ghaNIvAra e ghelo kaheto : "A cAMDALa, A zvAna, A vidvAna badhAmAM ekasarakho AtmA vase che ! AtmabhAve aikya !" AvI vAto kema manAya ? paNa tenI vAta karavAnI rIta, dariyAnAM nIlajaLa jevAM nayana ghumAvavAnI adA ne enuM svaramAdhurya badhAMne vaza karI rahetAM. loko kahetAM : "nemanI vAto azakya lAge che, chatAM e sAMbhaLavI game evI che; ane e sAcI lAgatI nathI, chatAM e vAto sarvathA jUThI che, ema hiMmatathI kahI zakAtuM nathI.' nema kSatriya rAja kumAra hato. zrIkRSNanA kAkA ne mahAna upakArI rAjA samudravijayano e putra hato. kSatriyonI jema e samavayaska mitro sAthe zikAra nIkaLato. paNa eno zikAra judI jAtano hato. zikAramAM enI kAmagIrI sAva anokhI rahetI. zastronA TekArathI bIdhelAM mRgabALone e uThAvIne enI mA pAse pahoMcADato; paNa khUbI to e thatI ke jyAre enI mA pAse e mahAmahenate pahoMcADato tyAre bicArI haraNI vIMdhAIne chellA zvAsa letI paDelI maLatI ! nema baccAne mA pAse mUkato. maratI mA baccAne vahAla karavA lAgatI. nAno nema zikArIone bolAvato ne kaheto, 'juo ! sneha ane saMtAnanI bAbatamAM mAnava ane mRta kevAM samAna che, zuM AvA snehane che datAM tamAruM haiyuM bhAre thatuM nathI?" 'nama ! tuM kSatriya che. tuM kAM bhUle che ke raNamAM maratAM jema kSatriyane saMkoca thato nathI, ema A mRgabALane mAnava mATe prANa arpaNa karatAM du:kha thatuM nathI thAya che to lAgatuM nathI !' 'bhAIo !' nema jarAka gaMbhIra thaI philasUphanI jema bolato, 'yuddha to ApaNI svArthanI bAjI che. marIe to svarga maLe, svargamAM suMdarI, supeya ne sukhAdyo maLe, ne jIvIe to svargamAM maLatuM badhuM - suMdarI, suvarNa ne sattA badhuM ahIM dharatI para maLe, e lArbha-lobhe kSatriya raNamAM mare che. A mRgabALone evI koI lAlasA nathI ! e bicArAM tamArA svArthanI ADe kyAreya AvatAM nathI. gocaromAM ne vagaDAmAM hariyALAM ghAsa care che ane navANanAM nIra pIe che, chatAM tame emanI hatyA karo cho !' | nema ! mRga-mAMsa to kSatriyano khorAka che ! mRgo jIvana-dhAraNa paNa eTalA mATe ja kare che; athavA AgaLa vadhIne kahuM to prakRtie emane e mATe ja janmAvyAM Aryo ane nAga 1 37.
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ che !' eka vidvAna zikArIe kahyuM. badhAe mAnyuM ke nAnA nema pAse Ano kaMI javAba nahIM hoya, paNa eNe dhIrethI kahyuM, "bhAI ! tame to eka narabhakSaka asura vAta karato hato, tevI rIte vAta karo cho. e kaheto ke jIvano khorAka jIva; jIva jIvanA Azraye jIve; mANasa mANasanA khorAka mATe che. sabaLA loko nabaLA lokonuM mAMsa khAya e to eno prakRtidatta haka che.' 'zuM naramAMsa e khAdya padArtha che ?' 'to koNe kahyuM ke mRgamAMsa e khAdya padArtha che ?' 'rUDhino vyavahAra che.' 'rUDhi koNe karI ?' 'mANase ' 'to mANasa mANasanuM aniSTa na vAMche. mANase potAnA mATe A badhA svArthI niyamo UbhA karyA che.' 'to DAhyA nemakumAra ! mANasa zuM khAya ? jIva kyAM kyAM nathI ?' 'jIva badhe che ! jIvadhArIne anyano jIva levAno haka nathI. keTalIka vanaspati ApoApa Uge che ne ApoApa karamAya che; e vanaspati mANasano khorAka che!' "amArAthI samajAtuM nathI, tema !' 'samajAvuM. ApaNe alaMkAra paherIne pharIe chIe. cora AvyA. emaNe alaMkAra mAgyA. have tame pahelAM bhAre utArI Apazo ke halakAM ?' 'sasi.' 'ane halakAMthI cAle to bhAre alaMkAra ApavAnI vAta karazo kharA ?' 'nA.' 'to khAdya padArthonuM paNa ema ja che. pAkI gayelI kerIne toDI na laIe, to e pRthvI para paDIne kharAba thaI javAnI. ghauMnAM DUMDAMne na laIe to paLa be paLamAM e nIce ja paDavAnAM ! jeTalA halakA alaMkAra ApIne peTa corane tRpta karI zakAya teTaluM sAruM.' 'peTane tame cora kaho cho ?' 'cora nahIM to bIjuM zuM ? jeTaluM ApyuM eTaluM guma. abhI khAyA abhI pho! paNa e peTa corI karIne indriyone, dehane, aMgane dharma-sAdhananuM baLa Ape che. mATe e cora paNa mAnanIya che ne ene nirdoSa rIte saMtuSTa karavAmAM vAMdho nathI.' 38 D_premAvatAra 'to deha paNa nakAmo, kema ?' 'deha dharmasAdhana thAya tyAM sudhI kAmano. AtmAne lAgelAM karmonA kSaya mATe deha ati jarUrI che - leNuM ke devuM patAvavA mATe mahetAjI jarUrI hoya che tema !' zikArIonAM unmatta dilo AvI AvI badhI vAto sAMbhaLavA taiyAra nahotAM. teo hasatA, vagaDo gajavatA AgaLa cAlyA jatA. nema to potAnA prItipracAranA bhAvane laIne AgaLa vadhato, gAmaDAM pasAra karato : paNa gAmaDAM to nAgo ane AryonI samarabhUmi banI beThelAM jovA maLatAM. jaMgalamAM nAga hajIya jhera UgaLatA hatA. janakuLomAM Aryo nAgane dIThyo na mukatA. kyAMya nAga joyo ke moTI kikiyArIo UThatI ane jANe jamane joyo hoya tema loko jyAM hoya tyAMthI UbhA thaIne hAthamAM je Ave te laIne doDatAM ! pachI to na kazI pUchagAcha ke na kazI vAtacIta ! sau AMkho mIMcIne de mAra karatAM ane nAgono sotha vALI detAM ! A janakuLomAM nAno nema prItipracArano maMtra laIne pahoMcyo. nAga para jyAre mota varasatuM tyAre e ADo pharIne Ubho raheto. Arya rAjakumArane ane emAMya rAjA samudravijayanA putrane joI loko thaMbhI jatAM. pelo nAga sarI jato - bacI jato. janakuLo temane Thapako ApatAM ne kahetAM, 'Aje eka nAgane bacAvI cAra AryonA jIvane tame jokhamamAM mUkyA che ?' nema jIvanI vAta karato, AtmAnI vAta karato, nAganA dehamAM jevo AtmA che, evo ja AryanA dehamAM che, ema samajAvato. vera-jhera kadI zastrathI, baLathI saMhArathI ochAM thatAM nathI ema pratipAdana karato; saMsArane sudhAravAno ekamAtra upAya prIti che ema kaheto. loko kahetA : 'anAryanI sAthe prIti e prANano sodo karavA barAbara che. re, Aryo AryomAM prItino saMcAra kare toya ghaNuM che ! mathurA mAthe bhAra che. gokuLa sAthe bhAra che. jarAsaMdha jherI mANasa che ! vrajanA sukhI divaso jhera thayA samajo. nema, tyAM jA. tArA premasUryanAM ajavALAM tyAM prasAra !' nema zAMtithI badhuM sAMbhaLato. enI pAse haiyAukalata hatI. e kaheto : 'prItinA pracAra mATe mAre moTA mANasonI jarUra nathI. emanI cAmaDI jADI hoya che. prItine praveza mATe khUba ragaDAvuM paDe che ! mAre to Ama janatAnA AdamI joIe che. mArA prItidIpanI akhaMDa jyotane e ja jALavaze. Aryo ane nAga - 39
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'sahunA AtmA samAna !' 'sahumAM prItino sarakho vAsa !' 'sahumA verano samAna tiraskAra !' 'prANa ApIne prIta jagAvIza." paLa pahelAM koDInI vairocyA jANe lAkhanI thaI gaI hatI ! 'nemakumAra ! mAruM nAma tamArA prItipracAra saMghamAM lakhI lo.' janetAnA ToLAnA cheDe UbhelI eka strIe kahyuM. koNa vairocyA ke ?' lokoe e bolanArI sAme joyuM. hA. vairoTyA ! nAga ane Arya baMne vacce huM prItino setu racIza. pracAra karIza snehano." vairoTaTyAe kahyuM. are vAlAmUI ! tuM to ghelI che. gharamAM koI tArI gaNatarI karatuM nathI, ne prItipracAramAM paDavA mAge che !' 'bhale, mArI gaNatarI koI na kare, paNa huM sahunI gaNatarI rAkhuM chuM. gharanI gAya mane zIMgaDuM mAre, toya huM ene gALa detI nathI. vaDIlo game te kahe, huM kadI emano vAMka kADhatI nathI. vAMka mANasanAM potAnAM karmono !' vAha, vAha vairoccA ! tuM che nAnakaDI. paNa vAta marmanI jANe che. duniyAmAM koI zatru ke mitra nathI. karmathI ja zatru sarajAya che ane karmathI ja mitra nIpaje che. vairoTaTyA ! mane tArA para vizvAsa Ave che !' nema vairoTaTyAnI vAta sAMbhaLI khIlI nIkaLyo. 'ghelAne gAMDA para vizvAsa Ave ! nema bhale bIjI rIte DAhyo hoya, paNa prIta vizenI enI ghelachA gajabanI che ' e ka vRddha puruSe kahyuM. 're, nema kharekhara ghelo ja che, nahi to jyAre mathurAmAM mahArAja jarAsaMdha gopalokonI ghora khode che tyAre A ahIM beTho Arya-nAganI prItino pracAra kare kharo ? kAma to tyAM karavAnuM che.' | 'moTA mANasonA dIkarAo sAmAnya rIte taraMgI hoya che. emaNe bhUkhatarasa, dveSa, saMtApa, IrSA, vera thoDAM joyAM hoya che ? thoDAka anubhava thaze, eTale DAhyo thaIne besI ja ze.' janatAe potAno mata Apyo. nemakumAranI najara tyAM nahotI; prItidIpano prakAza pAmIne potAnA mArganA anusaraNa mATe yoddhAnI jema sajja thaIne UbhelI vairoTI para hatI. mudrAtizudra nArI vairoTaTyA ! nagaranA mArganI raja karatAMya nimna vairATyA! gharamAM pUruM khAvA paNa na pAmatI ane vaDIlonI leza paNa dayAmAyAthI vaMcita vairocyA Aje prItizAsananA vajakillA jevI lAgI ! e nemanAM sUtro raTatI hatI : 'nAga ane Arya e ka ' Arya ane Arya eka !' 40 D premAvatAra Aryo ane nAga 0 41
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ vairocyA pahADane ghAsanA eka taraNAe jANe vacana ApyuM : 'huM tArI sAthe prItanI rIta nibhAvIza !' mINe polAdane kahyuM, 'huM tArA rAhe yathAzakti saMcarIza !' be badAmanI vairoTaTyA ! be TakAnI moTA gharanI vahu ! haDadhUta vahu ! dAdhArIMgI vahu ! ne e vahue jagatane vahAla karavAnuM vrata lIdhuM ! premazAsananA pracAranI e himAyatI banI. jagatanA jIvo sAthe neha karavAnuM nAnA nema pAse eNe nIma lIdhuM! vairoTyA ! prIta karI teM kevI ? AkhuM ghara enA para hase che, koI cUMTI khaNe che, koI dhakko de che, koI TApalI mAre che, paNa vairocyA to kaMI bolatI nathI ! mIThuM mIThuM marake che ! 're vAlAmUI ! moTuM to phADa ! kaMIka to bola !' AghAtanI sAme pratyAghAta na thAya to majA zI ? mAranArane mAravAno pUro svAda tyAre maLe, jyAre mAra khAnAra gALa bole ke sAmano kare ! sAmanA vagarano saMgrAma sArahIna bhAse ! vairoTaTyA potAne vAlAmUInI gALa denArane miSTa bhAve kahe che : "mAre vahAlAM ghaNAM che, mane vAlAmUInI gALa na dezo. sAmI tamane paDaze. tame badhAM mArAM sagAM ne badhAM mArAM vahAlAM ! mAbApa to janma ApIne gayAM che, ne bhAI-bahena to bhAgyAM paNa nathI ! tame mArAM sagAM ne vahAlAM. tamArA saunA Azare ja jIvuM koI moTuM jatuM nathI ! vairoccAnuM bhANuM pIraseluM paDyuM che ! nAnI naNaMda AvIne kUtarAne khavarAvI de che ane pachI hasatI hasatI kahe che : "bhAbhI ! bhAbhI ! A tamAro bhAI AvIne jamI gayo !' chatAM bhUkhI DAMsa jevI vairocA hAthamAM lAkaDI letI nathI. ene nAnA nemanuM nIma yAda che prIta karavAnuM sahu jIvane ! e momAMthI goLa paNa kADhatI nathI. e to ThaMDA kaleje kahe che : 'kuttAbhAI ! tamane tamAro jIva vahAlo che, mane mAro jIva vahAlo che ! jIvanI rIte ApaNe beya sarakhAM chIe. jIvane bhUkhanuM duHkha bhAre hoya che ! huM to rAMdhIne ja muM-mAre ghara che, annanA bhaMDAra che. tamAre kyAM ghara che, kyAM bhaMDAra che ? koNa tamane jamADe ? kuttAbhAI ! nirAMte jamajo !" | 'pachI bhAbhI, tame zuM ukharaDA jamazo ?' nAnI naNaMda kaTAkSamAM kahe che. 'ukharaDo to ukharaDA ! vrata karavuM ane suMvALA rahevuM e be nA bane." vairocyA moTA manathI javAba vALe che. 'paNa bhAbhI ! A kapaDAM jarA jaladI dhoI Avajo, mArA bhAIne bahAragAma javAnuM che, moDAM dhozo to pachI sukAze nahi ane gharamAM TeTo thaze.' naNadIe bhAbhIne kahyuM. naNaMda to bhUkhItarasI vairoTyAnI AkarI kasoTI karI rahI. vratiyAMnI to AkhuM vizva kasoTI kare che ! 'bhale bahena, pahelAM taLAve jaIne kapaDAM dhoI AvIza.' vairoTaTyA jarAya mAThuM lagADyA vagara UThI, kapaDAM lIdhAM. - 'bhAbhI !navANa kAMThe gharanI niMdA na karazo, ke sahue khAdhuM ke huM hajI bhUkhI chuM. bhUkha lAge to A ukharaDA tyAM laI jajo ne jamajo !' naNadIe dayA batAvI. vAha re mArAM naNaMda ! keTalI badhI tamArI mArA tarapha lAgaNI che ! ne huM kevI abUjha chuM ke tamane sahune saMtoSa ApI zakatI nathI !' zarIre thAka che, paNa mana AnaMdamAM che ! ene nAnA nemanI vAta yAda Ave che, enAM prItabharyA nayana yAda Ave che ! eka rAja kumAra nAgaloko tarapha ATalI prIti rAkhe ! prIti paNa kevI ? jAnanuM jokhama thatAM vAra na lAge! tyAre huM eka tuccha strI ! potAnAM jarA jeTalAM kaThora sagAMvahAlAM tarapha sneha kevaLI zakuM nahi ? nema to kahe che, mANasa zuM, pazu zuM, paMkhI zuM, kITa, pataMga, iyaLa, kIDI, vimela ke kaMthuA zuM, badhAmAM samAna jIva che ! badhAM para prIta rAkhavI ghaTe, jIvamAtra vairotsA D 43 sahu vairoccAne vitADavAmAM rAjI thAya che. du:kha devAmAM majA mANe che. paNa mUMgI mUMgI vairoTyA gharanuM rAMdhe cIMdhe che, gharanuM badhuM kAma kare che, eThAM UTake che. sahu jamIne ADe paDakhe thAya che paNa kaMkunI pUtaLI jevI nAnI vairoccAne madada karavA
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ bakulanA jhADa nIce bakholamAM ukharaDAnI poTalI bAMdhIne mUkI hatI. jaIne joyuM to poTalI sAva khAlI ! ukharaDA na maLe ! savAranI bhUkhI-tarasI bAIthI to bokAso naMkhAI jAya, paNa A to nAnA nema pAse nIma lenArI ! prItazAsananI dAsI. moTA muninI zAMti chUTI jAya, samAdhi chUTI jAya, meru paNa caLI jAya evo prasaMga ! paNa vairo pUratI zAMtithI bolI : 'haze ! koI mArA jevI bhUkhIe khAdhA haze. khAdhAM enAM peTa Tharajo . ghaNAM jogI-jati divaso sudhI khAtAM nathI, to eka dahADAmAM huM kaMI marI javAnI nathI!" vAha re vairocyA ! prIta karI te kevI ? vairoTaTyA khAlI poTalInuM lUgaDuM khaMkherIne sameTavA jAya che tyAM bakulanA jhADa pAchaLathI avAja Avyo, 'bAI ! bAI ! meM tArA ukharaDA khAdhA che.' 'bhale khAdhA bahena ! khAvAnI cIja hatI ne te khAdhI !' vairocyA jhADanI othe UbhelI bAIne nIrakhI rahI, ne thoDI vAre bolI, 'bahena, tuM garbhavatI lAge sAthe maitrI keLavavI ghaTe. taLAvanI nIrava pALe ne vagaDAnI ekAMte vairocyAnuM mana bharAI gayuM. oha! prIta karavAnI suSTi keTalI vizALa che ! Abha jeTalI dharatI ne dharatI jeTaluM Abha! virocyA taLAvanI pALe jaIne beThI. rAjI rAjI thaI gaI. boraDInI kAMTALI DALe besIne bolato kAgaDo eNe sAMbhaLyo, ane ene enA upara sagA bhAI jevI mAyA thaI. varocyA bolI, 'kAgA rANA ! kAgA rANA ? kahone tamArI zI che ANA?" ane pAsethI eka khisakolI doDatI gaI ! kevA suMdara ThekaDA mAre che ! thoDe dUra jaI be pagamAM boraDInuM bora laIne khAvA beThI. khAtI jAya ne vairocyA sAme jotI jAya ! vairATyA bolI : "zuM khAva cho khisakolI bAI ? keTalAM baccAMnI tame cho mAI !! ane vahAlathelI nArIne taLAvanAM mAchalAM paNa jANe mahiyaranAM sagAM lAgyAM ! ekAkI vairoTyAne taLAvanI pALe sagAMsAgavAM maLyAM, jyAM juo tyAM heta varasatI sRSTi maLI, e to bhUkhatarasa vIsarI gaI ! dhovA beThI to bagalAM AvyAM. rAtI rAtI cAMca DolAvatAM AvyAM. ToLeToLAM AvyAM. AvIne cAMcamAM ghAlIne melAM lUgaDAM laI gayAM. dhoLAM phUla jevAM karIne ApI gayAM. viroDhyA gAvA lAgI : "Avo re bagalA bhAI ! lAgo cho tame sagA bhAI!' vairoTyA pANImAM paga mUkIne dhotI hatI. ghera to paganA mela dhovA koNa pANI Ape ? paNa ahIM to mAchalAM AvIne paganAM mela dhoI gayAM. paga juo to naravA kaMcana ! dhoLA bAstA jevA ! pagamAM ghaNA vakhatathI eka kAMTo bharAI rahelo, paga pANImAM phugAtAM mAchalAM moMthI kAMTo kheMcI gayAM ! varasyA to premagIta gAvA lAgI : | 'Avo re mAchalAM bhAI ! Avo re mAchalI bAI ! kevAM premathI huM nAI ! bheTuM huM tamane dhAI ! varocyAe kapaDAM dhoyAM, pachI e zarIre nAhI. vALa mUkyo chuTA ne ukharaDA khAvA doDI ! bhUkha have peTamAM bhaDakA nAkhatI hatI. jhaTa jAuM ne paTa khAuM. che !? bakulanI chAyAmAM eka pracaMDa suMdarI UbhI hatI. enA alaMkAro nAga-phaNAnA hatA, ne eno kezakalApa paNa nAga-pheNano hato. varo tarata oLakhI gaI ke A to nAgasuMdarI che ! A nAgasuMdarIo Thera Thera veza badalIne pharyA karatI, ane AryakuLanI koI strI maLe ke ene DarAvIne herAna karI nAkhatI ! 'huM nAgasuMdarI chuM. tane mArI bIka lAgatI nathI ?' 'jeNe prIta karI ene bIka kevI ? bIka hoya tyAM sudhI prIta na thAya. tuM nAga ho ke nAgaNa ho, paNa tArA-mArAmAM sarakho jIva che. jIvamAtra sAthe maitrI e mAruM, vrata che. prItizAsananI dAsI chuM.' 'bahena ! tArI vAta mArAthI samajAtI nathI, paNa hamaNAM mArA pitA kAlIya pAse nema nAmano eka kizora Avyo hato. kaMIka AvI kAlIghelI vAto karato hato : prItanI, mitratAnI, jIvanI, karuNAnI.' 'bahena ! e ja nema mAro Adarza che. eNe ja mane dukhiyArIne prItanuM vrata ApyuM che. eNe kahyuM ke jema jema huM prIta karatI jaIza. ema ema tArI sAMkaDI duniyA vizALa thatI jaze ane eka dahADo vagaDo paNa tane vatana jevo lAgaze. ne pazu-paMkhI bhAI-bena jevAM lAgaze !' vairoTaTyA bhUkha bhUlI gaI ne vAta karI rahI. 4 D premAvatAra vairoTavA D 45
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'bahena vairoTaTyA ! tArI sAthe to eka najara maLatAM ja mane naha jAgyo che. peTachUTI vAta karuM chuM. amane jherI na mAnatI. amArA moMmAM sAmAnya rIte tamArA jevuM ja amI hoya che. ame dhArIe toya e amIne pheravI zakatAM nathI. paNa amane koI chaMcheDe, amArI jAtane IjA kare, amane gALo de to amArI aMdara suSupta kopAnala jAgI UThe che. e jAgatAMnI sAthe amArI dADhanuM amI viSa banI jAya che, ne ame jene DaMsIe e yamazaraNa thAya che ! mArA manamAM hatuM ja ke tuM tArA ukharaDA khAI janArIne bhAMDIza, gALa daIza. eTale mane krodha vyApaze ne pachI huM tane DaMkha daIza, ane e rIte eka Arya strIno avani parathI bhAra utArIza !' "bahena ! kharo bhAra to manano che. e utAro. bAkI pRthvImAtA to boja vahetI AvI che ne vahetI raheze. ApaNe jheranAM jhADavAM thaI enuM kALajuM na cIrIe, toya basa ! have huM ane tuM amInAM jaLa chAMTavAnuM vrata laI..... mArI bahane! tuM mArA prItazAsananA pracAramAM sahAyabhUta thAya ! emanI ziSyA thA!" vairocyA bolI rahI. e nAjuka kulavadhUmAMthI atyAre jagadaMbA banI gaI hatI. nAgasuMdarI vairoTyAnuM zabdaamI pI rahI. nAgasuMdarIne A Arya suMdarIne bhAle cUmI levAnuM dila thaI AvyuM. e AgaLa vadhI, bolI, "bahena mArI, tuM kevI mIThI che ! bharyA jIvataramAM meM to AvI mIThAza kadI bhALI nathI. tArA bhAlane cUmavA daIza ?' oha bahena ! Avane ! ethI rUDuM zuM ? AvuM heta varasatuM hoya to huM hoMze hoMze viSa paNa pI jAuM." nAgasuMdarI vairoccAne cUmI laI rahI. ene thayuM : Aha ! zuM zAMti ! AvI zAMti to nAgamAtA, nAgapitA ke nAgapatinA cuMbanomAMya ene nahoLI maLI ! nAgasuMdarIe gadgada banIne kahyuM, 'bahena ! prIta karI che to have ene nibhAvaje, nAgarANI samajIne mane tarachoDIza mA !" premanuM to mAruM vrata che. prema to pArasamaNi che." vairocyA bhUkhanuM duHkha bhUlIne atyAre svargIya sudhAno AnaMda mANI rahI hatI. 'bahena ! mAruM eka vacana rAkhIza ?' ?' voTyA e pUchavuM. mArA pitA pAse cAla !? "nA re bahena ! mAre moDuM thAya." bahena ! mArA pitAno vAlmIka prAsAda pAse ja che. huM tane abaghaDI tyAM pahoMcADI daIza.' 46 | premAvatAra vairocyA nA pADI zakI nahi; nAgasuMdarIe potAnA bAhupAzamAM vairoTaTyAne jakaDI lIdhI ne e UpaDI; thoDI vAramAM pAtALapraveza karI gaI. pAtALaloka ! nAnI vairocyA vadhu nAnI banI gaI ! mANasa paDachaMda, bhUmi pracaMDa, vAyu prabala, jaLa to jANe jheranA phuvArA ! maNino to pAra nahi ! enA ajavALAmAM Akho pAtALaloka jhaLAMjhaLAM thaI rahelo ! pRthvI paranA nAgakuLanuM mULa vatana o. ahIMthI teo pRthvI para gayelA. ne tyAM Aryo AvyA, ne baMnee bhAre athaDAmaNa anubhavI, Aryo kahe ke A bhUmi amArI; nAgaloko kahe ke e amArI ! nAgasuMdarIe doDIne pitAne badhI vAta kahI. chokarI rAja kumAra nemanI anuyAyI che, e paNa kahyuM. sAta mAthAvALA nAga-pitAe putrIne Thapako ApatAM kahyuM : 're hInA ! tuM prIta kevI zIkhI ? savArathI tArI bahena bhUkhI che, ene pahelAM khavarAva, pIvarAva ! nAga jevI jaDa koma meM joI nathI. enI sAthenA veramAM to mota hoya, paNa enI sAthe prIta karanAraneya mota maLe ." nAgasuMdarI hInA pitAno A Thapako sAMbhaLI DhIlI thaI gaI. enI lIlI lIlI AMkhomAM motI jevAM AMsu tarI AvyAM. | 'pitAjI ! mArI bahenane Thapako na Apo. kevI bhalI sakhI mane maLI che! eNe mane bhAle cUmI coDI ane huM dharAI gaI ! eNe vacana ApyuM che ke have krodha nahi karuM, koI Aryana nahIM karavuM ? bhojanamAM enAthI vadhu mAre zuM joIe ? pitAjI! have mane rajA Apo., ghora mArI vATa jovAtI haze ?' paNa eTalAmAM hInA to bhojanano thALa laIne AvI pahoMcI, dUdhanI bhAtabhAtanI vAnIo hatI. vairoTaTyA khAvA beThI. hInAne sAthe besADI. nAgapitAe kahyuM, 'dIkarI, ame hAryA chIe. have nagaramAM amAro vAsa ucita nathI. ame jaMgalane vasAvIzuM, paNa tArI pAse eka vAta mAguM ? ApIza?" 'pitAjI ! prItanI je cIja mAgazo te - prANa sudhdhAM ApIza." - "mArI hInA garbhavatI che. Aryo suvAvaDanI sArI rIte jANe che. ajJAna nAgakuLa e bAbatamAM jaDa che. tuM hInAnI suvAvaDa karavA AvIza ?' nAgapitAe oziyALA thatAM kahyuM. 'e bolyA, pitAjI ? hInA to mArI bahenaDI che; enI suvAvaDe huM na AvuM e bane kharuM ? mane vahelAM kahevarAvajo.' vairoTaTyAe kahyuM. vairoTA D 47
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ eka dahADAnI bhUla ne jIvananA tamAma saravALAnI bAdabAkI ! rUpanAM AbhalAM veratI enI patnIe roI roIne gagana gaja vI mUkyuM hatuM. puruSa khAtara nahIM, to chevaTe A strI khAtara paNa puruSanA prANa bace ema sahu icchatA hatA. vairocyAe A joyuM ane enA aMtaramAM dayA UbharAI AvI. e doDI, bolI : "A juvAnane bacAvuM, paNa eka vacana Apo to ?' 'alyA, A vacana mAganArI koNa che ?' 'vizAkhAdattanA gharanI vahu che. are vairoTyA ! zuM vacana mAge che tuM ?" | 'A juvAna bacI jAya to tame badhA nAgakuLanA mitra thaIne rahezo.' vairocyA bolI. "are ! ame to nAgakuLanuM nakhkhoda kADhIzuM. have ghera ghera nAgayajJa yojIzuM. pakaDI pakaDIne agnimAM svAhA !' mAnavamedanI pokArI UThI. "oha ! kevAM vacano !' vairoTyAthI sahana na thatuM hoya tema e AMkha mIMcI gaI. 'kalyANa thAo tAruM beTI ! le. A maMtra laI jA. koI paNa nAge deza dIdho hoya to A maMtra bhaNaje, tarata jhera UtarI jaze.' 'paNa pitAjI ! eka vAta mAnuM chuM - dIkarIne eTaluM dAna karajoH nAgo ane Aryo vacce maitrIsaMbaMdha vikase evo satata prayatna karajo.' 'ema ja thaze, beTI ! parAjita mATe be mArga che : kAM prANa ApI devo kAM prIta karI levI ! hInA ! bahenane yogya sthAne pahoMcADI Ava : ane A nakAmA sonA-rUpAnA DhagalAmAMthI ene je joIe te Apa !' | 'pitAjI ! sonAe to sneha ocho karyo che. AryomAM ene mATe khUba laDAIo cAle che. mAre e na khape. huM to tamArA premarUpI suvarNane sAthe letI jaIza.' nAgarAja vairoTyA para khuza khuza thaI gayA, e bolyA, 're ! ame to atyAra sudhI AvA ne AvA ja rahyA ane na jANyuM ke Aryaloko ATalA mIThA hotA haze! eka to temanI vAto huM bhUlyo nathI, tyAM A dIkarInuM DahApaNa joyuM ! e kema vIsarAze ?' nAgarAjanI aneka AMkhomAM AMsu hatAM. hInA vairoTyAne laIne mArge paDI. vairoccAne UMcakIne cAlavuM, e to nAgaNa mATe phUlanI mALA laIne cAlavo barobara hatuM. thoDIvAramAM baMne taLAvane kAMThe AvI pahoMcyAM. kapaDAM bhegAM karIne bagalAM tyAM cokI karatAM UbhAM hatAM. 'kema cho re bagalA bhAI ? lAgo cho sagA bhAI ?" vairocyA bacako bAMdhI, mAthe mUkIne ghara tarapha vaLI, sAMjano sUraja AthamavAnI taiyArI karato hato. paMkhI mALA tarapha pAchAM pharatAM hatAM. gaudhaNa ghara tarapha dhasatAM hatAM. emanI vatsanI yAda satAvatI hatI. vairoTyA paNa atyAre khUba utAvaLamAM hatI. haju sAMjanuM kAma to badhuM bAkI hatuM. tyAM to gAmamAM pesatAM ja eNe nAkA pAse lokone ekaThAM thayelAM joyAM. eka juvAnajodha puruSa jamIna para paDayo hato. e jANIto kRSibala khemarAja hato. keTalAya vIghA jamIna enI pAse hatI. nAgano e kaTTara zatru hato, kAraNa ke nAga ene khetI karavA nahotA detA. kAM to baLadane saMhAratA kAM sAthIne haNI nAkhatA ! khemarAje nAgano sotha vALyo hato, paNa e bahAdura nara Aja nAganA paMjAmAM AbAda sapaDAI gayo hato. 48 D premAvatAra vairocyA D 49
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ prIta karI teM kevI ? vairoTyA zabdothI dAjhatI hoya tema cAra DagalAM pAchI haThI gaI. e vicArI rahI : re ! mAnava hajIye zuM enI jUnI jaMgAliyatamAM ja jIve che? verano ja dharma pALe che ? satyAnAza sAthe sneha rAkhe che ? vairoTayAnuM jigara cirAtuM hoya ema e bolI, 'tamArA zabdomAM to kAlakUTa viSa ja che. paNa ethIya kAtila jhera tamArA haiyAmAM madhapUDo racIne beThuM che. huM nAgone kaI rIte, kyA moMe kahevA jAuM ke tamArAmAM haLAhaLa jhera bharyuM che ane Aryo sArA che.' vairoTaTyAnI vANImAM pArthivatA nahotI. enI naja ke jANe agamanigamanA paDadA vIMdhIne premazAsananI suMdara sRSTine nIrakhatI hatI. 'nAgonuM uparANuM le che tuM ? zuM tuM nAganI koI sagI che ?' lokoe kahyuM. 'hA, nAganI sagI chuM, sahunI sagI chuM. tamAre zuM kahevuM che ?' 'alyA, mAro patharA A nAganI sagIne !" eka mANase bhAre jhanUnathI pokAra 'huM premazAsanano jIva chuM. mane doranAra nAno nema kahe che ke lohI levAnI veLAe lohI devuM. arpaNa karanArane kAje e lohI eka dahADo kaMku banI rahe che ! tame atyAre pazuzAsananA prajAjano banyA cho ! mAro mane paththara ! huM ene phUlavarSA mAnIza. ja bAnathI eke kaThora zabda nahi kADhuM. nAno nema tamAruM kalyANa karo !' 'are ! A juvAnanI nasenasamAM jhera vyApI rahyuM che. evuM na thAya ke tamArI jIbhAjoDI cAle, ane juvAnano prANa cAlyo jAya !' ToLAmAM haMmezAM DAhyA mANaso paNa hoya che, paNa teonI saMkhyA nAnI hovAthI sAcuM samajavA chatAM teo kaMI karI zakatA nathI. teone vadhu saMkhyA dharAvatA varganA dorathA doravAvuM paDe che. e nAnI saMkhyAnA varganA AgevAne jhanUnI ToLAne cetavaNI ApI. | 'mane mArI nAkho ! nijanuM lohI ApyA vagara temano premadharma huM prasArI nahi zakuM. bAkI tame mane mArI nAkhazo, AthI A koDabharyA juvAnane jivADI nahi zako, yAda rAkho ke ApaNAM vera karatAM mANasanuM jIvana mahattvanuM che.' vairAcAnA zabdomAM vIjaLika asara hatI. - pelA juvAnanI patnI AgaLa AvI. eNe kahyuM, 'bahena ! huM nAgakuLa sAthe neha karavA taiyAra chuM. jIva jema ApaNane vahAlA, tema sahune vahAlA." 'jIvatI rahe mArI bahena ! jIvana kImatI che, ApaNA Agraho kImatI nathI.' 'paNa amAre mana to amArA Agraho, amArAM vera e ja amAruM sarvasva che !' loko vadhu uzkerANA. 'nAgakuLanuM ja DAbITa kADhavA vagara ame jaMpIzuM nahi. AvA juvAnanuM mRtyu kema karI sahana thaI zake ?" 'mRtyu to enuM tame ANavA taiyAra thayA cho ! vairoTaTyA pAse to e jIvI jAya evuM amRta taiyAra che !! juvAnanI patnIe kahyuM. | 'paNa tuM nathI jotI ke e jIvana amArA grahonI rAkha para maLe che ! na khape ! nAga to amArA zatru che. teonI sAthe haragija samAdhAna nahIM karIe ! teonA sarvanAza mATe AvAM hajAro jIvana ame kurabAna karavA taiyAra chIe." jhanUnI lokoe kahyuM. | hA, huM samajI ! AvA lokonA mota para ja tamAro Agraha jIve che ! e kAraNe tame pAMca lokomAM puchAva cho, moTA gaNAo cho. bAkI tamane jhera vyApyuM hoya ke tamArA saMtAnane erU AbhaDyo hoya, tyAre AvI vAto karo to kharA kahuM !" vairoyAe kahyuM. enA zabdomAM vAstaviktAno bhAva hato. | 'huM jANuM chuM A badhAne ! AmAM keTalAka mArA pitarAIo che. teo samaje che ke A juvAna niHsaMtAna mare to badhI jAgIra temane maLe ! are, A AgrahI prIta karI teM kevI? T 51 karyo. A pokAre mAnavatAnA hRdayamAM sUtelA pazune jagADavAM. ghaDIbhara premazAsanane sthAne pazuzAsana sthApita thaI gayuM. ghaNA lokoe hAthamAM patharA lIdhA : aNiyALA, trizaMku AkAranA patharA ! eka eka patharo enI cAmaDI toDI, hADakuM phoDI aMdarathI lohIno jharo vahAvavA samartha hato ! ne varasyA hatI paNa kevaDI ? mAtra DhIMgalI jevaDI ! mANasa dhAre to upADIne eno ja dUra ghA karI zake ! lokoe patharA lIdhA, eTale vairoTaTyA sIdhI soTA jevI thaIne aDIkhama UbhI rahI, e bolI,
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'bhAI ! bhAI ! tuM koNa che ? mAre mATe koI saMjIvanI laIne Avyo che ke | 'nAga chuM, kAlIya nAgano anucara chuM. ame Arya ane nAga vacce premazAsana sthApyuM che. nAge kahyuM. paNa na jANe kema, enuM zarIra kaMpArI anubhavI rahyuM hatuM. nAgane enI paravA nahotI. e to jhera cUsI rahyo hato. ene mana kartavya mahAna hatuM. deha nahi ! Akhare eNe kAma pUruM karyuM, pUruM karIne e Ubho thayo, paNa tarata nIce DhaLI paDyo ! enA zarIramAM jherano saMcAra thayo hato. vairoTaTyA doDI, khemA dhasI. khemarAja mAM hajI hAlavA-cAlavAnuM zahura nahotuM jAgyuM, paNa eya potAnA jIvanadAtAne bacAvavA Ubho thayo ne paDyo. varuno huMkAra laIne AveluM ToLuM dhIre dhIre A apUrva dRzya joI palaTAI rahyuM lokonI mArA para paNa badadAnata che; paNa huM emanA paMjAmAM AvavAnI nathI. kRpA karI Apa mArA patine jhaTa sAjA karo. ame baMne ApanAM sevako banIne nAgaAryakuLa eka karavA prayatna karIzuM.' mRtavat paDelA juvAnanI patnIe kahyuM. vairoTyA juvAna pAse javA AgaLa vadhI. eNe sarpadaMzathI mUchita khemarAjanI patnI khemAne pANI lAvavA kahyuM. tyAM to loko ADA pharyA : "khabaradAra ! pratizodhanI khAkha para amAre jIvana joItuM nathI ! e juvAna maraze to svarge ja che.' svargamAM tame pote ja saMcaro ne ! amAre to A kAMTAkAMkarAvALI pRthvI ja rUDI che !' khemAe kahyuM ne pANI laIne AgaLa vadhatAM paDakAra karIne bolI, khabaradAra ! mArA patinuM jIvana e mAruM jIvana che. enI vacce Avazo to huM sAMkhI nahi lauM, mArA pitAne oLakho cho ne ? eka ekanI khabara laI nAkhaze!' khemAnA pitAnuM nAma AvatAM badhA pAchA haThI gayA. e magadhanA cakravartI rAjA jarAsaMdhanA sainyamAM agresara hatA. - vairocyAM AgaLa vadhI. juvAnanA kapALe jaLanI zItaLa aMjalio chAMTatI e bolI, 'bhAI ! mAro nAnakaDo nema tAruM kalyANa karo ! muja abudhane buddha karanAra e che. jaya kAlI ! jaya kAlI ! terA vacana na jAya khAlI !! varocyAe chellA zabdo uccAryA ane jANe dizAoe jhIlyA - eka vAra, be vAra ane traNa vAra paDachaMdA paDyA ! ne jANe e zabdono paDagho hoya tema - dizAone cIrato eka nAga tyAM dhasI Avyo. e paNa kAlIya ! kAlIya ! uccAra karato hato. vairoTyAe ene jamIna para paDelA juvAnane dekhADyo. AgaMtuke tarata DaMkhanI jagyA mAM lIdhI ne cUsavA lAgyo. cUsI cUsIne okavA lAgyo ! lIlI kAca banelI dehamAMthI dhIre dhIre lIluM jhera bahAra nIkaLavA lAgyuM, paNa jhera ghaNuM vyApI gayuM hatuM. nAge kamara para rahelo charo kADhyo. yuvAnanI pITha paranI eka nesa korI kADhIne e nasane potAnA moMmAM laIne e jozathI cUsavA lAgyo. magaja parathI jheranI asara ochI thatAM juvAna khemarAje ekavAra AMkho ughADI ne vaLI mIMcI dIdhI. pharI ughADI ! pharI macI ! pelo nAga to jheranuM kaNe kaNa cUsI rahyo hato ane jema jhera cusAtuM hatuM tema juvAna jAgI rahyo hato, motamAMthI jIvanamAM AvI rahyo hato, enI najara prathama nAga para gaI, enI cUsavAnI kriyA para gaI. 52 premAvatAra nAganA prANa chaTakavA cAhatA hatA. nAge kahyuM, | 'vairocyA bahena ! amArA nAgarAjA kAlIyanuM tAjuM pharamAna thayuM che ke kyAMya paNa koI Arya nAgadaMzathI pIDAto hoya, ane tamane sAda kare, to tamAre e ghaDIe tyAM pahoMcI javuM ne nAga-Arya vacce sthapAyelo premazAsanane anukULa vartana karavuM. tamAro sAda Avyo. meM e sAMbhaLyo ne huM tarata ahIM hAjara thayo. pharajapAlana vakhate mane yAda na rahyuM ke gaI kAle ja izunI vADImAM zeraDI khAtAM mArI jIbha kapAI gayelI ! amAruM jhera amane naDyuM ! paNa nAgarAjAne saMdezo mokalajo ke tamAro anucara maMdodara ahIM tamArI AjJAnuM pAlana karato svarge sidhAvyo che !' 'nahIM bhAI ! svargamAM hamaNAM javuM nathI. pRthvIne svarga banAvavA ahIM tAro khapa che. tAruM jhera huM cUsI laIza !' 'nA bahena, huM jANuM chuM. tane e vidyA AvaDatI nathI. nAgakuLa sivAya A vidyA koIne gamya nathI. ane nAgasuMdarI hInA have prasUtinI chellI pathArIe che. jaya jaya bahena ! je jhera Arya juvAna khemarAja ThIka ThIka samaya sudhI jIravI zakyo, e jhera khuda nAga na jIravI zakyo. e thoDI vAramAM tyAM nirjIva zaba thaIne paDyo. 'cAlo, AvA paramArthInI bhasma para maMdira caNIzuM. sAcA premanA ghaMTanAda tyAMthI jAgaze, hevAna banelA, veramAM aMdha banelA loko zAMtinA samira tyAMthI pAmaze." khemarAje kahyuM. pote potAnA jIvanadAtAne bacAvavA mATe kaMI karI na zakyo, to have enA mRtyune ujamALa karavA eNe prayatna AdaryA. prIta karI te kevI? | 53
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'haragija nahIM bane ! AryabhUmimAM nAgamaMdira nahi bAMdhI zakAya ?' medanImAMthI eka kSatriye AvIne kahyuM . 'verIne vahAla karavAnI tamArI rIta tarapha amane tiraskAra che !' 'je jIvanadAtA e verI ? oha ! nagarasaMskRtie tamane hajI paNa jaMgalano sAda Apyo che ! khUnane badale khUna !dhikkArane badale dhikkAra ! zuM verano pazudharma tame ATaATalAM varSe paNa choDyo nathI ?' khemarAje kahyuM. 'koNa pazu ? kono pazudharma ? khemarAja ! atyAre tuM nabaLo che eTale hAtha calAvato nathI. nahi to...' hastirAja kSatriye kahyuM. 'mA~ saMbhALajo, mahAzaya ! khemarAja ekalavAyo nathI. enI paDakhe enA juvAnajodha cAra bhAIo aDIkhama khaDA che. samajyA ne hastirAja !' khemarAjanA cAra bhAIo AgaLa tarI AvyA ne bolyA. 'ane hastirAjanI bheramAM to koInI hastI nahIM hoya, ema tame mAnatA hazo, kAM ?' eka kSatriya vIre ToLAmAMthI paDakAra karyo ne eka sAthe cha jaNA bahAra nIkaLI AvyA ! thoDI vAramAM ja talavAro camakI UThata, paNa vairoTyA ekadama vacce doDI AvIne bolI, 'AmAM tame zo phAyado kADhazo ? daza jaNA paraspara pazunI jema kapAI marazo e ja ne ? pachI e dasanA dIkarA-dIkarI paNa tamArA veradharmane anusaraze ane kasAI pazune saMhAre ema ekabIjAne saMhAraze. zuM e badhAM A rIte marIne sadgatie jaze ? mATe kahuM chuM ke saMsArane kasAIkhAnuM na banAvo, premano bAga banAvo !' vairoTyAnA zabdomAM vIjaLInI asara pedA thaI hatI. janatAe enI vAta upADI lIdhI, ane janatAnuM joza evuM hoya che ke, e jAgyA pachI koInI ADI dIvAla TakatI nathI ! 'nAgamaMdira banaze, banIne raheze !' pharI khemarAje hAkala karI. paNa A vakhate ene jhIlavA kSatriyavIra hastirAja tyAM nahotA ! 'nAga ane Arya mitra banaze !' khemAe kahyuM. khemA-nirAdhAra khemA-jAjaramAna banI gaI hatI, ane paropakArI nAganA zabe enA magajane pheravI nAkhyuM hatuM ! e atyAre koInuM kaMI sAMbhaLavA taiyAra nahotI. sahue nAganA zabane lIdhuM ne gAmane pAdara laI jaIne ene dena dIdhuM. paNa ene dena dIdhuM e dIdhuM ! enI rAkhane ekaThI karavAnI tAkAta koInI pAse nahotI! eka bhayaMkara nAgaNa tyAM AvIne rAkhanI AjubAju AMTA mAravA lAgI hatI ! 54 D_premAvatAra ane jyAM enI pAse javuM paNa durlabha banyuM tyAM premamaMdira koNa saraje ? gAmamAM paNa bhaya pesI gayo ke A nAgaNa becArane ochA karyA vagara nahi khase ! vighnasaMtoSI lokoe kahyuM ke, pelI premaghelI vairoTyAne enI pAse mokalo ! e nAgaNa ene choDaze nahi, ane ApaNane TADhA pANIe khasa jaze! loko veroTyAne ghera khabara ApavA gayA to vairoTyA ja ghera na maLe ! lokoe kaTAkSamAM pUchyuM, 'nAnA nemanI celI kyAM gaI ?' 'zI khabara ? e to che sAva dAdhArIMgI bAI ! kahetI gaI che ke, nAgakuLamAM suvAvaDa karavA jAuM chuM !' 'nAgakuLamAM bIjuM koI suvAvaDa karanAra nahi hoya, te vairoTyA jevAM kAmALAM mANasane nAgalokoe teDAM dIdhAM haze !' vairoTyAnI naNaMde kaTAkSamAM kahyuM. 'bhAI ! zI khabara ! paNa nAgakuLa sAthe hamaNAM hamaNAM ene saMbaMdha ghaNo thayo che ! ghaNAMnAM jhera e vAtavAtamAM utAre che ! e kahetI hatI ke nAgalokone sAcI suvAvaDanuM jJAna hotuM nathI. nAgarAja kAlIye potAnI putrI hInAnI suvAvaDa mATe AvavAnI khAsa mAgaNI karI hatI, ne vairoTyAe e kabUla rAkhI hatI !' vairoTyAnA sasarAe kahyuM. 'sAruM, sAruM ! eka tarapha Aryo mare ane bIjI tarapha nAgo jeTalA janme eTalA jIve ! mUrkha vairoTyA jANatI nahi hoya ke nAgasuMdarIo kaMI ApaNI jema eka-be saMtAnane janma ApatI nathI !' naNaMde rIsa kADhI. 'bhAI ! ApaNe manamAM badhuM samajIe chIe, paNa ApaNuM kaMI cAlatuM nathI! Dhora jevI vahu A prItazAsananuM bhUta vaLagyA pachI siMhaNa jevI thaI gaI che. bhAre catura, bhAre sevAbhAvI ! ene to nAga, Arya ke AryaMtara koIno bheda nathI rahyo! saba eka samAna.' sasarAjIe kahyuM. 'te A UMTaDo chevaTe kaI mera besaze ?' vairoTyAnI sAsue patinI sAme AMkho kADhatAM kahyuM. 'kaMI samaja nathI paDatI ! tamArI vAta sAMbhaLuM chuM tyAre tamArI vAta sAcI lAge che ! enI sAMbhaLIe tyAre enI sAcI lAge che ! vahu paNa ajabagajabanI che bhAI ! ene A mArge doranAra nema paNa ajaba mANasa haze, kAM ? eka vAra nihALavo che ene !' sasarAe mananI vAta karI. enA manamAM hajIya vahuno doSa vasato nahoto. 'mANasa zuM, chokaro che !' vAta kahevA AvanAre kahyuM. 'zyAma che, rUpALo che. cahero jarA manahara che. AMkho moTI koDA jevI che. Akho dahADo e prema prema prIta karI teM kevI? - 55
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ phUTyA kare che ! are, enI vicitratAnI zI vAta karuM ? e kahe che ke jema eka vastumAM ati dveSa khoTo, ema ati rAga paNa khoTo ! have A vAta zI rIte manAya? ApaNA dIkarAmAM ati rAga zuM e dUSaNa che ?" *mANu zuM hAlyuM che ne ? jamAno sAva judo Avyo che. cAlavA do tyAre jema cAle tema ! ApaNuM rokyuM kaMI rokAya tema nathI. paNa saMdezA evA che ke, cakravartI rAjA jarAsaMdha mathurA para caDI Ave che. zizupAla eno senApati banyo che. kahevarAvyuM che ke gopabALo cete, nahi to DhoranA jevI dazA karIza!' pADozIe paDakhe caDI vAtamAM rasa lIdho. mokalone tyAre A vairoTaTyAne tyAM ? moTI premanI vAto karanArI nIkaLI paDI che te ! pahelAM ahIM to premane sthApI batAve !" salAhakAre kahyuM. 'bhAI ! meM ene A ja vAta kahI. nAga-Arya vacce maitrI e to bIjuM pagathiyuM che bAI ! A Arya-Arya vacce to prItibhAva jagADa ! e mATe mathurA to jA !" khUba sarasa kahyuM tame ! Ama ne Ama e kyAMka bhekhaDe bharAI jaze, ne TADhe pANIe khasa jaze. AvI te prIta thatI haze ?' kRSNa kanaiyo mathurA ane gokuLa-vRMdAvanano zasyazyAmala pradeza dUra dUra sudhI patharAyelo hato. zeraDInAM khetaromAM gAyo caratI hatI, ane AjanAM ghIne zaramAve tevAM dUdha jharatI hatI. nadIkAMThe kadaMbanI DALe gopAMganAo ramatI hatI, emanA nIlA kaMcavA DhIlA thaI gayA hatA, ane jhUle jhUlatI yauvanAonI yauvanazrI pragaTa thaI jatI hatI. malIra emanAM mAthethI khasI jatAM hatAM ane gorA gorA gAla para prasvedanAM motI bAjhayAM hatAM. - devAMganA caDhe ke gopAMganA ? rasika draSTAne sahaja prazna thato ! jhUle jhUlatAM emanI gaura paganI mAMsala piMDIo svayaM zRMgAra kAvya racatI hatI. govALo sAthe morapiMchanuM choguM ghAlI, pAtaLI kamarane vaLAMka ApatA, kaMbu AkAranI Dokane matta moralAnI jema nacAvatA cAre tarapha pharatA hatA. koI gIta gAtuM, koI rAga AlApatuM, koI duhA pheMkatuM. juvAno juvatIone duhAnA ghA mAratA. yuvatI gopAMganAnA najaranA ghA acUka hatA. sarakhesarakhI joDInAM yuvAna-yuvatIo bhegAM thatAM. badhAM rAsa khelatAM. eka gopa ne bIjI gopI - ema kuMDALe vaLI sau dhUmatAM. e vakhate na jANe kyAMthI AvIne tophAnI kRSNa kanaiyo baMsarI cheDI besato. kanaiyAnI mallakustInA ajaba dAvathI badhAM hajI hamaNAM ja jANItAM thayAM hatAM. mathurAmAM eNe parAkASThA batAvI hatI. paNa enI baMsarInA nAdathI to badhAM suparicita hatAM. 56 premAvatAra
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ baMsarI to aneka vagADa; A pradezamAM veNu-baMsarIne lokone jANe gheluM lAgyuM hatuM ! jene veNu vagADatAM na AvaDe, e mUrkha gaNAto. ema to ghaNA zekhI mAratA ne potAnA veNuvAdanane apUrva lekhAvatA, paNa e badhuM kRSNa kanaiyAnI baMsI na sAMbhaLI hoya tyAM sudhI ! enI baMsarInA sUra sAMbhaLIne pelA veNuvAdako bicArA zaramAI jatA ! e sUramAM zI mohinI hatI ? koI enI vyAkhyA na karI zakatuM ane strIo para to khAsa karIne enI ajaba mohinI varasatI. eka to sUra AvA ! emAM kALA kanaiyAnuM rUpa gajaba ! ene nIrakhatI ane gopIonAM hRdaya mAdhuryathI chalakAI jatAM, ne saMsAranI bIjI viSayabhUkha emanI zamI jatI ! e mAtra ghelI banIne jIvatI, je ghelAI yogIne, premIne ne sAdhakane ghaNI mahenata chatAM du:sAdhya hatI. puruSo paNa gopIonAM ghelAM hRdaya joI AnaMdavibhora banI jatA, ane kahetA ke sAco prema to A gopIono ! re, ApaNe puruSo gopIhRdaya banIe, e ja ApaNI siddhi che. prema, prema ne prema ! tyAga, tyAgane tyAga ! zuM zatru ke zuM mitra! A premasAgarane kAMThe kharekhara, jIvana-sArthakya beThuM che ! mathurAnuM rAja kAraNa jotajotAmAM loko bhUlI gayA : zuM malla, zuM hAthI, zuM kesa, emane cIranAro pyAro kRSNa hoI ja na zake ! e to badhI svapnAMnI mAyA ! evI kaThora vAto A premapradezamAM yAda karavAnI paNa manAI hatI. ane emAM nAnA nemanI nAga-Arya vaccenA nehanI vAto AvI ! nAgono upadrava eka vAra to nAmazeSa banI gayo ! ne premamUrti vairoTaTyAnI prItanI, nAgadamanamaMtranI ajaba ajaba vAto badhe prasarI gaI ! vATe ne ghATe verAyelA nAgo taraphathI zAMtinA saMdeza maLatAM, loko vadhu nizcita banI gayA hatA, AThe prahara gIta; gAna ne vAdana cAlu thayAM, rasikAo rasiyAone laIne rAsa khelatI. vacce kRSNa kanaiyo Ubho rahIne baMsI vagADato. enA nAnA paravALAzA hoThane jonAra kadI na mAnI zake ke mathurApatine je2 karanAra ne bhAratavarSanA cakravartIne cheDanAra kRSNa A ja haze ! kevaLa rasamUrti kizora ! prema sivAya bIjI vAta ja na kare ! mathurA taraphathI AvanAruM koI kyAreka yuddhanI kaMI vicitra vAta lAvatuM, to loko roLIToLI nAkhatA; 'mUko e laDAInI lohItarasI vAto ! vArtA karavI hoya to divya rAsakuMjanI ! are, mAlatI ane mAdhavInA latAmaMDapo tamane AmaMtrI rahyA che. tulasInI gaMdhathI bahekI rahelA gurajI tamArA svAgata khaDA che ! 58 premAvatAra 'A soLe kalAe khIlato caMdra zuM nirarthaka che ? - 'A jAI-jUInA mAMDavAo zuM vyartha che ? 'sauMdaryathI adbhuta ane rasathI bharelAM AvAM naranAra bIje jovA maLaze kharAM? | 'kAlIya nAganA jherathIya bhUMDI laDAInI vAto laIne ahIM zA mATe Avo cho ? karo ene dezanikAla !' | 'kevI laDAI ? zA mATe laDAI ? konI sAthe laDAI ? re, A pradezamAM prematripuTInA pAdasparzathI badhuM premamaya banI gayuM che. ekAMta AtmasamarpaNa ahIMno nityakrama che; ne nirapekSa Atmotsarga ahIMnuM jIvana che.' 'jAva jAva re, bahAvarA loko ! mArA karnayAnI premabaMsarInA sUra tame sAMbhaLyA nathI, tyAM sudhI bhamyA karo ane mana phAve tema varcA karo. 'bhale zAstra raco ! zastra ghaDo ! 'bhale smRtio raco, charikAo ghaDo ! 'bhale dharmanIti raco, yuddhanIti ghaDo ! 'paNa je dahADe e baMsarInI dhUna sAMbhaLazo, e dahADe badhuM tajI dezo-A kAliMdInA jharAmAM !' prema-mUrti ne zraddhA mUrti gopikAonI A vANI sAMbhaLI game tevo zastrasajja yoddho paNa zaramiMdo thaI jato. e kAliMdInA dharAmAM zastrone samAdhi Apato ne gopIonI sAthe rAsa khelavA lAgI jato ! suMdara evo pradeza che. suMdarIo rAsa khele che ne baMsInA garavA nAda ghUMTAI rahyA che. rAsa khelavAmAM nathI bhAna rahyuM vastranuM, nathI bhAna rahyuM AbhUSaNanuM ! manorama avayavo paNa ardhakhullAM thaI DokiyAM karI rahyAM che ! havA paNa rAsanI gatine anukuLa vahe che ! sarovaranAM poyaNAM paNa evI ja mIThI sugaMdha vahAve che. pRthvI, jaLa, teja, vAyu ne AkAza ekarUpa thaI gayA che. vANI viramI gaI che, ne saMsAra vIsarAI gayo che ! paNa evAmAM, sUrajane rAhu chAvarI le ema, kAMTALI vADa pAchaLathI tADa jevA keTalAya puruSo dhasI AvyA. teo doDI doDIne suMdarIone pakaDavA mAMDyA ! zAMta sRSTi para vIjaLIno kaDAko thAya, evo hAhAkAra tyAM vyApI rahyo. 'pelI gorI mArI !' eka zastradhArIe eka gopasuMdarIne pakaDatAM kahyuM. enA avAjanA DarathI kadaMbanI DALe premasamAdhi sAdhI beThelAM kabUtara-kabUtarI nirjIva kRSNa-kanaiyo n 59
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ thaIne nIce paDyAM ! A zo vyatipAta ! 'ne A kAbaracItarI nArI mArI pyArI !' bIjA zastradhArIe eka bIjI suMdarIne pakaDatAM kahyuM. e bihAmaNA avAja thI garbhadhAriNI gopAMganAno garbha gaLI gayo. 'ne A kALI mArI kAmaNagArI ' trIjA eka zastradhArIe kahyuM. enI AMkhonA DoLA nAga karatAMya bhayaMkara tagatagatA hatA. | 'le mArA royA kAmaNagArIvALA !"ne eka gopasuMdarIe hAthanI mUThIno ghA kya. pAchaLa bIjuM ToLuM AvyuM. e sainikonuM hatuM. teo bolyA, 'A gopalokone ahIM jhADe bAMdho. mArA dIkarA bahu phATayo che.' gopalokone pakaDI pakaDIne jhADa sAthe bAMdhavA mAMDyA, ne baMdIvAna banelI suMdarIonAM rUpALAM aMgo sAthe aDapalAM karatA zastradhArIo kahevA lAgyA, 'Aja eka ekanI khabara laIzuM. jAo, pahelAM thoDI juvAna gAyo pakaDI lAvo. emanAM mIThAM, madhuro mAMsa pakavIe, madirA chANIe ne pachI A mAnunIone pivaDAvIe!" 'paNa alyA, tame cho koNa ?' eka gopasuMdarIe hiMmatathI prazna karyo. 'A premanI duniyAmAM zreSanA dAvAnaLa jevA tame kyAMthI dhasI AvyA ?' 're suMdarI ! tArA hRdayasarovara para khIlelAM mohakatAnAM kamaLa levA, ame TheTha magadhathI ahIM AvyA chIe. jANI lo sahu !' eka bADI AMkhavALo ne zarIra para batrIsa ghAvALo yoddho bolyo. vadhumAM eNe kahyuM, 'ame mahAna cakravartI rAjA jarAsaMdhanA sainiko chIe.' 'to tamAro rAjA bAyalo lAge che !' eka vRddha gopAMganAe kahyuM. ene koIno Dara nahoto. khuda motano paNa nahi ! kAM re bUDhI ! ema kema kahe che ?' pelA virUpAkSe krodhamAM kahyuM. 'bAyalo nahi to bIjuM zuM ! e vagara koI rAjAnA sainika koI strI para hAtha uThAve kharo ? amArA kRSNa kanaiyAe mathurAnA rAjAne mAryo paNa mathurAnI strIo, ene mA-bena samAna !' gopAMganAe kahyuM. virUpAkSane paNa e bUDhI sAthe rakajhaka karavI pasaMda nahotI. e to juvAna gAyone ane juvAna gopIone najarathI vIMdhI rahyo. ghaNA divasanA pravAsano ene thAka hato, bhUkha hatI, kaMIka Amoda-pramodanI AvazyakatA hatI. A rUpapremabharI gopAMganAo e mATe anukULa hatI ! sainika eka gopInI cheDatI karavA gayo ne eNe cIsa pADI. sainikane e cIse utsAhI ryo. taruNInI cIsa to kAmInA manane bahalAve. eNe gopIne pharIthI potAnI vadhu najIka kheMcI. gopIe bUma pADI, 'kRSNa ! bala ! doDo, doDo !' kRSNa ? bala ?" pelo sainika sAme hasyo. bolyo, 're, kRSNa gayo ne bala paNa gayo samaja ! bAMdhIne baMnene magadhamAM laI jaIzuM ne zULIe caDAvIzuM." gopIe pharI kahyuM, 'mera mUA ! ene zULI caDhAvanAra tame koNa cho ? are, e tamane jIvatA nahi mUke. re kRSNa ! re bala ! dhAjo !' ne kadaMbanI gherI ghaTAomAMthI pratighoSa Avyo, veNuno sUra Avyo ne e sUranI rAhe - gAyonuM eka unmatta dhaNa doDatuM AvatuM dekhAyuM. gAyonI caDhelI gorajanI pAchaLa AMgaLI para cakra pheravato kRSNa dekhAyo ! sainiko sAvadha thaI gayo, teoe zastra saMbhALyAM ; paNa zastro saMbhALI le e pahelAM gAyo emane AMbI gaI. bhUrAMTI thayelI gAyoe emane ziMgaDe caDAvyA, ne pAchaLa kRSNanuM AMgalI parathI cakkara cakkara thaIne pheMkAtuM ne pAchuM AMgaLIe jaIne cakara cakara pharatuM cakra AvyuM. cakra aDyuM ne Dapha DokuM ne dhaDa judAM ! dhanuSa-bANa sAbadAM karyAM. kRpANa taiyAra karyo, paNa cakkaranI gati gaja banI hatI ! vacamAM je koI AvyuM te sApha ! sainiko govALanA A chokarAnI tAkAta joI rahyA ! malla kustImAM to enI khyAti sAMbhaLI hatI paNa A cakra-khelamAM to e gajaba lAgyo ! keTalA badhA vajananuM dhAtunuM cakra e AMgaLInA TeravA para kevI sahelAIthI ne siphatathI ramADe che - jANe koI strInuM suvarNakaMkaNa na hoya ! ne e cakranA ArA paNa kevA dhAradAra che ! gaLA upara jarAka evuM ke ArapAra ! sainiko to bicArA mijabAnI mANavAno vicAra mAMDI vALI pAchA pharavAno vicAra karavA lAgyA, tyAM to pAchaLathI koIno avAja Avyo. baMdIvAna gopIono e avAja hato. emaNe bUma pADI : 're bala Avyo!" ne eka kheDUta jevo juvAnaDo hAthamAM haLa laIne doDato dhasI Avyo. enI pAchaLa pAra vagaranA baLada ne gopa hatA. kRpA-kanaiyo B 61 60 g premAvatAra
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ baLe to haLa upADIne ghumAvavA mAMDyuM ! sainiko enI pheravavAnI khUbI para vArI gayA. bApaDA tobA pokAratA jAya bhAgyA ! paNa pAchaLathI sainikonI TukaDI madade AvI pahoMcatAM badhA pAchA vaLIne UbhA rahI gayA. have sAco yuddhano moraco goThavAI gayo. gopIone zrIkRSNa baMdhanamAMthI mukta karI hatI, ne gopaloko paNa have chUTyA hatA. keTalAka gAma tarapha khabara ApavA doDI gayA hatA. emaNe badhAM vraja ne gokuLa jAgatAM karI dIdhAM hatAM. khIlethI gAyo chUTe ema nesamAMthI gopa ane gopIo chUTyAM hatAM. je hAthamAM AvyuM te laIne teno doDI rahyAM ! mathurAno vijaya karanAra emanI ghI-dUdha pIne tAjI thayelI DAMgo to sAthe hatI ja ! kharekhara yuddha racAI gayuM. je pradeza para ghaDI pahelAM premabharI baMsarIo bAjI rahI hatI, e pradeza para kALadevatAnI khaMjarI bajI rahI, magadhanA sainiko yuddha kaLA mATe vikhyAta hato. teo AkhuM bhArata khUMdIne potAnA nAmanI ANa vartAvI AvyA hatA; paNa Aje A abUjha gopo sAthenI laDAImAM teo nAsIpAsa thaI gayA ! cakra ane haLa - A be zastrothI teo tobA pokArI rahyA ! ne mathurAvijayI DAMgonA prahAre to emanA paga ja ukheDI nAkhyA ! badhA nATho. gAmalokono vijaya thayo. gulAbanA choDa para gula khIle che, tyAre kAMTAnI hastIne koI jotuM nathI. phakta gulAbanI ja moja mANe che ! yAdavonuM ane gAmalokonuM mAnasa juduM hatuM. mathurAnI gAdI para kaMsa hoya ke ugrasena hoya, prajAne enI sAthe jhAjhI nisabata nahotI. ene nisabata hatI surAjya sAthe, ane e surAjya sthapAyuM hatuM ! sahu zAMtimAM hatA, gaI gujarI kadI yAda paNa na karatA. gopalokonA AnaMdano pAra nahoto. eka mahAsamartha rAjavIne harAvyAno emane garva hato; ane ethIya vadhu garva goparANIone hato. kRSNa kanaiyo emano pyAro hato, emaNe potAnA moMghAM dUdha, dahIM ne mAkhaNa ene khavarAvyAM hatAM ane mathurA jaIne eNe khAdhAM pramANa karyAM hatAM. sahu mAnatA ke kRSNa naMdarANI yazodAnA dIkarA che, chatAM enI pAchaLa aneka kiMvadantIo cAlatI hatI. 62 1 premAvatAra naMdarANI yazodA koI vAra kAmamAM hoya ke utAvaLiyo kRSNa bhUkhyo thaIne roto, tyAre ghaNI goparANIoe ene chAtIe laI dugdhapAna karAvyuM hatuM. Aje e dUdha pramANa karyAnuM e abhimAna laI rahI hatI ! emanAM aMtara kRSNamaya thaI gayAM hatAM ! sahu nizciMta mane sUtAM, ramatAM. khelatAM, have emanI gAyo ne pazuo dUra dUra sudhI caravA jaI zakatAM. emane koI rokI na zakatuM. emAM mathurAnA banAva pachI vAtano bheda khUlyo ke kRSNa ne balarAma kSatriyaputro che ne rAjA samudravijayanA putra temanA bhAIo thAya che ! A samAcAra keTalAka gopone na gamyA ! emane e kalpanA satAvI rahI ke kRSNa kSatriya che ne ame gopa chIe ! kSatriya ane gopane kazo saMbaMdha nahi! baMne judAM judAM ! jo ke mathurAnA darabAramAM A vAta pragaTa thaI hatI eTaluM ja; paNa pachI to kRSNa pAchA gopanI jema ja rahetA hatA. paNa Aje jarAsaMdhanA sainya sAme eNe pAchuM je parAkrama karI dekhADyuM, ethI vijayanA garva sAthe jarAka zoka paNa chavAyo! kuSaNa kharekhara kSatriyaputra che ? netRtva to kSatriyanuM ja ! e hoya tyAre gopaloko kSatriya thaI jAya che, nahi to gopa ja rahe che ! kSatriyaputra hovAno zoka eTalA mATe thayo ke jo kSatriya haze to eka dahADo gopalokone choDIne samarAMgaNe ja ze, rAja zetaraMja mAM paDaze, rAjapATanA bhAvA thaze ne sAdo gopa maTI e mahAmahima kSatriya thaze ! emAM rAjaputara haze to pachI rAjA thaze. rAjA thaze eTale bhArekhama thaze. ene nadInI retImAM ramavuM, gAya ne baLada sAthe ghUmavuM gopAMganAone rAsa khelatI karavI badhuM thoDuM game ! e mahelamAM rahe, ochuM bole, laDAI laDe, rAte jAge, dahADe UMghe ! gopaloko manamAM ne manamAM A vicArothI aDadhA thaI jatA. kRSNa vijaya meLavIne badhA gopalokone ekaThA kya ne kahyuM, 'bhAIo, yuddhano sUtrapAta thaI cUkyo che.' kevI rIte ?' gopalokoe prazna karyo. 'A sainyane ApaNe harAvyuM. kSatriya kadI hAra na khame. bIjuM sainya Avaze. ene harAvIzuM to trIjuM Avaze. trIjA pachI cothuM ane chevaTe rAjA jarAsaMdha pote Avaze. mATe have sAvaceta rahevAnI jarUra che !' "zuM have rAsa nahi khelAya ?" eka gopIe prazna karyo. kRSNa-kanaiyo D 63
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ zuM have veNunA sUra nahi saMbhaLAya ?" bIjI gopIe pUchayuM. nA, have ahIM yuddha khelAze. A navANo lohIthI bharAze. A bhUmi AkhI mAnavazabonI smazAnabhUmi banI jaze.' balarAme kahyuM. emaNe Aja adbhuta parAkrama dAkhavyuM hatuM. 're ! to pachI amane jIvavuM nahi game !' 'game ke na game." zrIkRSNa vaccethI vAta upADI lIdhI; "je kartavya sAme AvIne khaDuM hoya, ene pariNAmanI ciMtA vagara bajAvavuM joIe. ApaNe have yuddha kALamAM jIvIe chIe. sahu ene anurUpa taiyArIo karavA mAMDo !' zrIkRSNanA zabdothI badhAM uttejita thayAM ne bhAvi yuddhanA vicAramAM gUMthAyAM! mane vacana Apo !. yuddha !yuddha ane yuddha ! AkhA pradezamAM A zabdano prasAra thaI rahyo. 'taiyAra thAo yuddha mATe !' Thera Thera A hAkala gAjI rahI ! valoNAM valovatI gopIo netarAM aDadhe chAMDI vAraMvAra bahAra nIkaLI prazna karatI : 'to zuM have rAsa nahi ramAya ?' yoddhAo hasIne kahetA, 'have to talavAranI tALIo levAze." gopI potAno pati, je yoddhAnA vezamAM hato, tene jarAka gusse thaIne kahetI, 'haso cho zuM ? A kaMI hasavAnI veLA che ?' yoddhA hasIne sAme pUchato, 'to zuM raDavAnI veLA che ? are ! Aja to dareke potAnuM kartavya bajAvavAnuM che !' gopI bolI, ' kartavya te kevuM ? A gAyo kapAI jaze, A hariyALAM gaucaro verAna thaI jaze, A ghara ne vastI badhuM bhasmIbhUta thaI jaze, ane kartavya bajAvyAnA badalAmAM tamane maLaze zuM ?" yoddho hasIne bolyo, 'gAMDI ! kartavya e kartavya ! enA phaLano vicAra nahi karavAno." 'phaLano vicAra karyA vagara koI AMbo vAve kharI, gAMDA ?" A pradezamAM gopa karatAM gopI DAhyI lekhAtI. are gAMDI ! teM A dIkarAone janma Apyo tyAre vicAra karyo hato ke e mane pALe to janma ApuM ane na pALe to na ApuM ? pUchI joyuM hatuM tArA garbhane? pratijJA levarAvI hatI putra pAse ? nA, nA ! kartavya e kartavya samajavAnuM !' 're ! talavAra tANato tANato kyArano vaLI tattvajJAna chAMTato thaI gayo tuM! 64 premAvatAra
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ taneya pelA kanaiyAno cepa lAgyo lAge che. kevo pyAro ! kevo mITho !' gopI koI premanI sRSTimAM sarI paDatI lAgI. 're gAMDI ! eNe ja kahyuM che ke yuddha AvI rahyuM che, bhayaMkara yuddha AvI rahyuM che. have tamAma lokone yuddhakALamAM jIvavAnuM che !' 'to zuM kanaiyo have baMsI nahi cheDe ne talavAra laI laDavA nIkaLaze ?' gopIe AzcaryathI prazna karyo. kanaiyAnI vAta kAM kare, re sakhI ! balarAma paNa khetInA prayogo gopa- lokone zIkhavavAnA choDI, haLanuM hathiyAra karI medAne saMcaryA che !' to zuM have jarAsaMdhanA joddhAonAM mAthAM kApIne vADIomAM vAvaze ?' gopI ciDAIne bolI. ene yuddhanI vAta gamatI nahotI. *karatI hoya e kara ! evAM pApIonAM mAthAM vAvIe to A dharatI dhAna na de, A navANa nIra na de, A kAmadUdhA dUdha na de ! mAthAM to kartavyanI vedI para vadherIne ApaNe ApaNAM potAnAM vAvavAnAM !' 'gAyo bhegA rahIne gAya jevA thaI gayelA tame gopaloko laDI zakazo kharA?' gopIe prazna karyo. 'nahi to tame laDazo ? 'jarUra, kRSNa kanaiyo AgaLa rahe eTale ame enI pAchaLa ja UbhAM chIe.' gopInI jIbha parathI kRSNanuM nAma sukAtuM nahotuM. 'rAsa levA UbhA rahezo, kAM ? tALIonA tAle duzmanane bhagAvazo, kAM re sakhI ! acako macako kArelI' joddhAe mazkarI karIne gopInA cALA pADyA. 'rAjA samudravijaya AvyA che ?' gopIe gaMbhIratAthI prazna karyo. 'hA, A badhAmAM vRddha ane vaDIla to e che, emanI salAhane koI avagaNatuM nathI.' 'ane pelo nAno nema premayuddhanI vAto karanAro ?' 'e paNa che. kartavyanI veLAe khasavAnuM yAdavo jANatA nathI !' 're ! laDAI thaze, mANasa maraze, Dhora kapAze, dharatI ragadoLAze, na jANe zuM zuM thaze ?' Ama bolI gopI AMgaNAnA thAMbhalAne aDhelIne UbhI rahI gaI. enuM ciMtAbharyuM mukha khUba rUpALuM lAgyuM. yoddhAthI ene aDapaluM thaI gayuM. gopI ciDAI UThI, 'hajI paNa strInA aMgasparza vagara to cAlatuM nathI, ne samarAMgaNamAM javAnI zekhI mAro cho ! tyAM jaIne zuM laDazo, kapALa ? enA karatAM 66 E premAvatAra to ghera beso ghera !' 'are gAMDI ! laDAI te zuM zokhanI vastu che ? A to Apaddharma che Apaddharma ! bAkI ApaNuM kharuM kAma to gAyo cAravI ne gIta gAvAM e ja che.' yoddhAe potAnuM aMtaHkaraNa spaSTa karyuM. 'paNa jo, mArAmAM mana na rAkhIza. ane jo manane manAvI na zake, to tame raho ghera, ame jaIzuM laDavA !' gopI prItamane tAvI rahI. 'are mArI gAMDIghelI gopI ! tArAmAM mana rAkhIza ne chatAM laDAI evI laDIza, ke vAta ne pUcha !' yoddho pharI aDapaluM karavA jato hato; tyAM moTA avAje bUMgiyo vAgato saMbhaLAyo. Aja sudhI A bUMgiyo rAsa ramavA kAje lokone cokamAM ekatra karavA mATe vaparAto. bUMgiyo zerIe zerIe vAgato nIkaLyo. enI pAchaLa keTalAya gopa yoddhAo hAthamAM je sAdhana maLyuM te laIne cAlatA hatA, ne aneka prakAranAM vAkyo uccAratA hatA. yoddho strI tarapha AgaLa vadhato aTakI gayo, ne gopAMganAnI deha para mIThI najara pheravato bolyo, 'jo rUDI ! A bhave mane yuddhamAM kaMI thAya to Avate bhave paNa huM ! bIjo koI nahi !' 'have gAMDA jA ne ! AkhI duniyA pharI vaLe toya tArA jevo gAMDo muja jevI gAMDIne kyAM maLavAno hato ? eka bhave nahi, sAta sAta bhaveya tuM !' gopAMganAe dardabharI rIte yoddhAne vidAya ApI. yoddho coka tarapha dhasyo. A cokamAM gAya ane baLadanI dara varSe pratispardhA thatI; ne jUnA vakhatamAM iMdramahotsava UjavAto. Aja gopayoddhAo potAnI pratispardhA racI rahyA. sahu ekaekathI utkaTa dekhAvAno prayatna karatA hatA. A gopasenAnI AjanI AgevAnI balarAma levAnA hatA. Ama to ekAMtapriya balarAma bahu bAhya pravRttiomAM bhAga na letA, e badhuM potAnA nAnA bhAI kRSNa mATe rAkhatA, paNa Aja zAMta besI rahevAya ema nahotuM ! mathurA, gokuLa ne vRMdAvana mAthe, tamAma yAdava ne gopaloko mAthe moTo bhaya khaDo thayo hato, jIvana-maraNano jaMga Avyo hato. jarAsaMdhano krodha jabaro hato, ane enI bheramAM koI bhayathI ne koI prItathI, ema bhAratavarSanA aneka rAjAo hatA. e yAdavamAtrano duzmana thaIne Avato hato. chatAM enA sAmanA mATe mathurAnA yAdavo para hAla tarata pUrato bharoso rAkhavo zakya nahoto. gopasenAnA baLa para ja atyAre vizvAsa rAkhI zakAya tema hatuM ! mane vacana Apo ! E 67
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ A gopasenAnA AgevAna svayaM zrIkRSNa hatA, paNa enI buddhine bIjI vyuharacanAo mATe rAkhI balarAma medAne paDyA hatA. balarAmajInI pracaMDakAya mUrti atyAre jovA jevI hatI; AkhA deha para astro sajelAM hatAM; paNa sahuthI vizeSa to emaNe potAnuM priya haLa paNa zastra tarIke sAthe lIdhuM hatuM ! zrIkRSNa ne balarAma - baMne jANItA mala hatA. zrIkRSNanI nAnakaDI gadAthI to bhalabhalA dhRjatA; paNa ATalA moTA haLane laIne saMgrAmamAM laDatA balarAmane jovA e paNa chAtInA baLukAnuM kAma hatuM. so so phaNAe zeSanAga phUMphADato hoya evuM rUpa balarAmanuM hatuM ! teo Aja jarAsaMdhanI sAme potAnI senA doravAnA hatA, jarAsaMdha mATe aneka kiMvadaMtIo kahevAtI - enA baLa vize, enI kUratA vize, enA amRtyu vize ! bhalabhalA jarAsaMdhane haNavA AvyA hatA ane pote haNAI gayA hatA ! 'jarAsaMdha to zuM pazu che !' balarAme kahyuM, e ochuM bolavAmAM mAnanArA hatA. pazu kyAMya thavA che ? ame to ene pazuthI paNa halako mAnIe chIe!" gopayoddhAoe kahyuM. A javAbamAM teono pazuprema vyakta thato hato. 'e pazu nathI, pizAca che, pizAca ! je bahena ane bhANejiyAne saMtApe che, gAyane ane vAcharaDAne haNe che, ene pazu paNa koNa kahe ?' 'e pizAcane enI boDamAM pesIne Aje pakaDI pADavAno che !' balarAme bhAvi kAryavAhI sUcavI dIdhI. - "khetaranI game tevI vADa vIMdhIne ame gAyane praveza apAvI zakIe chIe, to AmAM koI moTI vAta nathI !' "e jarAsaMdhe chaLyAsI rAjAone keda karyA che, ApaNe e rAjAone choDAvavA 'ema nathI, balarAma ! amArI e gAyo yoddhA jevI che, evI mArakaNI che ne evI nirbhaya che ke na pUcho vAta ! eka vAra jarA lalakArazo ke julamI jarAsaMdhanI senAne A pArathI pele pAra pheMdI nAkhaze.' 'bhale.' balarAme pratikAra na karyo. 'amArA sAMDha amArI sAthe raheze, e nirbhayazaMkaro bhayane to jANatA ja nathI!" keTalAka gopayoddhAoe kahyuM. balarAma kaMI na bolyA. e A samAja mAM ja UcharyA hatA. ahIMnA lokonA rAgadveSa teo jANatA hatA, mANasa karatAM pazuo upara teone vadhu bharoso hato. thoDI vAramAM zaMkha phUMkAyA. balarAme potAno ratha hAMkyo . pAchaLathI gADAM UpaDyAM. enI pAchaLa padAti UpaDyA. gAya ane sAMDha sAthe hovAthI gopayoddhAoe vATa kApavAmAM kaMTALo nahoto. eka keDo mathurAthI AgaLa magadha tarapha jato hato. A senA tyAM pahoMcI tyAre khabara maLI ke rAjA samudravijaya potAnA suprasiddha yAdavasainya sAthe moracA para pahoMcI gayA che, ne zrIkRSNa paNa rAjA ugrasenane laIne pratikAra mATe UpaDI gayA che ! ane AkhI mathurA atyAre yoddhAo vagaranI che. balarAma thoDI vAra mathurAmAM rokAyA ane sAMja paDatAM potAnI senAne AgaLa daDamajala mATe upADI. rAtanA aMdhakAramAM e gopasanA Agekadama karI rahI ! keDo nahoto, vATa nahotI; paNa A vaTemArguone leza paNa mUMjhavaNa nahotI ! e to game tyAM potAno mAraga karye jatI hatI. AkhI rAta senAe kUca karyA karI ! have ratha ke gADAM AgaLa jaI zake tema nahotuM. nAnA nAnA TekarAo vIMdhavAnA AvyA hatA, nAnI nAnI nadIo UtaravAnI AvatI hatI, sau pagapALA UpaDyA ! sainiko sahu cUpa hatA, ethIya cUpa hatAM gAya ane sAMDha, teo jANe potAnA pAlakanI icchAne samajI gayAM hatAM ! alabatta ! mathurAmAMthI bhaLelA thoDAka vIra yAdavo AmAM kocavAtA hatA. e kahetA hatA ke laDavAnI rIta A govALiyA kyAMthI jANe ? balarAmane paNa yuddhono mane vacana Apo ! [ 69, 'jarUra ane e chavAsI rAjAonuM rAja kRSNane ApIzuM.' 'bahu AgaLanI vAto vIrapuruSo karatA nathI. Ajano divasa raLiyAmaNo karo. to AvatIkAla jarUra rUDI ja Ugaze !' balarAme zikhAmaNa ApatAM kahyuM. ame amArI gAyo sAthe laIzuM.' keTalAka gopoe kahyuM. zuM dUdha pIvA ? laDAImAM to nAnapaNamAM mAtAnuM dUdha dhAvyA hoIe e ja kAma Ave.' balarAme jarAka Takora karI. 68 D premAvatAra
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ kyo anubhava ? A gAmaDiyA rItathI kaMI jarAsaMdhano parAbhava na karI zake ! jarAsaMdha sAme bATakavuM e kaMI jevA tevAnA khela nathI ! paNa balarAmano gusso ne sikko evo hato ke koInuM kaMI na cAlatuM, koIthI kaMI na bolAtuM ! sahu mUMgA mUMgA teone anusarI rahyA; anusaravAmAM ja zreya samajI rahyA. vATa AgaLa vasamI AvI hatI, ne mAMDa mAMDa AgaLa vadhAtuM hatuM. samI sAMjathI cAlatA badhA thAkyA hatA, ane have visAmo icchatA hatA ! | balarAme eka TekarInA DhoLAvamAM badhAne visAmo levAnI AjJA karI ane prAtaHkarma karyA pachI AgaLa vadhavAnI jAherAta karI. paNa na jANe kema, balarAma ane bIjA pAMca-sAta jaNA kyAMnA kyAM cAlyA gayo, ne badhA temanI rAhamAM besI rahyA, A vakhate pelA mathurAnA yuddha kalAkuzaLa yoddhAo TIkA karyA karatA ne bolatA hatA : 'navI navAInI rIte A laDAI laDAvAnI lAge che ! Ama ne Ama badhA bhUkhe marI jaIzuM.' AvI AvI vAto cAlatI hatI tyAM koInA nUpurano jhaMkAra saMbhaLAyo! thoDIvAramAM cAra-pAMca kALA yoddhAonI AgaLa eka gorI gorI strI AvatI dekhAI ! re ! AvI jagyAmAM A khArya nArI kyAMthI ? ane A kALA nAga pAchaLa kyAMthI ? pUrva-pazcimano meLa kevI rIte maLyo ? badhA AzcaryamAM joI rahyA. thoDI vAramAM to pelI Arya nArI najIka AvI gaI. kALA mANasonAM mukha para thoDI vAra bhayano to thoDI vAra prItano bhAva UbharAto hato. bhaya eTalA mATe ke A badhA Aryo hatA; ane pote nAga hatA. Aryo ane nAgo vacce bhayaMkara vidveSa hato. prIta eTalA mATe ke AryakulanI vairocyA emanuM prItibhAjana hatI ne e Arya-nAga aikyanI vAto karatI hatI ! pelI gorI strI A gopasenAnI najIka pahoMcI ane badhAe oLakhI lIdhI, bUma pADI, 'vairoTaTyA bahena !' | 'tamArI bahena, tame mArA bhAI, re ! saMsAra Akho snehanA tAMtaNAthI baMdhAI jAya to kevuM sAruM ! ekabIjAM ekabIjAMnAM sagAM thaI jAya to ?" | 'vairoTyA ! tArI philasUphI pachI hAMkaje ! bhUkhyA chIe. kaMIka khAvA joIe! ne A bAghaDA sAthe kAM AsthA che ?' 'e mArA nAgabhAI che !' 'nAga tArA bhAI to pachI Arya tArA zuM ?" 'e paNa mArA bhAI ! eka vAta pUchuM ? badhA zA mATe nIkaLyA cho ?" 'laDavA mATe.' javAba maLyo. 'konI sAthe ?' 'jarAsaMdha sAthe." 'to zuM A bhUmi lohiyALa thaze ?' 'jarUra.' pote marIne ane bIjAne mArIne eka vAra bhUmine gojhArI karazo, pachI kyAM rahezo ?" 're gAMDI vairoTaTyA ! ahIM ja rahIzuM ane rAja karazuM. paNa e badhI vAta pachI, pahelAM kaMI khAvAnuM Apa !' vairoTaTyAe pelA nAga juvAnone kaMIka kahyuM. nAga juvAno vairoTaTyAnI vAta sAMbhaLI jarA paNa rokAyA sivAya ekadama UpaDI gayA. thoDI vAramAM TekarIo pAchaLa adRzya thaI gayA. 'A gayelA bAghaDA pAchA Avaze kharA ?" keTalAka gapoe pUchavuM. 'zA mATe nahi Ave ?' 'amane joIne DarI gayA hoya tethI !' 'potAnA pradezamAM pArakAno Dara kevo ? A to nAgono pradeza che. rAte ja teone tamArA AgamananI jANa thaI hatI. teoe mAnyuM ke tame tenI sAthe laDavA Avo cho, paNa meM kahyuM ke ema nathI, zAMta thAo !' "ohoho ! A jherI nAgo upara tAruM ATaluM badhuM calaNa ?' 'hA, teone sAco prema karuM chuM. premanA zAsanamAM to koI zatru nathI ke koI mitra nathI ! tame mArA temane sAMbhaLyo lAgato nathI !' vairoTaTyA khIlI nIkaLI. | 'vaLI pAchI gADI ADA cIle cAlI gaI ! re ghelI vairoTyA ! tAre ane nAgane zo saMbaMdha ?' saMbaMdha to kaMI nahi ! premasagAI ! eka vAra huM nAgarAjanI dIkarInI suvAvaDa karavA gaI hatI !" 'suvAvaDa karavA tuM gaI ? ene bIjuM koI na maLyuM ?" mane vacana Apo ! ] 71 To premAvatAra
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ koNa maLe ? suvAvaDamAM to mAnA premanI ja rUra, nAgastrIo paNa suvAvaDa to kare, paNa emane suvAvaDanA siddhAMtono khyAla nahi, suvAvaDI nAgastrInI bhAre kaphoDI hAlata thaI jAya ! potAnAM baccAMne khAvA jevo prasaMga Ubho thAya ! suvAvaDa to AryonI !' "he zeSanAganA suta ! mane vacana Apo !' vairoTaTyA AgaLa vadhIne bolI. atyAre tane zuM vacana ApuM ? Aja to yamarAja sAthe bAkarI bAMdhavA nIkaLyo chuM. jItIne AvIza ke hArIne kone khabara ?" - "ApaNo nema kahe che, jyAM satya tyAM jaya; jyAM prema tyAM zAMti ! mane vacana Apo.' vacana ! balarAma vicAravA lAgyA, 'A chokarI mAgI mAgIne zuM mAgaze?" eTale teM AryonA duzmanonI vRddhi karavAno dhaMdho svIkAryo ?" mAro dhaMdho eka ja che : Arya ane nAgane eka karavAno.' vairocyA Dara vagara bolI rahI. 'vAru ! pelA tArA nAgabhAIo khAvAnuM laIne kyAre Avaze ? ke pachI chumaMtara ?" gopoe kahyuM. hamaNAM AvatA haze, A loko Aryo jevA nathI. e to jenA para vizvAsa mUke che, enA hAthamAM mAthuM mUkI de che !' eTalI vAramAM to keTalAya nAga ane keTalIya nAgaNo kaMI kaMI laIne AvatAM dekhAyAM. tAjA madhapUDo temanA hAthamAM hatA, mAthe phaLa, kaMda ne mULanA TopalA hatA. vairocyAe nAgalokoe teoe ANelI samagra bhojanasAmagrI senAne pIrasI devA kahyuM. vAtano tarata amala thayo. madha ghaNAM cAkhyAM hatAM, phaLa ne kaMda paNa ghaNAM ArogyAM hatAM, paNa AvI mIThAza emAM kyAreya nahotI maLI. yAdavo bhUkhyA varunI jema tUTI paDyA ! balarAma e vakhate pAchA AvyA. teo senAnA bhojananI ciMtAmAM hatA, kAraNa ke gopaloko kadI anya sainikonI jema bhUkhyA rahevAne TevAyelA nahotA. eTale bhojananI vyavasthA mATe ja teo AgaLa gayA hatA, paNa nAgapradezamAMthI e kaMI meLavI zakyA nahotA. AkhI senAne ja matI joI e AzcaryamAM paDI gayA, ne nAga tathA nAgaNone hoMze hoMze pIrasatAM joI emanI AMkhamAM AMsu AvI gayAM! oha, A suMdara samanvaya kevI rIte sadhAyo ? tyAM to ghelI premadIvAnI vairoTaTyA para emanI najara gaI. e doDIne vairocyA pAse gayA. bolyA, "dhanya vairoccA ! nAgakuLa upara to teM jAdu karyuM lAge che !' balarAma ! tamArI vAta paNa meM nAgarAja pAsethI jANI che.' 'Apa zeSanAganA avatAra cho.' vairoccA bolI. balarAma ghaDIbhara cUpa thaI rahyA ne vairocyAnA tejasvI moM sAme joI rahyA. AkhI senAne lAgyuM ke A chokarI koI jJAnInuM saMtAna che. 72 D premAvatAra mane vacana Apo ! 73
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 balarAma ane jarAsaMdha 're chokarI ! mAga ! mAga ! mAge te ApuM ! paNa balarAmanA tejane ane zIlane jhAMkhapa lAge tevuM kaMI na mAgIza. raNakSetre saMcarelAne pAchA pharavAnI vAta na karIza.' balarAme kahyuM. huM jANuM chuM, kSatriyane Aje yuddha svadharma lAge che, prema paradharma lAge che.' nAnIzI vairoTavA mahAna evA balarAma sAthe moTI moTI vAto karI rahI; AkAzane jANe TiToDI potAnA be pagathI thaMbho daI rahI. eNe kahyuM : 'vIravara balarAma ! huM eTaluM ja mAguM chuM ke koI vAra tArI A bahenane yAda karIne yuddhadharma aLago karI premadharma Acarajo !' 'vairoTavA ! duSkRtyonI saMkhyA vadhI gaI che. saMsAra parathI AtatAyIone dUra karavA mATe yuddha e ja yugadharma che !' 'e vAta paNa huM mAnuM chuM; nahi to mAro nema yuddhabhUmie saMcaryo na hota. peTamAM thayelA caramane zuddhi karavA kaDavI jhera davAo pIvI paDe che. paNa he balarAma! zuM pachI peTanI zuddhi evI sthAyI na karI zakAya ke carama pedA ja na thAya ?' 'tArI vAta hRdayane to gamI jAya che, paNa buddhimAM nathI UtaratI. chatAM vakhata Ave eka vAra yuddhapremane badale premayuddha jarUra khelI batAvIza. ekAda yuddhane thatuM thaMbhAvIza. ane nahi thaMbhe to huM aLago thaI jaIza. vacana ApuM chuM vairoTyA !' to have sidhAvo raNavATa !' vairoTyAe javAnI taiyArI karI. eNe tamAma nAga tathA nAgaNone eka tarapha thaI javA saMketa karyo. jheranI pratimAo lAgatAM nAga ane nAgaNo Aryone premanI mUrti lAgyAM. bhASA to ekabIjAnI bhAgye ja samajI zakatAM, paNa ekabIjAnA caherA para ramI rahelA bhAva sahu vAMcavA lAgyA. Arya sainikonI najara nAgakanyAo para sthira thaI ane Arya suMdarIothI anokhuM rUpa tyAM teoe nihALyuM. teonAM vakSasthaLa sAva khullAM hatAM, paNa e zobhA ja janmAvatAM. koI phaLelAM AmataruMnI anerI rUpachaTA dAkhavatAM, chatAM jaMgalI na lAgatAM. emanAM aDadhAM khullAM aMgo ane khUba kALajIthI sajAvelo aMboDo to game tevI Arya ramaNIne paNa mahAta karavA zaktimAna hatAM. 'nAga ane Arya eka bane to ? emanAM lohI ekabIjAmAM bhaLe to ? juvAno vicArI rahyA. A vicAramAM sthUla sauMdaryaprema chupAyo hato. paNa A vicAra bhayaMkara hato. eka Arya mATe manamAM Avo vicAra karavo e paNa bhayaMkara hatuM; ane e vicArane vANImAM utAravo e to motathIya badatara hatuM ! nAga ane Arya duzmana ! nAga ane Arya mitra bane e to nakula ane sarpanI mitratA sadhAya tyAranI vAta ! chatAMya keTalAya Arya sainiko nAgakanyAonI namaNI chabI aMtaramAM korI beThA ! zaMkhasvara thayA. balarAme haLane khabhe mUkyuM, kadama baDhAvyA, ne badhI senA AgaLa kUca karI gaI. nAga ane nAgaNonI senAne vairoTyA paNa bhAvabharI vidAya ApI rahI. premadIvAnI vairoTyA potAnA sneha-svapnane jhUle jhulI rahI. eka dahADo potAnA nemanAM svapna siddha thaze. saMsAra premamaya banaze. Aje bhale nAga ne Arya na maLe; re, bhale Arya Arya paNa aMdaroaMdara jhaghaDe, paNa eka divasa badhA eka thaze; evo ene dRDha vizvAsa hato. veMtabharanI vAmana vairoTyA ane gajabharanI virATa enI vicArasaraNI ! paNa e vicArasaraNIne vairoTyA pAse rAkhI, vairoTyAnI eka premayuddhanI vAta hRdayamAM saMgharI, balarAmanI senA khADA oLaMgatI, TekarA caDhatI, jharaNAM ThekatI AgaLa vadhI gaI. have mArgamAM TheraThera nAnAM nAnAM yuddho thayAnAM cihno jovA maLatAM hatAM. kyAMka baLelAM gAmaDAM, kyAMka ujjaDa thayelAM khetaro ne kyAMka chedAyelAM vRkSo jovA maLatAM hatAM. loko nAsabhAga karI rahyAM hatAM. zApita nagarIonI jema gAmaDAM sUnAM paDyAM hatAM. chupAI gayelAM loko kadIka DokuM bahAra kADhatAM ne balarAmane haLa sAthe joI chaLI jatAM. koIka DhIlAMpocAM to 'hAya bApa, jarAsaMdha Avyo !' ema citkAra karI balarAma ane jarAsaMdha | 75
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ jamIna para DhaLI paDatAM. kyAMka kapAyelI gAyo paDI hatI, kyAMka bebhAna kanyAo paDI hatI. emanI deha para julama gujarI gayo hato, ne jAlimone ujANI maLI hatI ! balarAmane vairoTyAnI yuddhaprema ane premayuddhanI vAta yAda AvI : yuddhapremano A kevo karuNa citAra ! balarAma eka sthaLe thobhyA. emaNe chupAyelA lokone hiMmata ApI bahAra kAyA; potAnI oLakhANa ApI, ne potAnA kAmanI mAhitI ApI ekatra karyA; AzvAsana ApyuM ne kahyuM, 'taiyAra thAo. jarAsaMdhane bharI pIIe.' 'jarAsaMdha ?' bolanAranuM moM phATayuM rahetuM. 'are , e jAlimane ApaNe zuM pahoMcI vaLavAnA hatA ? ene to prabhu pahoMce to bhale.' prabhune tame joyA che ?' balarAmano gusso vadhI jato. | 'to tamArA verano badalo e leze, ema tame kevI rIte jANyuM ?' 'nahi le, e tame kevI rIte jANyuM ?' loko vicitra hoya che; emanI dalIlo paNa abhuta hoya che. 'nAmardone prabhu kadI madada karato nathI. yAda rAkho ke tamArA bAhu jyAre anyAya sAme UThe che, tyAre prabhu emAM AvIne vase che : jyAre tamArA paga adharmane kacaDavA kUca kare che, tyAre prabhu tamArA kadama sAthe kadama milAve che. jarAsaMdhane haNavA prabhu nahi Ave; tame pote taiyAra thazo to prabhu tamArAmAM avataraze. balarAmanI A vANIe, hajI paNa DarathI AjubAju chupAyelAne utsAhI karI bahAra ANyA. teoe dhrUjatAM dhRjatAM potAnI zaMkAnuM samAdhAna mAgyuM. 'jarAsaMdhe ATalo saMhAra to veryo che. satyAnAzamAM hajI kaMI bAkI rahyuM haze e sAmA thaIzuM eTale pUruM karaze !' | 'ardha jIvita ane ardha mRtyumAM kadI majA nathI. AvavA do jarAsaMdhane! satyAnAzano saMpUrNa sAmano thavA do. ApaNe thoDA du:khI thaIzuM paNa jagata AkhuM sukhI thaze.' balarAme kahyuM. sahune A vAta ruci gaI. badhAMe bAkI rahelAMne sAda karI karIne bolAvyAM, AvanArAomAM mAtra mada nahotA, mAtra juvAna nahotA, paNa hAlI cAlI zakatAM tamAma hatAM. kizora hatA, vRddhoya hatA ! balarAme potAnI senAmAM navIna bharatI karI. pharI badhA bRha goThavyA, ne jarAsaMdhanI senAno pIcho karavA kUca jhaDapI banAvI. have ArAma ke virAmanI vAta kevI ? divasa AthamI gayo. rAta navalakha tArAe jhabUkI UThI. balarAme eka TekarI para caDhIne joyuM to dUra jarAsaMdhanI senA chAvaNI nAkhIne paDI hatI. enI zveta zibiro cokhkhI kaLAtI hatI. - balarAme potAnI senAnA AgevAnone bolAvyA. TekarI para ja vicAraNA karI teoe prastAva mUkyo, 'rAtano lAbha laI jarAsaMdhanI senA para hallo karI devo." koI kaMI na bolyuM. jarAsaMdhanA nAmamAM e jAdu hatuM ke bhalabhalA mahArathInAya eka vAra to motiyA marI jatA. mathurAthI AvelA yAdave senApatioe balarAmane cetavyA : " kaMI A khetara nathI, ke haLa halAnIne cIbhaDAM- kAkaDI vAvI nAkhazo ! A to mahArathI cakravartI jarAsaMdha che. enA para humalo kaMI nAnIsUnI vAta nathI. pelI TiTeDI potAnAM baccAMne bacAvavA dariyo bharI pIvAnI vAta karatI hatI, evI vAta na karazo, bhaiyA balarAma !' 'to jarAsaMdhanuM jora kaI rIte toDazo ? mahAnubhAvo ! sAmano karyA vagara zatruno cheda kaI rIte UDaze ? pahADane toDavA mATe hathoDAno eka ghA to kaMI ja na gaNAya, e sAcuM che; paNa e eka ghA thaze, to bIjA hajAra ghAno e janaka banaze. cAlo, badhA cAra bhAgamAM vaheMcAI jAo. ne cAra dizAno kabajo laI lo ! huM zaMkha rUMkuM eTale sahue hallo karI devAno ! yAda rAkhajo ke eka vAra zaMkhasvara thAya eTale pUrva dizAthI hallo karavAno; be vAre pazcimanI haroLe, traNe vAre AthamaNI haroLe ane cAra vAranA zakhasvare dakSiNanI haroLe AgaLa vadhavAnuM.' | 'ame AvA hallAmAM mAnatA nathI !' mathurAthI sAthe AvelA yAdava yoddhAo hajI asaMmata hatA. 'vicArano kALa gayo, AcArakALe koInI mAnyatA huM svIkArato nathI. AgaLa vadho !' balarAme pratighoSa karyo. emanI AMkhomAMthI taNakhA jharatA hatA. 'ame A rIte mUrNAnI jema maravA nathI mAgatA.' mathurAnA mithyAbhimAnI yAdavo hajI potAnI vAta pakaDI rahyA hatA. 'gAyo carAvavI judI vAta che. ne samarAMgaNa laDavAM judI vAta che. ahIM koI pADAnAM pUMTha AmaLavAnAM nathI !' 'ema ke ?" ne balarAmanI AMkhomAMthI agni jhagyo. 'bhayaMkaramAM bhayaMkara dumana potAnA daLanAM bevaphA mANaso ja hoya che. AgaLa cAlo, nahi to.." 76 premAvatAra balarAma ane jarAsaMdha 1 77
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 'nahi to. goparAja ! zuM karazo ?' mathurAnA yAdavono garva kaMsadeva jevo ja hato. e Ama karavuM ke tema karavuM evuM kaMI kahevA mAgatA nahotA. teo phakta vAMdhA kADhavAmAM kuzaLa hatA. zuM karIzuM, ema ?" ne balarAmanuM haLa UMcuM thayuM. e havAmAM UchaLyuM. ne pachI hAthamAM AvIne cakkara cakkara vIMjhAyuM. virodha karanArAo tyAM ne tyAM DhaLI paDyA ! balarAma sAme atyAre jovuM paNa muzkela hatuM. emaNe paDakAra karyo : 'sAvadhAnIthI sUcanA pramANe AgaLa vadhI jAo, nAnI kAMkarI ghaDo phoDI nAkhe! ghaDAne phUTavAno samaya pAkI gayo che. hiMmata na hArazo, hiMmatabheranI eka kAMkarI ja basa che." ne balarAmanI senA tarata judA judA bhAgamAM vaheMcAI gaI. AkAzamAM aMdhAruM vadhu ghUMTAI rahyuM hatuM. zibiromAM thoDAeka saMtrIo sivAya badhAM bharaUMghamAM paDyAM hatAM; ne jeo jAgatA hatA, teo paNa jhole caDayA hatA. teono daDha vizvAsa hato ke cakravartI mahArAja jarAsaMdhanI senA sAthe aDapaluM karanAra duniyAmAM hajI pAkvo bAkI che. AkAzamAM nIrava zAMti hatI, eka cheDe caMdrakaLA khIlavAnI taiyArImAM hatI. tyAM madharAtanA zILA samIrone bhedato zaMkhezvara havAmAM guMjI rahyo. pUrva dizAmAM kaMIka halacala jevuM lAgyuM. jAnavaro doDatAM hoya, gAyo bhUrAMTI thaI hoya ne sAMDha DaNakatA hoya evA avAjo AvyA. thoDI vAramAM to emanA ziMgaDe zibira AkhI UcakANI ! 'A gopalokonI phATa bahu vadhI che. badhe mathurA bhALI lAge che, ke jyAre tyAre Dhorone game tyAM hAMkI mUke che !' magadhanA saprasiddha yoddhAe TIkA karI. ane jevo e Dhorone bhagADavA bhAlo laIne dhAyo ke pAchaLathI loDhAnA mukhavALuM sAMbeluM enA para jhIMkAyuM ! yoddho jamIna para ane enI khoparInAM kAchalAM judAM ! magadhanI senAmAMthI tarata ja maraNapoka jevI hAka UThI, 'duzmano AvyA che. eNe pUrva pAMkha para hallo karyo che !' ne chAvaNImAMthI raNaziMgAno nAda gAjyo. sUtelA yoddhAo je hAthamAM AvyuM te laIne pUrva pAMkha bhaNI doDyA. jhoke caDelA maMtrIo samajyA vagara jyAM tyAM doDavA lAgyA ! sahue mAnyuM ke thoDAMka Dhora ne thoDAka AhIro sAthe A dhIMgANuM thayuM che, paNa tyAM to thoDI vAramAM ja rItasaranuM yuddha jAmI gayuM. "are ! bAja cakalAMne cUMthe ema cUMthI nAkhIe !' evA pokAro sAthe jarAsaMdhI yoddhAo pUrva pAMkha bhaNI jhUkI gayA. tyAM bhayaMkara yuddha jAmI gayuM. thoDI vAramAM uparAuparI be zaMkhasvaro, havAmAM laherAI rahyA, ane enI pAchaLa traNa zaMkhasvaro gAjyA. pUrva pAMkha para maraNiyo dhasAro cAlato hato, ane magadhanA sainiko AhIronA daLa para hamaNAM ja kAbU meLavI leze, ane A sAmano thoDI vAramAM ja zamI jaze ema lAgatuM hatuM. paNa tyAM to pazcima pAMkha parathI ane uttara pAMkha taraphathI mAro mAronA pokAro AvyA. jarAsaMdhanI jabaradasta senA paNa ghaDIbhara zeha khAI gaI : kyAM javuM ne kyAM laDavuM ? ane laDavuM te A Dhora sAme ? ane maravuM to A govALiyAone hAthe? ane te paNa AvA dagAthI ? zuM kSatriyone samarAMgaNanuM mota paNa nahi maLe ? jagADo mahArAja jarAsaMdhane! pADo pokAra emanA daravAje ! ne senApatie doDIne moTA rezamI zibiramAM suvarNa palaMgamAM poDhelA mahArAjane hAMphaLAphAMphaLA ja gADyA ! 'jAgo, jAgo jagajIvane !' mahArAjA jarAsaMdha ardha UMghamAM ne ardha jAgRtimAM zibiramAM rAkhela vAtAyanomAMthI bahAra joyuM. cAretarapha ghora aMdhAruM hatuM. e aMdhArAmAM kyAMka kyAMka AganI jvALAo jhagavA mAMDI hatI, bhayaMkara pokArothI chAvaNI gAjI rahI hatI. mahArAja jarAsaMdhe paLa vAramAM kaLI lIdhuM ke potAnI senA hiMmata hArIne nAsabhAga karI rahI che. palaMgamAMthI saphALA UThayA, paNa tyAM to zibiranA khIlAo kheDavA lAgyA. dvArapAle aMdara AvIne kahyuM, 'mahArAja ! bhayaMkara sAMDha zibiranA khIle mAthAM bhaTakAvI rahyA che !' ' koI ciMtA nahi. lAvo mArI talavAra ! huM koNa ?' bIjo dvArapAla doDato Avyo. eNe kahyuM, 'mahArAja ! ApaNA senApati chUmaMtara thaI gayA che ! senAne hukama ApanAra koI nathI !' | 'koInI zI jarUra che ? jarAsaMdha hajI jIvato che. paNa koNa che A humalAkhoro ?" mahArAja jarAsaMdhe akaLAIne kahyuM. 'e te Dhora che ? gopa che ? ke koNa che ? - kaMI kaLAtuM nathI !' 'vAru ! hamaNAM je haze te kaLAI jaze. lAvo, mArI gadA !' jarAsaMdhe jarA paNa mUMjhAyA vagara kahyuM. balarAma ane jarAsaMdha 1 79. 78 D premAvatAra
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ maNibaMdha sevake gadA lAvIne ApI, tyAM to trIjo dvArapAla doDato Avyo. eNe kahyuM, mahArAja ! koI bhayaMkara jaMgalI mANasa hAthamAM haLa laIne daravAjo khaDo che. kahe che ke bahAra kADhe tArA rAjA jarAsaMdhane ! ene ekanI nahi enI julamI sAta peDhIne bhoMmAM bhaMDArI devI che !' 're dvArapAla ! e ja balarAma ! vasudevano chokaro. gokuLanA kRSNano bhAI!' 'paNa atyAre sAmano karavA javA jevuM nathI !' dvArapALe vagara mAgI salAha ApI. eTale zuM huM nAsI jAuM ?' jarAsaMdhe salAha ApanArane gaLAthI pakaDI UMco karyo. bilADInA hAthamAM uMdaranI jema e taraphaDI rahyo. thoDI vAre A to potAno aMgata mANasa che, ema khyAla AvatAM jarAsaMdhe ene nIce mUkyo ne kahyuM, "zuM jarAsaMdha e govALiyAthI Daraze ?' | 'mahArAja ! e to vasudevanA kSatriyaputro che. mahArAja kaMsanA bhANeja che. devakInA putro che !' | 'chat ! rajavADAmAM rANIo sRthiyuM ne sAvaraNI ja jaNe che; ane dareka jaNyo rAja kuMvara kahevAya che ! huM jANuM chuM badhuM, paNa re, A zibira A paLe ja paDI samajo! Teko Apo ! Teko Apo !' ne moTI sAta mALanA mahela jevaDI zibira kaDaDabhUsa karatI nIce DhaLI paDI. aMdara jagavelA dIvAoe sonAnI A laMkAne saLagAvI mUkI. balarAmano bahArathI paDakAra Avyo, 're jarAsaMdha ! tAro kALa Avyo che. jhaTa bahAra nIkaLa !' avAjanA javAbamAM zibira nIcethI mAMDa mAMDa bahara nIkaLelo eka Doso dADhI DagamagAvato Avyo, ne bolyo : 'bicAro jarAsaMdha ! bApaDo palaMga nIce dabAI gayo che. jaIne jarA ene kADho !' bUDho Ama vAta karato karato bokhA moMnuM bahoLuM hAsya prasArato DhacUka DhacUka karato cAlyo gayo. balarAma zatrune caMpAyelo tyAM ne tyAM cAMpI devA aMdara dhasyA ! Akho taMbu uthalAvI nAkhyo. saLagatA bhAgane paNa uthalAvyo. hAthe page dAjyA, toya jAlima jarAsaMdhano patto na maLyo ! kyAM gayo jarAsaMdha ? balarAma vimAsI rahyA. gokuLa-vRMdAvananAM mAMkaDAno jusso jarAsaMdhe jera karI nAkhyo, zibiramAM sUtelA jarAsaMdha hajAro prayatna chatAM hAtha na Avyo ! balarAma jotA rahyA, ane e AMkhamAM dhULa nAkhIne najara sAmethI kyAMya pasAra thaI gayo. vAha re, jarAsaMdha vAha ! ane have jarAsaMdha sivAya AkhI senAne jera karI toya zuM ane na karI hoya zuM ? A badhAM to ekaDA vagaranAM mIMDAM ! balarAma emanuM bhayaMkara vinAzakArI haLa laIne senAnI A pArathI pele pAra ghUmI rahyA. kyAMya jaDe che jarAsaMdha ! jarAsaMdhanI senAmAM moTuM bhaMgANa paDyuM hatuM. jarAsaMdhanI eka pachI eka dizAnI pAMkha para dhasAro thatAM AkhI senA veravikhera thaI gaI hatI, ghoDA, hAthI ane ratha je mAraga maLyo e dizAmAM vahetAM thaI gayAM hatAM. mAragamAM je maLatAM ene zatru ke mitranA bhedabhAva vagara kacaDI nAkhatAM e AgaLa vadhatAM hatAM. kALI rAta kALA bokAsAthI bhayaMkara thaI gaI ! thoDI vAramAM to AkhI nagarI jevaDI senAnuM nAmonizAna tyAM na rahyuM. rahyuM to phakta hathiyAronuM, tUTelI zibironuM, baLelI cIjonuM. balarAme pharI zaMkha phUMkyo, e zaMkha yuddhavirAmano hato. e zakhasvara jyAM jyAM pahoMcyo tyAM tyAM laDAI zAMta paDI gaI. have laDavA jevuM hatuM paNa zuM ? jarAsaMdhanA jagavikhyAta yoddhAo evI kaphoDI hAlatamAM mukAI gayA hatA ke emane laDavuM hoya to zastra nahotAM ne bhAgavuM hoya to vAhana nahotAM ! emanI vIratAnI zekhI eka govALiyAnI ToLakIe dhULa karI nAkhI hatI, duniyAmAM kaI rIte moM batAvavuM e ja prazna thaI paDyo hato ! keTalAka to AtmahatyA karIne maravuM pasaMda karI rahyA ! 80 D premAvatAra
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ gokuLa-vRMdAvananAM mAMkaDAMe bhalabhalA madanAM pANI utArI nAkhyAM ! balarAmanI uttejanA apAra hatI. e jeTalA zAMta hatA eTalA krodhI hatA. eka vAra garama thayA pachI ene narama thatAM vAra lAgatI ane narama thayA pachI garama thatAM vilaMba thato. e haLa laIne A cheDAthI pelA cheDA sudhI ghUmI vaLyA. rastAmAM je AvyuM eno saMhAra karI nAkhyo, jhADa, taMbU, jAnavara ke mANasa emanA saMhAramAMthI koI na bacyuM ! Akhare emaNe aMdhArAmAM chupAto eka mANasa joyo. emaNe dhAryuM ke e ja rAjA jarAsaMdha hovo joIe ane e ekalA enI pAchaLa doDyA. khabhe dhanuSabANa to hatAM ja, paNa ene vIMdhI nAkhavo nahoto. vIMdhI nAkhatAM e jIvathI jAya to pachI zI majA ? jarAsaMdhane to mathurAnI bharabajAramAM sAMkaLe bAMdhIne page calAvavo hato ne kahevAtA zuravIronI mazkarI karAvavI hatI. balarAma doDavA, mUThIo vALIne doDyA, aMdhArAmAM chupAto mANasa paNa jANe bheda pAmI gayo hoya tema vadhu aMdhakAramAM chupAvA prayatna karavA lAgyo. aMdhArAmAM ekabIjA AMdhaLI doDa karI rahyA. aMdhArAmAM lapAI javA mAgatI vyakti paNa sazakta lAgatI hatI. enI doDa paNa haraNAM jevI hatI. balarAma vAgha banIne pIcho laI rahyA. vAghanI lahatarasa emanA dilamAM jAgI hatI. paNa doDamAM e dhIre dhIre kamajora thatAM lAgyA ne pelI vyakti aMdhakAramAM alopa thavAnI taiyArImAM lAgI ! ghaDIkamAM e eka vyakti lAgatI, ghaDIkamAM be ! Akhare haLa nIce mUkI balarAme dhanuSya-bANano sahAro lIdho. tIra vegathI aMdhArI dizAmAM vahI gayuM. kAcuM na rAkhavA mATe eka nahi, be nahi, traNa traNa bANa emaNe e dizAmAM vahetA mUkyAM; ane nAsatI vyakti eka citkAra sAthe bhUmi para DhaLI paDI. balarAme haLa UMcuM kyuM ne e doDyA ! doDIne emaNe pelI vyaktine pakaDI lIdhI; enA pagamAMthI tIra kheMcI laIne potAnA uttarIyathI pATo bAMdhI dIdho! lohI vahetuM thaMbhI gayuM. pelo mANasa jarA cetanamAM Avyo. pachI mazAlanA ajavALe joyuM to jarAsaMdha mAluma na paDyo, paNa koI agragaNya vyakti che, tevo bhAsa jarUra thayo. balarAme haLa UMcuM karI, netranA lAlaghUma DoLA pheravatAM kahyuM, "bola, tuM koNa che ? jarAsaMdha kyAM che ?' pelo mANasa bhayano mAryo paLavAra kaMI bolI na zakyo. 82 D premAvatAra balarAme pharI rADa pADIne kahyuM, 'bole che ke A haLa dauM ?" haLa ? bApa re ! sajIva mota ! cakacakatuM enuM phaNuM ! eka ghA bhego jamInadosta ! e bolyo, 'huM mahArAja jarAsaMdhano dUta chuM.' mahArAja jarAsaMdha kyAM che ?' balarAme pUchayuM. sainyanA zibiramAM ja hatA.' dUte kahyuM. 'e to huM paNa jANuM chuM, paNa atyAre kyAM che ?' "atyAre kyAM haze enI mane khabara nathI.' jUThuM bole che ke ? re dUta ! sAcuM bola, nahi to tArAM so varSa pUrAM thayAM samajaje !' balarAmano pitto gayo. emanuM haLa UMcuM-nIcuM thavA lAgyuM. 'jo hamaNAM A paDyuM to rAma ramI kyA samajaje !' 'mane bacAvo. huM sAcI mAhitI ApIza.' pelo dUta bolyo. 'jaladI kahe." mahArAja jarAsaMdha zibira choDIne sahIsalAmata bIje pahoMcI gayA che." 'kAyara rAjA ! laDyA vagara pITha batAvIne bhAgI gayo ?' balarAme kahyuM. 'balarAma ! tame govALanA bhegA rahyA cho, eTale pITha zuM ne chAtI zuM? enI tamane samaja na paDe ! A to dAvapecanI laDAI ! laDAIno dIvo jo potAnAthI bujhAvI zakAto na hoya to pataMga banIne paDavAthI kaMI phAyado thato nathI ! e to jIvato nara bhadrA pAme.' dUtanI vAtamAM kaDavAza hatI, paNa sAthesAthe yuddha nItinI zikhAmaNa paNa hatI. | 'eka yoddho hajAro jIvono bhoga ApIne laDAI jIte che. eka musadI ochAmAM ochA bhoge laDAI jIte che. yuddhane ane premane koI nItiniyama nathI; ane che to enA AgavA che !' dUte kahyuM. e balarAma para potAnI pratibhAnI chApa pADavA mAgato hato. enA ghAmAMthI lohI cUtuM hatuM, paNa jANe enI ene paravA nahotI. thoDIvAre dUte kahyuM, 'mahArAja jarAsaMdha zibira choDIne sahIsalAmata bIje pahoMcI gayA che. ene zodhavAnA tamArA prayAso nirarthaka che.' 'zibiranA nAke to huM khaDe page cokI karato hato; eka ekanI meM khabara rAkhI maNibaMdha 2 83
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ hatI, pachI kevI rIte nAsI gayo ?" balarAme AzcaryathI pUchavuM. 'tamArI AMkha sAmethI ja e gayA ' dUte kahyuM. mArI AMkha sAmethI ?" balarAme Azcarya vyakta karyuM. emanA mAnyAmAM AvatuM nahotuM. | 'hA, tamArI AMkhamAM dhULa nAkhIne !" | 'mArI AMkhamAM dhULa nAkhIne ?' balarAme sAme e ja zabdo bevaDAvyA. re, potAnI AMkhamAM dhULa nAkhIne duzamana potAnI AMkha sAmethI cAlyo jAya, to to potAnI caturAImAM paNa dhULa ja paDe ne ! cAlAka che re dUta ! khoTI vAta kare che tuM ! saMtAIne-lapAIne motathI dhrujato tAro rAjA ATalAmAM ja beTho haze . bola, nahi to A mAruM haLa tArA jIvano tola hamaNAM karI deze.' balarAme kahyuM , 'maravuM e jarAsaMdhI senA mATe koI bhayaMkara vAta nathI, yAsI kyAsI rAjAone bAvaDe jhAlI-baMdIvAna banAvIne kASTapija ramAM pUranAra cakravartInI senA ane senAnA karmacArIo motathI DaranArA na hoya !' balarAma manamAM hatAzA anubhavI rahyA , bhAte caDhayA che ke nahi, e tapAsavA tamAma bhAta cAMpI jovAnA hotA nathI, becAra dANAne tapAsavA ja pUratA gaNAya. jarAsaMdhI yoddhAonA dilanA khamIrane e manamAM ne manamAM abhinaMdana ApI rahyA. ene namAvavo eTale gajavelane namAvavA barobara kArya lAgyuM ! | 'balarAma ! meM tamane pichANI lIdhA. mArI eka vAta sAMbhaLI lo. tamArAM traNa tIra khAdhelo kadI jIvI na zake, jIve toya yuddha na laDI zake, jarAsaMdhI yoddhA yuddha vinAnA jIvanane mRtyu lekhe che. yuddhanA vAtAvaraNamAM ja ame jIvIe chIe. juvAnImAM AvyA pachI ekeya varasa evuM vItyuM nahIM hoya ke jyAre ekAda yuddha ame khelyuM nahi hoya !' 'eTale ja zAntinA, saumyatAnA badhA choDa tame ThIMgarAvI nAkhyA che. ame yuddha nathI mAgatA, zAMti mAgIe chIe." balarAmane dUta vAta karavA jevo lAgyo. 'zAMti mAganArA yuddha notare che. yuddhane notaruM denArA zAMti ANae che. duniyAno krama paNa koI ajaba che !' dUte kahyuM. ame yuddhane khatama karazuM." balarAme kahyuM. 'tame khatama thazo, yuddha khatama nahi thAya. e mAnava-svabhAva che. jema jherane mAravA jhera joIe, ema yuddhane thaMbhAvavA yuddha joIe.' dUta paNa khIlyo hato. e azakta thato jato hato, paNa enI tene ciMtA nahotI. 're dUta ! atyAre ApaNe enI carcA nathI karavI; paNa koIka vAra amArA nAnA bhAI nemane maLaje; enI ziyA vairoTayAne maLaje ! eNe nAgone nirdeza karyA che !" 'ma koNa ? rAjA samudravijayano putra ne ? mahArAja jarAsaMdhanI dADhamAM che. samudravijaya kASThapiMjarano najIkano ja atithi che !' dUta saMpUrNa AtmavizvAsathI vAta karato hato. 'chavAsI rAjAonAM piMjaranI bAju mAM satyAsImuM piMjara taiyAra thaI gayuM che. sonAnuM karyuM che.' balarAma yuddha, vera, pratizodha badhuM bhUlI gayA ne dUtanI vAtomAM rasa laI rahyA. ajaba gajaba enI vAto hatI; sAMbhaLavA na cAhIe, toya sAMbhaLavI game tevI hatI. 'sonAnuM zA mATe ?" balarAme prazna karyo. amane paNa Azcarya thayuM hatuM, paNa mahArAja nAM putrI ane zahIda banelA mahArAja kaMsadevanAM patnI mahArANI jIvayazAnI AjJAthI e sonAnuM banyuM che." dUte khulAso karyo. 'jIvayazAe sonAnuM karAvyuM ? re, kesanI mahAhatyAmAM rAjA samudravijaya to AgevAna hatA !" 'mahArANI e jANe che, paNa kahe che ke rAjA samudravijayanA dIkarA nema para rANIne khUba pyAra che, e kahe che ke AkhI duniyA dumane lAge, paNa e to vahAlo lAge tevo che !' 'strIcaritra ajaba che, vAru, have jaladI kahe ke jarAsaMdha kevI rIte mArI pAsethI chaTakI gayo ? nahi to joyuM A...' 'have e bahu batAvavuM choDI do, balarAma ! motathI huM to zuM, magadhanI strIo paNa DaratI nathI. jo tamane khumArI hoya to mauna laI lauM chuM, lo upADo tamAruM, haLa ne bolAvo mane !' dUtanA zabdo pAchaLa jora hatuM. eNe mauna dhAraNa karyuM. hAthamAM haLa chatAM balarAma hataprabha thaI gayA. A tarapha cArebAju kolAhala vadhato jato hato, ne zibironA bhaDakA bujhAtA jatA hatA. meghana parathI lagabhaga jarAsaMdhanA joddhAonuM nAmonizAna maTI gayuM hatuM. thoDAMka maDadAM paDyAM hatAM; marelAM thoDAMka pazuonAM zaba vikharAyelAM paDyAM hatAM. maNibaMdha B 85
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhIre dhIre vaccenA moTA medAnamAM balarAmanI senA ekatra thaI rahI hatI. mathurAnA mahAvijaya pachIno A vijaya magadhanA mahArAjyane jItyA jeTalo mahAna hato. Aja gopasenA ne yAdavasenAno garva samAto na hato. ane AkhA bharatakhaMDa para varcasva jamAvavAnA koDa jAgI rahyA hatA ! dUta hajIya mauna hato. balarAma stabdha hatA. zuM karavuM te kaMI sUjhatuM nahotuM. dUtane haLanA eka prahArathI jamInadosta karavo ke enI jabAnathI navI vAto jANavI jarAsaMdha kema nATho e jANavuM bhAre manomUMjhavaNa hatI ! balarAmanA sAthIdAro pAMkhanI laDAI pUrI karI tyAM AvI rahyA hatA. AvanAra prazna karatA hatA H "rAmajI ! tame to jarAsaMdhanI ja zibira jhaDapI hatI, pachI jarAsaMdhanuM zuM thayuM ?' balarAma zuM javAba Ape ? kahe : 'zibiramAM na maLyo.' sAthIdAro kahe, 'ame ene zibiramAM najaronajara joyo hato. Apane hAthatALI ApI gayo lAge che !' mauna dharIne Ubhelo dUta khaDakhaDATa hasI paDyo. 'are ! A lucco kaMIka jANato lAge che.' eka sAthIe kahyuM. 'bole che kyAM ? juone, moDhAmAM maga bharyA che.' do ne be DaMDA ke jhaTa sIdho !' 'ghAyalane zuM daMDA devA ? paNa nakkI jANakAra lAge che. re dUta ! bola, tuM kaMIka to bola !' dUte balarAma tarapha AMgaLI cIMdhI, hoTha pIsIne saMketamAM sUcavyuM ke balarAma kahe to boluM, nahi to nahi. bicArA balarAma A ajaba mANasa AgaLa hArI gayA. AvI cAlAkI emane ramatAM AvaDatI nahotI. kaMIka nirAza banIne emaNe kahyuM, "bhAI ! tAruM mauna tyajI A viSayamAM je jANato hoya te kahe " "basa, have kahevAmAM paNa vAMdho nathI !' dUta bolyo. 'kema, have kahevAmAM vAMdho nathI ?' balarAme prazna karyo. mahArAja jarAsaMdha have salAmata sthaLe pahoMcI gayA.' dUte khulAso karyo. 'zuM kahe che tuM ? amane banAve che ?' badhA garama thaI gayA. 86 - premAvatAra 'banAvato nathI, paNa sAcuM kahuM chuM. tamArI sAme thaIne eka vRddha mANasa pasAra thato tame joyo hato ne ?! 'hA khUba ja vRddha hato.' balarAme hA bhaNI. khUba ja vRddha. cAlatAMya enuM mAthuM dhrUjatuM haze, paga dhrUjatA haze kAM ?' dUte AgaLa kahyuM. 'hA, maravAnA vAMke jIvato hoya evo vRddha hato.' basa, e ja mahArAja jarAsaMdha.' 'jUThuM kahe che tuM ! mANasa eTaluM badhuM veza ke vayanuM parivartana na karI zake. tuM koNa che, te kahe ! dUta lAgato nathI !' 'huM jarAsaMdhano bhAI maNibaMdha chuM. tame jyAre tIra mAryuM tyAre ame be sAthe hatA. emane meM ravAnA karyA ne huM ahIM tamane maLavA rahI gayo.' 'maLavA ke maravA ?' 'kartavya pAse motane jarAsaMdhI juvAno ramata lekhe che.' 'paNa jarAsaMdhanuM e parivartana zakya lAgatuM nathI.' 'jarAsaMdhane ghaNI vidyAo ane zaktio sAdhya che. jarA nAmanI zaktinI sahAyathI veza ne vaya baMne badalI nAkhI zake che.' balarAma A sAMbhaLI avAka thaI gayA. maNibaMdhane mAravAno emano utsAha osarI gayo. maNibaMdha - 87
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 ari jarAsaMdhanI senAno bhAre rakAsa thayo. zibirabharI chAvaNIonI jagyAe atyAre vicitra sthiti dekhAtI hatI. khUba bhayaMkara e dRzya hatuM. cAre tarapha rudhiranI nAnI nAnI nadIo vahetI hatI, hADakAMnA Dhaga racAyA hatA. hAthI-ghoDAnA mRtadeho gIdhanA hAthe cUMthAtA hatA. baLelA ratho ane zibiro bihAmaNAM lAgatAM hatAM. kALabhairavanAM DamaruM jANe bajatAM hatAM. balarAme kamAla karI hatI. e ajaba vijaya varSo hatA, paNa vijayanA suvarNathALamAM duzmane loDhAnI nAnIzI mekha mArI hatI ! jarAsaMdhe chaTakI jaIne A badhA vijaya-parAkrama mAthe pANI pheravI dIdhuM hatuM! balarAma jevA cakora balarAmanI AMkhomAM dhULa nAkhIne jarAsaMdha bhAgI chUTavo hato! are ! najara sAmethI nAsI gayo ne pIcho karI zakAyo nahi ! kevI zaramabharI vAta che ! maNibaMdha sAme Ubho hato - potAnA gharamAM Ubho hoya ema nirbhIka banIne e Ubho hato. potAnAM sagAMne maLavA Avyo hato, ema e sAva svAbhAvika rIte vAto karato hato. maNibaMdhanA deha para jakhama hatA, rudhiranA vahI gayelA relAnA avazeSo hatA; paNa jANe e enA mATe AbhUSaNarUpa banyA hatA ! jakhama to javAMmardonuM jhaverAta ! balarAme niSphaLatAnA AvezamAM eka vAra maNibaMdhane saMhArI nAkhavAno vicAra karyo, paNa vaLI mana zAMta thaI gayuM. saMhAra karI nAkhyuM paNa zo phAyado? ene motano Dara nahoto. jene je vAtano Dara nahi, ene e vAtathI DarAvavAmAM phAyado zuM ? ane yuddhamAM pakaDAyelA zatrunI hatyAthI to UlaTI kalaMka-kAlimA lalATe lAgavAnI hatI ! rAtanuM aMdhAruM pIgaLatuM hatuM, ne pUrva dizAmAM kaMkunA Dhaga verAtA jatA hatAH paNa balarAmane to atyAre aMdhAruM ja gamatuM hatuM. re ! prakAzamAM e koIne zuM moM batAvaze ? pote kevo mUrkha ! hAthamAM Avelo duzmana AMkhamAM dhULa nAkhIne chaTakI gayo ! ane atyAre e potAnA rAjyamAM jaI mUchone vaLa deto kaheto haze ke kevA banAvyA balarAmane ! govALane to gAyanA pUMcha AmaLatAM AvaDe, laDAI laDatAM nahi ! paNa sUrajane Ugato ne Athamato paLa vAra paNa koNa rokI zakyuM che ? sUraja enA niyata krame Ugyo. sUraje AkhA pradezane dedIpyamAna karI dIdho. paMkhIo mALAmAMthI UDyAM, ne rAnI pazuo boDamAM chupAyAM. balarAmanI gopasenAe sAdhelo vijaya apUrva hato, paNa balarAmanI zarama ethIya moTI hatI. maNibaMdhane baMdhanomAM bAMdhIne rAkhavAno hukama ApI balarAma pAchA pharyA. tyAM to dUra dUra dhULanI DamarIo caDatI dekhAI. sainiko pharI sAvadha thaI gayA, ane zastrasajja thaI dhULanI DamarInuM svAgata karavA taiyAra thaI UbhA. ekanI dAjha bIjA para ! DamarI jhaDapabhera pAse AvatI hatI. thoDI vAramAM AvanArA spaSTa thaI gayA. eka hatA zrIkRSNa ane bIjA hatA zrI nema ! baMne potAnI senAo sAthe balarAmanI kumake AvI pahoMcyA hatA. teone khabara maLyA hatA ke aMdhArI rAte balarAme jarAsaMdhano jabaro mukAbalo karyo che. jarAsaMdhano mukAbalo ? e vakhatanA bhalabhalA bahAdura rAjavIo apratiratha mahArathI jarAsaMdhanA mukAbalAno vicAra paNa karI na zakyA, eTalI enI dhAka hatI. senAnI senAo jarAsaMdhanA nAmamAtrathI DhIlI thaI jatI, ane zUravIra senApationAM gAtra gaLI jatAM ! e jarAsaMdhano sAmano mUThIbhara goparsanA vaDe karavo, e bhayaMkara sAhasa hatuM ! eTale khabara maLatAMnI sAthe e kAmamAM madada karavA baMne bhAIo doDatA AvyA hatA ! mArgamAM emane jarAsaMdhanuM sainya bhAgatuM maLyuM hatuM; ne e zAMti anubhavI rahyA. sAthe sAthe moTA bhAInA parAkramane abhinaMdavA teo tIvra vegathI AgaLa ari C 89
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ vadhI rahyA. chevaTe AvI pahoMcyA ! pUrva dizAmAM emanA badale banne sUrya AvatA hoya tema zrIkRSNa ne nemakumAra ratha para caDhIne AvI rahyA hatA. baMne zyAma varNanA hatA. baMne ghATIlA hatA, baMnenI dehayaSTi mohaka hatI, baMnenAM julaphAM havAmAM pharaphara UDI jANe jayapatAkA pharakAvatAM hatAM. jonArane ema ja lAge ke balarAma jANe yuddha devatA hatA ke AvanArA jANe premadevatA hatA. vAtAvaraNanA bhArepaNAmAM A be jaNAe potAnA AgamanathI ekadama haLavAza ANI, zaMkA ane bhayanA dhummasamAM jANe zraddhAnAM teja relAyAM. maNibaMdhane tyAM mUkI, balarAma nAnA bhAIonA svAgate AgaLa AvyA. atyAre e mahAmAnavInI mana-imAratane Teko khapato hato. baMne nAnA bhAIo moTA bhAIne sAme AvatA joI rathamAMthI UtarIne moTA bhAInA caraNamAM jhUkavA nIcA namyA. balarAme baMnene bAthamAM laI lIdhA. | 'ApanA adbhuta vijayanI vAto ame AkhA raste sAMbhaLatA AvyA chIe." zrIkRSaNe kahyuM. | 'vijaya ane vaLI addabhuta - baMne zabdo mane tIranI jema haiyAmAM vAge che!" balarAme nirAzAthI kahyuM. 'zA mATe ?' 'eTalA mATe ke jarAsaMdha mArI AMkhamAM dhULa nAkhIne cAlyo gayo, nahi to Aja pRthvI parathI asurono bhAra ocho thaI jAta !' balarAme vedanAbharyA svare kahyuM. asura eka nathI, aneka che. hajI ene saMhArIne dharatIne haLavI karavAno vakhata cAlyo Ave che." zrIkRSNa AzvAsana ApyuM. 'e kevI rIte chaTakI gayo ?" nemakumAre prazna karyo. 'eno bhAI maNibaMdha ahIM baMdIvAna che. e ajaba hikamatabAja che. paNa thobho, ApaNe ApaNA moDhe zatrunAM pUrAM vakhANa nahi karI zakIe, enA moDhe ja e sAMbhaLIe.' balarAme kahyuM ne maNibaMdhane hAja2 karavA sUcanA ApI. thoDI vAramAM maNibaMdha tyAM hAjara thayo. e garvabhera DagalAM bharato Avato hato. enA moM para mota taraphanI beparavAI ne karelAM kAryono garva ramatAM hatAM. maNibaMdha, A baMne jaNAne to tuM oLakhe che ne ?" 90 g premAvatAra maNibaMdha kone na oLakhe ? A to rAjA kaMsadevanI hatyA karanAra aparAdhIo! emAM cakravartI rAjAno eka aparAdhI balarAma ane bIjo aparAdhI te kRSNa !' ane huM ?' nemakumAre moM malakAvatAM kahyuM. 'tAruM nahi - tArA pitAnuM nAma gunegAra tarIke noMdhAI gayuM che. huM bhUlato na houM to, samudravijayano putra tuM nema ne ? jANI le ke balarAma ane kRSNathI paNa koI vadhu aparAdhI lekhAto hoya to te che tAro pitA rAjA samudra! ene vAMdarAone nisaraNI ApI ! chavAsI rAjAonA kASThapiMjara sAthe magadhanA pATanagara girivraja mAM hamaNAM eka navuM kASThapiMjara nirmANa karavAmAM AvyuM che, ne enA upara 'rAjA samudranuM nAma AlekhavAmAM AvyuM che.' maNibaMdha eTalI svAbhAvikatAthI ne daDha vizvAsathI bolato hato ke jANe ema ja lAge ke kASThapiMjaramAM rAjA samudravijaya purAI gayA che, athavA purAvA sivAya emanI pAse koI Aro nathI ! 'zA mATe ATalA badhA rAjAone keda karyA che ?' nemakumAre prazna karyo. eNe potAnA pitA mATenI vAtane bahu vajU da na ApyuM. 'mahArAja jarAsaMdha apUrva naramedha yajJa karavAnA che. emAM jevA tevA mAnavIo nahi, paNa so rAjAone homavA mAge che ! chacAsI hAla tarata kedamAM che, cauda bAkI che ! vadhu eka tarIke tAro pitA nakkI thatAM have tera bAkI rahyA che.' maNibaMdha bolyo. enI vAto karavAnI rIta evI hatI ke bhalabhalA zatrunAM hADa gALI nAkhe! 'jJAna karatAM ajJAnamAM camakAro vadhu hoya che, prema karatAM dveSanAM tIra tejIlAM hoya che. paNa jANe che, maNibaMdha ! e tejIlAM tIra khare vakhate dhAryuM nizAna toDatAM nathI. emanI zakti e vakhate kuMThita thaI jAya che !' nema kumAre kahyuM. eNe maNibaMdhane ajJAnInI upamA ApI. 'vAru, paNa tAro mahAna rAjA, balarAma jevA siMhathI DarIne ziyALanI jema bhAgI kAM chUTyo ?" zrIkRSNa vacce kahyuM. 'ziyALanI jema nahi, balarAmanI chAtI para paga daIne mahArAja jarAsaMdha cAlyA gayA che, eka vRddha DosAnA vezamAM !' kevo apUrva ane adbhuta e veza hato !' balarAme zatrunI caturAInAM vakhANa kya. 'e icchArUpA jAdevInI kRpA che. Apa sahune khabara haze ke mahArAja jarAsaMdha e devInI kRpAnuM phaLa che. janma vakhate mahArAjanuM jamaNuM-DAbuM baMne aMga judAM hatAM. eno AtmA jamaNAmAM jAuM ke DAbAmAM ema duvidhAmAM phAMphAM mArato ari 1 91
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ hato. jarAdevIe e baMne aMgane eka karI ApyAM ane nAma jarAsaMdha rAkhyuM !' maNibaMdhe vAta laMbAvI. 'jarA-rANasInuM saMtAna jarAsaMdha paNa rAkSasa lAge che ! jarAnAM darzana karIne mANasa saMsAranAM jhera utAre ke vadhAre ?" nemakumAre kahyuM. 'jarAdevIne rAkSasI na kaho. magadhanA gharegharamAM e devI pUjAya che. putravatI navayauvanA strInI pratimA to magadha dezanA ekeeka gharanI dIvAla para aMkita che. e jarAdevInI che. jarAdevI icchArUpA che. emanI sAdhanA karanAra icchA pramANe rUpa dharI zake che.' 'deva-devIne svArthabhAve pUjanAra mANaso AtmavAna puruSo pAse hArI jAya che !' nemakumAre potAnA ciMtanano jANe sAra kahyo. 'hAra kahevAthI hAra thatI nathI. jANo cho, mahArAja jarAsaMdhanA pakSamAM kevA kevA rAjAo ane vIro che ? eka eka mANasa hajArane harAve tevo che. emanA mitra ane senApati zizupAlane to jANo cho ne ?' - "maNibaMdha ! ene tArAthI vizeSa huM jANuM chuM. tAro to e game te sago thato hoya, paNa mAre to e phaIno dIkaro bhAI thAya.' zrI kRSNe kahyuM, 'bhAre krodhI, bhAre avaLacaMDo, jarA rAyasIno jamAI thAya evo che !' "bIjo che karuSa dezano rAjA detavatra, jarAsaMdhano e ziSya che. enI tAkAta sAme koI TakI zakatuM nathI.' maNibaMdha eka eka zabda para bhAra Apato bolato hato. bhalI oLakhANa karAvI te maNibaMdha ! eka ekane amAre bharI pIvA paDaze. A badhA kaMI amArA zatru nathI; e to mAnavatAnA zatru che ! ame enI sAme tana, mana, dhanathI laDIzuM.' nemakumAre premamAMthI yuddhano utsAha batAvyo. | 'laDavA lAyaka to tamArA mATe hajI ghaNA che. tamane chaThThInuM dhAvaNa yAda karAvI de evA haMsa ane DiMbhaka nAmanA be baLavAna rAjAo hajI bAkI rahe che. baMnenI pratijJA che ke jIvIzuM topaNa sAthe, ane marIzuM topaNa sAthe. emanI sAthe laDavuM e to potAnA mota sAthe laDavA barAbara che.' 'maNibaMdha ! vAha bhAI, vAha ! teM sarasa mAhitI ApI. tArI vAtano TUMko sAra e ke ekane mAratAM be marAya, kAM ? eka kAMkare be pakSI ! vAha, A to sodo sasto thayo." zrI kRSNa kahyuM. emanA savAla-javAbamAM mutsadIvaTa tarI AvatI hatI. | 're kRSNa ! govALonI sAthe rahevAthI tamArI mati paNa kuMThita thaI gaI lAge che ! tArA ja mAmA purujIta jarAsaMdhanA vaphAdAra mitra che. ne tArA nAtedAra bhiSmaka 92 1 premAvatAra paNa enA anuzAsanamAM che. mura ne naraka dezanA zAsaka vRddha bhagadatta paNa emanuM ja kahyuM sAMbhaLe che. ochI akkalavALA tamArA jevA ja koI motanI bAkarI bAMdhavA doDe che. kharekhara, Dhoro sAthe harIpharIne tamArI akkala paNa caravA cAlI gaI che !' 'vAru, maNibaMdha ! tArA rAjAnA vipakSIonI nAmAvalI batAvI zake kharo ? huM mAnuM chuM ke enA koI vipakSI ja nahi hoya. zatru rAkhavA e to zUravIronuM gajuM, tamAruM nahi !' zrIkRSNe kahyuM. 'amane emAMthI bAda karaje. amArI mAmInA zrImAna pitAzrInI amArI tarapha to ochI ja kRpAdRSTi che!' 'tamArAM AcaraNa ja evAM che ! sUrya sAme dhULa uDADavAnI tamArI nIti che. e dhULa ja tamArI AMkhamAM paDe che. ane tamArI AMkha biDAI jAya che. tame sUrajane dekhI zakatA nathI eTale kaho cho ke ame sUrajane jhAMkho pADI dIdho ane rAjA jarAsaMdhanA vipakSI ? re kRSNa ! sUrajanA vipakSI to ghaNA nizAcaro hoya, paNa sUraja UgatAM e bicArAonI hastI ja kyAM rahe che ? jANo cho ke aDhAra bhoja kuLa ane uttara dezanA rAjAo amArA mahArAjanI tAkAtathI DarIne pazcima dizA tarapha cAlyA gayA che ?' maNibaMdha vAta karatAM thobhyo. enA ghA kaMIka tIvra vedanA vahI rahyA hatA, paNa enI ene paravA nahotI, jarAsaMdhano ja za gAvAmAM jANe ene navajIvana maLatuM hatuM. 'paMcAla dezanA rAjAo pUMchaDI dabAvIne nAsI gayA che ! majya ane saMnyarata dezanA rAjA dakSiNamAM jaIne chupAyA che. zUrasena, bhadra kAra, zAlva, suka, kuliMda, dakSiNa pAMcAlanA rAjA ne pUrva kauzalanA rAjAo surajanA prakAzathI ghuvaDa chupAI jAya tema jyAM tyAM chupAIne beThA che. 2 ! AvA to bIjA paNa aneka che !' maNibaMdha vAta karI rahyo. atyAre e garvamAM hato. 'moTA bhAI ! sapathI ane vipakSInAM nAma ApaNe yAda rAkhI levAM ghaTe; rAjanItinuM sUtra che ke zatruno zatru saheje mitra ! samaye evA mitrone saMbhAravA ghaTe!" zrIkRSNe kahyuM. maNibaMdha A zabdo sAMbhaLI camakI gayo. e potAnI bhUla samajI gayo. ene lAgyuM ke Aja kAlanA A chokarAoe potAne mUrkha banAvyo. pachI e mauna dharI rahyo. ene bolAvavA ghaNI mahenata karI paNa e kaMI na bolyo, ane je bolyo te nirarthaka bolyo. Akhare saMkhta jApatA nIce rAkhavAnI AjJA ApI ene chAvaNImAM mokalI devAmAM Avyo. traNe bhAIo e divase bhegA beThA ne ekabIjAnI pravRttinA samAcAra ekabIjAne kahyA. balarAme nemakumArane khUba utsAhathI kulavadhU vairoTaTyAnI vAta karI; ari 1 93
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ potAnI pAsethI vacana lIdhAnI hakIkata paNa kahI. nemakumArane Azcarya thayuM : suMdara phUla pAse jema svAbhAvika zobhA ne sugaMdha che, ema suMdara vicAronI paNa pRthvI para asara che ! nemakumAra vairoTyAnA vicAramAM DUbI gayA. A tarapha balarAma ane zrIkRSNa AvI rahelA kaparA vakhatanAM kaparAM eMdhANa pArakhI rahyA. 'sApa chaTakI gayo. pharI Avaze kharo ?' 'jarUra Avaze, jarUra DaMza deze.' 'to ApaNe taiyArImAM rahevuM joIe.' ane traNe bhAIo potAnI senAo sAthe mathurA bhaNI vaLyA. mAraganA kAMThe AvelAM gAmonI sthiti bhayaMkara hatI. badhe yuddhanuM vAtAvaraNa jAgI gayuM hatuM. mAthAbhAre tattvonuM cAre tarapha varcasva hatuM. juvAna strIo UpaDI gaI hatI. pazuo kapAIne khAdya banI gayAM hatAM. maghane to koI dITho mUkato nahoto. ne e madyanI asara nIce na dhAryAM durAcaraNo na AcarAyAM hatAM. gopasenA ne yAdavasenA dhIre dhIre kUca karI rahI hatI. Ajano rAtavAso nadIkAMThe hato. pUrNimAnA caMdranI rUperI cAMdanImAM Akho pradeza nAhI rahyo hato. kAMkarA sphaTikanA banIne ane vRkSa badhAM svarganAM maMdAra banIne zobhA ApI rahyAM hatAM. nemakumAra nadIkAMThe pharI rahyA hatA. emane zastro sajavAno zokha ocho hato; e dehanI tAkAta karatAM aMdaranI tAkAta para vadhu zraddhA dharAvatA, eTale sAmAnya prasaMge paNa kSatriyaputra khabhe dhanuSabANa ke kamara para kaTArI ke hAthamAM parazu jevuM sAdhana rAkhatA, evI koI zastrasAmagrI nemakumAra na rAkhatA. e sAva niHzastra hatA. sAmAnya prasaMge na rAkhe e to ThIka, paNa vAtAvaraNamAM jyAre yuddhano bhaya bharyo hoya tyAre to kaMIka zastra pAse rAkhavuM ghaTe ne ! na jANe kaI ghaDIe dago thAya. kaI ghaDIe zastranI jarUra paDe. paNa nema enI sAme dalIla karatA. duniyAmAM dilabhara dila paNa koI cIja che. ApaNA aMtaramAM jyAM sudhI dveSabhAva na janme tyAM sudhI koI duzmana ApaNane dago karI zakato nathI ! nadItaTa para pharatAM pharatAM e UMDA vicAramAM UtarI gayA. 94 - premAvatAra saMsAramAM arino Dara sauthI moTo ! paNa ari karyo ? prakAzanI jema najare dekhAto ke pavananI jema najare na dekhAto ? na mANasano kharo ari mANasa ! paNa eTaluM ja basa nathI. e eka arine haNI nAkhe, tyAM bIjo ari jAge; ene haNI nAkhe ane trIjo jAge ! paNa arinuM mULazatrutAnuM mULa-na haNAya tyAM sudhI badhuM nakAmuM ! aripaNAnuM mULa zuM ? kAma, krodha, moha ne lobha ! e ja sAcA ari! e arine haNIe to ja yuddha jAya, ari TaLe ne zAMti janme. caMdra pRthvI para sudhA DhoLI rahyo hato. e sudhAIya zreSTha evA vicAro nemakumAranA hRdayamAM ghoLAI rahyA hatA. A aMtaranA arioe avanane kevI dUSita karI nAkhI che ! nema vicArI rahyA, bAla arione game teTalA jItIe, paNa aMtaranA arine jItyA vagara laDAIo baMdha thavAnI nathI, premazAsana sthapAvAnuM nathI, sabaLa nirbaLane satAvato aTakavAno nathI. nadInA jaLa khaLakhaLa vahI rahyAM hatAM. naimakumAranA aMtaramAM paNa nirmaLa vicAradhArAnAM jaLa vegathI vahI rahyAM. tyAM chAvaNImAM pArzvabhAgamAMthI raNaziMgAno avAja Avyo. bhayaMkara avAja ! ari - 95
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13 ajaba pratikAra raNaziMguM jorathI phUMkAI rahyuM hatuM. e yuddhanuM raNaziMguM hatuM, ane baLavAna hoTho parathI phUMkAI rahyuM hatuM. enA avAjamAM evI bhayAnakatA bharI hatI ke sAMbhaLanAranA haiyA para ekadama bhayanI lAgaNI chavAI jatI; nAmardInI havA na icche toya manamAM vyApI jatI! ema ja thaI AvatuM ke bhAgo, kaTokaTI AvI rahI che ! rAkSasonuM ToLuM raNakSetra para dhasyuM Ave che ! A sAme balarAma doDyA, potAnuM haLa upADyuM. vIMjhyuM ! zrIkRSNa doDyA. emaNe eka hAtha para cakra lIdhuM ne bIjA hAthamAM gadA lIdhI. cakra ne gadA UMcAMnIcAM thaI rahyAM. nema paNa doDyA, ane ethI pahelAM rAjA samudravijaya paNa dhasyA. nema to hajI bALaka hato. ane balarAma ne kRSNa paNa bhale baLUkA hatA, paNa emaNe keTalI duniyA joI hatI ? A AkhA yuddhasaMghanA vaDIla rAjA samudravijaya hatA. emanI ciMtA pAra vagaranI hatI. rAjA kaMsanI hatyAmAM emanI saMmati paNa hatI, ne asaMmati paNa hatI. saMmati e mATe hatI ke jo pahADane ullaMghI na zakAya tevo samajIne enI sAme hAtha joDIne besI rahIe to na pahADa nIco thAya ke na mANasa ane ullaMghI zake! ane to pachI dAnavatAmAMthI dharatIno chuTakAro kyAre thAya ? asaMmati e mATe hatI ke sAme jarAsaMdha jevo balavAna samrATa hato, zizupAla jevo bhAre vidveSI senApati hato; ane bIjA paNa aneka rAjAo evA hatA ke je jarAsaMdhanI chAyA laIne moTA banIne beThA hatA ! potAnI mUThIbhara yAdavasenA, binakeLavAyela goparsanA A sAgarasamI ane susajja senAo sAme TiToDInA paga jevI hatI ! potAne to vaLI rAja khovAno Dara paNa hato ! A badhAnI pAse kaMI nahotuM, je kaMI khovAnuM hatuM te potAne khovAnuM hatuM; bIjAne to AmAMthI kaMIka ne kaMIka paNa maLavAnuM hatuM ! paNa samudravijayanI dRDha mAnyatA hatI ke jyAre lokasamastano prazna Ubho thAya tyAre ene potAnI svArthI manovRttithI joI zakAya nahi. rANI jIvayazAe emane khAnagImAM kahevarAvyuM paNa hatuM ke mane nema para pyAra che, mArA zatruonA pakSamAMthI khasI jAo, tame to have jiMdagIne kAMThe beThA cho, paNa nAhaka nemane kAM bAvo banAvo ! AgaLa jarAsaMdha che, jenAthI svarga ane pRthvInA senApatio paNa bAkarI bAMdhatAM Dare che !' nAno nema A vakhate pAse Ubho hato. eNe potAnAM manohara julaphAM nacAvatAM kahyuM hatuM, 'pitAjI ! A laDAIo mane pasaMda nathI, e baMdha karavA mATe eka vAra bAvo banavA paNa taiyAra chuM !' pitA samudravijaye hasIne kahyuM, "bhAI ! rAjA te yogI, yogI te rAjA, e ApaNI saMskRtinuM prathama sUtra che. ApaNe bAvA banIe to emAM koI zoca nathI balake harSa che. joke sAmano kaparo che, sAme pahADa che; A tarapha phUlanA daDA jevA sukumAra kizoro ne aNaghaDa motI jevA gopa marado che.' pachI pitAputra vicAramAM DUbI gayelA, paNa Akhare to rAjA samudravijaye vaDIlanuM pada zobhAvyuM ne e jabbara tAkAtanI sAme bAkarI bAMdhI lIdhI ! e divase AkhI bharatakhaMDanI pRthvI AMcakA anubhavI rahI. atyAra sudhI chUTochavAyo sAmano hato; hotA hai, calatA hai, ema senA laDatI hatI, paNa AjanA raNaziMgAmAM atyaMta utkaTatA bharI hatI, bhayaMkaratA gAjatI hatI. zatru pUrI tAkAtathI hallo laIne Avyo hato. judI judI dizAmAM thoDI vAramAM judA judA moracA goThavAI gayA, chatAM paNa raNaziMguM hajI paNa e ja bhayaMkara rIte phUMkAI rahyuM hatuM. dizAo tharathara dhrUjatI rahI, zaMkaranuM jANe pralayakALanuM DamaruM vAgyuM. sUryano prakAza paNa bIto bIto dharatIne ajavALavA lAgyo, jANe rAhu ane ketu sAmaTo hallo laI AvyA ! havAmAM paNa kaMIka parivartana AvatuM hatuM. e havA dehane khaTAza caDAvI kokaDuM vALI rahI hatI. hAtha halAvI na zakAya - jANe AMbalI khAIne aMbAI gayA; halAvavA jAya to tharathara kaMpe ! ajaba pratikAra - 97
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkRSNa gopa-gopIonA vahAlA hatA, ane emane e potAnA aMtarathIya vadhu vahAlAM hatAM. emanI vedanAe aMtaramAM bhaDakA jagAvyA ! Thera TherathI mANaso doDatA AvatA hatA. keTalAka gALo detA hatA. "are ! A mAmA-bhANejanI hoLImAM Akho janapada khalAsa thaI gayo! jarAsaMdhanA julmI sainiko dIThuM gAma ke najare paDyuM nagara sAbUta rahevA detA nathI. e ADuMavaLuM jotAM nathI, vRddha-bALakano bheda jANatA nathI, strI-puruSane pichAnatA nathI. emanA mAranA DarathI garbhiNIonA garbha gaLI gayA che ! koI sAro deza batAvo to tyAM cAlyA jaIe. bhAre kajiyALA loko ! have kaliyuga AvavAno lAge che.' A kaMpavALA hAthamAM talavAra kevI rIte pakaDI zakAya ? ane pakaDIne kevI rIte laDI zakAya ? re ! yuddha laDavuM to hajI zarU paNa thayuM nathI ne A thAka, A hatAzA ne A niSkarmaNyatA ! haLadhara balarAma A paristhitino tAga na meLavI zakyA. e sazakta hatA , bIjA azakta dekhAtA hatA. emaNe haLa uThAvyuM. AkAzamAM adhdhara toLyuM, ne raNapokAra karyo. e jorathI doDyA, dhasyA ! emane AzA hatI ke mArI pAchaLa badhuM sainya dhasI rahyuM haze, paNa pAchaLa jue to ajaba dRzya ! juvAna sainikone badale sAva vRddha sainiko ! kaMpavAthI emanAM mAthAM Dole! hAthamAM talavAra jhajhUmavAne badale hAtha tharathara dhrUje ! emanAM DokAM juo to jANe jhADa para jhUlI raheluM pAkuM phaLa ! paDyuM ke paDaze! moDhAnI batrIsI khaDakhaDI rahelI, khaDI ke khaDaze ! paga paNa jANe bhUkaMpanI duniyA para cAlatA hoya tema lathaDiyAM khAya, AMkhe jhAMkha ! kALA vALa sAva dhoLA nimALA ! moM para karacalIo pAra vinAnI. 'are ! A ghaDapaNa koNe ApyuM ? Avo jAdu koNe karyo ?" balarAme dizAo gajavI nAkhe tevo paDakAra karyo. teo svayaM paNa eka vicitra anubhava karI rahyA. ThaMDI hima jevI koI vastu emanI AjubAju parakammA karI rahI hatI, paNa aDI aDIne dUra cAlI jatI hatI. e vaLI pAse AvatI, vaLI dUra jatI; jANe sparza karavAnI enAmAM hiMmata na hoya tema lAgatuM ! evo ja anubhava sarvatra hato. bIjI tarapha dUra dUra jarAsaMdhanuM mahAsainya goThavAtuM javAnA samAcAra maLatA hatA, jarAsaMdhanA AjJAvartI tamAma rAjAo medAne dhasI AvyA hatA. Aja teono nirNaya hato ke A phATelA govALiyA ne rAjA samudravijaya jevA emanA tamAma sahAyakone miTAvIne ja zvAsa khAvo. zrIkRSNa jevA mahArathInA prayatno atyAre apAra hatA, paNa temanI pAse Thera TherathI du:khada samAcAro AvI rahyA hatA. re ! gokuLano A lokoe sarvanAza karI nAkhyo che ! vraja ane vRMdAvanane to jANe kheDI nAkhyuM che. gAyone caravA eka gocara paNa rahyo nathI, ne pANI pIvA joga ekeya dharo salAmata nathI - badhe kAtila viSa reDAyAM che ! satya ne tretA pUrA thayA hatA. dvApara yuga potAnI chellI pAMkha saMkelato hato, ne kaliyuga potAnI pAMkho ughADavAnI taiyArI karato hato. "kaliyuga ?" zrIkRSNanI najara kSitija para maMDAI rahI, jANe tyAM e kaMI joI rahyA, pachI e kaMIka bolyA : gIta jevA e zabdo hatA : "yuga to ANIe chIe ApaNe, yugane vaza paNa karIe chIe ApaNe.' ne teo dUrathI dAda-phariyAde AvI rahelI mAnavayaMgAra sAme joI rahyA. apaMga, enAtha, asahAya mAnavIonI e laMgAra hatI. jarAsaMdhanA julmanI jIvatI. tasavIra samAM e loko hatAM. koInAM gAmanAM gAma jalAvI devAyA hatAM. pazu, Dhora. ke mANasa, kaMI paNa sarvabhakSI agnimAMthI UgarI zakyAM nahotAM! jubhagAro chaDecoka kahetA hatA : "jAone tamArA janatA-janArdana pAse! e temane bacAvaze ! Aje ame evA julma varasAvIzuM ke pharI tame tamArA janatAne janArdananI sAme paNa nahIM juo. e janatA-janArdananuM jaDAbITa kADhavAnI A jhuMbeza che ! A sAMbhaLIne ane lokonI lAcArI joIne zrIkRSNanAM bhavAM para kopa AvIne beTho. zaMkaranA trinetra karatAMya emanAM bhavAM bhayaMkara thaI gayAM. e bolyAM, Aha ! janatAne julmathI choDAvavA yatna karyo, to janatA UlaTI julmanI cUlamAM jaI paDI !' phariyAda karanArAono taMtu baMdhAI gayo hato. koI rotuM rotuM bolatuM hatuM, 're ! A jarAsaMdhI jama amArI sagI najara sAme amArI juvAnajodha strIonAM apaharaNa karI gayA !' koI kahetuM, "amArAM bALakone mArIne emanAM kumaLAM mastakonA phUladaDA karyA ne sitamakhora enAthI ramyA !' ajaba pratikAra 1 99 98 1 premAvatAra
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkRSNanAM netramAM agninuM virATa rUpa jAgyuM. emaNe gadA UMcI karIne kahyuM, 'huM pRthvI parathI nyAyano uraccheda karIza. jIvanano artha phakta jIvavAmAM nathI, nAnI-moTI uMmaramAM paNa nathI ! AtatAyIonA nAza mATe meM avatAra dharyo che. sajjanonuM paritrANa ne duSTonuM damana e ja mAro Adarza che.' ne zrIkRSNanI AMgaLI para sudarzana cakra susavATA nAkhavA lAgyuM. jAlimonA ziraccheda mATe jANe e utAvaLuM banyuM hatuM, paNa jAlimo dUra hatA, vaLI moTI saMkhyAmAM hatA : ne potAnA sainyanI sthiti sAva viparIta hatI. juvAnInA bIjA rUpa jevA, devone paNa jenA dehanI IrSyA Ave evA sainiko atyAre vRddha thaI gayA hatA. e joIne sahu paLavAra vicAramAM paDI gayA : 'A kema banyuM ? kevI rIte banyuM ?' balarAma haLa ghumAvatA ne kUdakA mAratA dhasI AvyA. teo A parivartana na samajI zakyA. temaNe kahyuM : "sainyanI A hAlata kema thaI, te samajAtuM nathI. bhAre kaTokaTI khaDI thaI che " tyAM to rAjA samudravijaya AvI pahoMcyA. teoe paNa potAnA sainyanI evI ja avadazAnI vAta karI. 'paNa nema kyAM ?" balarAme pUchayuM. emanA svaramAM ciMtA hatI. nema to dhyAna dharavA besI gayo che !' 'dhyAna dharavA ! AvA yuddha vakhate ? zA mATe ?' 'e kahe che ke A koI melI zaktino prabhAva lAge che. melI zakti melA AtmA para asara kare, nirmaLa para nahi. eNe traNa divasa nuM jamavAnuM vrata lIdhuM thato ghero nIrakhI rahyA. zrIkRSNa to janatAne duHkhI duHkhI joI dravI gayA. thoDI vAre emaNe kahyuM, 'pelA maNibaMdhane bolAvo.' "kAM ?" 'mane jarAsaMdhanI iSTadevI jarAnuM A kRtya lAge che.' 'te maNibaMdha AvIne zuM karaze ? ApaNI A sthiti joI UlaTo hasaze, ane pachI mAro mijAja joyo che ?' balarAme kahyuM. | 'maNibaMdha bhale hase, paNa A jAdevI vizenI bhALa enI pAsethI ja maLaze. koI vAra kAMTAthI kAMTo nIkaLe che.' zrIkRSNa kahyuM. baMne bhAI zatrune bolAvavo ke na bolAvavo te vAta para caDabhaDI rahyA, paNa Akhare ekamata thayA, ne sainikone AjJA chUTI. 'jAo, maNibaMdhane ahIM hAjara karo." sainiko cAlyA paNa emanI cAlavAnI tAkAta jANe haNAI gaI hatI. sAruM hatuM ke maNibaMdha baMdhanamAM hato, nahi to ene kArAgAramAMthI bahAra kADhavAmAMya jokhama hatuM ! svasthatAthI cAlyo Avato maNibaMdha hAjara thayo. eNe eka vAra cAre tarapha vijayabharI najara karI, ne pachI e bolyo, 'kema keTalI vIse so thAya, tenI khabara | 'vAha bhagata vAha ! jyAM talavAra joIe , tyAM tapa vAparavA beTho ! paNa ApaNe zuM karavuM ? nema tapamAMthI UThe tyAM sudhI rAha jovI ?" | 'bilakula nahIM. nema to alagArI che. ene vera hoya tyAM prema sUjhe che. siddhAMtanI rIte e vAta bhale sAcI hoya, paNa paristhitine pArakhIne ApaNe ApaNI rIte yatna karavo rahyo. atyAre koI adrazya zaktinA bharose rahevAya tema nathI." rAjA samudravijaye potAno mata kahyo. nemanI bAdabAkI mUko !' balarAme kahyuM, "atyAre to ugra pagalAM bharavAM ghaTe. paNa konI madadathI bharavAM ? senA to vRddha thaI gaI che ! nAdazaktinA koI sAdhake A prayoga karyo lAge che.' balarAma thoDI vAra vicAramAM paDI gayA. samudravijaya zatruonA sainyano dRDha 100 g premAvatAra | 'have melAM deva-devalAMnI madadathI to mANasa game te karI zake. emAM bahAdurI zI ?" zrIkRSNe kahyuM. 'duniyAmAM bahAdurI kAmanI nathI, sAdhyanI siddhi kAmanI che. vadhu beeka divasa jaze ne jyAre A senA para bUDhApAnI pUrI asara thaI jaze eTale mahArAja jarAsaMdha hallo karaze. jarAsaMdhI siMho trADaze tyAre tamArA govALo UbhI pUMchaDIe na bhAge to mane kahejo !' | 'have joI tamArI zakti ! be divasa lAge, e to ghaNuM kahevAya.' zrIkRSNe kahyuM. emanA praznomAM hakIkta meLavavAnI tIvratA hatI. 'mahArAja jarAsaMdha atyAre sAdhanAmAM beTho che. sAdhanAnI A siddhi che; A to nAdabrahmanI sAdhanA. e sAdhanAmAM beThelo sAdhaka potAnA hoThathI havA phUMke. e havA himALo laIne Ave. evo himALo ke mANasanI thanaganatI juvAnIneya thijAvI nAkhe !' maNibaMdha madamAM hato, mastIthI bolato hato, ene dilanI dAjha kADhavAno A avasara maLyo hato. ajaba pratikAra | 101
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ e to huM samajuM chuM. tamArI senA paNa jo e pahelAM amArI pAse Ave, to enI paNa e ja dazA thAya, vAru, paNa amArA upara enI asara kema na thaI ?* 'devInI tAkAtane paNa maryAdA hoya che. e samartha AtmAone abhibhUta karI zakatI nathI. vaLI e mahArAja jarAsaMdhanA lohIsaMbaMdhone paNa sparzI zakatI nathI.' maNibaMdha mukta mane vAta karI rahyo hato. jAo ! maNibaMdhane pharI pUrI do. ApaNe pUrA thaIzuM e pahelAM ene pUro karIzuM !' 'jaya cakravartI mahArAja jarAsaMdhano !' maNibaMdha pAcho pharato bolyo. sUryanArAyaNa potAno jhaDapI pravAsa AgaLa dhapAvI rahyA. sAMja paDI. nizA AvI. pralayanuM DamaruM bajI rahyuM hatuM. have thoDo ja samaya zeSa hato. mahArAja jarAsaMdha sAdhanAmAMthI UbhA thAya eTalI ja vAra ! pRthvI para zatrunuM nAmonizAna nahi rahevA de ! ane zatrunI duniyAnuM - enAM gAma, nagara, nesa ne vADAnuM - nakhkhoda to kyAranuM AraMbhAI gayuM hatuM ! dizAo dhumADAthI bharAI gaI hatI. mAMsanA baLavAthI havA durgaMdhamaya banI gaI hatI. gIdha ane samaDI jevAM paMkhIo mijabAnI mANI rahyAM hatAM, ne temaNe nAkhelA mAMsa ne asthinA khaMDo yatratatra durgadha upajAvatA hatA. mAnavatAne pRthvI parathI nAmazeSa karavAno A ja rAsaMdhI mahAyatna hato. alabatta, jarAsaMdha jevA ja bUra rAjavIne Avo mahAyana govALonA chokarAo sAme karavo paDyo eno moTo zoca hato, paNa Aja kAlanAM e chokarAMoe maradonI mUchomAM dhUDa nAkhI hatI ! janatAnA janArdana banIne pharatA AgevAnonuM astitva bhulAvI devAno A dAva hato. AvatI kAle jarAsaMdha sAco cakravartI rAjA Tharaze, pachI eka mAkhI paNa eno vidroha karavAnI vAta nahIM vicAre ! sUrajanArAyaNa AthamIne pharI UgyA, ane teoe nabhamaMDaLamAM caMkramaNa zarU karyuM. paNa emanuM eka eka Daga gherI citAvALuM hatuM ! vinAza Dagale ne pagale pAse Avato jato hato. ATalA badhAmAM svastha hato ekalo nema ! e Atmika tAkAtane jagADavAmAM beTho hato. parAkrama karatAM prArthanAmAM e zraddhA dharI beTho hato. bhautika baLone pachADavA e AdhyAtmika tAkAtane notarato hato. laukika zaktione saMyamita 102 1 premAvatAra karavA e alaukika zaktione jagADI rahyo hato. AtmAnuM baLa sAcuM ! kAyAnuM baLa kAcuM ! e samAdhistha hato. rAta-divasano bheda eNe jANyo nahoto. bhUkha-tarasa eNe pichAnI nahotI, koI gebamAM e khovAI gayo hato. saMdhyAnI zILI chaTA pRthvI para vistarI ke neme locana kholyAM. e locanamAM ajaba khumArI bharI hatI. preraNAnI paraba jevA enA hoTha halyA ne eNe pAse paDelo zaMkha lIdho ! nAda sAme nAdano ninAda svaro sAme svaro samarAMgaNe AvatA hatA. zaMkha phUMkyo ! vadhu phukAyo ! baLatA grISma para jANe varSAnA - navameghanA saMdeza guMjyA ! zakhasvaro comera vahI rahyA : pRthvImAM, pANImAM, tejamAM, AkAzamAM ! ane pRthvI vaLI navo parivartana anubhavI rahI. jarAnI jaTharatA ochI thaI. pAnakhara sameTAI gaI. ekAeka vasaMta pragaTI. mora gahekI rahyA. bapaiyA bahekI rahyA. koyala kalarava karI rahI, vRddhatvanA gherAmAM sapaDAyelo mANasa jANe ALasa maraDIne jAgyo. ene na gamatI vRddhAvasthA paLavAramAM sarI jatI lAgI ! zaMkhasvara jema jema gherA thatA hatA, tema tema tenAmAM yuvAnInI navavasaMta jAgatI hatI. svare svare aNu aNu praphullita thaI rahyA hatA. nisteja ne niSkarmaNya senA pharI navajIvana anubhavI rahI. jenI dAMtanI batrIsI DolI rahI hatI, e dAMtathI loDhAnA caNA cAvavA taiyAra thaI rahyA ! zaMkhezvaro to hajI paNa pharI pharI cUMTAI rahyA ! ThIMgarAI gayelI aNuzaktimAM jANe vasaMtano navasaMcAra thayo. yoddhAo laDavA taiyAra thaI rahyA. sarvatra hokArA-paDakArA saMbhaLAI rahyA, sainikoe gAna upADyuM : AtatAyIne haNavA cAlo ! sAdhuonA paritrANa mATe ne duSTonA damana mATe Age kadama baDhAvo !' A tarapha rAjA jarAsaMdha paNa sAdhanAmAMthI jAgavAnI veLA thaI rahI hatI ! re ! thoDIvAramAM tumula yuddha jAgaze. | 'zuM Akhare yuddha karavuM paDaze ?' neme prazna karyo. 'potAnAM nahi to zuM pArakAM haNIzuM ? pRthvI para potAnAM ne pArakAMnA bheda zuM vadhu daDha karIzuM ?' A prazna tattvajJAnabharyo hato. tarata to eNe javAba na jaDyo, paNa balarAme kahyuM, 'to zuM ApaNe himALo gALIzuM ? re nema ! ApaNA kAraNe A pradezo para julama varasI rahyo che. e julama baMdha thavo ghaTe.' ajaba pratikAra 1 103
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'zuM phakta yuddhathI julama baMdha thaze ? bIjI koI rIta nathI ?' neme prazna karyo. 'nA' balarAme spaSTa uttara Apyo. 'to.... mArI pAse eka anokho mArga che. e mArga che to zAMtino, paNa jarAka zaramabharelo che. mahAparAkramano nahi, paNa mahAmusadIvaTano che." zrIkRSNa kahyuM. amane e samajAvo.' badhA Agraha karI rahyA. janatAnA janArdanA vanazrI soLe kaLAe khIlI rahI hatI. nadIonAM jaLa svaccha banyAM hatAM, ne vanavAsinI suMdarIo jaLa-arIsAmAM joIne potAnA kesa gUMthatI hatI. zuka ane sArasa badhe nizciMta banIne khelyAM karatAM, ane haraNAM moja mAM chalaMgo mAratAM pharatAM. vRkSo para svAdu phaLa jhUlI rahyAM hatAM, ne velIo para mIThA mevA UbharAI rahyA hatA. potAnAM vatsa sAthe pharatI dhenuonA AMcaLamAMthI dUdhanI aja sudhArA vahetI hatI. vAnaro zAkhAo para besI vAnarIo sAthe premasaMbhASaNa karatA. teone hamaNAM A pradezamAM kesUDAnAM phUlano rasa chaMTAto e nahoto racato. vAnarIone vicAra Avato ke A sthaLa lohiyALa thayuM. gojhAruM banyuM; ahIM saMtAnane janma ApIe to e saMtAno paNa gojhArAM janme, mATe mathurA-vRMdAvana choDI kyAMka bIje saMcarIe. vAnaro potAnI vAnara-rANInI mAthAnI alakalaTamAMthI jU jevuM motI vINatAM kahetA : 'paNa mArI rANI ! mathurA-vRMdAvananA jevAM mevA-mIThAI bIje nahi maLe. ahIMnA jevI bhalI govAlaNo, jenAM gorasa-mArTa phoDI nAkhIe toya hasIne Thapako Ape, evI bIje nahIM jaDe. AgaLa to kevaLa raNa ja raNa Avaze !' | 'raNa Avaze to raNamAM jIvazuM, paNa A raktamAM to nahi jivAya ! saDelAM maDadAMnI gaMdhathI amane to UMgha paNa AvatI nathI.' vAnararANI jarAka aMgabhaMga karIne bolI. AdikALamAM mAnavasamAjamAM jema nara karatAM nArInuM mahattva vadhu hatuM, pitA karatAM mAtAnuM sthAna UMcuM hatuM, ema A vAnarakuLamAM paNa vAnarInuM sthAna mahattvanuM rahetuM. * nAdayuddha e prAcIna kALamAM yuddhano e ka prakAra hato. bharata ane bAhubalI vaccenA yuddhamAM eka nAdayuddha yojAyuM hatuM. rAjA gabhillanI gardabhI vighA je nAda vighAnuM anokhuM rUpa hatuM. e to jANItI vAta che, evuM ja A nAdayuddha hovuM ghaTe. juo zaMkhezvara mahAtIrtha nAmanuM pustaka. 104 1 premAvatAra
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ tyAre nara bicAro nArIno sevaka ane enI zuzruSA karanAro majUra hato. nArInA eka suMdara kaTAkSa mATe e jANe mahAtapa karato, ne evuM tapa karatAM karatAM maravAmAM ahobhAgya mAnato. paNa rANI ! jamanArANI jevAM jaLa tyAM nahi maLe. maLaze to kAM to chIcharAM ne kAM khArAM agara ! vaLI jhADa paNa phaLa vagaranAM kAM tuccha phaLavALAM ! ane pacAsa jhADa kUdazo tyAre tamAruM nAnuM zuM peTa mAMDa bharAze." nara samajAvato. ene ahIMnI mAyA lAgI hatI. | 'agara jaLa khArAM usa, paNa rakta karatAM sArAM. ane phaLo mATe rajhaLavuM paDaze to sArI kasarata thaze. ahIM to tame badhA nara magara jevA banyA cho. eka jhADa para beThA ne be peTa bharIne jamI lIdhuM eTale patyuM ! na tAkAta che, na tamannA che !" vAnararANIno nirNaya aphara hato. | 'rANI ! kharo Dara potAnI nAta-jAtano hoya che. AgaLa jatAM nara bhUkhALavA ne luccA maLaze. tamane bharyA sauMdaryanI nArIone joIne e kALamukhA kaMI kaMI vAto karaze, gela karaze ne gammata karI tamAruM mana harI leze.' naravAnare kaTAkSamAM kahyuM. | 'have A lAla raMgathI to thAkyAM ! kahI dauM, kALAM mo amane adITha nathI. ane evA nara amArI kiMmata karaze tyAre ja tamArA manamAM amArI kadara jAgaze.' vAnararANI paNa vyaMgamAM Utare evI nahotI. ne vAnararANI prasthAnanI taiyArIo karatI; potAnI sakhIone kaheNa mokalatI. e sakhIo paNa A raktaraMgI chAMTaNAMthI kaMTALI hatI. vanavagaDA nirbhaya nahotA. savAre caravA nIkaLelA vAnaro sAMje gharabheLA thAya tyAre sAcA ! jamIne badhA jhADa para jhUlatA hoya, ne kALajhALa jevuM tIra sananana karatuM dhasI Ave. vAnara tyAM ne tyAM jakhamI thaIne heTho ! ane bicArA jakhamI vAnaranuM to AvI ja banatuM ! badhA sahRdayI jIvo khabara pUchavA AvatA : ane ghAne jovA mATe potAnA hAthe ja pahoLo karatA! jakhamI vAnara potAnA ja bhAIonI hetaprItathI saMgha prANatyAga karato. vAnararANIonAM aTala niradhArathI vAnarajU tho have mathurA, gokuLa ne vRMdAvana choDI rahyAM. ane vAnara je vAta samajyAM, e vAta nara na samaje evuM kaMI bane kharuM? naroe joyuM ke vAnaronuM yutha dhumADAthI ne garamIthI jAgI gayuM hatuM, ne akaLAIne dhamAla macAvI rahyuM hatuM ! ToLuM jIva bacAvavA eka raste doDavuM ! thoDIvAramAM haDuDu karatuM tyAMthI pAchuM pharyuM ! eTalI vAramAM keTalAka vAnaro tIrathI jakhamI thaIne DhaLI paDyA hatA ! 106 | premAvatAra vAnaro jIva bacAvavA eka page thaI gayA. teoe parvatanI bIjI keDI pakaDI. e keDI sAva nirjana hatI. Aga thoDI thoDI jhagI hatI : ne senikono nAno jaththo e tarapha Avato hato. vAnaronuM AkhuM ToLuM ekeeke tyAMthI nIkaLI gayuM. Thera Theka pokAra UDyA hatA ke baLiyA sAthe bAtha bhIDI beThA che. ApaNA bALakumAro ! jamAnAnI havA nahi khAdhelI, enuM A pariNAma che, nahi to vaLI jamane chaMcheDavAmAM zuM sAra ? eTale bhayanAM mAryAM nabaLAM gopa-gopI paNa paradezagamana mATe taiyAra thaI gayAM hatAM, emanAM gAyanAM ja lUMTAI gayAM hatAM, sonAM corAI gayAM hatAM. poThiyA para gharavakharI lAdIne vatanane bora bora jevaDAM AMsue aMjali ApatAM ApatAM e cAlI nIkaLyAM hatAM. dareka dizAmAM hijaratIo cAlyA jatAM hatAM ! dareka dizAmAMthI pokAra Avato hato, 're AvAM te vera hotAM haze ! pazu khIlethI chUTI jAya, ema mANasa gharathI ne vatanathI chUTo paDI gayo che !' yuddhabhUmi para sabhA bharAI hatI : zrIkRSNe kahyuM, 'zAMtino eka mAraga tamane cIMdhuM ! lAgaze zaramabharelo, paNa che sAco.' batAvo ! jaladI batAvo !' 'A veranuM nizAna, huM ane balarAma chIe." nA, vera amArA badhAnI sAthe che !' yAdavo bolyA. 'e to ADakataruM vera che, emanA mULa verI to ame be ja." 'hAM... to...' 'ame baMne ahIMthI cAlyA jaIe.' eTale pachI amane doraze koNa ?" 'vaDIla rAjA samudravijaya ane nAno nema.' vAta hatI to barAbara paNa koIne gaLe UtaratI nahotI. zrIkRSNa-balarAmane ekalA kema choDI devAya ? emanA vagara rahevAya paNa kema ? paNa evAmAM havAmAM UDatuM eka tIra AvyuM. tIra para eka saMdeza hato. mahArAja kaMsanA hatyArA kRSNa ane rAmane amAre havAle karo, nahi to Akho pradeza verAna karI nAkhIzuM ! saMdezo rAjA jarAsaMdha taraphathI hato. sahI rAjA zizupAlanI hatI. zizupAla zrIkRSNanI phoIno dIkaro hato, paNa svArtha ane veranI bhulabhulAmaNI evI prasarI janatAnA janArdana [ 107
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ hatI ke koNa saguM ne koNa snehI ! ane atyAre sahuthI vadhu Dara to svajanano ja hato, peTamAM pesIne paga pahoLA kare. zrIkRSNe kahyuM, 'jo tamane zAMti khapatI hoya, to amane amArA mArge javA do, vaDIla amane AjJA Apo.' rAjA samudravijaya vicAramAM paDI gayA. baMne bhatrIjA baLavAna hatA, chatAM haju bALaka hatA. evAne kema karIne ekalA mukAya ? teoe kahyuM, 'zAMti kharIdavA mATe AvA batrIsalakSaNA zANA kumArono bhoga Apavo mane rucato nathI. vaLI tamArI uMmara paNa zI ?" 'amArI uMmara sAme na juo. janatAnI hAlAkI sAme juo. amane rajA Apo !' ane ATaluM bolIne baMne bhAIo AkAzamAMthI koI vAdaLI sarakI jAya, tema sahunI vaccethI sarakI gayA. rAjA samudravijaye tIrano javAba tIrathI vALatAM jaNAvyuM, 'rAma ane kRSNa ahIM nathI. prajAne na raMjADo. prajA to gAya gaNAya !! rAma ane kRSNa zibiro vIMdhIne nIkaLI gayA, paNa zizupAlanA guptacaro teonI pAchaLa ja hatA. baMne bhAI nadIo oLaMgatA , medAno vIMdhatA, TekarIo pasAra karatA dakSiNa tarapha cAlyA gayA, dakSiNamAM karavIra gAma pAse parazurAmano Azrama hato, zaMkarAcAryanA dareka uttarAdhikArI zaMkarAcArya kahevAya ema parazurAmanI gAdIe AvanAra dareka parazurAma kahevAya. ahIM parazurAmanI sAthe meLApa thayo. prajAsukha mATe pote bhAgIne ahIM AvyA che, te jaNAvyuM. parazurAme teone gomaMtaka parvata para vasavAnI salAha ApI. | UMDI UMDI khINo ne UMcI UMcI karADothI gomataka parvata svayaM killArUpa hato. rAma ane kRSNa svayaM dezanikAla jevA tyAM vAsa karI rahyA. ghaNe divase teoe Aje zAMtino zvAsa lIdho ane manamAM nirAMta vALI ke hAza, have prajAjano rAhata anubhavaze. cAre tarapha AchI AchI patharAyelI hariyALI ane nAnAM nAnAM jharaNa jotAM teo pharI rahyA paNa e vakhate temane AzcaryakAraka anubhava thayo. potAnI sAthe mathurAnAM vAnaronuM eka ToLuM paNa gomaMtaka parvata para AvI pahoMcyuM hatuM ne AvA vAsasthAnamAM visAmo zodhI rahyuM hatuM ! 108 n premAvatAra mathurAnAM phaLa ahIM nahotAM, jamAnAnAM jaLa ahIM nahotAM, koI govAlaNInAM chalakAI jatAM gorasa ahIM nahotAM, chatAM A pradezamAM zAMti hatI. uttarano deza jyAre Akaro thato, tyAre dakSiNa zAMti pradAna karato. zrIkRSNa vAnaranA eka baccAne pakaDI lIdhuM. badhA vAnaro tyAM ekaThA thaI gayA. zarUAtamAM baccAMne choDAvavA teo dAMtiyAM karI rahyAM, paNa pachI teo baMne bhAIone pichANI gayAM ! kuTaMbameLo thaI gayo. nara ane vAnara A giri kaMdarAnI ekAMtamAM svajana jevAM banI gayAM ! gomaMtaka parvata para havA mIThI mIThI vahetI hatI, e havAmAM caMdananI suvAsa bharI hatI ! nara ane vAnaranI navI vastI ahIM vasI gaI, ne vAnaro lAkheNA naronI sevA karI rahyA. 'nAnA nemane bhAvI jAya evI premabharI duniyAmAM ApaNe jIvIe chIe." balarAme kahyuM. 'premanI havAmAM mane bhAra lAge che.' zrIkRSNa ciMtA batAvI. 'bahu vahemI na thAo.' balarAme kahyuM. 'zatru ApaNane ATalI snehabharI sRSTimAM jIvavA de, ema mane lAgatuM nathI. kSatriya thaIne ATalI zAMtinI cAhanA mane ucita paNa lAgatI nathI. A to padharma che, mane to ApaNAM gokuLa-vRMdAvana yAda Ave che !' zrIkRSNe kahyuM. 'rAjakAraNI cittano khorAka ja ciMtA hoya che. AjanI ghaDI raLiyAmaNI karI lyo pachI kAlane koNa pUche che ?' balarAme kahyuM. A vAto karatA karatA baMne bhAI vyAghacarma para sUI gayA. paNa tyAM to koI emanA vastrano cheDo kheMcatuM hoya tema lAgyuM. joyuM to vAnararAja ! vAnararAja emane jhanUnathI uThADI rahyo hato. havAmAM ugra gaMdha bharI hatI, ne balarAmane kheMcIne parvatanI eka karADa para laI gayo. nIce taLeTImAM joyuM to agni peTAto hato, ne dhIre dhIre bhaDakA UThatA hatA. 'kRSNa ! tamArI ciMtA sAcI paDI. tamArI dRSTi garuDa jevI dUradarzI che. AkhA pahADane gherI levAmAM Avyo che; ne cAre tarapha Aga peTAvavAmAM AvI che !' ApaNane jIvatA zekI nAkhavAnuM A kAvataruM ?' zrIkRSNa karADa para jaIne badhuM joyuM, tapAsyuM ! jema bane tema jaladI nirNaya karI levAnI jarUra hatI. lAla lAla bhaDakAmAM janatAnA janArdana D 109
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ lazkarono pahero badhe goThavAto najare paDato hato ! dhIre dhIre Akho DuMgara agnithI gherAI gayo ane cAre taraphanI pagadaMDIo para sainiko goThavAI gayA. balarAma vAnaronI vATa jotA hatA. Aga to lagabhaga aDadhA pahADane gherI vaLI hatI. vAnaro nIkaLI gayA lAge che !' zrIkRSNe kahyuM, 'vAnaronI vATa e ja ApaNI vATa !' balarAme kahyuM. ne baMne e raste dhasyA. rasto narane cAlavA yogya nahoto. ane cAlavuM hoya to vAnaranI jema cAlavuM paDe tema hatuM. baMne bhAIo e rIte kUdatA AgaLa vadhyA. chatAM vAMdara ane naranI cAlamAM phera hato. ane je mArga hato e mArga AgathI dhIre dhIre vadhu ne vadhu rUMdhAto jato hato. 'moTA bhAI, have to yAhomanI ghaDI AvI pahoMcI che !' zrIkRSNe paththaranI eka UMcI zilA para UbhA rahetAM kahyuM. 'paNa kamote nathI maravuM. maravuM to e rIte ke duniyA ApaNA jIvanathI vadhu ApaNA motanI IrSyA kare. karo tyAre ApaNAM Ayudho sAbadAM !' 'paNa A zilA parathI nIce kevI rIte UtarazuM ?' nIce to Age ghero ghAlyo che. 'jamanAnA jaLamAM jhADe caDIne dhUbakA mAratA hatA, te to yAda che ne ?' zrIkRSNa jANe mota joIne mojamAM AvI gayA hatA. 'jaLamAM dhUbakA marAya, paNa A to sthaLa che !' balarAme kahyuM. 'sthaLane jaLa mAnI laIe, ane kudIne jaI paDIe zatru-daLanI vacce. pachI e che ne ApaNe chIe.' zrIkRSNe kahyuM. emanA avAjamAM bhaya nahoto, zaMkA nahotI. uMmara to kaMI moTI nahotI, paNa vAto uMmaralAyakanI hatI. 'kRSNa ! mane eka vAra tane bheTI levA de ! kadAca zatruno sAmano karatAM khapI jaIe !' balarAmanA avAjamAM premanI bhInAza bharI hatI. 'bhAI ! bheTazuM have zatrune ! tamArA haLanI, muzaLanI ne mArA sudarzananI Aja parIkSA thaI javA do !' ne zrIkRSNa chellA nirNaya sAthe zilAnA cheDA para jaIne UbhA. balarAma bAju para AvIne UbhA rahI gayA. nIce, ataLa khINa jevA bhAgamAM lazkaro sajja khaDAM hatAM. 110 - premAvatAra baMne jaNAe potAnAM Ayudho deha sAthe sajjaDa karyAM ne havAmAM jhaMpalAvyuM ! pAMkha kapAyelAM paMkhI AkAzamAMthI dharatI upara UtarI Ave, ema baMne UtarI AvyA ! bhUmi para AvatAM ja baMnee ThekaDo mAryo ne zastra saMbhALyAM. rAtanuM aMdhAruM ghUMTAtuM hatuM ! zatru AvI rIte bhRgupAta karIne nIce UtarI Ave, evI azakya kalpanA koIne AvI nahotI. badhA upara caDhavAmAM vyagra hatA, tyAM sudarzana cakrano susavATo saMbhaLAyo. senApati zizupAlanA kAna pAsethI cakra sarI gayuM. re ! eka AMgaLa jeTalI dUrImAM e bacI gayA ! tyAM haLa ghUmavA lAgyuM. enI phaNAdAra koza mANasonAM mAthAMne DUMDAMnI jema khaMkheravA mAMDI. pahADano A bhAga bahu mahattvano nahoto, eTale vadhu senA ahIM nahotI. jarAsaMdhano hAthI ne zizupAlanA azva badhe pharI rahyA hatA. sudarzana cakrano vega dhIre dhIre vadhI rahyo hato ne zatrunA sainiko enI pAse bhAre bhaya anubhavatA hatA. dhIme dhIme moraco DhIlo thaI rahyo hato. tyAM jarAsaMdhanA hAthIne balarAmanA muzaLano AsvAda maLyo. AsvAda te kevo ? hAthI jevo hAthI raNa choDIne jAya bhAgyo ! ane jarAsaMdha bhAgyo eTale enuM lazkara paNa bhAgyuM. balarAmanA muzaLe to kamAla karI. bIjo prahAra zizupAlanA ghoDAnI pITha para. ghoDA jevo ghoDo bakarI banIne besI gayo ane adhUrAmAM pUruM ghora AbhamAM vIjaLIno jhabakAro thAya, ema upara sudarzana cakra AvyuM ! zizupAla paNa jarAsaMdhanI pAchaLa ! baMne bhAIo paLavAramAM sainyamAM bhAre bhaMgANa pADIne nIkaLI gayA; thoDe dUra jaI, gopano veza laI gAyo cAratA AgaLa vadhyA. rAtano paDado UMcakAI gayo. sUraje sonAno caMdaravo AbhamAM bAMdhyo. eka gAmanA pAdaramAM baMne bhAI AvI pahoMcyA. balarAme kahyuM, 'A to kauMcapura.' 'co. phuAnI mahemAnagati mANIe.' zrIkRSNe kahyuM. 'hA, damaghoSa phuA jarUra ApaNuM svAgata karaze. e potAnA dIkarAthI nArAja che.' zrIkRSNe kahyuM . calo tyAre ! ghara to zatrunA pitAnuM che, paNa lAgaze tevA devAze !' janatAnA janArdana ] 111
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ ane baMne bhAIoe rAjamahelamAM jaI aMdara khabara kahevaDAvyA ke mathurAthI halarAma ane calarAma nAmanA be gopa AvyA che, ane Apane maLavA mAge che. thoDIvAramAM rAjA damaghoSa AvyA. e AMkha para hAthanuM nejavuM karI baMnene nIrakhI rahyA, ne pachI doDIne emane bheTI paDyA ! 15 zizupAlanA so gunA mApha khaMDamAM jhAMkho dIvo baLe che. aMdhArA AbhamAM jhINA tAraliyA camake che. ghuvaDo zikAra karavA hamaNAM ja bahAra nIkaLyA che, ne kAgaDAo zikAra karIne hamaNAM jaMpyA che. samaya baDo baLavAna che. divase je zikArI hatA e rAte zikAra banyA! rAte je zikArI hatA, e divase zikAra banyA ! koIno zikAra banelA be kizora kumAro ahIM beThA che. emanI deha ghaNA ghaNA jakhamothI zaNagArelI che, ne jANe koI ciMtAmAM paDa mRtyuMjayanuM rasAyaNa laIne pAchA AvyA hoya ema emano Akho deha kALo paDI gayo che. mastakanAM manohara julphAM agninA tApathI nabaLAM paDI gayAM che. jarAka hAtha aDADyo ke keTalIya laTo hAthamAM AvI jAya che ! chatAM baMne kizoronI mukhamudrA para eka vijayI hAsya ramI rahyuM che. AMkhamAM sAmAne paravaza karanArI jyoti prakAzI rahI che, mukhamAMthI nirAzAnuM, thAkanuM, hAzakAranuM eka vacana nIkaLatuM nathI., 'rAma, mane samAcAra maLyA che, ke tamane A rIte gherAmAM laIne mArI nAkhavAnuM rAjA jarAsaMdhanuM kAvataruM hatuM.' rAjA damaghoSanAM raNI zrutazrAe kahyuM. 'bAvaLa vAvIe ne bAvaLa Uge emAM Azcarya pAmavA jevuM zuM ? mAmA kaMsane haNanArA ame ja chIe ne !' calarAme kahyuM, 'jANo cho ne, mAruM nAma calarAma che." calarAma ja kahIza. nahi to A badhA nokara-cAkara phUTelA che." rANIe kahyuM. e rAjA damaghoSanAM patnI hatAM. ne zrIkRSNanA phoI thatAM hatAM. uMmara to emanI ThIka ThIka hatI, paNa deha ghATIlo ne sazakta hato. 112 T premAvatAra
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ calarAma ! jarAsaMdha kaMI kare enA sAme mAro vAMdho nathI, paNa gomaMtaka parvata para tamane baMnene jIvatA bhUMjI nAkhavAnA kAvatarAmAM zizupAla paNa sAmela hato e du:kha karanArI bInA che.' rANI zrutazravA ATaluM bolIne khinna vadane banne tarapha joI rahyAM. | 'zizupAla to bhAre zaktizALI che. nAnapaNamAM traNa AMkho ne cAra hAtha sAthe janmyo tyAre ja meM bhaviSyavANI bhAkhI hatI.' halarAme kahyuM. | 'tamArA kahevAthI to ame ene saMgharyo; nahIM to pheMkI devAnI badhI taiyArIo thaI cUkI hatI. halarAma ! khoTuM nahi kahuM je rAte e garbhamAM Avyo, te rAte mane evuM svapna AveluM ke, jANe dAnava hiraNyakazipu janma dharavA mArI dehamAM pravezyo!' rANI zrutazravAe aMtaranI vAta karI. 'phaIbA ! zAMti rAkhajo. A calarAma ne halarAmano janma dAnavone haNavA ane devone rakSavA mATe ja thayo che.calarAme kahyuM. 'mane pUrI zraddhA che, ane ethI ja zizupAla ane tamArI vacce aNabanAva chatAM tama be tarapha vahAla ne zizupAla tarapha asaMtoSa rahyA kare che. peTano dIkaro che; ne mAbApanI mAyA che, paNa jabbara kAvataruM racAyuM che; teoe tamane jera karI nAkhavA kamara kasI che. ATalI vAta thAya che, tyAM rAja mahelanA dvAra para ghoDAonI kharIono avAja gAjI rahyo. kAM to zizupAla Avyo !' rAjA damaghoSa ane rANI zrutazravA putranA AgamananA bhaNakArAthI phaphaDI rahyAM. teoe eka paricAyakane tapAsa karavA mokalyo. thoDI vAramAM paricAraka tapAsa karIne Avyo ne bolyo, 'vidarbha dezanA rAjA bhImakanA aMgata dUto sAthe mahApurohita AvyA che ane aMdara AvavAnI anujJA cAhe che." 'bhale bolAvo.' rAjA moSe kahyuM . thoDIvAramAM vidarbhanA mahApurohita gaMganAtha khAsa dUta sAthe aMdara AvyA ane halarAmanI tyAM upasthiti joI teo cUpa rahyA. A baMne kizoro rANI zratazravAnA piyarathI AvyA che, eTale aMgata jevA che. mahApurohitajI ! Apane je saMdeza kahevo hoya te nirAMte kaho. ahIM ekAMta ja samajajo.' rAjA damaghoSe mauna toDatAM kahyuM. mahApurohita gaMganAtha AgaLa AvyA. e sAkSAt vedavighAnI mUrti jevA 114 D premAvatAra hatA. emanA zabdo e zabdo nahotA, paNa saMkalpanI mUrtirUpa hatA. teo bolyA, 'vidarbhanA mahArAja bhIkhaka taraphathI Avyo chuM. temanI putrI sucaritA rukimaNI mATe Ape sAMbhaLyuM ja haze. mAre kahevuM na joIe, paNa zIlamAM sItA ne tapamAM pArvatI che." | rAjakumArI rukimaNInAM ame paNa ghaNAM vakhANa sAMbhaLyAM che. Aja kAla rAjakuLomAM enA jevAM kanyAratna anyatra nathI.' rANI zrutazravAe kahyuM. amArA mahArAjAe e kanyAratna ApanA parAkramI putra zizupAlane ApavAnuM nakkI karyuM che." mahApurohita gaMganAthe koI mahattvanA samAcAra kahetA hoya tema kahyuM. A samAcAra evA hatA ke bhalabhalAM mAbApo sAMbhaLIne moralAnI jema DolI UThe. paNa mahApurohitane eka vAtanuM Azcarya thayuM ke rAjA ane rANI A vAta sAMbhaLIne eTalAM prasanna nahotAM thayAM ! 'ApaNAM kanyAranono kanyA kALa ja sukhI, lagna kALa to na jANe kevo haze ne kevo nahi ! ane kSatriya-vadhUnuM dAMpatya to sadA jokhamanA pAdaDAnA dvAre toraNanI jema DolatuM hoya che.' rANI zrutazravAe kahyuM. 'maMgala prasaMge hatAzAnAM vacano kevAM ? A saMbaMdha dvArA vidarbha ane cedi deza eka thAya to keTalI zakti vadhI jAya ?' gaMganAtha mutsadInI jema bolyA. 'sAcI vAta che tamArI. ame A saMbaMdhathI rAjI chIe.' 'kevaLa rAjI thavAthI cAlavAnuM nathI; A bAbatamAM ApaNe jhaDapa karavAnI che." gaMganAthe kahyuM. 'zA mATe ?' 'chokarAM binaanubhavI kahevAya. hamaNAM ApaNe tyAM icchAvara varavAnuM cAlyuM che, ne chokarIo kyAreka azokanA badale AkaDo pasaMda karI bese che !' mahApurohite kahyuM. 'tamArI vAta jarA spaSTatAthI kaho.' rAjA damaghoSe kahyuM. 'ahIM pUratuM ekAMta to che ne ? badhAM svajano ja che ne ?' gaMganAthe pharI khAtarI karavA prazna karyo. *badhAM ja svajano che, ne pUratuM ekAMta che.' damaghoSa rAjAe kahyuM. 'rAjAnI kuMvarI rukimaNIne eka govALiyAnI raDha lAgI che ! zAstromAM kaliyuga AvavAnI je vAto karI che, te sAva sAcI che, hoM.' 'rAjAnI kuMvarIne govALiyAnA chokarAnI 2Dha ?' rANI zrutazravAe Azcarya zizupAlanA so gunA mApha B 115
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzAvyuM. e vAtane vadhu spaSTa karavA mAgatAM hatAM. | 'hA, rANIjI ! Ama to rAja kumArIonA lagnasaMbaMdho rAjasaMbaMdho gADha thAya, te rIte thAya che. mahArAja bhIkhaka paNa e ja icchA rAkhe che ke vidarbha ane cedi deza lagnasaMbaMdhothI ane sAthe sAthe raktasaMbaMdhathI eka bane. AmAM rAjakuMvarIono kaMI abhiprAya levAto nathI; paNa eka duHkhada paLe rAjAjIthI DahApaNa thaI gayuM. tamaNe rukimaNIne pUchyuM ke beTI ! tane kayo vara game ? ne e praznano je javAba maLyo, eNe rAjAjInI UMgha uDADI mUkI. jenAM mA-bApa koNa e vAtanI haju pUratI khAtarI thaI nathI, jenA kuLano nizcaya nathI, lAyakAtamAM mAtra je gAmaDiyo pahelavAna che ne Dhora cAravAnI kaLAno niSNAta che, evA varane potAnI rAja kanyA vare e kyA rAjavIne game ? kapAsiyAnA devane AkaDAne badale gulAbanI mALA zobhe kharI ?' gaMganAthane vAta karatAM joza AvI gayuM hatuM. koNa che e govALa ?' bIko koNa hoya ? malaka AkhA mAthe sarvanAza utAranAra avivekI jana! jeNe gAyonAM pUMchaDo AMbaLyAM hoya, ene rAja kAjanI zI khabara paDe ? enuM parAkrama rAjA kaMsane haNavAnuM ! eka vAra bagAsuM khAtAM momAM patAsuM AvI gayuM, eTalA mAtrathI kaMI vIra thaI gayA na kahevAya. ane bAtha to kevI bhIDI? AkAza sAthe. paNa e dUdhadetAne kyAM khabara che ke sAme kAko jarAsaMdha beTho che ! ane AMkha pharI to to e AkhA dezano sarvanAza kare evo che.' 'tame zrIkRSNanI vAta karo cho ?' 'hA, enI ja . mahAmUrkha ! sAva avicArI, are ! enAM karatUtane kAraNe Akho deza trAhya trAhya pokArI UThyo che. eno to marye ja chUTako che !' gaMganAtha bolyA. 'te rukimaNI zuM kRSNane varavAnuM kahe che ?" kahyuM che ne, bALaka ane baMdara eka samAna. rAjA bhImake kahyuM ke hAthe roTalA ghaDavA paDaze, to murkha chokarI kahe, ke khuzIthI ghaDIza. emaNe kahyuM ke mAthe chAzanI doNI mUkI bhAta devA javuM paDaze. e kahe ke mane e rIte cAlavAmAM hAthI, ratha ke ghoDAnAM vAhana karatAM vizeSa majA Avaze. sAva naphaphaTa chokarI!' to pachI chokarIne enI marajI mujaba karavA devuM joIe.' rANI zrutazravAe kahyuM. 'zuM karavA de ? kuLa, sthiti ne saMpatti paNa kaMI jovI joIene ? e chokarAnA bApa pAse jelanI jAgIra ane enI pAse atyAre jaMgalanI jAgIra! choruM kachoruM 116 D premAvatAra thAya, paNa mAbApe to potAno viveka bhUlavo na joIe. ane rANIbA ! A chokarIo emanAM lagna thAya tyAM sudhI ja AvA thoDA khUMdavAnI; lagna pachI to patinI jUtIne paramezvara mAnIne besI javAnI.' mahApurohita gaMganAthe chevaTe vastunA marmane khullo karatAM kahyuM. 'to pachI tamAruM kahevuM zuM che ?" rAjA damaghoSe prazna kya. kaheNano svIkAra karo eTale vahelI take lagna ukelI nAkhIe - chokarAM bALakabuddhithI kaMI ADuMavaLuM karI bese te pahelAM." | 'bahu sAruM. zizupAla Ave eTale tarata Apane jaNAvuM chuM. tyAM sudhI Apa pAndhazALAmAM ArAma karo !' rAjA damaghoSe mahApurohitane kahyuM ne paricAraka sAthe temane vizrAMtigRhamAM mokalI ApyA. paNa eTalI vAramAM kuMkArato azva rAja dvAramAM pravezyo. cedirAja zizupAla pravAsethI AvI gayA hatA. - rAja prAsAdamAM atyAra sudhI nirAMtanI havA hatI, tyAM tophAnI havA vahevA lAgI, pavananA tophAnamAM jhADanuM pAna dhrUje ema saunAM mana dhrujArI anubhavI rahyAM. zAMti jANe svanuM banI gaI. eka anucara khabara ApI gayo ke, 'mahArAja zizupAla pravAsethI AvI gayA che. hamaNAM teo Apane suMdara samAcAra pahoMcADaze.' rAjA damaghoSe kahyuM, 'jo vahAlo putra pravAsanA ati khedathI thAkyo na hoya to amAre paNa enI sAthe thoDIka carcAvicAraNA karavI che !' e anucara samAcAra laIne gayo ane thoDI vAramAM bIjo khAsa paricAraka samAcAra laIne Avyo, 'jeoe AkhA dezane cakarAve caDAvyo hato, ne mahArAja jarAsaMdha jevA mahAparAkramI puruSa sAthe bAkarI bAMdhI hatI, e rAma ne kRSNa nAmanA be govALiyA gomataka parvata para paMcatvane pAmyA che! emanA nAmanuM snAna karavuM hoya to karI nAkhazo ! meM snAna karIne khUba zAMti meLavI che." rAjA damaghoSa ane rANI zrutazravA samAcAra sAMbhaLI paLavAra to AzcaryamAM paDI gayAM. paNa tarata emane khyAla Avyo ke zizupAlano paricAraka potAnI baMnenI mukhamudrA vAMcI rahyo hato. e jaIne mudrAbhAvanuM zizupAla sAme varNana karavAno ! ane pachI zizupAlanI AjJA chUTavAnI ! emAM na mA jovAnI ke na bApa ! rANIe kahyuM, 'lADakA putrane kaheje ke sArA samAcAra jANyA. have phurasade AvIne amane jaladI maLI jAya !" zizupAlanA so gunA mApha II7.
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ paricAraka ravAnA thayo. atyAre banAvo khUba jhapATAbaMdha banatA hatA. ane aMdhAruM hajI pUruM gherAvuM bAkI hatuM. eTale rAjA-rANIe baMne kizorone kahyuM, 'have tame vidAya lo, e ja | 'ame paNa enI ja taiyArImAM chIe. amAruM ahIM rahevuM jokhamabharyuM che. paNa ame jIvatA chIe e vAta pragaTa na karazo." "e vAta pragaTa karavAmAM to amArI sAme paNa jokhama che. ane gunegAra mAbApa hoya ke game te hoya, zizupAla koIne paNa sajA karatAM maryAdA jANato nathI, paNa tamArI pAse eka vAta mAguM .' rANIe kahyuM. 'tame to amane navajIvana ApyuM che. je mAgavuM hoya te mAga.' 'halarAma pAse nahi paNa calarAma pAse mAgu chuM. mArA dIkarA zizupAla para vera na rAkhazo." maitrI bAMdhavA Avaze to bAMdhIzuM.' calarAme kahyuM. 'deva-dAnavanI maitrI, sApa-nakulanI maitrI jevI hoya che. e kadI thaI nathI, ne thaze nahi." rAjAe spaSTapaNe kahyuM. to tame zuM mAgo cho, te kaho. amane AjJA karo." calarAme kahyuM. 'zizupAlanA gunA mApha karajo !'' 'paNa keTalA ?" calarAme buddhipUrvakano prazna karyo. 'eka mANasa roja gunA kare, ne roja mApha karIe. paNa e badhuM kyAM sudhI ? enI saMkhyA kaho.' zizupAlanA so gunA mApha karajo.' rAjA tathA rANIe kahyuM. 'Ama kahIne ame amArA putranI tAkAta ochI mApatA nathI, paNa amane lAge che ke Akhare satyano jaya ane asatyano parAjaya thAya che. asatya vijaya pAmyuM to to amAre kaMI kahevAnuM nathI ! satyano vijaya thAya to asatyanA pakSakAra zizupAlanA so gunA mApha karajo , eTaluM mAguM chuM.' A mAgaNImAM putranI vIratAnuM abhimAna ane sat-asat tattvo pratyenI zraddhA guMjatI hatI. 'kabUla, zizupAlanA so gunA mApha karIzuM, have amane vidAya Apo." 'vidAya ! satyano tamane sadA sAtha ho ! asatyanA aMdhakArane vidAravAno yatha tamane maLajo.' mADI ! amArA prayatno dharmanuM rAjya sthApana karavAnA che. AzIrvAda Apajo." T18 premAvatAra AzIrvAda ja che !' ne halarAma ne calarAma eka khAnagI bhoMyarA vATe cAlI nIkaLyA. nagaranI bahAra nIkaLIne teo ADebheTe caDhI gayA. zizupAla pote potAnAmAM magna hato. navI ANelI cAra rANIonI sohAgarAta Aja UjavavAnI hatI; ane ajaba prakAre taiyAra karela anupama madyano Aje e AsvAda levAno hato. dareka vijaya pachI mAnunI, madya ne mAMsanI tAjI vAnagIo AsvAdavAnuM ene vyasana hatuM ! prabhAtanAM kiraNo kaThora thaI prasveda vahAvavA lAgyAM tyAre zizupAla jAgyo. ene khabara maLI gaI hatI ke vidarbhanA mahApurohita potAnI rAha joIne vizrAMtigRhamAM beThA che. | zizupAla aMtaHpuramAM Avyo. eTale rAjA-rANI UbhAM thayAM, emaNe putrane mAna ApIne UMcA Asane besADyo. 'kema cho ?' zizupAla jANe koI AzritanA khabaraaMtara pUchato hoya ema bolI rahyo. ene potAnAM mAtA-pitA tarapha, phaLane vela tarapha jevo Adara hoya tevo Adara hato ! vatsa ! dehe to zubha varte che ne !" 'zizupAlane vaLI azubha kevuM ?" 'rAjA bhIkhake enI rUpaguNa alaMkRtA putrI rukimaNI mATe kahevarAvyuM che.' 'A, sAMbhaLyuM che ke enI icchA putrI ApIne mAro kRpAprasAda pAmavAnI 'kanyA ratna jevI che." 'zizupAla paththarane sparzato nathI.' khUba dekhAvaDI, hasamukhI, AjJAzIla che." e to dareka mAbApa potAnI dIkarInAM bIjAne gaLe vaLagADatAM evAM ja vakhANa kare che ! paNa mArA eka kavimitrane tyAM mokalelA. teoe mane kahyuM che, mAla sAro che !' mAla zabda mAtA-pitAne jarAka AMcako Apyo. putranI halakI dRSTi mATe ene Thapako ApavAnI marajI paNa thaI, paNa hamaNAM AvA mAthAbhAre rAjAomAM mAbApane kedakhAne nAkhavAnI kuTeva vadhatI jatI hatI, eTale emaNe cUpa rahevAmAM ja sAra joyo. zizupAlanA so gunA mApha 119
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 'mahApurohita gaMganAtha AvyA che, ane ApaNA pratyuttaranI rAha jue che. emane bolAvuM ?' pitAe AzAvatI bhAve pUchayuM. zizupAle sIdho javAba na Apyo, paNa saMmatisUcaka mauna dAkhavyuM. paricAraka gaMganAthane bolAvavA gayo. zizupAla jarAka majAkamAM bolyo, "mahApurohita ema paNa kahetA haze ke A lagna jaladI patAvavAnAM che. huM paNa taiyAra ja chuM. pAkI kerIne Toco lAgavAno ghaNo saMbhava hoya che !' 'hA beTA !' A vakhate mahApurohite praveza karyo. teo kaMI bolavA jatA hatA tyAM zizupAle ja emane kahyuM, 'tamAre bolavAnI AvazyakatA nathI. taiyArIo karo. ame tamArI pAchaLa ja AvIe chIe. rAjA bhIma kane bhAramAMthI mukta karavAnI kRpA ame jarUra karIzuM ! chokarI che to rUpALI, paNa jarA mAninI che, kAM ?" vatsa ! e to binaanubhavI chokarIo evI ja hoya.' 'mA ! huM TIkA karavA khAtara nathI kaheto, mAnI strI to khaTamadhurI lAge! ane mane to e vizeSa game !' zizupAla sAva naphaphaTa banI gayo. mAbApanI AmanyA e samajyo ja nahoto. enI naphphaTAInI durgadhathI Akho rAja mahela gaMdhAI rahyo. bahena ane bhAI kuMDinapuranI eka kamalinI hatI. enI mAdaka sugaMdhathI dizAo madabharI thaI gaI hatI. enuM nAma rukimaNI hatuM. je kAsAramAM A kamalinI khIlI hatI, eno svAmI bhISmaka hato. aneka bhramaro A kamalinInA parAgano AsvAda levAnI lAlacathI AvatA hatA. paNa tyAM ekanoya praveza zakya nahoto. aneka madamasta hAthIo e kAsAramAM krIDA karavA doDI AvatA ane rUpasuMdara kamalinIno cAro caravA icchatA, paNa e zakya nahotuM. kAraNa ke samagra hAthIono svAmI rAjA jarAsaMdha kaMDinapuranA rAjA bhISmaka para kRpAvaMta hato, ane enI ja salAha pramANe A kamalinIno svAmI sunizcita thavAno hato. mahArAja nI anujJAthI kanyAnuM kaheNa laIne gayelo dUta magadhanA pATanagarathI pAcho vaLe, eTalI ja vAra hatI. paNa jyAM hAthIno praveza duzakya hoya, tyAM bhramarano praveza suzakya hoya che. kAraNa ke juvAna haiyAnI gati, rIti ane vidhi sAva gupta hoya che ane premanuM kAvyaphUla to hajAro sAvadha AMkhomAM dhULa nAkhIne pAMgaratuM rahe che ! paNa ahIM to bhramarano praveza azakya banAvanAra khuda kamalinI pote hatI. yuvAnI ene mATe nazo nahotI ne rUpa ene mATe madabhAra nahotuM ! caMdrane zaramAvanAra mukhanA kAraNe e unmatta nahotI, ne mRNAladaMDane zaramAve tevA bAhuthI e garvitA nahotI. hIrAnI paMktio jevI detapaMktiono ene garva nahoto. enA paravALAMzA hoTha para sadA amI varasatuM hatuM. eno kezakalApa joI zeSanAga zaramAIne pAtALe gayA. enI suramya jaMghA joI keLa kAkavaMjhA (eka ja vAra phaLanArI) rahI, ema kavio kahetA, chatAM enuM paNa ene abhimAna na hatuM. enAM mAbApa to kahetAM, 'amArI rukimaNI to rUpanA dAbaDAmAM rahela ratnagaNomAM 120 premAvatAra
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ alaMkAra che ! e cakravartIne vare tevuM ratna che. enuM eka hAsya marelA mATe saMjIvanI samuM che; ane enuM eka gIta zokabharI pRthvIne prasanna karanAruM che !' paNa kamalinI game tevI hoya, saMsAra to potAnI rIte ja enI kiMmata AMke che ! vRddha ane juvAna Arya rAjAomAM ene varavAnI bhAre utsukatA hatI ane svayaMvara kyAre thaze, tenI vAraMvAra pUchA thatI hatI ! rAjA bhISmaka pAse eka ja javAba hato, 'mahArAja cakravartI jarAsaMdhane pUchAvyuM che. teo kaheze te thaze.' aDhAra varSanA rAjAthI laIne ikotera varSanI vayanA vayovRddha rAjAo magadhanI saphare UpaDatAM, ne rukimaNI jevuM rUpa meLavavA cakravartI mahArAjanA caraNa pakhAlIne pANI pItA. eka dahADo cakravartIrAjanI AjJA chUTI. 'rukimaNInA lagnano svayaMvara nahi thAya. svayaMvaramAM to haMsono svAMga sajIne bagalA Ave che ne binaanubhavI bALA bAhyADaMbara tathA cAmaDIne joIne chetarAI jAya che !' cakravartIrAja nI AjJA eTale vajalekha, rAjAo bicArA dhoyA mULA jevA vIle moMe pAchA pharyA. paNa have teonI e iMtejArI vadhI ke kayA bhAgyazALInA caraNamAM A devakusuma arpita thAya che ! divaso utsukatAbharyA ane rAtrio svapnabharI vItavA lAgI. varano nAmollekha mahArAja taraphathI hajI maLyo nahoto, tyAM to eka rAte dIkarI ja prazna karI beThI : "pitAjI, svayaMvara nahi racAya ?' 'nA. mArI dIkarI ! e to naryuM tUta che; sAva chetarAmaNuM che.' 'pitAjI ! sAva evuM nathI, emAM ja manamAnyA varane varI zakAya ne ?" dIkarI bolI. beTI ! paLabhara eka najarathI puruSane jotAM zuM mana mAne ane zuM vara pasaMda thAya ? rukimaNI bolI, 'pitAjI ! e najara pahelAM kAna kAma karatA hoya che. enI rItabhAta, parAkrama, guNa, zIla ApaNe jANI lIdhAM hoya che ne !' 'dIkarI ! e to badhI khAlI kahevAnI vAto ! ane vaLI amArA mATe je azakya, te tArA mATe kema zakya ? AmAM to murabbIo mArga cIMdhe, te mArge javuM e ja sAcuM. huM paNa mUMjhAI gayo chuM. putrI rUpavatI hoya toya ciMtA ne kurUpa hoya toya ciMtA !' pitAe bhAre niHzvAsa nAkhyo. 'paNa pitAjI, huM to AmAM leza paNa mUMjhAyelI nathI." rukimaNI bedhaDaka 122 pramAvatAra bolI. 'tuM bALaka che. tane lagna eka ramata lAge, paNa rukimaNI ! jema dIkarI vadhu guNiyala, ema mAbApanI ciMtA vadhu moTI. vAru, tane vara pasaMda karavAnuM kahe, to tuM kone pasaMda kare ?" bApe lADathI dIkarIne pUchavuM. rukimaNI lajjA pAmI gaI. enA gaura gAlo para khADA paDI gayA. thoDI vAra e kaMI na bolI. pitAe pharI pUchayuM, 'kahe jo, mArI dIkarI !' * kahuM, pitAjI ?' ne rukimaNI AgaLa bolatAM zaramAI gaI. "kahe, niHsaMkoca banIne kahe. huM jANuM to kharo ke A ratna mATe kyo rAjA subhAgI che ?" 'pitAjI ! rAjAne varavAnuM to mane mana ja nathI !' 'to govALane varavuM che ?' pitAe svAbhAvika rIte majAkamAM kahyuM. 'hA, pitAjI !' rukimaNI eTalI ja sahajatAthI bolI. 'gAMDI thaI che ke zuM ?" pitAe AMkho kADhatAM kahyuM.. 'nA pitAjI ! DAhI chuM. DAhyAM mA-bApanI dIkarI gAMDI na hoya. meM gopALa kuMvarane ja paraNavAno nizcaya karyo che." koNa gopAla ?' 'gopAla kRSNa !' are gAMDI ! e to kadAca mRtyune zaraNa thayo haze. mahArAja jarAsaMdha sAthe e mUrakha bAkarI bAMdhI che. gomataka parvata para atyAre e be bhAIonA dehanI rAkha UDatI haze !' | 'pitAjI ! na bane ! mAruM haiyuM nA pADe che. game tevI ApattimAMthI ArapAra nIkaLI jAya evo che e to !' 'tuM ene kyAMthI jANe ?' 'paradezathI AvatA dUto, sArthavAho ne kavio e be bhAIonI kathA kare che te uparathI. phUla bagIcAmAM hoya, ne sugaMdha gharamAM nathI AvatI, pitAjI ! gopALakuMvara hajI kuMvArA che !" rukimaNI bhaktithI sabhara zabdo uccAratI hatI. 'kuMvArA to samajyA. puruSa kuMvAro hoya ke paraNelo e kaMI prazna nathI, paNa gopAla jIvato che ke marelo tenI zI khAtarI ?' 'mAre mATe to have jIvatA ke marelAno koI prazna ja nathI.' bahena ane bhAI 123
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'tuM paNa bhAre vicitra che, rukimaNI ! marelA sAthe kevI rIte lagna karIza?' 'mANasane janma sAthe punarjanma paNa che ne ?' 'hA.' rAjA putrInI buddhine manamAM ne manamAM prazaMsI rahyo. e A janmamAM nahIM maLe to bIjA bhavamAM ene pAmIza.' "eTale zuM tuM Akho janmAro kuMvArI rahIza ?' 'nA pitAjI ! huM to cittamAM corI bAMdhI, zraddhA purohitanI sAkhe, mana mAMhyarAmAM besI zrIkRSNagopAlane kyAranI paraNI cUkI chuM. have to tananAM lagna bAkI che. A bhave thaze to ThIka, nahi to dehano agnihoma karI Avate bhave gopAlane pAmIza. pitAjI ! cakravartI mahArAja jarAsaMdhanI AjJAMti patnI jevA rAjAo para to mane tiraskAra chUTe che ! e mArA pati zuM thaze ?' 'AjJAMkita patnI jevA kema ?' rAjAne Azcarya thayuM. 'cakravartIrAja jarAsaMdha emano svAmI ! e kahe ema teoe AcaravAnuM! kahevAya kSatriya paNa vRtti juo to zRgAlanI. siMha je zikAra kare ane enI je zeSa rahe enuM zRgAle bhakSya karavAnuM ! ane gopAla ? zI enI vIratA ane dhIratA! AtatAyIone eNe sAme AvIne paDakAra Apyo. bhAratanI dharAne dhrujAvI mUkI!' rukimaNI bhAvAvezamAM hatI. 'dIkarI ! gopAla to ajJAtakulazIla che.' pitA putrInI cakAsaNI karI rahyo. 'ajJAtakulazIla to kharI rIte A badhA rAjAo che. emanI mAtA kSatriyANIo hatI ke golIo hatI, enI kazI gama paDatI nathI. potAnA ja bAMdhavo jevA vAsI rAjAo; cakravartI rAjA jarAsaMdha emane keda kare, naramedha yajJano vicAra karI iSTadeva rudrane tRpta karavAnI bhAvanA rAkhe ane A cakravartInI patnI jevA rAjAo virodhano eka harapha paNa kADhI na zake ! kevuM Azcarya ! emane koNa kSatriyANInA jAyA kahe ? " 'dIkarI ! tuM Aga ane gajavelamAMthI ghaDAyelI mUrti lAge che. mA~thI mRdu lAge che, haiye vajra bhAse che !' pitA putrInA zauryAnvita mukha tarapha joto bolyo. e vatsala pitA hato. 'pitAjI ! kula ane zIlanI to AcaraNathI ne parAkramathI khabara paDe. AsAmano narakAsura keTalIya rUpavaMtIone hararoja uThAvI jAya che; teonA upara pAra vagaranA baLAtkAra gujAre che; chatAM kema koI kSatriya enI sAme bAkarI bAMdhato nathI ?' 124 E premAvatAra 'zuM A govALa enI sAme bAkarI bAMdhaze ?! 'jarUra bAMdhaze, pitAjI ! je cakravartI jevAnI sAme thayo, jeNe kaMsa jevAne saMhAryo, jarAsaMdha jevAne thApa ApI ane zizupAla jevAne saMgrAma-zaktimAM cAra dahADAno zizu batAvyo, e kaMI A adharmIne choDaze ?' 'A govALa adharmano nAza karaze, kAM ?' gharTa!' 'jarUra, svapnamAM mane eka vAra viSNu AvyA hatA.' *dIkarI ! mahArAja jarAsaMdha zivopAsaka che. ApaNe zivanI vAta karavI 'pitAjI ! mahArAja jarAsaMdha ApanA uparI haze, mArA nathI.' 'dIkarI ! evuM bolIza mA. ahIM to vA paNa vAtane laI jAya che !' laI ja jaze, dIkarIne vadhu phaTavazo to -' ekadama pAchaLanuM dvAra khUlyuM ne rAjA bhISmakano putra ane rukimaNIno bhAI rukima, jenuM bIjuM nAma bhoja hatuM, eNe praveza karyo. 'zuM kahe che tuM, bhoja ? jarA zAMtithI vAta kara !' pitAe putrane nirarthaka gusse na thavA kahyuM. 'pitAjI ! kAmanI dhamAla keTalI che ne Apa nirAMte dIkarIne lADa laDAvatA beThA cho. strI, zUdra ne pazu e traNane lADa bhUMDA !' 'zuM mahArAja jarAsaMdhano saMdeza AvI gayo ?' pitAjI ADIavaLI mAthAkUTa choDI mULa vAta para AvI gayA. 'hA. dUta hamaNAM ja Avyo.' bhoje kahyuM. enI AMkhonA khUNA lAla thayA hatA; e trAMsI najarathI rukimaNInA caherAne mApI rahyo hato. 'zuM samAcAra lAvyo ?' pitAe pUchyuM. 'e to e ja.' bhoje dAjhamAM kahyuM. e bahenane iMtejAra thayelI ke ciDAyelI jovA mAgato hato, paNa rukimaNI to TADhA mATalA jevI hatI. e ja eTale zuM, vatsa ?" 'mahArAja ApaNane kaMI moLu na batAve,' bhoje javAba Apyo, paNa khulAso na karyo. mahArAja jarAsaMdhanI ApaNA para apAra kRpA che. kayuM ThekANuM batAvyuM, beTA?' pitA e ja dhIrajathI pUchI rahyA. 'tame ja kaho ne pitAjI ! kayuM ThekANuM batAvyuM haze ?' bhoja hajI vAkcAturI bahena ane bhAI | 125
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ calAvato hato. 'huM zuM kahuM ? mane to AmAM kaMI gama paDatI nathI.' 'to tamArI DAhI dIkarI rukimaNI kahe,' bhoje cAla badalI. 'meM to pitAjIne kyAranuM kahI dIdhuM che.' rukimaNI eTaluM bolI zAMta rahI, ane potAnA kolapradeza para paDelI alakalaTa ramADavA lAgI. e kaMI enA bhAIthI Utare evI na hatI. 'rukimaNIe tamane zuM kahI dIdhuM che, pitAjI ? juo. dIkarI jAtane bahu moMe na lagADazo.' mAbApane mana dIkaro ke dIkarI beya sarakhAM hoya che !' 'paNa dIkarI to pArakuM dhana che. dIkaro ja sAcuM dhana che.' beTA, mAbApa sAcAM saMnyAsI che. dhanano emane khapa nathI. koI vAra emane potAnA dhana karatAM pArakuM dhana vadhu vahAluM lAge che. potAnuM dhana dUra cAlyuM jAya to pArakuM dhana kAma Ave.' 'huM tamArI sAthe carcA karavA mAgato nathI. amAre A rAjyano vistAra vadhAravo che, ene majabUta karavuM che, ane e mATe vizALa ne vaTadAra 2ktasaMbaMdho bAMdhavA jarUrI che.' 'vatsa, tArI mahattvAkAMkSA sArI che, paNa atyAre ApaNe jevI vAta karIe chIe, te kahe.' 'pahelAM tame kaho. rukimaNIe tamane zuM kahyuM che ?' 'e to bALakabuddhi che. enuM kahyuM-kachyuM kaMI lakSamAM levAnuM hoya ? kumaLuM jhADa jema vALavuM hoya ema vaLe.' pitAe garama mijAjanA putrane ThAravA kahyuM. 'nA pitAjI ! mAre e jANavuM ja paDaze.' bhoje aDaga nirNaya jAhera karyo. pitA muMjhavaNamAM paDI gayA. rukimaNI A vakhate pitAnI vahAre dhAI, e bolI, 'bhoja ! mArAM lagna mATenI nakAmI bhAMjagaDamAM na paDIza. mAre karyo vara varavo e huM nakkI karI cUkI e na bane. tuM nakkI karanArI koNa ?' bhoje garama thaIne kahyuM. 'huM eTale bhojanI bhiMganI, rAjakanyA rukimaNI !' 'na cAle.' bhoje bhayaMkara avAje kahyuM. pAMjarAnAM menA-popaTa bhayathI adhamU thaI gayAM ! 126 - premAvatAra 'jarUra cAlaze.' rukimaNIe potAnA oSTha dRDhatAthI bIDatAM kahyuM. 'pitAjI ! viSane vadhAravAno prayatna na karo. mane jaladI kaho.' bhoje pitA pAse spaSTatA mAgI. "vatsa ! rukimaNI gopAlakRSNane paraNavA mAge che !' pitAe Akhare kahI dIdhuM. 'e rakhaDela, luccA, dagAkhora, govALiyAne mArI bahena paraNavA mAge che ? enI buddhi to bhraSTa thaI nathI ne ?' 'buddhi to tArI bhraSTa thaI che, bhAI ! rAjakAjanA jugAramAM tuM sagI bahenane dAva para mUkI devA mAge che. huM to gopAlakuMvarane kyAranI varI cUkI chuM.' 'kyAM smazAnamAM jaIne varI ?' bhojathI na rahevAyuM. e tiraskArabharyuM hasyo. 'smazAna e kaMI nirarthaka vastu nathI. e to navajIvananuM pravezadvAra che!' 'jANI tamArI philasUphI ! tame strIo madhamAkha jevI cho. je madhapUDo gamyo e sAco, e sivAyanA badhA aNagamatA.' 'vatsa ! nirarthaka vAvyApAra karyA vagara mahArAja jarAsaMdhano saMdeza kahe.' pitAe bhAI-bahenane zAMta pADatAM kahyuM. 'tyAre, huM paNa mArI bahenane zubha samAcAra ApI dauM ke gomaMtaka parvata para e govALiyo enA bhAI sAthe svAhA thaI gayo. 'mAre e sAMbhaLavuM nathI.' 'to pachI have konI sAthe paraNIza ?' 'e gopAlakumAra sAthe ja !' 'marI gayo haze, phUMkI dIdho haze toya !' 'hA, dareka janmane mRtyu che, ne dareka mRtyune punarjanma che.' rukimaNInA zabdomAM dRDhatA hatI. bhoja e daDhatA pAse jarAka pIgaLyo, jarIka naramAzathI bolyo. 'mahArAja jarAsaMdhanI ApaNA para asIma kRpA che; ne ApaNe bhAI-bahenane to e potAnAM saMtAna sama lekhe che.' enI huM kyAM nA kahuM chuM ?' rukimaNI bolI. dIkarI, jarA zAMta thA ne enI vAta sAMbhaLa.' pitAe kahyuM. 'pitAjI, mAre bhojanI vAta sAMbhaLavI nathI; e sAMbhaLyA pachI paNa mArA nirNayamAM phera paDavAno nathI.' rukimaNI sAvadhAna thaIne bolI. bahena ane bhAI - 127
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ 're mUrakha dIkarI !' pitAjIno kopa kAbUmAM na rahyo, 'sAMbhaLavAmAM tAruM zuM jAya che ? hA bhoja, to kahe cakravartI mahArAje konuM nAma dIdhuM ?" 'mahArAja zizupAlanuM !' bhoja eTaluM bolI zAMta rahyo. bahenanA suMdara caherA para UThatI manobhAvanAnI rekhAo vAMcI rahyo. 'mAre zizupAla vize kaMI kahevuM nathI.' rukimaNI bolI. 'emAM kahevA jevuM che ja zuM ?' bhoje kahyuM. 'mAro svAmI to gopAlakRSNa ja che.' rukimaNI bolI. 'e govALiyo tAro svAmI ? kadApi nahi bane. mahArAja jarAsaMdhano e gunegAra rAjA bhISmakanI putrIno hAtha nahi corI zake.' bhoje AvezapUrvaka kahyuM. 'rAjA bhISmakanI putrIno kevaLa hAtha ja nahi, e to enuM dila paNa corI gayo che !' rukimaNI bolI. *jarUra paDe to e hAtha ane e dila baMnene naSTabhraSTa karavAM paDaze. A kaMI chokarAMnAM khela nathI ke mAMkaDAM ramADavAnAM nathI, ke gAyo dohavAnI nathI!' bhoja bolyo. 'game te thaze, thaI thaIne paNa vizeSa kaMI thavAnuM nathI. mAro nirNaya aphara che; koI kALe e badalAze nahi. meM subhadrane enI pAse mokalyo che.' 'jene e govALo pAse javuM haze, ene smazAnanI vATa pakaDavI paDaze.' 'bhale.' rukimaNI AgaLa kaMI na bolI. 'pitAjI, Ape DhIlo dora rAkhyo, enuM ja A pariNAma AvyuM. cAlo, mahArAja zizupAlana meM saMdeza mokalI dIdho che. ApaNe taiyArIo karIe. bolAvI purohitane, kaMku chAMTIne kaMkotarIo lakhe !' ATaluM kahI bhoja gussAmAM cAlyo gayo. pitA-putrI tyAM beThAM rahyAM - na jANe kyAM sudhI ? 128 - premAvatAra 17 rukimaNInuM haraNa AkhA nagaramAM dhoLa-maMgaLa gavAya che, rAjA bhISmakanI putrI rukimaNI rAjA zizupAlane varavAnI che, e samAcAre badhe utsAha pragaTAvyo che; ane lagnane AryAvartanA cakravartI rAjavI jarAsaMdhanI saMmati che e vartamAne emAMthI saMzaya kADhI nAkhyo che. kuMvArI kanyAne to so vara ne so ghara, e kahevata mujaba rukimaNI jevI devakanyAne yogya kayo vara kahevAya, enI khUba carcA thatI paNa ekamate kaMI paNa nirNaya thaI zakato nahi. zizupAla baLavAna hato, AryAvartanA cakravartInI senAno senApati hato; chatAM rukimaNI jevI suMdarI mATe e yogya vara nahoto, ema ghaNA mAnatA. sarakhesarakhI strIo vAto karatI ke haMmezAM dhoLI kanyAne kALo vara ane guNiyala kanyAratnane nasIbe aDabUtha dhaNI lakhAyelo hoya che ! sarakhuM joDuM to vidhAtA saraje tyAre. koI vAra cAmaDInA raMgamAM ane dehanA ghATamAM sarakhApaNuM dekhAya che, paNa guNamAM juo to ghoDA ne gadheDA jevuM kajoDuM hoya che ! ghaNI vAra kAgaDA ja dahIMtharuM laI jAya che, haMsa bicArA vA khAtA rahI jAya che; ane saravALe kAgaDAnuM ane haMsanuM - baMnenuM bagaDe che. zizupAla bIjI rIte game tevo lAyaka hoya, rukimaNInA pati tarIke to sAva nakAmo ! kyAM A saMskArI ne guNiyala suMdarI ne kyAM jaDasu zizupAla ! loko manamAM moM ghAlIne vAta karatAM ke rukimaNI to zrIkRSNane varavA mAge che, ane mA-bApano paNa emAM virodha nathI; paNa tenA bhAI rukimano - bhojano emAM bhayaMkara virodha che. vaLI zizupAla to zrIkRSNanI phoIno dIkaro ! ene mATe nirmAyelI kanyAne zrIkRSNa zI rIte vare ?
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ ghaNA prasaMgomAM hasavuM ane hANa sAthe sAthe cAlatA hoya che; A prasaMgamAM paNa evuM hatuM. AvAM rAjakuLomAM janArI kanyAnA bhAgyamAM jhAjhuM kaMI vakhANavA jevuM na rahetuM. e aMtaHpuro cAmaDI paranA roganI jema sadA khaMjavALa pedA karyA karatAM. khaNIe to tarata sukha lAge, pachI pIDA thAya. na khaNIe to khaNyA vagara AkuLavyAkuLa thavAya. mokalelo subhadra paNa pAcho AvI gayo hato, ane eNe eTalI khAtarI ApI hatI ke balarAma ane kRSNa jIvatA hatA, bAkI to emanA mAthe evI vItI che ke atyAre kIDInI sAme paNa thavAno e vicAra karI zake ema nathI. rAjakumAra bhoje A vAta sAMbhaLI ane kaMkotarIonI yAdImAMthI tamAma yAdavonAM nAma kADhI nAkhyAM. 'kuMDinapurane pAdara yAdava nAmamAtra na khape.' bhoje bhayaMkara huMkAra karatAM kahyuM, 'ahIM bhalabhalA rAjA-mahArAjAo Ave emAM traNa TakAnA ai yAdavo ne gama vagaranA govALone kyAM sthAna ApavuM ? na dyUta (jugAra) ramatAM AvaDe, na madya pItAM AvaDe, na AkheTa (zikAra) khelatAM AvaDe ane potAne bahAdura kahevarAve' A traNa vastuo e vakhatanI kSatriya-saMskRtinI mahattAnI pArAzIzI lekhAtI. yAdavo emAM abUjha hatA - joke pAchaLathI teo paNa temAM vizArada banI gayA ! rAjA bhISmaka ane rANI rAjakuMvara bhojanI sAme kaMI dalIla karI na zakyAM. hamaNAM juvAna dIkarAonuM dareka ThekANe calaNa vadhyuM hatuM; ne vRddha mAbApa jo bahu dakhala kare to kArAgAramAM pUratAM teo leza paNa acakAtA nahi, e vakhatanA samAjane emAM kaMI kahevA jevuM paNa lAgatuM nahotuM, kAraNa ke vAnaprasthAzrama ne saMnyAsAzrama svIkAravAno rivAja sAmAnya lokamAM pracalita thaI cUkyo hato. kaMkotarImAMthI yAdavonA nAma chaMkAI gayAM, e bInAe rukimaNIne bhAre ciMtA jagavI. je mANasa yAdavo tarapha ATalI suga dharAvato hoya e kaI rIte yAdavanI sAthe potAnAM lagna thavA de ? nakkI, marIne mALavo levo paDaze ! rukimaNI vimAsaNamAM paDI gaI. lagnanA divaso najIka ne najIka AvatA jatA hatA. kuMDinapurane pAdara rAjAo mATe adbhuta AvAsonI racanA thaI rahI hatI. A prakAranI lagnaprathAthI jeo viruddha hatA-teo svayaMvaranI prathAne vadhu pasaMda karatA H A prathAmAM to kanyA paNa manabharIne jovA na maLatI, temaja badho ghATa laDImAM goLa bhAMgavA jevo thato. dIkarIne jiMdagIbhara eka ja hakka-chaDecoka potAnI marajI pragaTa karIne 130 - premAvanAra potAne managamato vara svayaMvaramAM pasaMda karIne varavo ! e hakka Aje chaDecoka lUMTI levAmAM Avyo. A lagnanI sAme ghaNA baLApA hatA, ghaNA pralApo hatA, paNa samarathako nahi doSa guMsAI : e rIte sahu sahana karI cUpa beThA hatA. e to bhAI, jenA hAthamAM lAThI enA gharamAM bheMsa ! chatAM duniyA to Dhola jevI che. jeTalI moTI pola, eTalo avAja vadhu! rAjA zizupAlano badhe jayajayakAra thaI rahyo. rukimaNInA bhAgyane sarvatra dhanyavAda apAI rahyA. rAjA zizupAla paNa AvI gayA. vararAjAne yogya AvAsa ane AdarasatkAra taiyAra hatAM. vararAjAnA damAmano paNa pAra nahoto. mahArAja jarAsaMdha paNa kanyAdAna vakhate hAjara rahevAnA hatA. lagnane ADe eka ja divasa hato. vAtAvaraNa khuzanumA hatuM. gIta ane vAdyoe badhe surAvaTa jamAvI hatI. Akho divasa jugAra ramAto, dArU pivAto ne navarA paDye kSatriyo jaMgalomAM zikAranI manamoje UpaDI jatA. lagnamAM jamaNa mATe pazuo meLavavA jaMgalo ujjaDa thaI gayAM hatAM ane mahemAnonA zikArazokhane mATe dUra dUrathI pazuo lAvIne vanamAM choDavAmAM AvyAM hatAM. AnaMdanI eka duniyA vasI gaI hatI. paNa A AkhI duniyA jenA AnaMda mATe racAI hatI enI vyAkuLatAne koI AroovAro nahoto. Aja savArathI rukimaNI sajja thaI rahI hatI. rivAja mujaba Aje kuLadevInAM darzane javAnuM hatuM. sakhIoe pAse rahIne A vidhi patAvI levAno hato, kAraNa ke rAjasevako atithionI sevAmAM gUMthAyA hatA. rukimaNI taiyAra thaI rahI hatI. eNe potAnI deha para suMdara vastro sajyAM hatAM. bhAtabhAtanAM vilepano lagADaDyAM hatAM, enA para suMdara AbhUSaNo paheryAM hatAM ne enA para phUla mALa ne phUla-veNInI zobhA karI hatI. are A to iMdrANInI paNa najara lAge evuM rUpa che !' eka sakhIe kahyuM. kharekhara, je nara bhAgyazALI haze te ja A indrANIne pAmaze.' bIjI sakhIe kahyuM. rukimaNInuM A vArtAmAM jarAya citta nahotuM. eNe pAsethI nIkaLelA pitAjIne manomana praNAma karyA; na jANe kema, Aje e ApoApa bhAre thaI rahI hatI ! rukimaNInuM haraNa - 131
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ e mAne praNAma karavA gaI, paNa na jANe kema, majabUta mananI dIkarInuM mana bharAI AvyuM. e potAnI mAtAnA page bAjhI paDI; nAnI dhAvaNI bALakInI jema chAtImAM moM ghAlI raDatI raDatI bolI : 'mA ! huM sadAkALa bALakI rahI hota to A tArI hUMphALI godamAMthI mane koNa laI jAta ?" dIkarI ! Rtu RtunA jema dharma che, ema avasthA avasthAnA paNa dharma hoya che ane e dareka dharma adA karavA joIe. saMsAramAM to joyuM che ke piyarathI rotI rotI dIkarI, pachI piyara sAmuM jotI paNa nathI ! bhalI e ane bhalI enI jaMjALa!" mA ! evI huM nathI.' 'dareka dIkarI ema ja kahe che, beTI ! tuM to mArA bAganuM anupama puSpa che. jyAM jAya tyAM sugaMdha prasAraje ! amAruM nAma ajavALaje. mAno upadeza laIne rukimaNI devadarzane javA taiyAra thaI. AMgaNAnI gorI gAya ene bahu vahAlI hatI. jaIne ene bheTI paDI, gaLAmAM hAtha nAkhI raDavA lAgI. *kuMvarIbA, A badhAM rudanane hajI vAra che, lagna to racAI javA do ! vidAyano vakhata to AvavA do !' sakhIo bolI, 'dare ke kanyAne eka vAra AvuM gAMDapaNa Ave che.' 'na jANe kyAre vidAyano vakhata AvIne Ubho rahe ! kadAca eve vakhate tamArI rajA paNa laI na zakuM.' rukimaNI bolI. 'zuM jhaTa bhAgI javuM che ?' sakhIo bolI. 'bhAgI paNa jAuM.' rukimaNI jANe bhAvinA bola bolI ane potAnA mayUra nIla kaMThane khoLAmAM laIne paMpALI rahI. 'kuMvarIbA ! tamane zuM kahIe ? A moMghAmUlo zaNagAra cUMthAI jAya nahIM?" sakhIo Aje potAnI sAhelInI vartaNUka para khijAI rahI hatI. 'tame badhI to A nIlakaMTha jevI cho. tamArI sakhI cAlI jaze, te pachI je dANA nIraze ene yAda karI rahezo ' rukimaNIe barAbara ToNo bhAre mAryo hato. badhI sAhelIo moTuM caDhAvI gaI. rukimaNI emane manAvatI hoya ema kahevA lAgI, 'javA beThelI tamArI sakhI sAthe A vartAva zobhe kharo ? 2, have to huM bhAgI ja jaIza. pachI gAjo gIta ne jamajo jamaNa ' sAhelIo tarata manAI gaI ane bahAra taiyAra UbhelA rathamAM sahu caDhI beThI. mAragane baMne kAMThe zAlI (DAMgara)nAM lIlAMchama khetaro AnaMdamAM DolI rahyAM hatAM. rukimaNInA mukha uparanA bhAva vAraMvAra badalAtA hatA. enA aMtaramAM koI tumula yuddha jAmyAnAM cihno dekhAtAM hatAM. e rathamAMthI dUra dUra najara karatI bolI, 'dareka sukanyAnuM bhAvi A zAlInA choDa jevuM hoya che. pahelAM eka kyArAmAM jaththAbaMdha Uge, pachI tyAMthI e ukheDAya ane judA judA kyArAmAM laI jaIne copAya; tyAM e phaLe.' 'kuMvarIbA ! tamAre mATe to kyAro nakkI che. amAro kyAro na jANe kyAM haze? kyAre UkhaDazuM ne kyAro copAIzuM ?" eka sahelIe udAsInatAbharyA svare kahyuM. tyAM to maMdira AvI gayuM. savAranA sUrajano sonerI prakAza maMdiranI Aju bAju Avela bakula ne azokanI ghaTAmAMthI caLAIne aMdara Avato hato. eka nAnuM jharaNa maMdirane pakhALatuM tyAMthI vahI jatuM hatuM; ne enI eka bAju nAnI nAnI TekarIo AvelI hatI. vaTemArguo avAranavAra ahIM vizrAma-vinoda karavA thobhatA. kAla samI sAMjathI eka ratha ahIM Avyo hato. pAMca-dasa pravAsIoe rAtavAso ahIM gALyo hato ne savAre badhA pravAsIo TekarIomAM pharavA cAlyA gayA hatA. pUjArI paNa mahApUjAno sAmAna levA nagara bhaNI gayo hato. tyAM to rAja kumArIno zveta ratha AvIne maMdiranA vizALa AMgaNamAM khaDo thaI rahyo. sarakhI sAhelIoe thoDI vAra prakRtinI godamAM AnaMda mANyo. pachI badhI darzana karavA gaI. mAtAnAM darzana karIne badhI pAvana thaI. A vakhate rukimaNI bolI, 'huM jarA garbhagRhamAM besIne mAtAnuM dhyAna dharuM chuM. tame badhI ahIMtahIM pharo ane AnaMda karo. huM bolAvuM tyAre Avajo.' sakhIonuM citta ramatamAM ne AnaMdamAM viharatuM hatuM. emane to joItuM maLyuM. e bahAra nIkaLI gaI ne hasatA vagaDAne potAnA hAsyathI vizeSa hasAvI rahI. rukimaNI maMdiranA garbhagRhamAM ekalI paDI, ne guMjabamAMthI koI kUdIne nIce AvyuM. jANe vAnare Theka mArI. rukimaNI paLabhara gabharAI gaI, paNa tarata ja sAme manahara mUrti UbhelI joI malakAI UThI. 132 1 premAvatAra rukimaNInuM haraNa I 133
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgaMtuke prazna karyo, 'rAja kumArI, gopAlane varavAnA nizcayamAM daDha cho ke nahi ?" | 'to gopAlanI daDhatA jANavA mAguM chuM. evuM na bane ke vAnarane hAtha ratna paDe. khAvA jAya ne dAMta tUTI jAya. khavAya nahi eTale pheMkI de. AgaLa jarAsaMdha, zizupAla ne bhoja jevA javAMmardo sAthe pAnuM paDavAnuM che.' 'verInI to kazI paravA nathI, paNa rAja kumArInuM mana to makkama che ne?" 'makkama che. zrIkRSNa vinA bIjo svAmI na khape.' | 'to Avo !' ne AgaMtuka ke je zrIkRSNa pote hatA, temaNe rukimaNIne UMcakI lIdhI; ne maMdiranI pachItethI e bahAra nIkaLI gayA. sakhIo ne sAhelIo ramatI rahI; vagaDo paNa hasato rahyo. kuMDinapuranI kamalinI dUra dUra nIkaLI gaI ! are, jarA jaIne juo to kharA, mahAyoginI rukimaNIdevI sAdhanAmAMthI jAgyAM ke nahIM ?' moDuM thatAM sakhIoe mukhya sakhIne bUma pADI. javAba kaMI na maLyo. vaLI pAchI badhI ramavAmAM mazagUla thaI gaI. mahelanAM baMdhana ahIM nahotAM. zA mATe thoDI vadhu vAra moja mANI na levI ? vaLI vakhata ThIka ThIka vItI gayo. nagaramAM gayelo pUjArI pAcho pharyo. e samAcAra lAvyo hato ke rAjamahelanAM lagna aMgenI agAunI vidhi mATe rAja kuMvarInI hAjarInI agatya che, badhAM jhaTa pAchAM vaLo. sakhIo ne sAhelIo ramata choDIne maMdira tarapha dhasI, garbhagRhamAM pahoMcI. garbhagRhamAM eka lekha lakhelo hato : 'huM yAdava zrIkRSNa rukimaNIne paraNavA Avyo chuM. ane enuM vagara kaMkotarIe haraNa karI jAuM chuM. ame baMne gaMdharvalagnathI paraNI cUkyAM chIe, nirarthaka zrama koI na le. nirarthaka kheda koI na kare." A lekhe badhI sAhelIonA dehanuM lohI cUsI lIdhuM. e ghAyala mRgalInI jema tyAM ne tyAM phasaDAI paDI. zI rIte pAchA javuM. zuM kahevuM ane zuM moM batAvavuM ? pUjArI jevo Avyo hato, tevo doDato zvAsabharyo pAcho pharyo. nagaramAM jaIne eNe badhA samAcAra vidita karyA. vajapAta thayo hoya tema badhA saphALA khaDA thaI gayA. eka khUNethI bIjA khUNA sudhI samAcAra prasarI gayA. rAjA zizupAlanI AMkhamAMthI aMgArA varasavA lAgyA. eNe rAja kumAra bhojane bolAvIne kahyuM, 'tame ja aMdarakhAnethI e govALiyAnA pakSamAM cho. ahIM bolAvIne amArI tame A kevI phajetI karI ?" 134 1 premAvatAra rAjakumAra bhoje garama thaIne kahyuM, "he rAjAo ! mArI pratijJA sAMbhaLo! huM kRSNane mArIne rukimaNIne pAchI lAvIza. ane to ja A kuMDinapuramAM paga mUkIza, nahi to ahIMnAM annajaLa mAre harAma che ' ane dhasamasatA badhA zrIkRSNane pakaDIne pAcho lAvavA UpaDI gayA. lagna lagnane ThekANe rahyAM, ne raNamedAna banI gayuM. ghoDAo, ratho ane padAtio zrIkRSNanI pAchaLa paDyAM paNa e eve rastethI gayA hatA, ke jhaTa te raste AgaLa vadhavuM zakya na hatuM, sahIsalAmata paNa nahotuM. zizupAla to AMdhaLo thaIne doDI rahyo hato. bIjA keTalAka rAjAo manamAM harakhAtA ne bahArathI hoMkArA karatA enuM anusaraNa karatA hatA. teo aMtarathI laDavA icchatA nahotA. paNa Akhare zatruno bheTo thaI gayo : eka TekarI para balarAma temanI yAdava senA sAthe UbhA hatA. zizupAlane jotAMnI sAthe e haLa UMcuM karIne sAme dhasI gayo. bhayaMkara ghamasANa macyuM. balarAma ane zizupAla sAmasAmA AvI gayA. thoDI vAramAM bemAMthI eka hatA na hatA thaI jAta, paNa tyAM to rAja kumAra bhoje bUma mArI : 'balarAmane paDatA mUko ane kRSaNano pIcho lo ! evuM na thAya ke sAco gunegAra chaTakI jAya !" badhA AgaLa doDyA. balarAma teono mArga khALIne UbhA rahyA ne bolyA. 'tame balarAmane paDato mUkavA iccho cho paNa huM temane paDatA mUkavA icchato nathI. vagara lakhI kaMkotarIe, vagara notare yAdavo AvyA che. emane pAchA kADhavAnI tamArI tAkAta nathI !' balarAme pharI yuddha jagAvyuM. paNa eTalA vakhatamAM hariNa jevo rAja kumAra bhoja najara cukAvIne AgaLa nIkaLI gayo. pAchaLa bIjA rAjAo eka yA bIjA bahAne ADoavaLA thaI gayA. zizupAla thAkIne pAcho pharyo. eNe kahyuM, 'pachI vaLI joI laIza ! eka chokarI mATe A doDAdoDI kevI ! govALiyo mArA hAthamAMthI keTale dUra javAno che ?" A tarapha narmadA nadI lagabhaga AvatAM bhoja zrIkRSNanI lagolaga thaI gayo. eNe tIrasaMdhAna karyuM. zrIkRSNa sAme zarasaMdhAna karyuM. saMsAranA jhaMjhAvAtothI sAva ajANa rukimaNI ekadama DhIlI thaI gaI. e gada kaMThe bolI, 'Apa tIra namAvo. mArA bhAIne na hAza ! sAme pagale rukimaNInuM haraNa I 135
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 vatanano tyAga jaIne mArA bhAIne vInavIza ke mane vidhavA na banAve." zrIkRSNa bolyA, 'ra suMdarI ! raNamAM paDelA bhAI mATe ke raNamAM khapelA pati mATe sAcI kSatriyANIo kadI zoka karatI nathI.' rukimaNI e sahana na karI zakI. e raDavA lAgI. zrIkRSNe kahyuM, 'suMdarI ! leza paNa ciMtA na karazo. Aja zatruone na saMhAravAnI pratijJA karIne huM Avyo chuM. eka zizupAla, bIjo tamAro bhAI bhoja - nahi mAruM emane !' ane pachI zrIkRSNa svarakSaNanuM yuddha khelavA mAMDyuM. thoDI vAre eka tIra mArI emaNe bhoja ne bezuddha karI nAkhyo, ne pote rukimaNIne laIne AgaLa nIkaLI gayA. bhojanA mANasoe enI sAravAra karI rathamAM nAkhyo. e haju behoza hato. thoDI vAre e jAgyo. jAgatAMnI sAthe eNe kahyuM, 'huM kyAM chuM ?' 'kuMDinapurane mArage.' 'rukimaNI kyAM che ?' 'kaNa ene harI gayo ! zuM kRSNa hajI paNa jIvato che ?" "hA.' thaMbhAvo ratha ! zrIkRSNane mAryA vagara ne rukimaNIne lIdhA vagara rAjadhAnImAM pAchA nahIM pharavAnI mAre pratijJA che.' 'paNa zrIkRSNa to have ApaNA hAthathI bahAra che.' to pachI ahIM ja ratha thaMbhAvo, ane ahIM ja navuM nagara vasAvo." bhoja rathamAMthI UtarI paDyo, ne tyAM bhoja kaTa nagara vasAvIne rahyo. zrIkRSNane haNavAnI tAkamAM pharavA lAgyo. agnimAM Akhare ghI homAI gayuM, eno bhaDako jaIne AkAze caDyo. re ! jarAsaMdha jevA jarAsaMdhane avagaNI, zizupAla jevAnI AMkhamAM dhULa nAkhI ane bhoja jevA bhojane bhoM bhego karI eka govALiyo rukimaNI jevI rUpavatI rAja kanyAne harI gayo ! pagano bhaDako mAthe aDyo, ane emAMthI bhayaMkara huMkAra jAgyo : "sahu kSatriyo! hathiyAra sajo, ne raNamedAne saMcaro ! A govALiyAonI phATe have mAjhA mUkI che!' AryAvartamAM comera A DiDima nAda gAjI rahyo, mathurApati kaMsanI hatyA karatAMya A prasaMga vizeSa cAnaka caDhAve tevo hato, je mAnavI rukimaNI jevuM kanyAratna hajAro rAjAonI hAjarImAM harI zake e bIjuM zuM na karI zake ? ane Avo mANasa e adbhuta ratna mATe kaMI yogya gaNAya kharo ? A to bhAI, kAgaDo dahIMtharuM laI gayo ! gajabano kaLi ! alabatta, A prakAranAM lagna AryAvartanI vivAhavidhine ajANyAM nahotAM. AvA vivAha gaMdharva lagna kahevAtA - haraNa karIne kanyAne harI javI ane pachI tenI sAthe lagna karI levAM ! e jamAnAnA rAjAone A lagna sAmAnya hatA, paNa gokaLI kRSNa vaLI kyAMno rAjA ? koNe rAjA banAvyo ene ? thoDIka dAdAgIrI karatAM AvaDI eTale ke rAjA banI na zakAya ! rAjyarAjyamAMthI nagaranagaramAMthI A sUro nIkaLyo. ne rAjyarAjya ane nagaranagara A dAdAToLakInI sAna ThekANe lAvavA madade doDI AvyAM. keTalAka to rotI rukimaNInI kalpanA karIne medAne paDyA hatA : kyAM vidarbhanI A sukomaLa rAja kuMvarI ne kyAM A pANA jevA kaThora loko ! gAmamAM 136 3 premAvatAra
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ ghoDA AvI pahoMcyA che. nAno nema ghoDe caDato ne bhAbhIne Teko ApIne caDAvato kahe che, "bhAbhI ! meMdIthI hAtha raMgavAnA jamAnA gayA, have to mANasanA lohIthI hAtha raMgavAno vakhata Avyo che." bhAbhI nAnA nemakumAranA zabdo sAMbhaLIne harSaghelI banIne kahetI, "huM kSatriyANI chuM. saMgrAmamAM patinA paDakhe UbhA rahI zatrunuM lohI pIvAmAM mAnanArI ghara nahi, sImamAM khetara nahi, re jaladI e kanyAratnane mukta karAvIe, to ja ApaNo nara-avatAra saphaLa thayo kahevAya. dareka dezanA rAjAoe potAnI senA upADI. kRSNa, balarAma, samudravijaya, nema - badhAne pagale pagale dabAvavA mAMDacuM ! jyAM maLe tyAM emane khalAsa karo, ane emanI madadamAM hoya ene paNa khatama karo ! A gopacALo to marakIthI paNa bhaMDo rogacALo che ! je gAmamAM pageruM nIkaLatuM e gAma sAMje svAhA thaI jatuM. je loko A gopasamUhane bhojana ApatA, e loko bIje divase khedAnamedAna thaI jatA. kRSNa rukimaNIne paraNIne AvyA, paNa eka divasa ke eka rAta kyAMya nirAMte rahI na zakyA. Aja ahIM rahevA nirNaya karyo ke zatrusenAnuM dhADuM tyAM trATakyuM ja che ! jotajotAmAM gAma AkhuM naSTabhraSTa ! ane mAtra be paganA baLa para doTa mUkavAnI. vagaDAmAM paNa visAmo na rahyo. jyAM jarAka saMcaLa maLyo ke Akho vagaDo agnine adhIna ! sApa-siha ne eja gara-vAghanI sAthe mAnavI paNa jAya bhAgyo ! AkhA dezamAM ozIkuM mUkI eka rAta ArAma karI zakAya eTalI paNa jagyA yAdavo mATe na rahI. sukumAra puSpa jevI rukimaNI paNa rojarojanI rakhaDapaTTImAM plAna banI gaI ! eno suMdara kezakalApa keTalAya divasothI koIe oLyo nathI, ne e sonerI dehane pUratuM jJAna maLe paNa ghaNo vakhata vItI gayo che, ane kaMcana jevA paganI pAnI para jyAM padma zobhatAM hatAM, tyAM bhayaMkara cirADA paDyA che ne kamaladala jevAM nayanomAM ujAgarAnAM kaMku verAyAM che ! paNa vAha re nArI ! hiMmatamAM teM narane paNa pAchaLa mUkI dIdhA che. koI dahADo nAhiMmatanI, nirAzAnI ke thAkanI vAta nahIM, ane potAnA sukhanI to ciMtA ja nahi. ciMtA che patinI, patinA kuTuMbanI ne potAnA sAthIdAronI ! paNa kyAreka e kaLAmaNA grISmane meghanI vAdaLI navavarSAe chAMTe che, raNamAM paNa raNavIraDA lAdhe che, ema rANI rukimaNInI sAthe thoDA divasathI nAno nema joDAyo che. enA pitA rAjA samudravijayanA rAjya para paNa dhasAro che. rAjamahela ane rAja choDIne badhA nIkaLI paDyA che. ATalA moTA jarAsaMdhI lakara sAthe laDavAno koI artha nathI; mAnavInAM lohIne soMghAM karavAthI paNa koI artha sare tema nathI. rukimaNI ane nAnA nemane khUba phAvI gayuM che. diyara raMgano vATako laIne Ave che, bhAbhInA page meMdI mUkavI che, paNa tyAM to samAcAra Ave che ke zatrunA 138 premAvatAra "oha bhAbhI ! tame paNa zuM jagatanA A gojhAro cIle ja cAlazo ? huM to saMsAramAMthI zatru ane zatrutAmAtrano cheda uDADavA cAhuM chuM.' azakya ! duniyAmAM mANasajAta che tyAM sudhI zatru ane zatrutA jIvatAM rahevAnAM che. sApa che, tyAM sudhI nakuLa che. vizAtAno ja A zAzvata khela che.' rukimaNI bolI. 'bhAbhI ! zatrutA mANasamAM nathI vasatI, mANasanA manamAM vase che; ane enA rAga ane dveSamAM pAMgare che, A 'amAruM ' e rAga ! mAro dumana' e zreSa ! huM rAga ane dveSa baMneno cheda uDADI daIza. pachI bhale sApa ne noLiyo baMne saMsAramAM rahe.' nAno nema potAnI navatara vAto karavA lAgyo. | 'bhalA diyarajI ! e to badhI khAlI dhumADA jevI vAto che. Aje AryAvartano prAMtaprAMta ekabIjA taraphanA dveSanA dAvAnaLathI saLagI rahyo che, hastinApuramAM paNa yuddhanA bhaNakArA UThaDyo che !' 'vaLI zuM che tyAM ?' 'tyAM eka ja bApanA be beTA che, eka ja vaMzanA e vArasadAro che. emano vaMza kuruvaMza. e vaMzanA be bhAInA e kaso ne pAMca putro che. so bhAI potAne kaurava kahevarAve che, pAMca bhAI potAne pAMDava kahevarAve che. pAMDavo rAja mAM potAno bhAga mAge che to kauravo kahe che ke asala bApanA asala putro cho enI khAtarI zI ? ajJAtakula sAthe ame vAta paNe karatA nathI. jabbara vidveSa jhagyo che. laDAI jAgavAnI taiyArI che.' rukimaNIe vAta karI. 'bhAbhI ! huM pAMDava houM to kauravane mAgyuM ApI dauM. denAranI jIta che. A dunyavI rAja mATe jhaghaDavuM zuM ?" 'to kayA rAja mATe jhaghaDavuM, diyarajI ?" rukimaNI catura strI hatI; ene temanA ajaba savAla-javAba rucatA hatA. Atmika rAjya mATe, bhAbhI ! kevuM apUrva e rAjya !' je rAjyanI A bAvA-sAdhuo vAta karatA phare che e rAjya ?' vatanano tyAga 1 139
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'hA, bhAbhI ! paNa enuM sAcuM svarUpa e loko paNa batAvI zakatA nathI." to zuM tame batAvI zakazo ?" hA. e rAjyamAM hara paLa AnaMdanI che, hara paLa khuzInI che. zoka ke viSAdanAM vAdaLa tyAM nathI.' nema potAnA kalpanArAjyanA varNanamAM DUbI gayo. 'bhAbhI, na to tyAM koI rAjA che ke na koI prajA ! badhA samAna ! vAgha ane bakarI eka Are pANI pIe evuM e rAjya !" 're nema ! to tame zuM A rAjya nahi svIkAro ?" nA." 'yuddha nahi karo ?? kSatriya thaIne raNamAM pITha batAvIne bhAgazo ?" 'nA, yuddha ApIza, paNa AvuM nahi. A yuddha jenA lIdhe janme che, e vRttione-e viSayone - yuddha ApIza.' 'paNa ethI zuM phAyado ?" phAyado saMsAra AkhAne thaze. e yuddhamAM huM vijayI nIvaDIza, to jagatamAM zAMti sthapAze. peTa coLIne du:khe UbhAM karatI duniyA sAcA sukhane e vakhate pichANaze." neme kahyuM. diyara-bhojAI AvI carcA karatAM praharanAM prahara thAkatAM nahi, paNa eTalAmAM zrIkRNA dhasamasatA AvIne bolyA, 'sAMbhaLyuM che ke kALayavana AvI rahyo che. e yAdavono kALajhALa zatru che.' 'Aja yAdavono koNa zatru nathI ?" rukimaNIe sahaja rIte kahyuM. emAM satya hatuM, vyaMgya paNa hato. zrIkRSNa ane tarata javAba na Apyo. | 'jyAM sudhI ApaNI jAtanA ApaNe zatru nathI, tyAM sudhI zatru badhA jakha mAre che !' me vacce kahyuM. rukimaNI nemanI A navI philasUphI para vArI gaI. zrIkRSNa e tarapha dhyAna na ApatAM kahyuM, 'temanI philasUphI ahIM jarUrI nathI. tAkIda yAdavasabhA bolAvI che. nirNaya levAno che." 'sattara sattara vAra jarAsaMdha ane zizupAlane harAvyo, to A kALayavanathI ATalo Dara kAM ?" 'devI ! kAlayavane bhayaMkara che, tamAma yAdavano zatru che, e yAdavonA saMhAranuM vrata laIne nIkaLyo che." 140 | premAvatAra kaMI kAraNa ?' "kAraNa moTuM che. gargAcArya karIne yAdavonA purohita hatA. e niHsaMtAna hatA, eka vAra emanA sALAe emane napuMsaka kahIne emanI mazkarI karI. yAdavoe emAM Teko Apyo. gargAcArya bahAra nIkaLe ke badhA 'paMDha' kahIne emanI mazkarI kare. AvI azlIla mazkarIthI dubhAIne eka dahADo gargAcArya dakSiNa tarapha cAlyA gayA. tyAM jaIne emaNae nIlakaMThanI upAsanA karI, ane lohabhasmanuM sevana karyuM. A prasaMge tyAMnA yavanarAjA sAthe temane mitratA thaI. rAjAnI rANIne kaMI saMtAna nahotuM. gargAcArye kahyuM, 'mane tArI strImAM putra utpanna karavA de. e nava khaMDamAM nAmanA na kare to mane phaTa kaheje ! dilamAM khaTakato verano kAMTo jo koI kADhaze to e kADhaze." nema ane rukimaNI stabdha banIne sAMbhaLI rahyAM. zrIkRSNa vAta AgaLa calAvI. 'rAjA bhaktibhAvavALo hato. gargAcArye enI strImAM putra utpanna karyo. ane badhI vidyAo bhaNAvI taiyAra karyo. devI! e ja A kALayavana ! yAdavamAtrano jIvato kALa ! ene eka ja vAta gaLathuthImAM pAI ke yAdavone dakyA na mukavo. kALayavana eTale kALayavana. sAmAnya zastrothI haNAya tevI enI deha nathI. enI yuddhavidyA paNa ajaba che. jyAM jyAM yAdavanuM nAma paDe che tyAM tyAM vinAza saraje che." 'A rAjAo sAthe bhaLI jAya to ?" rukimaNIe bhAvi bhaya pragaTa karyo. 'bhaLI javAnI taiyArImAM ja che.' zrIkRSNa kahyuM. 'to pachI ApaNe zuM karIzuM ?' yAdavasabhA je nakkI kare che. paNa bhayaMkara pariNAma mATe taiyAra rahejo! paristhiti dareka paLe viSama thatI jAya che.' 'Apa amArI ciMtA na karazo." me kahyuM. 'amArI eTale ?' zrIkRSNa majAkamAM pUchavuM. 'ame eTale diyara-bhojAI.' name kahyuM ne bhAbhI tarapha joyuM. vAha, kharI joDI jAmI che tamArI ! nemanA vicAro paNa strI jevA sukomaLa ja che ne !' zrIkRSNe kahyuM. saMsAra Akho strI banI jAya to duniyAmAM saMgrAmanuM nAma ja na rahe !" neme vaLI potAnI philasUphI hAMkI. nemajI ! cAlo yAdavasabhAmAM ' zrIkRSNe kahyuM. 'mAruM tyAM zuM kAma che ? ame to tamArA ane pitAjInA pagale chIe. hukama vatanano tyAga 141
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ karo to yuddha, hukama karo to zAMti !' 'tamAma kSatriyo ane kSatriyANIoe jAgrata thavAnI ghaDI AvI rahI che. yAdavonuM jaDAbITa nIkaLI jAya evo avasara AvI paDyo che." zrIkRSNa zaMkhanAda jevA svare kahyuM. moTAM bhAI ! sahu sArAM vAnAM thaI raheze. A to dUdhano Ubharo che. rAgadveSanAM lAkaDAM AghApAchAM karI nAkhIe to badhuM ApoApa zamI jaze.' name TUMkANamAM potAno mata kahyo. 'huM paNa e ja matamAM chuM. dUdhane bahu garamI na ApavI. cAla nema !' zrIkRSNa kahyuM ane temano hAtha pakaDyo. sarakhA varNavALA ane sarakhI kAMtivALA pati ane diyarane jatA rukimaNI ekanayane joI rahI. mana bharAI jAya tevA bane hatA. pote rUpagarvitA nArI hatI, paNa A be zyAmasuMdara narone joI eno rUpano garva gaLI gayo. zrIkRSNa ane nema sabhAmAM pahoMcyA tyAre yAdavo badhA AvI gayA hatA. yAdavonA salAhakAro ane sAthIo paNa AvyA hatA, naMda gopa ane enA sahAya kartAo paNa yathAsthAne beThA hatA. daravAje gAyo hatI, sAMDha hatA ne malla hato. mathurApati mahArAja ugrasena paNa sabhAmAM hAjara hatA. mahArathI vasudeva paNa hatA. rAjA samudravijaya vacce beThA hatA. e vRddha rAjavI potAnI virocita mukhamudrAthI ne dhIrocita DahApaNathI baMdhAmAM judI ja bhAta pADatA hatA. thoDI vAre rAjA samudravijaye sabhAne saMbodhatAM kahyuM, 'yAdavavIro ! yAdavamAtrane mAthe kadI na AvI hoya evI kaTokaTI AvIne UbhI che. Aje to pRthvI ne AkAza paNa yAdavonAM zatru banyAM che. huM yAdavonI zaktine jarA paNa avagaNato nathI, yAdavabacco zatru sAthe jIvananAM chellA aMza sudhI laDI levA taiyAra che, paNa zuM saMLagelA hutAzanamAM nirarthaka caMdana kArDa homI devAM ?' 'kAkAzrI ! yAdavo para eka kalaMka mUkavAmAM Ave che : yAdavo kSatriyo nathI. Aja ApaNA kSatriyapadane caritArtha karavAnI ghaDI AvI pahoMcI che. koI kAyaratAnI vAta na kare, maravAnuM kone nathI ?' balarAme UbhA thaIne kahyuM. maravAnuM sahune che. mATe vahelAvahelA jhaTa marI javuM evuM koNe kahyuM? pahelAM sAdhyanI siddhi ne pachI mRtyunI vAta." zrIkRSNa potAno mata pradarzita karyo. mRtyu mRtyu koNa kare che ? huM kahuM chuM ke mANasane mRtyu nathI, mANasa, amara che.' nAnA name tarata UbhA thaIne kahyuM. 142 1 premAvatAra sabhA A vAta para prasanna thaI gaI ne temane dhanyavacana kahevA lAgI.. 'bhAIo ! nema ajaba sRSTino AdamI che. e agamanigamano ramanAro che. ApaNe mATInI pRthvInA jIva chIe. sAme je paristhiti che, teno vicAra karo." rAjA samudravijaye kahyuM. 'ame kAyara banIne pITha batAvavA karatAM vIrocita motane bheTavAmAM AnaMda mAnIe chIe." sabhAmAMthI avAja Avyo. 'koI yAdava maravAthI Darato nathI.' bIjo avAja Avyo. 'mAro yAdava lAkheNo che. mArA gopa abajonI kiMmatanA che. emanA prANa pataMgiyAnI jema khovA huM taiyAra nathI.' zrIkRSNa vacce kahyuM. kRSNa !' goparAja naMda vacce UbhA thayA. 'amane gAya carAvanAra na mAnato, ame paNa mULa kSatriya-bIja chIe; paNa lohI karatAM dUdha gamyAM emane. raNamedAna na gamyAM eTale AhIra banyA chIe, mAro pratyeka gopa tamArI pAchaLa khaDo che, eTalI khAtarI ApuM chuM.' 'mane pUrato vizvAsa che.sabhAmAM aneka vaDIlo beThA hatA chatAM zrIkRSaNa ApoApa AgevAna banI gayA. e bolyA, 'mane vizvAsa che paNa je lohImAMthI navuM rAja khaDuM na karI zakAya, e lohI huM veDaphI devA nathI mAgato. mAre to saMsAra parathI AtatAyIono bhAra utAravo che.' 'to A moko che.' balarAme kahyuM, 'A moko vicitra che. jItIzuM to paNa khAkha maLaze, hArIzuM toya khAkha raheze. huM to atyAre raNamedAnamAMthI khasI javA mAguM chuM .' zrIkRSNa jarA paNa saMkoca vagara potAnI vAta karI. 'A tuM zuM kahe che, kRSNa ? zuM kSatriya pITha batAvaze ?' balarAma garjI UThyA. nA. nA. kSatriya kadI pITha na batAve. paNa yuddhanA nItiniyamone jANo cho ne ? emAM to sAma, dAma, daMDa ane bheda - e cAreyane sarakhuM sthAna che." zrIkRSNa kahyuM. | 'tame kRSNanI vAta sAMbhaLo." rAjA samudravijaye kacakaca karI rahelI sabhAne kahyuM. emane nema karatAM kRSNa para vadhAre zraddhA hatI. 'kahuM chuM ke ApaNe tAbaDatoba ahIMthI prasthAna karI dUra dUra cAlyA javuM, tyAM koTa-kAMgarA racIne yuddha ApavuM.' zrIkRSNa kahyuM, 'ane je rIte ahIM ekatra thayelA rAjAonA jussAne narama paDI javA devo. saLagatA dvIpamAM pataMga banIne baLI vatanano tyAga 1 143
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ maravAno kaMI artha nathI. parAkrama maravAmAM nathI, jIvIne kartavya pUruM karavAmAM che.' zrIkRSNe potAno vyUha kahyo. ame pIchehaTha mATe maMjUrI ApatA nathI.' yAdava satrAjite UbhA thaIne potAno virodha pradarzita karyo 'ame jANIe chIe ke kRSNa tAjAM lagna karyAM che; enAthI laDAze nahi; ane jIva vahAlo thaI gayo che.' 'Apa khAtarI rAkho ke huM to ahIM ja rahevAno chuM.' zrIkRSNe eka mahArathI netAne chAje te rIte jarA paNa gusse thayA vagara gaMbhIratAthI kahyuM. 'ahIM rahIne zuM karazo ?' yAdava satrAjite pUchyuM, satrAjita yAdavanI khyAti be rIte hatI : eka to enI pAse syamaMtaka nAmano maNi hato; ne bIjI, maNinA tejane jhAMkhuM pADe tevI satyA nAmanI putrI hatI. e maNi ane putrI mATe dareka yAdava talasato hato. badhA rAjA pAchA pharaze, paNa kAlayavana to ApaNane bharakhI javA Avyo che, eTale e pAcho nahi jAya. ene pAcho kADhavAnI vetaraNa mAre karavI paDaze.' zrIkRSNe e ja dhairyathI kahyuM. eTale tame ekalA e kAma karazo ?' 'hA. yAdavasabhA maMjUrI Ape to.' 'kevI rIte karazo ?' satrAjitanA vAde bIjA yAdavo paNa praznottarImAM rasa laI rahyA. 'e vAta atyAre na pUcho to sAruM. yuddha carcAnuM medAna nathI. yuddhanI keTalIka rIto gopanIya hoya che.' na pUchIe, paNa je vAta tamAma yAdavo ekatra thaIne nathI karI zakatA e tame ekalA karI zakazo evo vizvAsa kevI rIte bese ?' eka yAdave prazna karyo. 'AkhuM sainya je kAma nathI karI zakatuM, e mutsadInI eka AMgaLI karI zake che.' balarAme javAba vALyo. 'yAdavomAM musaddIvaTa mAtra namUchIo pAse ja rahI gaI lAge che !' satrAjite kaTAkSamAM kahyuM. 'bahAranuM yuddha sAme khaDuM hoya tyAre huM gharanuM yuddha jagAvavA mAgato nathI. yAdavamAtra mAro baMdhu che, mane eka vAra ATalI taka Apo.' 'zAbAza kRSNa ! netRtva mATe ja tAro janma thayelo lAge che.' rAjA samudravijaye kahyuM, 'tuM svayaMsiddha netA che. mArI icchA che ke yAdavamAtra enA cIMdhelA rAhe cAle. 144 D premAvatAra kRSNa ! sUcanA Apo sahune.' zrIkRSNa bolyA, 'tamAma yAdavoe A deza tAkIde choDI devo, pachI zatruonA ghoDAo bhale yAdavonI nirarthaka zodhamAM AthaDI AthaDIne thAkI jAya. 'to kayA dezamAM yAdavoe javuM ? yAdavo to dharatIvihoNA che.' 'e dezamAM javuM, jyAM samudra ApaNI rakSA karato hoya; jyAMnAM mAnavI ApaNane Adara-mAna ApatAM hoya; jyAMnA parvato ApaNane killebaMdhInI khoTa pUrI pADatA hoya. yAda rAkho, siMhone ane zUrAone svadeza hoto nathI, e to jyAM saMcare che tyAM svadeza racIne rahe che !' ane saue zrIkRSNanI vAta svIkArI lIdhI. AkAzamAMthI vAdaLa sarI jAya ema yAdavo uttara AryAvartanI dharatI choDIne sarI gayA. vatanano tyAga - 145
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ 19 nATakano bIjo aMka jIvana e paNa eka nATaka che. nATakano pahelo aMka pUro thAya; paDado paDe, ane pAcho thoDA vakhate paDado UpaDe. bIjo aMka zarU thAya. navuM dazya, navI sajAvaTa ne navI vAto jovA maLe, evuM ahIM thayuM. pahelA pravezamAM uttara bhAratanI bhUmi hatI; gaMgA-jamanA jevI nadIo hatIH himAlaya ne govardhana jevA pahADo hatA; zizupALa ne jarAsaMdha jevA rAjAo hatA; rukimaNI jevI garavI nArIo hatI; zrIkRSNa-balarAma jevA malla hatA, ne tema ne vairATyA jevAM tathA naMdagopa ne yazodA jevAM premadharmI nara-nAra hatAM. bIjo praveza sAva bhinna hato. pazcima bhAratano sAgarakAMTho hato. ratnAkara UchaLI UchaLIne motI verato hato. vanavagaDAmAM kesarI siMho DakaNa detA hatA; e evA abhimAnI ne TekIlA hatA ke vAdaLanI garjanA sAme garava karatA; ane vAdaLanI garjanAne phikkI pADatA H phikkI na pADI zake to e prayatnamAM prANa sudhdhAM arpaNa karatA. na A bhUmi zauryanI ane samRddhinI hatI, ane enA karatAM vizeSa zAMtinI bhUmi hatI. ahIM moTA moTA kajiyA nahotA, bhayaMkara evA kalaha nahotA; mANasane miTAvI denArI mArA-tArAnI mArAmArI nahotI. sahu sahunA pradezamAM saMtoSathI rahetA ane lahera karatA. Atithya A bhUminI anerI khAsiyata hatI. paroNAgatamAM vakhata Ave prANa pIrasatAM paNa ahIMnA loko vAsI vilaMba na karatA. A pradezanuM nAma Anarta hatuM ane bhAvimAM e surASTra thavAnuM hatuM. kuzasthalI enuM pATanagara hatuM. paNa pazcimanI A pATanagarI uttara bhAratanI pATanagarIo jevI samRddha ke ADaMbarI nahotI ! tyAMno rAjA koI zreSThI karatAM vadhu zrImaMta nahoto. ke rAjAne mATe samRddhi anivArya nahotI, sAmarthya anivArya lekhAtuM. rAjA prajAnA rakSaNa mATe game tyAre prANatyAga karavA taiyAra raheto. kathAkALe A pradezamAM jANe anaMta kALanA pathika hoya, evAM strIpuruSonI eka vaNajhAra cAlI AvatI hatI. dIrgha samayanA e pravAsIo dUradUranAM vasanArAM hatAM. sarasvatInAM nIra vaTAvIne, sAbaramatInAM jaLanAM Acamana karIne A vaNajhAra AgaLa vadhatI hatI. emanA pagamAM thAka hato, emanI AMkhomAM viSAda hato, emanA bAhumAM caLa hatI. ane e caLa utAravA teo koI jaMgalI jAnavara ke mAnava-duzmananI khojamAM hatA. bharyuMbhAdaryuM vatana choDIne bevatana banelI A vaNajhAra vatananI zodhamAM hatI. maMdiro ne mahAlayone sUnA karIne teo AvyA hatA; mAthe Darapoka banyAno apavAda laIne AvyA hatA. siMho ane zUrAo jyAM jAya tyAM parAkramathI svadeza saraje che : e nItivAkya hatuM. e vAkya jorazorathI uccAratI A vaNajhAranA haiyAmAM viSAda bharyo hato. viSAda potAnI priya bhUmi choDavAno hato. mAnavIne janma sAthe sAMpaDelI mahAdolata mAdarevatana ! e mane kamane chAMDavI paDI hatI. vaNajhAra raMgaberaMgI che. emAM UMcA kadAvara puruSo che. pagamAM upAnaha che, ne mAthe pAghaDImAM morapIMcha che; khabhe dhanuSabANa che, bagalamAM vAMsaLI che. emanA pAtaLA evA oSTha rasikatAnAM pratIka che; ne vizALa chAtI vIratAnI sAkSI pUre che. derAnA deva jevA emanA caherA che. emanA hoMkAre vana gAje che, vastI gAje che, sAgara gAje che ! dhenu cAravI e emanA jIvananuM puNyakArya che, jIvananI moTI pAThazALA che. namaNI evI nArIo sAthe che. AnartanI caMdananI DALa jevI A nAjuka nArIo nathI. jAjaramAna emanA deha che. vizALa emanAM vakSasthaLa che. sazakta emanA bAhu che. e bAhumAM game tevA vRSabha ke azvane kAna pakaDIne thaMbhAvI zakavAnI tAkAta che. rUpALA ne goLa emanA caherA che, ghATIlI emanI kAyA che; ane enA upara vastro karatAM ghareNAMno bhAra vadhAre che. cAlavAmAM thAka nathI, daza daza ne bAra bAra chokarAM to sAdhAraNa mAtAone hoya che ! emano rAjA jema Dhora cAre che, ema emanI rAjarANIo pazuonI cAkarI kare che. e dUdha dotI Ave che. mahI vecatI Ave che, mAkhaNa kADhatI Ave che. e nATakano bIjo aMka D 147
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ je zerImAMthI nIkaLe che tyAM AbhalAM jevAM rU5 vere che. ahIM mIThuM ke mahiyAraNa mIThI - dareka jaNane A mITho savAla muMjhavyA kare che. keTalAka puruSo pagapALA cAle che. ghaNA ratha para che; ghaNI ezva para che; paNa jevI cAlavAmAM majA ne svataMtratA che, evI pazu ke vAhana para besavAmAM nathI. nAnAM chokarAM thoDI vAra page cAle che, thoDI vAra vAhana para bese che; thoDI vAra mAnI kukhano AnaMda mANe che ne thoDI vAra dAdAnA khaMdhole caDI bese che ! sAva nAnAM zizu mAnI pITha paranI jhoLImAM sUtAM che. emanI mAM emane be vAra dhavarAve che; paNa bALakanA momAM dUdhanA phuvArA chUTe che ! eka vAramAM ja e dharAI jAya che ! nArIo ThAvakI, ghararakhkhuM ne dekhAvaDI che. puruSo karatAM vadhu bhAra emanA mAthe che. puruSa to jANe e saMsArano cokIdAra che, ne A nArIo madhapUDAnI mahArANI jevI che. AjJA enI cAle che ! ghara gRhiNInuM, raNa puruSonuM ! laDAImAM puruSa agresara raheto, paNa dara vakhate evuM na banatuM. strIo paNa sazakta ane laDAyaka hatI; ane jyAre e siMhaNo chUTatI tyAre bhalabhalA madamasta hAthIonAM mAna UtarI jatAM. A vakhate teoe nara-netAone kahI dIdhuM hatuM ke amArI senA racavAnI che, ane ame zatrune laDAI ApavAnAM chIe. A vaNajhAra mukAma para mukAma karatI AvatI hatI. jyAM e mukAma karatI, tyAM nAnI sarakhI nagarI vasI jatI. e vakhate brahmacarya e sahuno priya siddhAMta hato; ane daMpatI bAre mAsa viSayasaMbaMdhamAM majA na mAnatAM. eka vArano samAgama pharI cha-cha mahine thato. uttara bhAratanAM janapadomAM e khAsa rivAja hato. bAra mahine dasa-vIsa dahADA ghera AvIne nara rahI jato, ne cAlyo jato. yuga AzutoSa hato - jaladI saMtuSTa thanAro hato. ane viSaya-vilAsamAM Azu saMtoSa e emanI khAsiyata hatI ! kAraNa ke kAma vagaranA loko tyAre nahotAM. dareka nara ke nAra savArathI sAMja sudhI evI tanatoDa mahenata karatAM ke pathArImAM sUtAM te prabhAte ja UThatAM ! kAma vagaranA lokone ja kAma vadhu pIDe ema kahevAtuM. daMpatI kAmanAM dAsa nahotAM, kAma emano dAsa hato. kahe tyAre adaba bhIDIne hAjara thato. strI RtusnAtA hoya tyAre ja pati pAse jatI ane puruSa paNa saMtAnanI icchAe - putreSTi yajJanI dRSTie - ja strI pAse jato. bAkI badhAnI ramaNA ja judI hatI. 148 premAvatAra AvAM ucca jIvana ane ucca saMskAravALAM A nara-nAra hatAM. jyAM e rAtavAso rahetAM, tyAM jANe saMskAratIrtha pravartI jatuM. strI-puruSo bhegA maLIne rAsa khelatAM, garabA letAM, tAlIe tAlI ApI gAtAM-bajAvatAM. mAthe Apada to pahADa jevI hatI, paNa A raMgIlA loko AnaMdamAM e Apadane bhUlI jatAM. 're ! koNa che A loko ?' Anarta dezanA loko pUchavA lAgyA. revatAcalanAM rahevAsIo sAme pUchaNe cAlyA. vaNajhAranA AgevAnoe kahyuM, 'du:khanAM mAryA AvyAM chIe." revatAcalanAM loko bolyo, 'dukhiyAMno to amArA dilamAM vAso. Avo, Avo. amAro dharma atithipUjAno che." atithinI vaLI pUjA ?' AvanAra AzcaryathI pUchatAM. ene A dezanA loko ajaba bhalAM lAgyAM. 'hA, hA, atithi amAro deva che.' eka AnartavAsIe kahyuM. 'amane deva gaNazo ?' AgaMtukoe pharI pUchavuM. 'hA, tame atithi cho ne ?" 'jarUra, paNa ame tamArA zatru chIe ke mitra, enI to tame khAtarI karatA ja nathI.' 'atithi zatru paNa hoya, mitra paNa hoya. paNa atithinA rUpamAM e deva che. dIkarAno hatyAro paNa jo du:khano mAryo atithi banIne Ave to ame ene dUdharoTalo ApIe, jamADIe, ramADIe, pAdara pahoMcADIe, ane pachI ene eka talavAra ApIe ne vera vasUla karIe." vAha, ajaba jevo A deza !' AgaMtukone A vAtanA paNa AghAta lAgatA hato. 'are cAlo, cAlo, thAkyA hazo tame. jarAka ahIM beso, visAmo lo. eTalI vAramAM utArAnI sagavaDa karIe chIe.' ne tarata mAnavamedanI pAchI pharI gaI; ane jevI pAchI pharI evI AvIne bolI : 'utArA taiyAra che. UnAM pANInI tAMbAkuMDIo bharI che, dADamI dAtaNa paNa hAjara che, pahelAM dAtaNa karo, snAna karo ne zirAvo. pachI bIjI badhI vAta ! jeTalI rAta eTalI vAta. rAte sahu navarA : divase sahu kAmALA." nATakano bIjo aMka | 149
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ badhI vaNajhAra utArA para AvI. zuM sagavaDa hatI ! navAM pAtharaNAM hatAM, navAM bichAnAM hatAM ! saMsAramAM ghaNA akAraNa zatru hoya che, e ApaNe jAte anubhavyuM; paNa saMsAramAM ghaNA akAraNa mitra paNa hoya che, e to Aje ja jANyuM ! eTalI vAramAM dUdha, dahIM ne mAkhaNa sAthe roTalAnA thALa AvyA. 'are ! AvuM kahuM dUdha ApaNI gAyo to kyAreya ApatI nathI.' vaNajhAranI strIoe dUdhamAM AMgaLI boLatAM kahyuM. anartavAsIo kahe, 'A amArI mahiSInAM dUdha che !' 'ane A roTalA para kaMDArelI bhAta kyAMnI ?' 'e to amArA hAthanI che.' AnartanI suMdarIoe kahyuM. A badhI vAto pachInI che. pahelAM jeonI bhUmimAM ApaNe praveza karyo che, emane ApaNI pichAna ApavI ghaTe.' eka vayovRddha puruSe kahyuM. eTalAmAM eka bALaka nAnakaDuM mRgabALa laIne dhasI Avyo. e mRgabALane vaNajhArAnA eka nava AgaMtuka juvAne tIrathI vIMdhI nAkhyuM hatuM ! AgaLa mRgabALa teDelo bALaka hato. pAchaLa dhanuSa-bANa sAthe paradezI juvAna hato. pelA vayovRddha paradezIe potAnA juvAnane rokyo. AnartavAsIoe bALakane paDakhAmAM lIdho. 'zuM che re, devadatta ?' AnartanA lokoe bALakane pUchyuM. 'mAruM mRgabALa A paradezI mArga che.' bALake kahyuM . 'tAruM mRgabALa ? kevI rIte beTA ?' 'mAre ramavA mRga joIe che.' bALaka bolyo. 'meM ene ghAyala karyuM che. mAre e khAvA joIe che. khAvuM moTuM ke ramavuM?' paradezI juvAna bolyo. AnartavAsIoe e juvAnane tarata javAba na Apyo. teoe kahyuM, 'ame sahasA karmamAM mAnatA nathI - pachI te mananuM hoya, vacananuM hoya ke karmanuM hoya. amArA grAmanA paMcane bolAvIe chIe, teo je kahe te sAcuM.' tarata gAmamAM khabara thaI. brAhmaNa, vaizya, kSatriya, zUdra ne zaMbara A pAMcenuM paMca AvyuM. paMce baMnenI vAta sAMbhaLIne kahyuM, 'AvA jIvano upayoga khAvAmAM karavA 150 - premAvatAra karatAM ramavAmAM karanAro sAco che.' 'huM nathI mAnato.' pelA paradezI juvAne kahyuM. 'bhAI ! paMca haMmezAM sAcuM hoya che. kadAca e khoTuM kahe to paNa aMte sAcuM mAnavuM ghaTe. e grAma-maryAdA che. gAmamAM vasavuM hoya to tamAre e maryAdA pALavI ghaTe.' AnartavAsIoe kahyuM. 'paMca sAcuM che, ema huM paNa kahuM chuM." bAjumAM revatAcala tarapha najara karIne UbhelA naime kahyuM. e amAro philasUpha che. sAMbhaLo enI vAta. enI vAta mAre paNa kabUla che.' pelA paradezI juvAne kahyuM. e temano anuyAyI lAgyo. 'smazAnanuM mahattva che ke sadAvratanuM ?' neme pUchyuM. 'sadAvratanuM.' 'jIvananuM mahattva che ke motanuM ?' 'jIvananuM.' 'zA mATe ?' 'sadAvrata mANasane jivADe che. smazAna to marelAne bALe che.' "eTale bALanAra karatAM ke mAranAra karatAM jivADanAranuM ja haMmezAM mahattva che. mRgabALa bALakanuM che. khAvA karatAM ramavuM uttama che. khAvAthI peTa bharAtuM nathI, ramavAnA AnaMdathI peTa bharAya che.' nAnA nemanA A cukAdAe sahune Azcarya pedA karyuM. paMce kahyuM, 'havethI nema amArA paMcano pramukha ! kevo nAno, paNa kevo nyAyI!' 'bhAIo ! nemano mAraga judo che, e badhuM che ane kaMI nathI ! paNa tamane amArI pichAna ApuM ?' rAjA samudravijaye kahyuM. Apo, Apo. atithine abhaya che.' 'bhAIo !' rAjA samudravijaye ratha para UbhA thaIne AkhI janamedanIne saMbodhatAM kahyuM, 'tamArI bhUmi, tamAruM Atithya, tamArI sujanatAe amArAM hRdayamAM ghara karyuM che. AvAM sarala mANaso ane AvI suMdara bhUmi pRthvI para haze enI to amane kalpanA paNa nahotI. dAruNa dAvAnaLamAMthI vatana choDIne ame cAlyA AvIe chIe.' "amane tamArI sAthe ja mAnajo.' AnartavAsIoe kahyuM. 'ame uttara bhAratanA chIe.' rAjA samudravijaya AgaLa bolyA. nATakano bIjo aMka D 151
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'tamArI kaDaka bhASA ja e kahI Ape che.' 'ame mathurAnA chIe.' 'jamanA nadInA kAMThAnA ne ? yamarAjAnI bahena jamanAne ?' AnartavAsIoe pUchyuM. 'hA. e mathurAnA ame yAdavo chIe. ame aMdhaka ane vRSNi kuLanA chIe. mathurAmAM rAjA kaMsa rAja karato hato. e gAya, brAhmaNa ane strIne bahu raMjADato; potAne koI padabhraSTa na kare, mATe potAnI bahenanAM bALakone saMhArato.' 'mahApApI rAjA kahevAya.' AnartavAsI bolyA. "e rAjAne amArAmAMnA eka kizore saMhAryo.' 'vAha kizora, vAha ! ame enA para vArI jaIe chIe.' AnartavAsIo bolyA, 'amane enAM darzana karAvo.' 'thoDI vAramAM e AvI pahoMcaze. rAjA kaMsane haNIne eNe prajAne sukhI karI, paNa bIjA badhA rAjAo AthI ciDAyA. te badhAe ekasaMpa karyo ne amArA upara sattara vAra caDI AvyA, paNa yAdavoe macaka na ApI. paNa bhUMDA loko potAnI bhUMDAImAM pAchA paDatA nathI. teoe AsAmanA kAlayavanane potAnI madadamAM bolAvyo.' 'jemaNe ATalA rAjAne harAvyA, emanI AgaLa ekalA kAlayavananuM zuM gaju ?' saraLa svabhAvanA AnartavAsIo bolyA. "ema nathI, je yAdavonA guru che, e kAlayavananA paNa guru che. emanuM nAma gargAcArya che. yAdavothI nArAja thaIne e dakSiNamAM cAlyA gayA, ane tyAMnA rAjAnI strImAM emaNe eka bhayaMkara jhanUnI putrane utpanna karyo. e ja A kAlayavana! gargAcArye yAdavonI sarva zastravidyA ne astravidyA ene zIkhavI che. enI pAse maMtrazakti paNa che. yAdavo enI sAme laDIne dIvA upara pataMganI jema marI phITavA taiyAra hatA. paNa...' rAjA samudravijaya aTakyA. A rIte marI phITavAno kaMI artha nathI. mAnavajIvana to bahu kImatI che, ne mANasa ja kaMI karI zake tema che.' AnartavAsIoe kahyuM. 'eTalA mATe ame tyAMthI hijarata karI phaLaphUlathI bharelI vatananI lIlI vADIone verAna banAvI ame pravAsa kheDatAM kheDatAM ahIM tamArI bhUmimAM AvI pahoMcyA.' 'AvyA to bhale AvyA. A bhUmine tamArI ja jANajo. eka tarapha sAgara 152 ] premAvatAra enI cokI kare che, bIjI tarapha amAro revatAcala paheregIra jevo khaDo che. ane koTakillA jevA amArA senAnAyako che. sukhe vaso ne vasAvo A bhUmine ! A tamAro nAno philasUpha nema paNa ahIM ja raheze ne ?' 'hA. ene to laDavAno khUba kaMTALo che. ekAMtamAM besavuM, bhUkhyA rahevuM, kaMIka ajaba ajaba vAto vicAravI, evuM evuM ene bahu game che.' rAjA samudravijaya kahyuM. 'hA.hA. A sAgara mAro baMdhu thaze. A parvata mAro mitra thaze. A vana mArI veNu thaze. zrIkRSNe gokula-vRMdAvanamAM Dhora cAryAM, huM ahIM Dhora cArIza.' 'rAjakumAra thaIne Dhora cArazo ?' 'zA mATe nahi ? dareka mAnavanA hRdayamAM dveSa, vera, lobha, moharUpI Dhora tophAna karatAM ja hoya che. ene huM cArIza.' neme javAba Apyo. badhA loko e javAba sAMbhaLI rAjI rAjI thaI gayA. nATakano bIjo aMka D 153
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 uttara ane pazcima sAgaranAM mojAM dhIre dhIre laherAtAM hatAM. bharatInAM pANI pAchAM pharI gayAM hatAM, ne oTanAM jaLa dUra dUra rahIne gAjatAM hatAM. sUryanArAyaNa gaganapaMthe AgaLa vadhatA hatAM, ane revatAcalanAM girizikharo pAchaLathI ThaMDo-mITho pavana vahyo Avato hato. otarAdA dezanAM nara-nArIne A bhUmi khUba bhAvI gaI. Atithya to ajaba bhAvyuM. paLa be paLamAM AnartavAsIo jANe juga juga jUnAM saMbaMdhIo hoya ema bhAsavA mAMDyuM. A otarAdA dezanA loko lohIno Akho dariyo oLaMgIne AvyA hatA; dago, kapaTa, payaMtramAM jIvIne AvyA hatA. tyAM jherabharI pUtanA rANAsIo vasatI hatI. e Thera Thera pharatI ne bALakane stanapAna ane yuvAnone viSayapAna mATe lobhAvIne emane nAmazeSa karI nAkhatI hatI. tyAMnAM jaLamAMya bharoso rahyo nahoto; jarAsaMdhanA sevako emAMya jhera bheLavI jatA ! ati namratA avizvAsane janmAve che, cora, citto ane tIra kamAna jema vadhu jhUke ema saMhAranI gati bevaDI kare che ! keTalAka lokonAM mana hajI paNa zaMkita hatAM. teoe A AthamaNA dezanA lokoe ANelAM anna pahelAM kUtarAne khavarAvyAM. AthamaNA dezanA lokone A vAta na rucI. pote ATalo neha batAve ane sAmethI atithio ATalo avizvAsa dharAve ! 'kUtarAne khavarAvavAmAM zo vAMdho che ?' mahemAnoe kahyuM. 'kUtarAnA roTalA amAre tyAM judA thAya che." 'roja enA mATe ghaDatA hazo, kAM ?' otarAdA dezanA lokone vAta khoTI lAgI. teoe upahAsanA bhAvathI kahyuM. 'ahIM jIvamAtra AjIvikAno adhikArI lekhAya che. ahIM roja paMkhIne dANA, nAnAM gheTAM pADarAMne dUdha, kUtarAne roTalA ane mAchalAMne loTa ApavAmAM Ave che. mAMdAM pazuo mATe ame vaigho rAkhIe chIe. teo pazuonI mANasanI jema sAravAra kare che !' AthamaNA dezanA lokoe potAnI saMskRti saMkSepamAM kahI. oha, suMdara che A tamAro deza ! A bhUminA bhAva mane bahu game che.' nAno nema A vAta sAMbhaLI rAjI rAjI thaI gayo. nemakumAra ! A to badhI mithyAbhimAnanI vAto che. zuM gharanI rANIo mANasa mATe ja mahAmahenate roTI pakAvatI hoya, pachI e kaMI kUtarA mATe roTalA ghaDatI haze kharI ?" bIjA loko A vAta mazkarImAM uDADavA lAgyA; emane emAM hajI zraddhA nahotI besatI. 'ahIMnI haraeka gRhiNI pahelo roTalo kUtarA mATe ghaDe che, enuM nAma cAnakI kahevAya che. e roTI mANasathI na khavAya.' AthamaNA dezanA lokoe kahyuM. paNa otarAdA dezanA lokone hajI paNa A vAta mAnavAmAM na AvI. teoe mazkarIo zarU karI. mazkarImAMthI vAta mamata para caDhI gaI. AthamaNA dezanA loko garama thaI gayA. teo bolyA, 'tame amArA atithi cho, deva cho, mAre vizeSa kaMI kahetA nathI. nahi to khabara pADI deta.' jAo, jAo, Darapoko ! devanA pUjArIo ! tamArAthI zuM thavAnuM che ?" otarAdA dezanA keTalAka loko bolyA, 'Darapoka koNa ? tame ke ame ? vatana choDIne bhAgI AvanArA Darapoka ke ame ?' AthamaNA dezanA lokothI rahevAyuM nahi, vAta lAMbI thaI gaI. baMne taraphathI talavAro kheMcAI gaI; chamakaluM thaI gayuM. paNa otarAdA dezanA loko AthamaNA dezanA loko karatAM vadhu jhanUnI nIkaLyA. emaNe AthamaNA dezanA lokone bhagADyA; emanA annanAM pAtra emanA mAthAmAM mAya; emanAM phaLa-phaLAdi emanA vAMsAmAM mAryA; ane adhUrAmAM pUruM teomAMnA keTalAka bhAgatA lokonI pAchaLa paDyA. vAta vadhI jAya tema hatI, tyAM dUrathI eka ratha doDato Avyo. emAMthI be juvAno UtaryA : eka vIratAno avatAra hato. khabhe lokhaMDanuM haLa hatuM, enuM phaNuM lohIvALuM hatuM. bIjo kAmadevanA avatAra jevo hato. enA hAthamAM dUra dUra pheMkI zakAya ane pAchuM pAse ANI zakAya tevuM cakra hatuM ! uttara ane pazcima 155
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ otarAdA dezanA loko AzcaryathI bolI UThaDyA, "oho ! A to ApaNA rAma ane kRSNa AvyA !' - baMne yuvAno ekadama dhasI AvyA, ne je thoDAka loko laDAImAM UtaryA hatA, teone aTakAvIne bolyA : 'ATalI vipatti mAthe paDI toya tame na samajyA? vIratA e sarvasva nathI. yAdavonI uzRMkhalatA koI dahADo yAdavone bhAre paDI na jAya, tenuM dhyAna rAkhajo. have ApaNe samajavuM paDaze. nema kyAM che ?" nema to ToLA sAthe bhAgyo che.' 'to ToLuM ene haNI nahi nAkhe ?' je thAya te.' laDAInA zokhIna lokone laDAInI manAI nahotI gamatI. 'tame kahetA ho to ame pAchaLa ja Ie. ApaNuM vera enA para na le to sAruM.' 'ApaNe ane e - A ju dAInI bhAvanA kyAM sudhI rAkhazo ? have yAdavo mATe to AkhI vasudhA e kuTuMba che.' zrIkRSNa bhAvanAmaMtra bhaNyo. 'to ApaNA dumana koNa ?' saMsAranA AtatAyIo, AtatAyIone haNavI e ApaNo dharma. bAkI vasudhA ApaNuM kuTuMba," zrIkRSNa yAdavone navI nIti ApavA mAMDI. 'vAru, vAru e badhI vAto to pachIthI karIzuM. pahelAM ApaNA lADIlA nemanI khabara kADho.' badhAe temanI khabara kADhavA mAMDI, paNa nema to pelA bhAgatA lokonI sAthe bhAgyo hato. pAchaLathI AvatA ghA jeTalA jhilAya teTalA pote jhIlato jato hato. A kAraNe enI pITha para, mAthAmAM ane page keTalAka ghA thayA hatA, ane lohInI saravANIo phUTI hatI ! are ! A duzmanano mANasa ApaNI pAchaLa paDyo che !' bhAgatA lokone vahema gayo, ne doDatAM doDatAM jeTalA ghA karI zakAya teTalA ghA nema para karI nAkhyA. paNa nema eka ja vAta bolato hato, 'huM to tamAro mitra chuM.' 'tuM yAdava che, yAdava amAro mitra kevo ?" 'paNa huM tamArI mitratA mAguM chuM, yAdavonI uzRMkhalatAnI mAphI cAhuM chuM. tame mane mAro. tamAruM vera mArA para utAro, ane amane yAdavone tamArA mitra gaNIne apanAvo." thoDI vAramAM bhAgatA loko potAnA gAmamAM pahoMcI gayA. gAmane gADAno gaDha hato, gaDha majabUta karI dIdho. Dhola piTAyo, khetare gayelA juvAno baLadone laI tarata AvI pahoMcyA. 156 B premAvatAra badhAMe haLa mUkI dAtaraDAM lIdhAM. kodALI mUkI kRpANa sAhI. hajI paNa nema to sAtheno sAthe ja hato. lokoe ene joIne kahyuM, 'duzmana daLano A mANasa che. ene bAMdho, mAro, kApo ! kRtajJone saMhArI nAkhavAnA zrIgaNeza AnAthI karo !' 'duzmana ! duzmana !' badhe pokAra thaI rahyo. koI dAMtiyA karatA dAMtaraDAM laIne dumanane haNavA AgaLa AvI gayA. koI kRpANa camakAvatA duzmanane haNavA AgaLa dhasI gayA. paNa re, dumana kyAM ? dumana zodhyo na jaDyo. sAme to eka phUlagulAbI kizora khaDo hato. cUmI levAnuM mana thAya, evA paravALA jevA enA oSTha hatA; kAmaNagArI enI kIkIo hatI; moTuM to maraka maraka thatuM hatuM. A duzamana ? dumana Avo na hoI zake. dumananA dAMta to pAvaDA jevA hoya, mAthuM goLA jevuM hoya, hAtha koza jevA hoya, paNa hAthI jevA hoya ! nakha vAgha jevA hoya ! A kAmaNagAro kizora duzmana hoI na zake ! vaLI koIke kahyuM, 'A loko bahurU pI jevA ke jAdugara jevA chetarAmaNA hoya che. e dhAre tevAM rUpa ane DoLa karI zake che ! jeNe jarAsaMdha jevAne nAkamAM dama karI dIdho evAno te bharoso karavAno hoya ? bAMdho e kizorane! ApI do devIne bhoga!" | kizorane muzkeTATa bAMdhavAmAM Avyo, bAMdhatAM bAMdhatAM be cAra jaNAe ThoMThaTApalI paNa karI. oha ! tame mane mAro cho, paNa mane enuM lezamAtra duHkha nathI. ame tamane mAryA che enuM ja A phaLa che. mAravuM ane mAra khAvo e eka ja sikkAnI be bAju che.' ema bolyo. enI vAtomAM dila lobhAvanArI asara hatI. are ! A kizora kevI ajaba vANI kADhe che !' 'e to A otarAdA lokono moTo philasUpha che.' 'lucco philasUpha ! muzkeToTa bAMdhIne enI pUjA karo, lokoe bUmo pADI, e luccAnI philasUphI soMsarI kADhI nAkho !' mAruM game te karo, paNa mArA yAdavonI sAthe mitratA karajo, emanA uparano krodha mArA para utAro, paNa emane prema Apajo. vakhAnA mAryA e ahIM tamArA dezamAM tamArA Azare AvyA che !' nema bolyo. are ! A kevI mIThI mIThI vANI uccAre che, ne enA loko kevI bhUMDI vANI uttara ane pazcima 157
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ bole che !' - 'bhAIo ! mArA yAdavo bahu vIra ane dhIra che. mANasa mATe mAthuM ApanAra che. ghauMmAM kAMkarA paNa hoya che. ethI ghauMnI kiMmata na ghaTADo. amArA rAma ane kRSaNane tame jozo eTale badhuM bhUlI jazo.' koNa rASTra ane koNa kRSNa ?' lokoe prazna karyo. 'je oe AtatAyIonA nAza mATe potAnuM zAMta jIvana jokhamamAM mUkyuM che. janatAnA e himAyatI che. uttara bhAratanA atyAcArI rAjAo sAme emaNe baMDa jagAvyuM che. atyAcAro te kevA ?? ane neme TUMkamAM AkhuM varNana ApyuM. AvA lokonuM ame svAgata karIzuM. paropakArI loko mATe amane prema che." AthamaNA dezanA lokonuM aMtara vaLI prema anubhavI rahyuM. 'e premabharI pRthvI para ame vasavA AvyA chIe.' ne kahyuM. enA zabdomAM AkarSaNa hatuM. 'khuzIthI Avo, paNa jeo amArA premano tiraskAra kare che, e amArA zatru che. emane ame haNIzuM." 'zatrune haNazo ne ? paNa yAda rAkho ke mANasa mANasano zatru nathI. eno zatru to evA ThekANe chupAyelo che, je kadI moTAmAM moTA yoddhAthI paNa zodhyo jaDato nathI.' 'to e kyAM jaDe che ? A tuM zuM bole che ?" mANasanAM citta, buddhi, mana ane ahaMkAramAM e zatru vase che. ene haNavAnI tarakIba zodho.' neme vaLI potAnI philasUphI cheDI. 'amane tArI vAta mIThI lAge che, paNa samajAtI nathI.' e samajavA mATe taiyArI joIe. chatAM thoDIka vAta samajAvuM. eka mANasa tamane gALa de che; e mATe e mANasa karatAM enI vRtti ane eno krodha javAbadAra che. krodha e ja eno sAco zatru che. ene haNavo joIe. eka mANasa che. e eka mANasa AkhI duniyAne potAnA tAbe karavA mAge che. e mATe enA karatAM eno lobha javAbadAra che. lobha zatru che. ene haNavo joIe.' "are vAha ! A temanI vAto kevI adbhuta che. are, ene choDI mUko! e ApaNo zatru nathI !' lokoe tarata nemane mukta karyo ane kahyuM, 'tAre javuM hoya tyAM te khuzIthI jaI zake che.' 'have huM kyAM jAuM ? huM to tamArI vacce vasavA Avyo chuM. tamArAM jAnavaro tarapha teme prema karo cho ne ?' | 'avazya. gAya dUdha Ape che. baLada khetI kare che, ne ghoDo amane dUra dUra laI jAya che. pachI zA mATe prema na karIe ?' 'tamane mananuM dUdha ApIza, amRta jevI khetI ApIza, tamane dUra dUra laI jaIza.' neme kahyuM. 'kyAM laI jaIza ?" lokone lAgyuM ke nema mazkarI kare che. 'dUra dUra. jyAM kadI sUraja Ugato nathI, chatAM prakAza relAyA kare che. jyAM caMdra Ugato nathI ke Athamato nathI, chatAM cAMdanI sadA varasyA kare che;" jyAM mitra nathI ke zatru nathI, chatAM premanI saritA niraMtara vahyA kare che, evA divya pradezamAM huM tamane laI jaIza. kaho, tame tamArAM pazuo para jeTalo pyAra karo cho, eTalo mArA para karazo ne ?" | 'evuM na bolo, nema ! ame tamane amArA nagarasaMghanA netA banAvIzuM. ame duzmanI bhUlI jaIe chIe." 'je duzamanI bhUle enAM dila khAnadAne !' neme kahyuM. eTalI vAramAM sAmethI ToLuM AvatuM lAgyuM. loko bolI UThyA, 'oha ! zatruo AvyA." vAtAvaraNa vaLI phaTakI gayuM : dUdhanI bharI kaDhAImAM zaMkAnI chAza paDI gaI. pharI pokAro UDyA : 'taiyAra thaIne cAlo, duzmananAM lohI pIe, duzmanane saMhArIe.' 'huM tamArA duzmanadaLano chuM. pahelAM mane bAMdhI lo, ane mAruM lohI pI lo.' nAnA nemanI AMkhamAMthI snehabhAvanuM eka jharaNuM vahetuM hatuM. 'mAryA karatAM e jivADyo vadhu kAmano che.' lokoe kahyuM. 'zatru sAmenA yuddhamAM ene AgaLa karo. zatrunuM tIra bhale ene cheDI nAkhe ane zatru ene chedatAM jo vilaMba karaze to eTalI vAramAM ApaNe nikaTa pahoMcI jaIzuM.' neme kahyuM, 'huM kadAca vIMdhAI jAuM to mArI eTalI vAta yAda rAkhajo ke mANasano kharo duzmana mANasanA potAnA hRdayamAM beTho che. e duzmanane jo jItI lezo to jagata AkhuM tamane mitra lAgaze. e duzmanathI tame jitAzo, to saMsAra jhera jevo dekhAze. prema kharI saMjIvanI che." 'mane bAMdhazo mA. e bhale ApaNI AgaLa cAle.' loko pharI enAmAM uttara ane pazcima ] 159 158 T premAvatAra
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvAsa karI rahyA. nemane AgaLa karIne badhA loko sazastra thaIne sAmano karavA nIkaLyA. Dhola vAgyAM, nizAna pharaharyAM, tyAM to teme bUma mArI : 'juo, AgaLa mArA be bhAIo cAlyA Ave che. e rAma ane kRSNa che. emanI pAchaLa tamAma strIo che. e laDavA AvatAM nathI, vAtsalya karavA Ave che. cAlo, ApaNe prema karIe.' 'nA, ApaNe yuddha karIe.' lokoe kahyuM. 'nA, prema karIe. prema amUlya vastu che. eka vAra paradezIo sAthe prema karI to juo, badhuM svadezI banI jaze.' name kahyuM. yuddhamAM ame AgevAna chIe, premanA nema netA che.' lokoe pokAra karyo. nemanA bhAvanAtaMtra emanA cittataMtrane mugdha karyuM hatuM. mane sAme doDI javA dezo ?' neme prazna karyo. 'nA.' lokonA eka pakSe nA pADI. 'hA.' lokonA bIjA pakSe kahyuM. huM jAuM chuM. zaMkA hoya e mane vIMdhI nAkhe.' ane nema doDyA. sAmethI rAma ane kRSNa saMpUrNa svasthatA sAthe cAlyA AvatA hatA. emanI deha para nAnAmoTA aneka jakhama hatA, paNa dila jANe sAva korAM hatAM. uttara pradezanA mAMdhAtAone trAhyatobA pokarAvanAra A be yuvAno haze, ema kalpavuM paNa muzkela hatuM. rAma jarA karaDA hatA. kRSNa to nema jevA bhAvanAnA dariyA hatA. emanI pAchaLa yAdava strIonuM vRMda hatuM. e strIo salAmata jagyA zodhavA mAgatI hatI. ghaNI garbhavatI hatI. emane AsAyezanI jarUra hatI. nema AvIne bhAIne bheTyo ane kahyuM, 'bhAvanAnI khetI mATe A kSetra anukULa che.' 'huM gAmalokonI kSamA mAgavA ne ApaNuM ardhAMga anAmata mUkavA Avyo chuM' zrIkRSNe kahyuM. 'tamArI vANI ane tamArI veNu sAMbhaLIne to A loko gAMDA thaI jaze.' nema, rAma ane kRSNanI tripuTI Ama vAto karatI svastha citte AgaLa vadhI rahI. sAme zastra sAthe gAmaloko AgaLa vadhI rahyA hatA. baMneno bheTo thatAM niHzastra zrIkRSNe kahyuM, "amane tamArA dezamAM Azraya Apazo ? ame nirAzrita chIe.' 160 - premAvatAra 'evuM na bolo. dhanabhAgya amArAM ke tame AvyA. A deza, A bhUmi, A parvata ane A sAgarane tamArAM ja samajo. ane jyAM vasavuM hoya tyAM kuzaLatAthI vaso.' loko paNa gadgad thaI gayA. ame kaleza ane kalahanI bhUmimAMthI AvIe chIe. yuddha ane dagAnA paramANuo amane vIMTaLAyelA che. kadAca koI vAra kaMI ADuMavaLuM amArAthI thaI jAya to...' zrIkRSNanA eka eka zabdamAM vazIkaraNa hatuM. 'to anAmata tarIke ame ahIM rahIzuM.' yAdava strIoe adhUruM vAkya pUruM karatAM kahyuM. ame evA haiyAsanA nathI. Avo, vasAvo tamArAM dhAma,' gAmalokonA hRdayanuM jhera sAva nItarI gayuM.. 'amArA mAthe haju zatruno bhaya che. e zatrune tyAM ne tyAM Thera karavA joIze. eTale evuM kuzaLa sthaLa batAvo ke pachI amane kazI ciMtA na rahe.' 'evuM kuzaLa sthaLa to A revatAcala ane sAgaranI vacceno pradeza che. zatru zuM, zatrunuM paMkhI paNa tyAM praveza pAmavuM durlabha che.' bhale tyAre, ame ahIM vAso karIzuM.' zrIkRSNe kahyuM. uttara ane pazcima - 161
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ 21 nagarI dvArakA eka dizAmAM Abha UMco raivatAcala (Ajano giranAra) parvata khaDo hato; bIjI dizAmAM sAgara mIThuM mIThuM garjato paDyo hato; ane bAkInI be bAju rUpALI vanazrI zobhI rahI hatI. yAdavo zrIkRSNa sAthe ahIM AvyA. ahIMnA pAdaramAM eka khaMDera nagarI lAMbI thaIne sUtI hatI. nizAcaro sivAya koI ahIM rahetuM nahotuM. durga jIrNa hato, ane AvAso to mAtra hADa-cAma vinAnAM kaMkAla jevAM khaDAM hatAM ! paNa koNa jANe kema, bhasma coLelo yogI jema rUDo lAge ema, A nagarI manane AkarSaNa karatI hatI. suMdara vRkSo para patAkAo pharapharatI hatI. ane AMgaNAmAM mora ramatA hatA. mathurAnA vAsIoe AvuM rUpALuM, kalagIdAra prANI ochuM joyuM hatuM. A eka ja paMkhI AMgaNAne raMgabharyuM banAvI detuM, harmyAne suMdara banAvI detuM ne zikhara para beThuM e devavimAna jevuM dIpI UThatuM. zrIkRSNe e paMkhInuM eka pIchuM laIne mAthAmAM ghAlyuM. re kevI zobhA ! kSatriyANIo enA nIlakaMThanA raMganA kamakhAnI mohinI laI beThI ! 'tame badhAM to cho, paNa A nagarIno rAjA kyAM che ? enuM nAma zuM che?' balarAme pUchyuM 'A pahADa jenA nAmathI pavitra banyo e raivatAcalano adhiSThAtA kukuTa raivata ahIMno rAjA che. e bahAra gayelo tyAre puNyajana rAkSasoe A nagarI para hallo karyo ane kabajo meLavyo. rAkSasane to roLI-ToLI nAkhavAmAM AnaMda Ave. emaNe A manohara nagarIne roLI nAkhI !' have rAjA ahIM Avato nathI ? 'nA; AvatAM Dare che." Dare e rAjA kaI rIte ? tame mane AjJA Apo to ame A jIrNa nagarane pharI vasAvIe.' zrIkRSNe bhAvapUrvaka kahyuM. 'A nagarInuM koI raNI-dhaNI nathI. badhAM ghara kRSNane arpaNa !' nagarajanoe kahyuM. 'ame A nagarIne AbAda karIzuM. Ano koTa samarAvIzuM. ene hasatIkhelatI banAvI daIzuM. AnuM nAma ?' zrIkRSNe kahyuM. 'kuzasthalI.' 'kuzala sthalI ! are, vasAvo A nagarIne, A ApaNuM pravezadvAra che. enuM navuM nAma dvArakA. dvAra dvArA ja zatru ke mitra ahIM pravezI zakaze.' zrIkRSNe potAnI darakhAsta mUkI. 'gurudeva sAMdIpanine teDAvo.' balarAme kahyuM. aDhAra hajAra yAdavomAM ekadama AnaMda prasarI rahyo. are, gokuLavRMdAvananI zAMti ahIM pravarte che; ane mathurAnI jherabharI havA ahIM nathI. 'tamAro rAjA koNa che ?' kuzasthalInA lokoe kahyuM. amAre koI rAjA nathI. yAdavo gaNataMtramAM mAnanArA che.' balarAme kahyuM. 'koI rAjA nathI, paNa netA to haze ne ? 'netA amArA pitA vasudeva.' zrIkRSNe kahyuM, 'ane amArA vaDIla rAjA samudravijaya.' ane nema tamAre zuM thAya ?' amAro pitarAI bhAI. amArA vaDIla rAjA samudravijayano e sUta che.' 'nema zuM karaze ?' lokone philasUpha nema gamI gayo hato. 'huM navuM rAja sthApIza.' nema bAjumAM zAMtithI Ubho hato. 'navuM rAja !' badhethI avAja UThyo, paNa nema to UMDA vicAramAM UtarI gaya hato. vAta karatAM karatAM Ama UMDA UtarI javAnI ane Adata hatI. e veLA e bAhya bhAna bhUlI jato. eNe javAba na vALyo. lokoe javAbano Agraha paNa na rAkhyo. temanI to vAto ja ajaba jevI ! zrIkRSNa A vakhate mAtA devakIne laIne AgaLa AvyA. devakI rUpALA hatAM, paNa jelajIvane emanA rUpane jhAMkhuM pADyuM hatuM. aMdhArI dIvAloe emanI AMkhonA nUrane harI lIdhuM hatuM, rukSa bhojane kAyAne kRza karI nAkhI hatI. bolo mAtA devakIno jaya !' nema ekadama bolI UThyo. nagarI dvArakA D 163
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ badhAe e vAkyane upADI lIdhuM. 'e mAtAnA tapathI ja yAdavono jayavAro thayo che. saMsAramAM tapa ane tyAgano vijaya ho !' nema bolyo. | 'mAruM tapa zuM ane mAro tyAga zuM ? rAma, kRSNa ne temane joIne mArI AMkho Thare che. A badhAMne sukhI jotAM jotAM mArI AMkho mIMcAI jAya eTale basa !' mAtA devakIe potAnI manISA pragaTa karI. e manISA strIsahaja hatI. "mAtAjI ! hajI tamAre ghaNuM jIvavAnuM che, ane A zrIkRSNanAM ghaNAM parAkramo jovAnAM che." neme koI paNa mAtAne porasa caDhe tema kahyuM. - "zrIkRSNanAM parAkramomAM mane Dara lAge che. mUA jarAsaMdhathI cetatA rahejo! mArI bhAbhI jIvayazA to jherI nAgaNa jevI che !' devakIe kahyuM. jelanA sudIrgha ekAMtavAse emanI vAcA para paNa asara karI hatI. kAlIya nAganI jheranI dADha kADhI, mA ! enA karatAM to jIvayazA vadhu jherI nathI ne ? cAlo cAlo, e badhI vAto to pachI nirAMte karIzuM. atyAre pahelAM navuM nagara vasAvIe." zrIkRSNa Adeza Apyo. dareka yAdave prathama majUra, pachI kheDUta, pachI sainika ne pachI gRhastha ! badhA yAdavo taiyAra thaI kAme lAgI gayA. yuddhanA vinAzanA kAma karatAM A kAmamAM teone vizeSa rasa Avyo. prathama durganuM kAma cAlyuM. jotajotAmAM AbhaUMcI dIvAlo khaDI thaI gaI. pachI durga para gopuro racAyAM. sainikonAM vRMda tyAM besIne dUra dUra sudhI joI zakatAM. A pachI durganAM dvAra kheDAM karavAmAM AvyAM. dareka durgane traNa pravezadvAra rahetAM. eka sIdhuM, e pachI eka vaLAMkavALuM ne pachI trIjuM mukhya pravezadvAra : zatru traNa traNa pravezadvArane pAra kare tyAre ja aMdara AvI zake. e pachI be mukhya kAma zarU thayAM. eka Ayudha zALAnuM; bIjuM koSThAgAranuM. AyudhazALAnuM kAma zrIkRSNa pote saMbhALI lIdhuM. emanA suprasiddha sudarzanacakranI prathama tyAM sthApanA karavAmAM AvI, ane pachI paMcajanya zaMkha tyAM mUkavAmAM Avyo. A cakranI jema bhayaMkara zastra tarIke khyAti hatI, ema A zaMkha paNa khUba prasiddha hato. zaMkha mAtra zrIkRSNa ja vagADI zakatA ane emAMthI vividha jAtanA svaro nIkaLatA. koI vAra emAMthI siMhasvaro guMjatA, e sAMbhaLIne zatrunA hAthIo moMmAM suMDha nAkhIne yuddhanA medAnamAMthI bhAgI chUTatA. e nAda kAnamAM paDatAM emane lAgatuM ke jANe kesarI siha amArA para caDI AvyA che ! e zaMkhamAMthI evA svaro paNa chUTatA ke bhalabhalA yoddhAo bhayabhIta thaI | 164 premAvatAra jatA; ane kyAreka to e zaMkha evA svaro relAvato ke e sAMbhaLIne nAhiMmata lakara hiMmatavAna banI jatuM. A zaMkha ane cakranI roja pUjA thatI. zrIkRSNa ane baLadeva jANItA malla hatA, ane kussIbAja tarIke mathurA-vRMdAvanamAM suprasiddha hatA. je gadAthI emaNe bhalabhalA mallone mahAta karyA hatA, e gadA paNa ahIM hatI. A uparAMta hajAro kArIgaro zastra banAvavAnA kAmamAM rAtadahADo nimagna rahetA. emAM vividha jAtanAM astro paNa banatAM. A astromAM ajaba ajaba khUbIo rahetI. eka astra evuM rahetuM ke e chUTe eTale thoDI vAramAM emAMthI taNakhA jharavA lAge; jene vAge ene to jANe sAkSAt agnie bAtha bhIDI : tarata baLIne bhasma ! koI astra evAM rahetAM ke emAM nAnA nAnA paNa bhayaMkara jherI sarpo mUkavAmAM AvatA, e astra jenA para paDe, ene sarpa Dase, ane tarata e mRtyune zaraNa thAya ! A zastrAstro amogha kahevAtAM. AyudhazALAnI prayogazALAmAM zatruonA dUto haMmezAM chUpA veze AvyA karatA. A vijJAna mULa brAhmaNoe zodheluM ane teo sudhI ja paryApta rahetuM; raNaghelA kSatriyone e ApavAno gurugamathI niSedha hato. paNa A AjJAno bhaMga thayo mahAna parazurAmathI. teoe uzruMkhala banelA kSatriyono saMhAra karavA astro ane zastro prayogamAM lIdhAM. jotajotAmAM kSatriyono sotha vaLI gayo. paNa e vakhatathI brAhmaNa-kSatriya vaccenI rekhA-maryAdA tUTI gaI, ane brAhmaNonA jJAna-vijJAnanA ijArAne kSatriyoe paDakAra Apyo. pachI to kSatriyoe tapa Adaryo, Azrama bAMdhyA, vighAo sAdhI, jJAnavijJAnanI eka paNa praNAlIne jANavAnI bAkI na rAkhI. saMgharSa bhayaMkara thayo. TheTha svarganA devoe AmAM bhAga lIdho. teoe kSatriyone vidyA ane tapanI sAdhanAmAMthI pAchA pADavA potAnI tamAma sArI-khoTI rIto kAme lagADI. devone mAthe A eka prakAranuM RNa pheDavAno prasaMga hato. devAsurasaMgrAmamAM daityonA guru zukrAcArya pAse saMjIvanI vidyA hatI. saMgrAmamAM haNAyelA daityo sAMje saMjIvanInA pratApathI sAjA thaIne UThatA. iMdrAdika devo thAkyA hatA, ne zastrathI saMgrAma jItavo duSkara hato. A vakhate aMgIrA RSinA pautra ane bRhaspatinA putra kace jIvanuM jokhama kheDIne saMjIvanI vidyA daityo pAsethI lAvI dIdhI hatI. paNa kSatriyo raNanI jema vidyAsAdhanAmAM paNa zUrA nIkaLyA. ane chelle chelle kahevAtuM ke hastinApuranA karNa nAmanA sArathiputre to parazurAmanI brAhmaNa-baTu nagarI dvArakA 1 165
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ tarIke sevA karIne tamAma jJAna-vijJAnanI guptatA prApta karI lIdhI hatI. karNa sArathino putra hato. ene na brAhmaNo tarapha Adara hato, na kSatriyo tarapha bhAva. atyAre e mahArathI hastinApuranA rAjavI duryodhananA pakSamAM hato. kaNe karelA A tamAma vidyAonA ghaTasphoTa pachI, A bALanArAM ane jherathI bharelAM astronA pratikAro paNa prakaTa thaI gayA hatA. alabatta, dAdarathI rAmanA vakhatamAM e vaparAyelAM. agni varasAvatAM yaMtra zatru pAse hoya evI zakyatA atyAre hatI. eTale enA pratikAra mATe ja la varasAvanAra caMdrakAnta maNivALuM astra paNa A prayogazALAomAM taiyAra karavAmAM AvatuM. ane sarpAstra sAme vAparavA mATe paNa astra taiyAra karavAmAM AvatuM. AnuM nAma garuDAstra hatuM ! garuDa ahIMnuM mukhya prANI hatuM, kAraNa ke ahIM nAgano upadrava khUba raheto. pANInA nAga, parvatanA nAga, sthalanA nAga sadA cAre kora DolatA pharatA. A mATe ghare ghare garuDanuM pAlana-poSaNa karavAmAM AvatuM. nAga e asura lokono deva lekhAto. garuDa Aryono deva lekhAyo. AyudhazALAmAM zasAM nI jema zAstrono moTo vibhAga hato, evo azastravidyAvibhAga paNa hato. AmAM zastrAstronI madada vinA duzmanane kevI cAlAkIthI harAvavo, chetaravo ne haNavo enuM jJAna ApavAmAM AvatuM. A vidyAkhaMDa upara eka sUtra moTA akSaromAM lakheluM hatuM, 'duzmanano duzmana saheje mitra !' A azastra vidyAvibhAgamAM duzamana koNa, ene kevI nItithI pichANavo, enI bhUminI bhUgoLa kevI rIte jANavI, enA kuLano itihAsa kevI rIte lakSamAM levo ane eno duzmana kone lakhavo e jANavAnuM zikSaNa ApavAmAM AvatuM. dvArakAno durga ajaba thayo hato. enI AyudhazALA addabhuta banI hatI. A pachI koSThAgAra khAtuM AvatuM hatuM. tenA uparI balarAma hatA. sainya zaratra-astrathI laDe, paNa koThAra jo dhanadhAnyathI chalakAtA na hoya to badhuM prANa vagaranA deha jevuM ja banI jAya. e koThAra chalakAvI devA balarAme DuMgarA khodI sapATa medAno taiyAra karAvyAM; tyAM khetaro banAvyAM; ane khetI zarU karAvI. je choDa para mAMDa pacIsa-pacAsa dANA thatA, e choDa parathI dhAnyanA DhagalA UtaravA lAgyA. emaNe eka Azcarya saryuM. velo navaTAMkano ane phaLa adhamaNanuM ! emaNe koLAnuM vAvetara karAvyuM. eka velA parathI moTAM moTAM keTalAMya koLAM Utare - jANe 166 D premAvatAra rAvaNanAM mAthAM joI lo ! emaNe eka vAra vRkSavivAhanuM navatara parva UjavyuM ! vRkSavivAha eTale eka jhADane kApIne ene bIjA jhADamAM saMlagna karavuM ! A vivAhavidhi pachI thoDo vakhata vItyo ane jhADa to ajaba khIlyAM. jyAM nAnAM caNA jevaDAM bora besatAM tyAM moTAM khAre ka jevaDAM bora besavA lAgyAM. phaLaphUlono rasa-kasa paNa badalAI gayo. mANasa have grAma ke khetaramAM rahevA lAgyo, ane zikAra mATe pazu khoLavAnuM ane jaMgalamAM javAnuM baMdha thayuM. joIe teTaluM khAvAnuM, mAgo teTaluM pIvAnuM pachI achata to phakta gAvAnI ja rahIne ? AbhamAM cAMdo khIle ke badhAM cAMdanI rAte cokamAM ekaThAM maLe. kRSNa veNu vagADe ane strI-puruSo gAvA lAge. gokuLa-vRMdAvananI majA pharI jAmI. paNa badhAMne kAma gaLAbUDa hatAM. hajI svataMtra nivAso taiyAra karavAnA bAkI hatA. rastAo korIne dhaMdhAdArIone emanI rIte vasAvavAnA hatA. samAjakalyANano Akho vibhAga nemanA mAthe hato, paNa nema A bAbatamAM jarAka bedarakAra hato. e mANasa karatAM pazunuM ghara sAruM banAvarAvato; juvAna karatAM vRddhone vadhu sagavaDa ApavAmAM mAnato; ane bALakone to e devanA dUta lekhato. juvAno kahetA, 're ! mAthuM joIze tyAre juvAno Apaze, laDI ame jANIzuM. ne A badhuM zuM karavA mAMDyuM che ?" nema kaheto, 'laDI tame jANazo. paNa laDIne jItavuM kema e vRddho jANatA haze." juvAno kahetA, "are ! zatruno saMhAra karyo eTale jItyA !' nema kaheto, 'ekalA jItavAthI kArya sadhAtuM nathI. jItyA pachI jo jIvatAM na AvaDe to jItyuM e hAra barAbara che." juvAno kahetA, 'paNa A ramatiyALa bALakone ATaluM mahattva kAM Ape?" nema kaheto, 'laDI tame jANo, paNa bALakanI jema ramI jANavuM paNa joIe. bALaka jevA thavuM e mAnava-jIvananI moTAmAM moTI siddhi che.' juvAno kahetA, "nema ! vicitra vAto karavI e tArA jIvananI varaNAgI rIta che. bALaka thavAmAM te vaLI bahAdurI zI che ?' nema zAMtithI kaheto, 'tame A bALakone juo cho ne ? savAre laDe che, vAta to kAMI khAsa hotI nathI. paNa kevA jhanUnathI laDe che ! ApaNane lAge che ke, have A bALako kadI bhegAM maLIne nahIM rame ane bapore ApaNe zuM joIe chIe ? nagarI dvArakA 167
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvArakAne zuM sAgaramAM saMtADI dezo ?' 'haragija nahIM, dvArakA ane yAdavone azruSNa rAkhavA kALayavanano sAmano karavAnI javAbadArI huM mArA zire lauM chuM.' zrI kRSNa vaccethI prazna upADI lIdho. 'huM kRSNane nahIM javA dauM.' mAtA devakI bolyAM. e ghaNAM vakhate putrasukha pAmyAM haMtAM. mAtA ! putranA jIvanane na juo, enA ja zane juo. tamAro kRSNa to kALane khAnAro che !' zrIkRSNe kahyuM. mAtA devakI enI mukhamudrA para narasiMhanuM teja nIrakhI rahI ! badhAM pAchAM bhegAM maLIne mitra banIne majA karatAM hoya che. mananI A saraLatA, jIvananI A nidaoNSatA bhalabhalA mahArathIneya durlabha che, keTalA yAdavo mathurAnA mahAtrAsa paNa bhUlyA haze ? ane keTalA jarAsaMdho yAdavone nehanI najare nIrakhatA haze ? paNa A bALakone che emAMnuM kaMI ?' loko kahetA, "nema ! tArI vAta jo badhA mAne to to pRthvI para svarga UtarI Ave ! nema kaheto, 'vyartha che svarganI mAthAkUTa ! pRthvIne ja svarga banAvo. svarga e kaMI khATI javAnI cIja nathI; mUDIne vAparI khAvAnI jagyA che. pRthvI ja puruSArthIne janma ne jarAnA saMtApathI mukta karI zakaze.' A badhI UMDI vAto koI samajI na zakatuM. paNa temano cahero evo mohaka hato ne vANI evI kAmaNagArI hatI ke loko samAjanI racanA ApoApa karI letA. nema kaheto, 'ugra saMhArane ugra snehathI chAvaravo ghaTe. Apano vaibhava e ja duniyAnI garIbI che. trAjavAnAM pallAM sahune mATe sarakhAM toLAya che; emAM vadhaghaTa karanArane mAthe duniyAnAM bhUkhadu:khe ane daridratAno hisAba ApavAnI javAbadArI AvI paDe che !' dvArakA thoDA vakhatamAM benamUna nagarI banI gaI. vana, vraja ne janapada racAI gayAM. setu baMdhAI gayA. durga to evo ajaba thaI gayo ke puruSo to zuM, strIo paNa temAM rahIne bhalabhalAne paDakAra karI zake, dhaMdhAdArI zreNIo, anukULa zerIo ane zerIe zerIe bhUkhyAMne mATe sadAvrata racAI gayAM. pazuo mATe pazuzALA ane paMkhIo mATe Thera Thera parabaDIo paNa taiyAra thaI gaI. yAdavo nagaranI racanA karIne nivRtta thayA ke teoe pokAra karyo, "amArAM hiraNya ne vraja hejI mathurAmAM che, e lAvavAM che, paNa vacce yAdavono zatru kALayavana beTho che.' 'kALayavana sAthe yAdavo yuddha karIne potAno hisAba patAvI le.' prajAmAMthI pokAra Avyo. 'kALayavanane pachADavAnI yAdavomAM zakti nathI. enI pAchaLa tetrIsa ayohiNI senA sAthe jarAsaMdha Ubho che.' balarAme kahyuM. "zuM yAdavo nirbaLa che ?" keTalAka yAdavoe paDakAra karyo. 'lAkheNA yAdavone huM nirarthaka haNAvI nAkhavA mAgato nathI.' balarAme kahyuM. kAle kAlayavana ahIM AvIne Ubho raheze to zuM karazo ? tamArI sonAnI 168 1 premAvatAra nagarI dvArakA 1 19
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 garga ane kALA mathurAno keDo nirbhaya banyo hato. ane yAdavonI poTho dvArakAthI mathurA sudhI niSkrizcatapaNe vahevA lAgI hatI. dhIme dhIme badhA yAdavo A mArge potAnI mAlamattA laIne mathurAthI dvArakAmAM AvI vasyA hatA. mULa to e mArga lohiyALa hato; ane mAnavInuM to zuM, pazupaMkhInuM bhramaNa paNa tyAM zakya nahotuM rahyuM. yAdavamAtrane maccharanI jema masaLI nAkhanAra guru gargAcArya ane emaNe yavanarAjanI strIthaI utpanna karela putra kAlayavana emano mAraga rokIne ane emano kALa banIne tyAM khaDA hatA. ane yAdava to zuM, yAdava nAmanuM paMkhI paNe tyAMthI AgaLa praveza pAmI zakatuM nahi ! to pachI A keDA nirbhaya kema banyA ? A badhuM kevI rIte banyuM ? badhAne mana e eka koyaDo hato. dvArakAthI mathurAnA mArge jatA jANakAra pravAsIo jarAka navarA paDatA ke e vAta cheDI yuddha cheDAI gayuM, ane raNahAkathI AkAza dhaNadhaNI rahyuM. dAnavo bhAre baLavAna hatA, ane devo game tevA baLavAna toya sukomaLa hatA. emaNe pRthvI parathI rAjA mucakuMdane potAnI madade bolAvyo. mucakuMde ja bUra yuddha ApyuM. dAnavo parAjita thayA. devoe rAjAne kahyuM, 'tame amane madada karI che, tethI ame tamArA upara khUba rAjI thayA chIe. mokSa sivAya tamAre je mAgavuM hoya te mAgo.' mucakuMde kahyuM, "mokSa kAM nahi ?" - devoe javAba Apyo, "mokSa mATe to ame paNa jhaMkhIe chIe. je amane na maLyuM hoya, enuM varadAna ame tamane kaI rIte ApI zakIe ?' mucakuMde A vakhate pRthvI parathI potAnA rAjyanA samAcAra maMgAvyA. samAcAra ghaNA kharAba hatA. enI gerahAjarIno lAbha laIne duzmano caDI AvyA hatA, ane emaNe mucakuMdanA rAjya tathA parivArano nAza karyo hato. mahAsamarthane zatru paNa evA ja moTA hoya - saMkhyAmAM ne baLamAM ! rAjya to mahenata karatAM kadAca pAchuM maLe, paNa pote game teTaluM kare toya marelo parivAra kaMI jIvato na thAya ! eTale rAjA mucakuMdane baLa nirarthaka lAgyuM. mucakuMdane to mokSanI ja laganI lAgI. eNe kahyuM, 'mokSano mArga kayo ?" devoe kahyuM, 'viSNudarzana.' 'e kyAre bane ?' 'viSNu avatAra dhare tyAre." mucakuMda kahe, 'to huM viSNudarzana thAya tyAM sudhI pRthvI paranI koI suMdara guphAmAM yoganidrAmAM rahevA mAguM chuM. mane have rAja kAjanI koI spRhA nathI. viSNudarzananI jhaMkhanA sAthe huM tyAM nidrA laIza. mAro zrama paNa Utaraze, ane yathAsamaya viSNudarzana paNa lAdhaze." devo kahe, 'tathAstu." mucakuMda kahe, 'mAtra ATaluM ja tathAstu nahi. enI sAthe bIjI zarata e paNa raheze ke pRthvI para veMtiyA rAjAo roja eka ne eka dhamAla calAvatA hoya che. jo koI mArI nidrAmAM bhaMga kare, to e vakhate mArI AMkha UghaDe, emAM agni AvIne varsa. je pahelo sAme dekhAya te svAhA ! baLIne bhasma ! AvI vibhUtinuM varadAna paNa mane maLavuM joIe.' devo kahe, 'e paNa ApyuM ! agni khuda tyAM cokI karaze; ane tamArI nidrAmAM garga ane kALa 171 besatA. A abhuta banAvanI kahAnI kahenArA aneka vAto kahetA : paNa dvArakAmathurAno e mAraga nirbhaya karavAnuM zreya to phakta zrIkRSNane ja ApatA. zrIkRSNa azastravidyAnA praNetA lekhAtA, ane AzcaryanI vAta to e hatI ke kAlayavana jevA mahAzatruno emaNe ekalA hAthe ane zastranI sahAya vagara ja vinAza karyo hato ! jANa kAra ne TharelA yAdava sArthavAho A vAta AdithI mAMDIne kahetA. vAte evI che ke mathurA-dvArakAno mAraga rokIne jema kAlayavana beTho hato, ema e mArge eka bIjo samartha rAjA paNa paDyo hato. enuM mAna mucakuMda. mucakuMda mAMdhAtA nAmanA jagavijetA rAjAno trIjo dIkaro hato. e maMtrataMtrano mahAna vettA ne astra-zastrano pAraMgata hato. eka vAra devo ane dAnavomAM
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhaMga karanArane bhasma karI nAkhaze.' mucakuMda rAjAe mathurAno nIrava banato jato mArga pasaMda karyo. enI eka bAju suMdara vanarAji hatI. e vanarAjinI vacce eka moTI guphA hatI. guphAnA aMtastalane jharaNAM pakhALatAM hatAM, A guphAmAM agnie prathama praveza karyo ane badhAM jALajhAMkharAM ne jherI jaMtuone bALIne sApha karyo. A pachI varuNadeva metha laIne AvyA. jharaNAM jaLathI chalakAI UThyAM. AkhI guphA dhovAIne svaccha thaI gaI. pachI vAyudeva padhAryA, emaNe AkhI guphAne korI karI nAkhI. tyAra pachI vanalatAo ane auSadhio laIne svayaM soma Avyo. eNe phUlonuM bichAnuM karyuM. guphA pharI nIrava banI gaI, eTale rAjA mucakuMda tyAM ArAmathI sUto, mAMdhAtAnA A mahAvaMzajane daityo sAme laDatAM bhAre zrama levo paDyo hato. rAjA mahAnidrAmAM paDyo. vAta kahenAra ATalI vAta kahI cUpa rahI jato. tethI to sAMbhaLanAranI utsukatA aura vadhI jatI. teo kahetA : 'are ! mukhya vAta to kAlayavananI che, emAM vaLI A mucakuMda rAjA kyAMthI TapakI paDyo ? bhalene e rahyo sUto!' vAta kahenAra jarAka hasIne kaheto : 'mucakuMda rAjAno paricaya meM vyartha Apyo nathI. have kAlayavanano paricaya ApuM chuM. paNa kAlayavananI sAthe eka vadhArAnuM nAma paNa tamane ahIM ApuM chuM. teone paNa tame jANo cho. emanuM nAma gargAcArya. yAdavonA purohita carcAcAryane koNa na jANe ? emaNe ApeluM muhUrta gargAcAryanuM muhUrta kahevAya che. e muhUrtamAM kadI raja jeTalAya phera na Ave.' vAta kahenAra sArthavAha ATaluM bolI thobhyo. 'muhUrtamAM phera na Ave eTale ?' praznakAre prazna karyo. gargAcArye kahyuM che ke pravAsa mATe sUryodaya pahelAMnI pAMca ghaDIthI mAMDIne sUryodaya pachInI traNa ghaDI sudhIno samaya - e vagara ApyuM ne vagara mAgyuM zubha muhUrta che. emAM phera paDe to gargAcArya AkhA gAmane tyAM gAgara gAgare pANI bhare. vAta kahenAra sArthavAhe thoDI vAra thobhI vAta AgaLa calAvatAM kahyuM. gargAcArya janakavidehInI mithilAmAM janmyA ane tyAM ja e bhaNyA. emaNe gaMDakIne tIre tapa karyuM ane pachI gRhasthAzrama mAMDyo. teo yAdavonA purohita hatA. balarAma tathA zrIkRSNano upavIta saMskAra emaNe karyo hato tathA emanAM nAma paNa emaNe ja pADyAM hatAM. 172 D premAvatAra gargAcAryanuM mana patnImAM nahotuM. A kAraNe dIrdha gRhasthajIvana thavA chatAM teone eka paNa saMtAna thayuM nahi, eka divasa yAdavonI bharI sabhAmAM gargAcArya kaMI bolyA. emano sALo tyAM beTho hato. banevIe niHsaMtAnapaNA mATe potAnI benano vAMka kADhavo e enAthI sahana na thayuM. sALAe kahyuM, 'napuMsaka to niHsaMtAna ja rahe ne !' yAdavo A sAMbhaLI khUba hasyA. gargAcAryanI strIne caDAvI. eNe paNa AcAryano tiraskAra karyo. gargAcArya AkhA gharamAM ekalavAyA thaI gayA. yAdavone to mazkarI karavAnuM eka sAdhana maLI gayuM. gargAcAryane badale emanuM nAma napuMsakAcArya jAhera thayuM ! eka dahADo AcArya khUba khijAyA ne tyAM ne tyAM pratijJA karIne bolyA, 'huM putra utpanna karIza ane e dvArA yAdavonuM ja DAbIDa kADhI nAkhIza.' ane AcArya garga eka dahADo gherathI adRzya thaI gayA, uttaramAMthI dakSiNa tarapha cAlyA gayA. ane sAgarakAMThe jaIne mahAdeva-zivanA maMdiramAM emanuM dhyAna lagAvIne besI gayA. emanI vidyA ane emanA tapajape dakSiNa dezamAM camatkAra saryo. dakSiNa paNa tyAre yavanonuM rAja hatuM. yavanarAja AcAryanI sevA karavA lAgyo. AcArye ahIM rahI lohabhasmanI zodha karI ane enuM sevana karIne potAnA zarIrane vaja jevuM banAvyuM. yavanarAja to jotajotAmAM AcAryano ziSya banI rahyo; gurunI AjJAMkita dAsa banI gayo. guru kahe e hAjara ! eka divasa AcArya garge kahyuM, 'rAjana, tAro aMtaHpuravADo mAre jovo che." yavanarAjanuM aMtaHpura to gheTAM-bakarAMnA vADA jevuM hatuM ! aneka prakAranI vivAhitA-avivAhitA yauvanA strIo emAM hatI. AcArya eka pachI eka strIne nihALI rahyA. Akhare mInA nAmanI eka navayauvanA para emanI najara TharI rahI. e SoDazavarSIyA navasuMdarI hatI, enA zyAmala dehamAM zaktino ne sauMdaryano bhaMDAra bharyo hato. AcArye rAjAne pUchavuM, 'A koNa che ?" rAjAe kahyuM, 'hamaNAM ja huM ene laI Avyo chuM. enuM nAma mInA." AcArye kahyuM, "rAjana ! A mInAne tuM mane na soMpe ?" rAjAe kahyuM, 'gurunA caraNe sarvasva kurabAna che.' garga ane kALa 1 173
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcArye kahyuM, 'rAjA ! yAdavono huM purohita., ane yAdavoe ja mane napuMsaka kahyo. ane phajeta karyo. mane kuTuMbakabIlAmAMthI kADhaDhyo. eka bhavamAM be bhava karAvyo. yAdavo mArA verI banyA. e vara mArA dilamAM zuLanI jema khaTakyA kare che. mAre e vera levuM che; e vera le evo puruSa pedA karavo che. mane lAge che ke mInA e mATe yogya che !" mInA !' yavanarAje mInAne bolAvI. mInA tarata hAjara thaI. enA eka eka avayava para ratinuM hAsya ne kAmano zRMgAra ramato hato. 'gurue lohabhasmanuM sevana karyuM che. emane putra pedA karavo che. tuM emano prasAda svIkArIza ?" avazya.' mInA eTaluM ja bolI. e potAne dhanya mAnI rahI. gargAcArya svastha hatA. emanA eka paNa ruvAMTAmAM kAma nahoto. rUMverUvuM vera ane krodhathI baLI rahyuM hatuM. mInA ane AcArya rAtanA bIjA prahare maLyAM. trIjA prahare to mInA zramita thaIne nidrAmAM paDI hatI. guru bolyA, 'mInA ! ciraMjIva rahe. teM gurune mahAna dakSiNA ApI che. yogya samaye ApaNA saMparkanuM phaLa yAcavA AvIza. e vakhate anudAra na thatI." yogya samaye mInAe putrane janma Apyo. putra te kevo ? jANe nakaro lohano banelo ! mInAnuM to gajuM nahi ke ene dugdhapAna karAve. dudhapAna karAvatAM to e behoza banI jatI ! gargAcArye e bALakane hAthaNInAM, dIpaDInAM ane siMhaNanAM dUdha pivarAvavA mAMDyAM, game teTalAM dUdha pIe toya bALaka bhUkhyo ne bhUkhyo- jANe sAkSAt kALa ja joI lyo ! guru ene nAnapaNathI ja jAtajAtanI vidyAo ApavA lAgyA, ne viSa paNa khavarAvavA lAgyA. eka dahADo bALake gurune pUchavuM, 'gurudeva, mAruM nAma ?' yAdavono kALa.' AcArya kahyuM. e nAma mane na gamyuM. game tema toya huM yavana kuLano chuM. mArA nAmamAM yavana zabda hoya to ja e zobhe.' bALake kahyuM. enAmAM jAtiabhimAna UchaLatuM hatuM. 'zAbAza kumAra ! mArI vidyA ane mArAM tapejapa Aje phaLyAM. tAruM nAma 174 | premAvatAra kAlayavana.' AcArye kahyuM, 'beTA ! AkhuM uttara bhArata jItIne tane ApIza; ane tane pRthvIno rAjA banAvIza tyAre ja jaMpIza. cAla, keTalAka gupta zastraastranA bheda jANI le !' AcArye eka pachI eka vidyAo bALaka kALayavanane zIkhavavA mAMDI. bALaka paNa bhAre pAvaradho nIvaDyo. aDhAra varSano thatAM thatAMmAM to kAlayavana AkAzamAM paMkhI pADavA lAgyo. eNe sainya jamAvyuM. e have koI ne koI deza para caDhI javA Atura banI rahyo. jaga jItavAnAM svapna enI nidrAne harAma karavA mAMDayAM. e roja AcAryane prazna kare, 'gurupitA ! mane kyAre kUca karavAnI maMjUrI Apazo ! have hAthamAM caLa AvyA kare che, paga thanagana thanagana thayA kare che.' AcAryapitA kahetA, "vatsa, samaya pAkyA vagara koI phaLa pAkatuM nathI. huM AkhA bhAratavarSanA itihAsa para najara nAkhI rahyo chuM. tane bhAratano ekamAtra zirachatra banAvavA mAguM chuM." kAlayavana kaMIka zAMta paDato; paNa have enuM pauruSa enA kahyAmAM rahetuM nahotuM. laDAI vagara ene khAvuM bhAvatuM nahotuM. kaMI na maLe to jaMgalamAM ja Ine hAthIonA ToLA sAthe e ekalo ekalo bAkhaDato. hAthIo sAmAM thatA, paNa AvA vajAMgano sapATo joIne e kikiyArIo pADatA nAsI chUTatA. - hAthIo uparano potAno prabhAva joIne kAlayavanane kaMIka zAMti thatI. hAthInI sUMDhanA prahAro to ene koI gulabaMkAvalInA hAthanI gulachaDInA mAra jevA lAgato. Akhare eka divasa gurupitAe kAlayavanane teDAvyo. e dahADo e siMhonI sAthe kustI khelato hato. kAlayavana tarata hAjara thayo. gurupitAe kahyuM, 'vatsa, tAruM parAkrama pragaTAvavAnI ghaDI pAkI gaI che. yAdavo ane mAgadho vacce pAkuM vera saLagyuM che. mathurApatine zrIkRSNa haNyo che. have e duSTa yAdavone tuM saMhArI nAkhe. magadharAja jarAsaMdhe sattara sattara vakhate humalAo karIne yAdavone khokharA karyA che. have tuM teno pIcho karIne badhuM kAma pUruM karaje . emAM balarAma moTo che, paNa saMbhALavA jevo to kRSNa che. enAthI cetato raheje ! jA, phateha kara ane mArI pratijJA pUrI kara.' "yAdavone - thAkelA, hArelA yAdavone to mAMkaDanI jema masaLI nAkhIza, paNa eTalAmAtrathI huM cakravartI kahevAIza kharo ?" 'beTA ! paheluM yAdavonA saMhAranuM kAma che. bIjuM pagaluM pachI tane kahIza. tuM garga ane kALa 175
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ to vizvavijayI netA che " kAlayavane yuddhanAM pariyANa karyA. dharatI dhrUjI rahI. dipAlo DolI rahyA. sAkSAt kALa UtarI Avyo hoya, ema cAre tarapha hAhAkAra varatI gayo. kAlayavane comera kALo bokAso naMkhAvI dIdho. enuM nAma paDatuM ke bhalabhalA yoddhAnA hAthamAMthI talavAra sarI jatI, enI hAma chUTI jatI ! kAcApocA mANaso to tyAM ne tyAM karI tA. magadharAja jarAsaMdhane kAlayavananI caDhAInA khabara paDyA ke eNe potAnAM lazkaro kheMcI lIdhAM ne potAnA dUtone enA darabAramAM mokalyA. dUto mAraphata jarAsaMdhe kAlayavanane kahevarAvyuM, 'duzmanano duzmana saheje mitra! rAjanItinI e rIta che. ame yAdavonA zatru chIe; ApanA e rIte mitra chIe. Apa kaho to ame madada karIe.' 'mane koInI madada na khape.' kAlayavana jANato hato ke yAdavonA vinAzanuM guru-pitRRNa naMdA karyA pachI A rAjAono paNa saMhAra karavAno che. eka bAjuthI zizupAla bIjI taraphathI jarAsaMdha trIjI taraphathI kAlayavana ! yAdavono sarvanAza have to ghaDInA chaThThA bhAgamAM thayo samajavo, rAma, kRSNa ane nema jevAM chokarAMthI te zuM thaI zakavAnuM hatuM ? vasudeva, ugrasena ane samudravijaya jevA bUDhAonI buddhi AmAM kazuM kAma karI zakavAnI nathI ! kharekhara, yAdavonA sarvanAzanI ghaDI AvI pahoMcI, pIchehaTha thAya tema nahotuM. to to emano kSatriyadharma lAje ane rAma ane kRSNa parano govALiyA hovAno AkSepa sAco Thare. tyAre AgekUcamAM vinAza avazya che. gargAcAryanI AjJA che ke yAdava nAmamAtra zeSa na rahe. bhAre vimAsaNano prasaMga hato. kAlayavana paMkhIne piMjarAmAM joI nizcita hato. tyAM eka dahADo eNe sAMbhaLyuM ke yAdavo bhAgI rahyA che ! 'nirbaLa yAdavo ! nAtAkAta yAdavo !' badhethI phiTakAra thaI rahyo. raNamAM pAchI pAnI karIne jIvavAno zo artha ? A phiTakAra vacce yAdavoe jhaDapa karI; jara-javAhara mUkI dIdhAM, ne potAnAM jIvatAM jaNane laIne e bhAgyA. kamAla karI kAlayavana teM ! phiTakAra hajo e nAmarda yAdavo para ! paNa bhAgyA e bhaDanA dIkarA, ema samajIne yAdavo to pAchuM vALIne joyA vagara, zvAsa lIdhA vagara bhAgyA ane surakSita sthAnanI zodha karatAM karatAM jaI pahoMcyA saurASTramAM, dhanya bhUmi saurASTra ! jyAM sihaNa dhavarAve nija suta jALe, jyAM sAgara garje motInI pALe. vArtAkAra sArthavAha vAta karatAM thobhyo. AkAzamAM tAraliyA camakI rahyA hatA ane mathurAnA mAraga para mIThI moralI bajI rahI hatI. | vArtArUpI modakanI hajI A to pUrvataiyArI lAge che !' zrotAoe vArtAkArane pANI caDAvavA kahyuM. vArtAkAre palAMThI vALI, vIrAsana lagAvyuM, khoMkhAro khAdho ne kahyuM, 'have vArtAnA dareka pAtrane medAna para lAvyo chuM. mucakuMda rAjA, gargAcArya, kAlayavana, yAdavanetA rAma ane kRSNa.' paNa eTalAmAM badhAnI najara eka dhamadhama vAgatA ghaMTaDInA avAja para gaI. | 'koI abhisArikA jatI lAge che !' 'hA. jhAMjhara enAM vAge che. A strIone jarAka nirbhayatA maLI ke jANe nIkaLI ja che." 'pyAra cIja ja evI che. yAdavonA netA zrIkRSNa paNa yAdavo jarAka nirbhaya banyA ke vadhu nirbhaya banAvavA prasthAna karyuM ja ne ! e paNa pyArano eka prakAra ja che. pyAra cIja ja evI che.' zuM kALayavanane zrIkRSNa mAryo ?" 'hA, pyAra cIja evI che." 'mAra nahi, vIratA kaho.' 'vIratA to duSTamAM paNa hoya. vIratA karatAM pyAramAM vadhu baLa che. e ja govALonA pyAre zrIkRSNane kAlIya nAga sAthe jhaMjhAvyA; prajAnA e ja preme emane kaMsa jevA mahArathI sAme bAkhaDAvyA. ane yAdavo taraphanA preme emaNe pIchehaThanuM kalaMka paNa veThavuM. ane e ja pyArathI kAlayavana jevAne saMhAryo. zuM kahuM bhAI ! jANe cakalAe bAjane saMhAryo.' | 'bhAI sArthavAha ! phakta moDhAnI mIThAza na pIrasa. have vArtAmodaka taiyAra karIne Apa." zrotAoe utsukatApUrvaka kahyuM. 176 D premAvatAra garga ane kALa D 177
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ 23 kAMTe kAMTo kADhyo. sArthavAhe zrIkRSNa ekale hAthe kAlayavanano saMhAra karyAnI zauryakathAne AgaLa vadhAratAM kahyuM : zrIkRSNa ekalA ja mathurAnA bhayaMkara verAna mArga para nIkaLyA. mathurAthI thoDe dUra rahyA, tyAre Akho mArga mAnava-kaMkAlothI bihAmaNo banelo ane mAnavamAMthI gaMdhAI UThelo hato. strIonAM bhagnakaMkaNonA Dhaga racAyA hatA, ane siMdUradhArAnI jema jyAM tyAM raktadhArAo vahetI hatI. kAlayavana kharekhara kAlarUpa ja hato. jyAM jato tyAM trAsa vartAvI deto. loko enuM nAma sAMbhaLI gharabAra choDI bhAgI jatAM. samI sAMje kAlayavana ane tenA sAthIo strIone ane pazuone khojavA nIkaLatA. zikArI zikAra khelavAnI moja mANe ema e badhA bakholamAMthI, kaMdarAomAMthI, jhADIonA jhuMDamAMthI saMtAyelAMone pakaDI lAvatA ane emanA jIvana sAthe ramata ramatA. eka pakSane AnaMda joIto hato, bIjAne emAM mota dekhAtuM hatuM ! gAmegAma ane nagaranagara yAdavone ane zrIkRSNa-balarAmane bhUMDI rIte yAda karatAM hatAM, "are , A lokoe kaMsane chaMcheDyo na hota to AvI badhI rAmakahANI racAta nahi ! kharekhara ! ApaNane to mare nahi to mAMdo thAya evuM ja thayuM ! jarAsaMdha sAthe vera hyuM. ApaNe karavA dIdhuM, ne bAhoza jarAsaMdhe A kAlayavananI upAdhi UbhI karI." mathurAmAM kAlayavana peTho ke jarAsaMdhI senA magadha bhegI thaI gaI. kAlayavana yAdavonA nAza mATe ekalo basa hato. jarAsaMdha to magadhamAM pahoMcI jaIne nirAMte suto. paNa yAdavo kaMI pAchA paDe evA na hatA. e mutsadInI cAle cAlyA ane mathurAnA pradezomAMthI hijarata karIne cAlatA thayA. yAdavo AmAM khUba hINA dekhAyA. bahAduro kadI pIchehaTha na kare. zrIkRSNa ne balarAmanA mAthe paNa moTuM kalaMka AvyuM. ane ugrasena ane rAjA samudravijayanA dhoLAmAM dhULa paDI ! badhethI emanA upara phiTakAra varasI rahyo. sahu kahe, kAlayavananA hAthe have maravAnuM to che ja; e koIne choDe evo nathI; to pachI vIratAthI maravuM hatuM ne ! eka dahADo aneka ramaNIo sAthe ramI rahelA kAlayavananA sainikoe baMsIno nAda sAMbhaLyo. jamanAjInA kAMThA parathI e Avato hato kevo kAmaNagAro e veNunAda ! vAcharaDAne joI gAya svayaM Atmavibhora banI jAya, ema e nAda sAMbhaLIne kakaLATa karatI badhI strIo zAMta thaI gaI. je potAnI dehane sparza karatA A yavanone nAnA komaLa hastathI dUra haDaselavAno nirarthaka prayatna karatI hatI, e sAva zAMta thaI gaI ! na bolavuM, ne cAlavuM. "are ! A to amArA kahAnanI baMsarIno nAda ! amAro kahAna Avyo!" strIo bolI UThI, "amArA manano moralo ne dilano saMgI Avyo. A dAnavonI amane have lezamAtra paNa ciMtA nathIamAro prANasakhA AvI pahoMcyo.' yavano stabdha thaI gayA. eka mANasa taraphanI AvI ajaba prIta teoe jiMdagImAM kyAreya joI nahotI. eka yavana sainike eka ramaNIno hAtha pakaDyo, e ramaNIe potAno hAtha enA moMmAM mUkatAM kahyuM, 'hAtha pakaDe che zuM kAma? khAI jA ne Akho ne Akho ?' ne ramaNIe potAno Akho hAtha sainikanA mukhamAM mUkI dIdho. are ! paLamAM A zuM thaI gayuM ? sainiko ghaDI pahelAMnI sasalI atyAre siMhaNa banelI joI Azcarya thayuM. 'saMbhaLAto nathI, re mUrkha ! kahAna veNu vagADe che.' * koNa kahAna ?" 'amAro sakhA." strIo bolI. 'tamAro sakhA eTale jarAsaMdhano zatru ke ?' kahAna duSTono zatru ane sajjanono mitra che. paNa je enI veNu sAMbhaLe ene koI zatru nathI rahetA, koI mitra rahetA nathI !' 'ghelI strIo.' bolazo mA ! sAMbhaLo, A Ave veNunAda !' dAnavoe veNunAda sAMbhaLyo. e bolyA, 'A to yAdavono netA kRSNa lAge kAMTe kAMTo kADhaco 79.
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ che ! sAMbhaLyuM che ke e veNu baDI bhAre bajAve che !' yoddhAo kaMIka narama banyA, emane paNa AvI vevalI strIomAMthI rasa ocho thayo; AsavamAMthI paNa jANe kepha cAlyo gayo hoya tema lAgyuM. vAha re kaMsavijetA ! tArI veNumAM ATalI mIThAza che, to tArI kaTArImAM to keTalo svAda bharyo haze ! dhutAro nahIM to ! amArAM kALajAM kApanArI e veNukaTArI ' strIo bolI. dAnavo A sAMbhaLI rahyA, "oha ! strIonAM kALajAM kApanAro kuNa ane chatAM e keTalo vahAlo ! ajaba gajaba !' zuM ajaba ? gajaba che e kanaiyo, pakaDo ene !' kAlayavanano bhayaMkara avAja Avyo. sipAIo doDyA kanaiyAne pakaDavA. strIo doDI kanaiyAne pakaDavA ! paNa Azcarya ! sipAIo bicArA bhAna bhUlIne kRpaNane badale strIone pakaDIne UbhA hatA, ane veNu to hajI paNa dUra dUra bajatI hatI. 'hajura ! A kanaiyo rahyo !' strIone pakaDI yavana sainiko rAjA kAlayavana sAme AvIne UbhA !! 'mUrkha loko ! A te kanaiyo che ke strIo che ?' zuM strIo che ?' sipAIo bicArA bhoMThA paDI gayA.. strIo to hajI paNa zAMta UbhI hatI, e bolI rahI hatI, 'yAda karo ne kaMsavijetA kRSNane ! yAda karo vRMdAvanamAM veNu vagADatA kanaiyAne, enA veNunAdathI to tame duHkhamAtra bhUlI jazo. vyartha lAgaze badhI rAja saMpatti ! vyartha lAgaze kUtarAMbilADAM jevAM A vera-virodha ! prema, prema ne prema !' khabaradAra, koI yavana sainika A dezanI strIone sparyo che to ! pakaDo kanaiyAne ! o jamanAne kAMThe beTho baMsI bajAve.' pharI AjJA chUTI. veNuno nAda hajI AvI rahyo hato. bhayabhIta sainiko e dizAmAM doDyA. thoDI vAramAM bAthamAM kazuMka laIne AvyA. 'hajUra ! A rahyo kalamUho kanaiyo !' sainiko bolyA. | 'nAlAyako ! A to mathurAnA kanaiyAnA pALelA lAlamuMha vAnara che ! vAru, have huM jAte eno pIcho laIza ane ene Akho ne Akho rAMdhI khAIza! jaya mahAguru garga !' ne kAlayavane kRSNano pIcho pakaDavA kadama uThAvyA. 180 D premAvatAra kanaiyAnA mugaTano morapIMcha dekhAto hato paNa kanaiyo dekhAto na hato. kAlayavane jamanAnA kAMThe doDavA mAMDyuM. baMsInA sUra paNa dUra dUra bhAgavA mAMDyA. kanaiyAno morapIMcha mugaTa paNa dUra dUra doDato dekhAvA lAgyo. kAlayavane barAbara pIcho karyo. enI doDa pAse to bhalabhalA vAgha-cittA paNa pAchaLa paDI jAya. A pakaDyo ! A pakaDyo ! ne kAlayavana jevo e mugaTadhArI vyaktine bAthamAM pakaDavA jAya ke nIcethI mathurAno eka lAlamUha vAnara nIkaLI Ave ! kAlayavana khIja mAM vAnarane mAMkaDanI jema masaLI nAkhe, tyAM pharI pAchA baMsInA sUra Ave. kAlayavana tyAM jue to vaLI pAcho moramukuTadhArI kanaiyo dekhAyo. kAlayavana jevo chalAMga mArIne ene pakaDe ane jue to kanaiyo na maLe; phakta muguTa paherelo gopa maLe ! kAla thaMbhI gayo. nirAzA ke niSphaLatA eNe jIvanamAM jANI nahotI. eNe vicAryuM ke kanaiyAnA nAme mane koI mUrkha banAvI rahyuM che ! mAre mUrkha banavuM na ghaTe ! pahADathI pAchA na haThanAre taNakhalAthI tobA pokAravI na paDe, e jovuM joIe. mAMkaDAM madArIne ramADI na jAya, tenI takedArI rAkhavI ghaTe . e pAcho vaLavAnI taiyArI karato hato, tyAM pharI baMsInA sUra saMbhaLAyA, pharI kanaiyo dekhAyo ! kanaiyo ?' kAla garyo ne eNe chalAMga mArI. e chalAMga bhayaMkara hatI. e garjanA hADa thijAvI nAkhe evI hatI. pAse pharato citto bIkathI boDamAM moM ghAlI gayo. "eka chalAMga pakaDyo samajo ! basa, e ja lucco kIyo !' kALayavane hAthathI ene bAthamAM lIdho, paNa are A zuM ? kanaiyo Akho jANe mAkhaNa ! mAkhaNa ! hAthamAMthI sarI gayo ane sIdho mathurAnA mArga para doDavA lAgyo ! AgaLa kanaiyo ! pAchaLa kAla ! sUraja AthamaNA AbhamAM UtaravA lAgyo, topaNa baMnenI doTa cAlu ja hatI! "A pakaDyo ! o pakaDyo !' ne kAla najIka jaI pahoMcyo. paNa kanaiyo to enA be paga vaccethI sarakIne gIca jhADImAM UtarI gayo ! kAla jhADImAM ghUsyo; have e kharekhara kAla jevo vikarALa banI gayo hato; kaNane hADakAM sAthe khAI javAnA niradhAramAM hato. kAMTe kAMTo kADhavo L 181
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAlayavananI rAkha tyAM zeSa rahI. sUtelo mANasa rAjA mucakuMda hato. e paNa beTho thaI gayo. paDakhethI e vakhate zrIkRSNa dekhA detAM kahyuM, 'he rAjA ! tame to yAdavonA guruputrane haNyo! gajaba karyo!" kRSNa !' rAjA mucakuMda bolyo, 'huM devonuM varadAna laIne sUto hato. agninI ahIM cokI hatI. vagara rajAe praveza karanArane A sajA yogya hatI." 'paNa mahAzaya ! Ape A kRtyathI AkhA bhAratavarSane ApanuM virodhI banAvyuM.' 'zA mATe ?' rAjA mucakuMde pUchayuM. kAlayavana dakSiNanA yavana rAjAno putra che. ene bhasmIbhUta karIne to Ape AkhA dakSiNa sAthe vera bAMdhyuM. vaLI e yAdavonA purohita gargAcAryano putra che. yAdavo emane pUje che.' oha kRSNa ! mane AvI khabara nahotI. kAlayavana ahIM zuM kAma Avyo hato ?" paNa kRSNa have sAtatALInI ramata ramavA mAMDI hatI. ghaDIka jhADImAM, ghaDIka TekarAmAM, ghaDIka medAnamAM ! kAla doDIne enA vALano guccho pakaDe, to vALa samULagA nIkaLI Ave! nakalI vALano guccho hAthamAM rahI jAya; ne kanaiyo kyAMya sarakI jAya ! kAle have baLa choDI kaLathI kAma levAno vicAra karyo. ADo eka Tekaro hato. TekarA tarapha kanaiyAne AMtaryo. TekarAmAM polANa hatuM. e joIne kAla rAjI thayo. kanaiyAne e polANamAM bhiDAvuM. pachI beTo kyAM thaIne bahAra nIkaLaze ! ane kharekhara ! kAlanI yukti saphaLa thaI. ADoavaLo bhAgato kanaiyo Akhare bacavA mATe guphAmAM doDI gayo. kAlayavana rAjI thayo; chalAMga mArIne guphAnA mukha para jaIne Ubho. eNe ghora hAsya karyuM ane pachI dhIre dhIre makkama pagale e guphAmAM peTho. guphAmAM zItaLa susajja khaMDa AvelA hatA, paNa mANasa tyAM koI nahotuM! na jANe keTalAMya khAdya-peya tyAM paDyAM hatAM. bhUkhyA ne zramita kAle UbhA UbhA peTa bharIne bhojana laI lIdhuM, ne mana bharIne Asava pIdho. 'uMdara doDI doDIne chevaTe kyAM javAno che ?" kAle svagata kahyuM, ne cAreka khaMDa vaTAvatAM joyuM to eka khUNAmAM zAla oDhIne koI sUI rahyuM hatuM! 'e ja lucco kanaiyo ! Akhare thAkIne DhoMga karIne sUto che ! mArI najaramAMthI bacI javAnI enI A cAlAkI che !" kAlayavana AgaLa vadhyo. kanaiyo jyAM zAla oDhIne sUto hato, tyAM gayo. ane lAta mAratAM eNe kahyuM, 're kanaiyA ! have tAruM AvI banyuM !' lAtano prahAra thayo, chatAM sUtelo kanaiyo na jAgyo. kAle pharI lAta jamAvI, 'UTha ! o gaMDu !' ane sUtelo kanaiyo saphALo beTho thayo. re ! A to kanaiyo nahi, koI bIjo lAge che ! eNe jorathI bagAsuM khAdhuM. AkhI guphA bagAsAthI garama garama thaI gaI! 'kono kALa khUTyo che ?* jAgelA mANase garjanA karatAM kahyuM. 'tAro kALa khUTyo che ! huM kAla, mArI sAme jo !" kAlayavane kahyuM. jAgelA mANase dhIrethI AMkha ughADI, paNa AMkha ughADatAMnI sAthe emAMthI pIMgaLI jvAlAo nIkaLI ! ane kAlayavana kazuM samaje ke bole e pahelAM agninI jvALAo ene gherI vaLI. eNe vedanAmAM bhayaMkara cIsa pADI. guphA dhaNadhaNI gaI ane jvAlAo eTalI vadhatI gaI ke thoDI vAramAM "mane khabara nathI, paNa eTalI khabara che ke devone apriya evI brahmahatyA Aje ApanA hAthe thaI ! e AcArya garganA vIryano paripAka hato; ane, Apa jANI lo ke o rAjA jarAsaMdha ane zizupAlano sAthI-mitra hato.' 'to mAre zuM laDavuM paDaze e badhA sAthe ?' 'avazya !* 'paNa mAre to mokSa joIe che, yuddha nahi, kaMIka mArga batAvo, zrIkRSNa!" 'ApanA mATe eka ja mArga che. Apa A sthaLa choDI do; uttaranA cheDe cheka himAlayamAM pahoMcI jAo !" 'mane tyAM viSNudarzana thaze ?" 'avazya. 'to huM atyAre ja vidAya lauM.' ne rAjA mucakuMda guphAno tyAga karIne cAlato thayo. je eka kAMkare be pakSI mAre enuM nAma ja zrIkRSNa ! AvI rIte mathurA-dvArikAno mArga nirbhaya banyo. sArthavAhe potAnI vArtA pUrI karI. AkhI rAta e mArge pravAsIo AvatA-jatA rahyA hatA. 182 D premAvatAra kAMTe kAMTo kADho 183
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 ekalasaMgI nema dvArikAmAM yAdavo TharIThAma thayA che. jIvananI azAMtino UkaLato sAgara have zAMta thaI gayo che; ane saunAM aMtaramAM zAMtinI samIralaharIo laherAvA lAgI che. mathurA-vRMdAvananAM vAsIone A bhUmi evI bhAvI gaI che ke emane potAnA dezanAM svapnAM paNa have AvatAM nathI; ane Ave che to mAtra bhUtakALanI smRti rUpe ja Ave che. dvArikAno kanakakoTa sUryanA tejanI sAthe spardhA kare che, ne enI alabelI vIthio svarganI zobhA laIne khaDI che. zAMta sAgara roja jenA caraNa cUme che, parAkramI sAvajo jenA pradezamAM niraMtara garyA kare che, himAlaya jevo ravata jyAM Abhane thobha deto pahero daI rahyo che, e pradeza ajaba rIte nirbhaya che, zAMta che, svastha che ! akALe zatrunI koI zaMkA nathI, motanI ekAe ka koI AzaMkA nathI. pharI yAdavo ane gopo baMsI cheDI beThA che, pharI gopIo ane yAdava suMdarIo garabe ramavA hariyALI vanakuMjomAM ghUmI rahI che. gAya e ahIMnuM nANuM che, jenI pAse jeTalI gAyo vadhu, e eTalo vadhu zrImaMta, gAyonA samUhane vraja kahe che. eka vraja mAM aneka gAyonI gaNatarI thAya che. evA aneka 2jo ahIM che. godohanI veLA ane gAyone pAchA AvavAno goraja samaya ahIM pavitra lekhAya che. yAdavaguru gargAcAryanA brAhmamuhUrta karatAM A be muhurtA vadhu subhAgI gaNAya che! keTalIya gAyonuM mUlya ahIM hiraNyamAM aMkAya che. talavAra, tIrakAmaThAM, parazu, mugara, kaTArI ne yaSTikA ahIMnI janatAnAM mukhya Ayudho che, chatAMya yuddhamAM mallakustI khAsa mahattvanI lekhAya che. have rAja kAja nirbhaya rIte cAle che; vANijyamAM paNa kaMI vAMdho nathI. mahAzatru kAlayavananA nAzanI daMtakathA camatkArika rIte lokajIbhe ramatI thaI che. lokone camatkAramAM vizeSa rasa che, ane enA adhiSThAtA zrIkRSNa che. zrIkRSNa para prajA vArI jAya che. pote rAjA na hovA chatAM zrIkRSNa prajAnA netA, lokahaiyAnA hAra banI rahyA che. nema paNa have zastra, astra ane saMgrAmathI nivRtta thayA che. emaNe yuddhomAM bhAga lIdho hato ane potAnI pharaja pUrI karI hatI, paNa emAM vera karatAM karuNA emanA hRdayane vadhu bharI rahI hatI : dhikkAra karatAM premanI lAgaNI vizeSa kAma karatI hatI. emanuM aMtara sadodita pokAra pADI kahyuM che. re ! zA mATe A saMsAra vairAgnithI bhaDabhaDatuM araNya banI rahe ? ane Ama cAlyA kare to saMsAramAM jIvana zuM ? dharma zuM ? prema ane sneha zuM ? parasparanA verathI janmatuM yuddha saMsAramAM pAchaLa zuM mUkI jAya che ? vairanA aMgArAmAMthI jyAre devatA bujhAI jAya che, tyAre pAchaLa kevaLa kALA kolasA ne rAkhoDI ja zeSa rahe che. yuddho jo cAlu rahyAM to saMsAra smazAna thaI javAno !. saMsArane svargathI paNa adhika banAvuM, e mAruM svapna zuM aphaLa jaze ? nA, nA. svapna sahu sAcAM thaze. kumAra nema saurASTranI mIThI manohara bhUmimAM AvA AvA manoratho sevato ghUme che. ene have gharamAM bharAI rahevuM gamatuM nathI. vastI ene gUMgaLAve che. samaya maLyo ke e bahAra nIkaLI paDe che, ane vana-jaMgalomAM ghUmyA kare che. vana-je galo ene vadhu AzvAsana ApatAM lAge che, pura ne pATaNa ene rucatAM nathI ! e kadI revatAcala parvata para cAlyo jAya che. varSAnI Rtu che. AkAzamAM vAdaLAM goraMbhAyAM che. mora mIThA TahukAra kare che, ne jharaNAM kalakala rava karatAM doDyAM jAya che. temano zAMti jhaMkhato AtmA ahIM bhAre AsAyeza enubhave che. sAme AkAza indradhanunAM toraNa bAMdhe che. dharatI hariyALI raMganI oDhIne nRtya kare che. dAdura mRdaMga bajAvatAM ne girivaramAMthI paDatA jaLadhodha pAyala bajAvatAM bhAse che. temanuM mana pokArI UThe che : 'sarjananI A duniyAmAM saMhAranA pokAra kevA akArA lAge che ! mANasanuM baLa saMsArane kurUpa banAvavA vaparAya e baLano durupayoga lekhAya, mANasanI zakti bIjAnI hastI miTAvavA prayatna kare , e AsurI zakti hovI ghaTe.' 'saMsAranA utthAnano ane vizvanI zAMtino eka ja mArga prema, sneha, sahumAM ekalasaMgI nema 0 185
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmabhAva, mane sukha game, to anyane paNa sukha game; mane du:kha na ruce to anyane paNa e na ruce. mANasa mANasano sakhA che. mANasa mANasano zatru nathI. 'jyAM mANasa bIjAnuM levA mAge che, tyAM yuddha che. jyAM mANasa potAnuM ApavA mAge che, tyAM prema che.' temanI kAmaNagArI kIkIo AkhA vanapradeza para ghUme che. e kIkImAM saMjIvanI vase che. sukAtAM jhADa khIlI jAya che, ne karamAtI kaLI phaLa ApavA lAge che. saMsAranA mAnavI je samajyAM nathI. e A jhADapAna samajyAM che. vRkSa jhUmI jhUmIne AvakAra Ape che : 'arpaNa amAruM jIvana che. Avo, amArAM phaLa toDo, khAo !' phUla paNa pAchuM hatuM nathI. bhramarasenAno dhasAro vadhu che. paNa e to jhUmI rahyuM che, ne kahe che, "Avo ! jIvananAM jhera utAravA A amAro mIThatAM madhu lo.' "vAha ! jene loko jaDa jevuM kahe che, e vRkSa ApavAno mahimA pichANe che; jene mAnavI nagaNya lekhe che e phUla paNa svadharma samaje che; ane kudaratanI moTI karAmata jevo mAnavI saMsAranI saghaLI nyAmato bhUlI gayo che ! ApavuM e jIvanano moTAmAM moTo AnaMda. A AnaMda jaMgalanAM jhADa jANe che, pahADanAM jharaNAM pichANe che. bagIcAnAM phUla jANe che, eka mAnavI ene bhUlato jAya che ! mAnavI saMsAranI moTI dolata; e dolata potAnuM dila bagADI beThI che; ane te kAraNe mANasa sApa karatAM jherI, ziyALa karatAM vadhu lucco ane bilADI karatAM vadhu cora banyo che ! kumAra nema UMDA vicAramAM paDI gayA. emane rAjavI kaMsa yAda Avyo, bhaMDAmAM bhUMDI enI prakRti yAda AvI. jo e bhIru na hota to ? mANasa zuM khoTo hato? rAjA jarAsaMdha ! enI apratima zakti ! ajaba bRhavijJAnI enI vizALa senA ! bhUkhI nAgaNa jevI enI mahattvAkAMkSAo na hota to so TacanA sonA jevo hato e rAjavI ! yuddhapriya na hota to enA parAkramathI saMsAra bhayaMkara smazAna nahi paNa manohara phUlavADI banI raheta ! zizupALa zaktino sAgara che. pRthvInI tamAma Azaktiono e uddhAra karI nAkhata; paNa vADane ja cIbhaDAM khAvAno zokha jAge tyAM kone phariyAda karavI?" je AdhAra kahevAya enAthI anAthatA sarajAya che, je azaraNa-zaraNa kahevAya e ja zaraNAgata saraje che ! je pratipALa kahevAya, e ja pratipakSa kare ! AnA jevI saMsAranI bIjI karuNatA kaI ? A davajalatA saMsAramAM mAruM kartavya zuM ? -kumAra neme svayaM prazna karyo. sAme pahADe paDakAra karyo. tuM ajeya thA ! ajeyatA jagatane zikhavADe ! garIbIne name nahi, garIbane dame nahi, viSayane chabe nahi, virAgane choDe nahi - tuM evo ajeya thA. jharaNAMe kahyuM, 'tuM rAjA thA. pRthvIne pakhALa.' paMkhI bolyAM, 'tuM mahAyoddho thA. duSTone mAra !" sAbara vaghAM, 'tuM dravyavAna thA, garIbone Apa !' siMha garyo, 'tuM siMha thA. varuone haNI nAkha !' nAno nema potAnA A mitronI mUke vANI sAMbhaLI rahyo. re A jaMgala, pahADa, paMkhI, prANI mane kevo pyAra kare che ! mAnava saMbaMdhIo karatAM A mUka saMbaMdhIo zuM ochAM vahAlasoyAM che ! nema teone javAba ApI rahyo, 'mArA jharaNa ! huM rAjA nahIM thAuM. aihika sattA ne bhautika saMpatti mane priya nathI. rAja kAja nA kIcaDamAM paDuM to sphaTika jevA jIvanathI huM vaMcita banuM ! huM rAja tajIza, pATa tajIza, vaibhava ne vAraso chAMDIza ane tArA jevo nirmaLa thaIne jIvIza.' paMkhI Agraha karatAM bolyA, 'amArI vAta mAnI jA, pyArA nema !' | zI rIte mAnuM ? tame kyAM kadI kAla mATe bhaMDAra bharo cho ? ane tame pAMkha AvyA pachI tamArA mALA kedI jALavyA che ? vAsI saMpatti mane kema pasaMda paDe ? sonAnuM toya piMjara. hIrA-motInuM toya siMhAsana. tamane piMjara kadI gamyAM che ? to pachI mane siMhAsana kema game ? udAratA tamArI kevI che ! pAradhI roja tamane pakaDe che, paNa koI dahADo tame enI jALa khAlI rAkhI ? jALa mUkIne e pAradhI pote mRtyujALamAM sapaDAya che, chatAM tame to teTalAM ne teTalAM raho cho.' sAbara kUdatAM AvyAM, bolyAM : 'rAjana ! amArI vAta mAna !' kaI rIte mAnuM ? pahelAM kAdavamAM paga ghAluM ne pachI pANIthI dhoIne svaccha karuM, enA karatAM kAdavathI dUra rahuM e kevuM uttama ! je bhikSuka che eno bharyo bhaMDAra che; je tyAgI che, enuM dhana AkhuM jagata che ! dravyavaMta jevo bhikhArI meM jagatamAM joyo nathI. e dravyanI lAlasAmAM potAnA manane bhikhArI kare che ane jene dravya dhIre che ene paNa bhikhArI banAve che. tyAga e moTuM dravya che; ne tyAgI saMsArano sAco zrImaMta che, jenA caraNa moTA moTA zrImaMto paNa cUme che !' e kalasaMgI nema B 187 186 premAvatAra
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ siMhe trADa pADI. vanavastI gAjI rahI. name kahyuM, 'bhAI siMha ! dehabaLanI kazI kiMmata nathI. e dehabaLa gulAmanuM gulAma che. sAcuM baLa AtmabaLa che, je koInuM gulAma nathI. svArtha jyAM che, tyAM duSTa koNa nathI ? eka ekano dumana che. tAruM parAkrama nAzamAM nahi, sarjanamAM vaparAvuM ghaTe.' nema Ama paMkhI, pANI, sAbara, siMha sAthe manomana vAto karato aTavImAM ghUmyA kare che ! uttarApathanI aneka aTavIomAM e ghUmyo hato, paNa tyAM ene ATalI zAMti lAdhI nahotI. Akho pradeza jANe UkaLatA caru jevo banI beTho hato; kyAMka atyAcAra, kyAMka anAcAra, kyAMka khUnakharAbI ! ahIMnAM jaMgalomAM ene apUrva zAMti lAdhI hatI, ane e zAMti jagatane lAdhe eno vicAra karavAnI apUrva taka paNa ahIM maLI hatI ! ene lAgatuM ke zAMtimAM sarjana che, yuddhamAM visarjana che. nemanI rAMgamAM azva che, khabhA para dhanuSabANa che, AMkhamAM hajI camakAra che, kAnamAM hajI bhaNakAra che, paNa dhIre dhIre e badhuM chUTI rahyuM che. enuM mana prasannatA anubhavI rahyuM che ! - savArano sUraja AbhamAM caDI rahyo che, ne nema Aje pahADanAM zikharo oLaMgI rahyo che. ene ekAMta joIe che; evuM ekAMta ke jyAM AtmA ApoApa vAcA khole; ane nakalI vAcA potAnI vAcALatA bhUlI jAya ! A pahADa to yogabhUmi che. ahIMnI guphAomAM Thera Thera yogIonA AvAso AvelA che; ne parvatavATe yogIonA anuyAyIonI laMgAra lAgI gaI che, yogIonA jayajayakArathI kaMdarAo gAjI rahI che. keTalAka yogIoe satyAnAzanI sodAgarI AdarI che. suvarNa, jenAthI AtmA AvarAyo, enI lAlaca bhaktone ApI che, ne saMtati, jenAthI saMsAravela pAMgarI, eno lAbha dekhADyo che. AtmArthI pAse eka bhakta nathI, ane AvA dravyArthI yogIo pAse bhaktonI bhIDa jAmI che. eno mahimA digaMte gAje che ! suvarNa guphAno yogI camatkArI lekhAya che. suvarNavallI enI pAse che. loDhAnA pAtra para be TIpAM nAkhe to suvarNa thaI jAya che ! loka TIpAM pAmIne pAsenA lohane suvarNa banAvI le che, paNa enAthI emanI tRSA ethI tuSTa thatI nathI; UlaTI tRSA vadhu tape che, e to AkhI suvarNavallIne upADI javA cAhe che ! rUpALA nemane nIrakhI loko kahe che, "re kumAra ! zuM suvarNa mATe Avyo che ? 188 premAvatAra cAla suvarNanA yogI pAse.' e mArI bhUkha bhAMgaze ?" 'jarUra. hajAronI bhAMgI che ne !' 'paNa mArI bhUkha to koIthI na saMtoSAya evI moTI che !' 'to yAra, ApaNe e suvarNavallI ja uThAvI ja Ie. yogI koIne e batAvato nathI. paNa enI guphAmAM kyAMya ne kyAMya e jarUra hovI joIe.' ' kevI rIte uThAvI jaIzuM.' neme hasatAM hasatAM prazna karyo. e saMsAranI svArthI bhaktinuM svarUpa nIrakhI rahyo. 'rAte yogIne saMhArIne. huM gaLuM dabAvIza. tuM suvarNavallI uThAvaje . ardha ardha svAhA." koI kArya svArthasAdhuone mATe kArya hotuM nathI. oha, jevuM yoddhAnuM jIvana evuM ja yogInuM jIvana ! aniSTa to baMne sthaLe sarakhuM che. jIvana to upAdhihIna joIe : nema vicAra karI rahyo. tyAM cAra bhakto eka yogIne pAlakhImAM UMcakIne tyAMthI nIkaLyA. dareka bhakta zrImaMta hato. pAlakhImAM yogI malakAto malakAto beTho hato. enA hAthamAM rasakUpikA hatI. emAMthI e babe TIpAM choDato hato, moTA moTA zrImaMto bhikhArInI jema avAyA paDatA hatA. oha, eka svArthI bIjA svArthane kevuM avalaMbana ApyuM che !" "koNa svArthI ? re chokarA, yogInI rIta tuM zuM jANe ?' 'jANItI rIta che. guru lobhI, ziSya lAlacu !' neme kahyuM. huM lobhI ?" yogI barADyo. enI lAla AMkhomAM sonAnuM joza hatuM. 'hA, kIrtilobhI, mAnalobhI" 'kIrtilobhI ? are chokarA ! mane na chaMcheDa ! huM gusse thayo to tane bALIne bhasma karI daIza ! 're bhalA AdamI ! baLI to tuM pote rahyo che. mane zuM bhasma karIza? viSayanAM iMdhana tArI dehamAMthI bhaDakA nAkhI rahyAM che. saMsAranuM moTAmAM moTuM viSa kocana, e kAMcana tajI tuM akiMcana thayo, ane have e viSano tuM tArA hAthe phelAvo kare che. A te tuM saMsArane AzIrvAda Ape che ke aniSTonI bakSise ? kaMIka to vicAra kara." yogI zANo hato. e tarata ja nAnA nemanI vAtano marma samajI gayo. eNe rasakUpikA dUra phagAvI dIdhI. bhakto yogIne mUkIne e rasa levA doDyA! e kalasaMgI nema | 189.
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ 25 maNino cora 'kumAra ! nAno che paNa mArA guru jevo che tuM !' 'AtmAne guru kara, yogI !' neme kahyuM. "tArI sAthe AvavA mAguM chuM." yogIe kahyuM. nA, mane ekAMta khape che. tuM tArI phUTImAM rahe. huM sAdhanA karavA jAuM chuM. vaLI koI vAra maLIza." nema AgaLa vadhI gayo. bhakto yogInI AsapAsa pharI vaLyA; ene karagarI rahyA : 're yogIrAja! bhale tame yoga sAdhavA jAo, paNa amane suvarNavallInuM dAna karatA jAo.' cAlo, ApuM ! vallI aMdhArI guphAmAM che. hiMmata hoya te anusarajo mane.' yogIrAja ! hiMmata vagara sonuM kyAM che ? badhA yogInI pAchaLa pAchaLa cAlyA. sahue eka moTI guphAmAM praveza karyo. kaMI keTalI guphAo, kaMI keTalA rastA ! e UMDI UDI guphAnA aMdhArA mArge athaDAtA-kuTAtA badhA cAlavA lAgyA. badhA AzAnA gulAma banIne AvyA hatA, paNa cAlatAM cAlatAM mArgano aMta na Avyo. pharI pharIne badhA TheranA Thera AvyA : 're, ApaNe to bhUlA paDyA !" 'yogIrAja !' bhaktoe bUma pADI. guphAe paDagho pADyo, 'yogIrAja !' 'suvarNa' bhaktoe citkAra karyo. guphAe javAba dIdho : 'suvarNa !' ApaNe bhUlA paDyA !! lokoe kahyuM. guphAe javAba Apyo, 'ApaNe bhUlA paDyA !' yogI tyAM nahoto. guphAo bhaktothI gAjatI rahI, ane bhaktono bhagavAna hAthatALI ApIne kyAMka AtmasAdhanA mATe cAlI gayo ! revatAcaLanAM zikharo suvarNathI rasAI rahyAM hatAM. enA paththaro para suMdara taDakI DhoLAI rahI hatI. raMgaberaMgI paMkheruoe potAnAM gAna AraMbhyAM hatAM. sRSTidevI sauMdaryano avatAra banI beThI hatI. guphAomAM samAdhi lagAvIne beThelA yogIonA sohamUnA jApathI vanarAji guMjI rahI hatI. Ave suMdara samaye eka navataraNa uparathI nIce cAlyo Avato hato. enI dRSTi pahADanA DhoLAvanA mArga para jaDAyelI hatI, paNa jonArane lAgatuM ke e koI agamanigamamAM saMcarI rahI che. enA vicAro akhalita gatie AgaLa vadhI rahyA hato. AvI bharayuvAna vaye mANasanA cittamAM kAM to suMdarI hoya, kAM siMhAsana hoya. cittamAM vasI haze koI preyasI ! dhyAna dharato haze taruNa enI cittacora aMgayaSThinuM, enAM pAkAM bIlAMnAM phaLa jevAM adharonuM, enI kadaMba vRkSa jevI kAyAnuM. paNa nA, nA, A to lAge che kSatriya juvAna ! e koI rAjapATa meLavavAnI ciMtAmAM haze, digvijaya enA manamAM ramato haze, saMgrAma enA cittamAM saMcarato haze. kAMcana, kAminI ane kIrti : juvAna haiyAMnI A traNa mahAsaMpadAo ane mahattvAkAMkSAo hoya che. taruNa AvI kaI saMpadA mATe A parvatamAM tapa karavA Ave che ? koIthI kaLAtuM nahotuM. vAto to e vAre vAre vairAgyanI, tyAganI, tapanI ane vidyAnI karato hato. e hato yAdava kuLano rAjakumAra nema, zrIkRSaNano pitarAI bhAI. loko kahetAM ke A kuLanA vaMzajo gaLathuthImAM musadIvaTa laIne janme che. siMhAsana vinA teone saMtoSa thato nathI, suMdarIo vagara emane zAMti vaLatI nathI. 190 1 premAvatAra
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ taruNa nema lokonI AvI vAto mukha malakAvIne sAMbhaLato, paNa koIne javAba na vALato, e potAnI vAto cAlu rAkhato. saMsAra bhale ene ghelo sama! parvatanA mAragamAM jAtajAtanAM phUla khIlelAM maLatAM. loko ene cUMTatA. koI enAM karNaphUla banAvatAM, koI ene aMboDe sohAvatAM, ane kahetAM ke dhanabhAgya phUlanAM ! taruNa eka paNa phUlane na cUMTo. e to UlaTuM kaheto : 'mane phUla cUMTavAM gamatAM nathI. e potAnA rUpathI tamArI AMkhone khuza kare che : potAnI suvAsathI tamArI nAsikAne tRpta kare che, eTaluM zuM ochuM che? to pachI enI hastI miTAvavAno ApaNane zo haka ?' 'haka haiyAno hAra banAvavAno ! eka nAcIja phUlanuM jIvanasArthakya ethI vizeSa zuM ?' loko javAba ApatA. 'mAthuM kApI pAghaDI baMdhAvavAno koI artha ? ApaNAM haiyAno hAra banAvavA eno nAza zA mATe notaravo ?' 'ghelo rAjakumAra che.' loko pITha pAchaLa kahetA, 'paraNIne e patnIe pATale besADIne pUjaze; sparza paNa nahi kare !' AvuM AvuM to kaMIka cAlyA karatuM. eve vakhate taruNa hasIne kaheto, 'jagata koInI vAta ema sahelAIthI samajyuM nathI. satya samajavuM, sAcuM jJAna meLavavuM saheluM nathI. jJAna levA mATe ne jJAna devA mATe to AkarI tapasyA karavI ghaTe. huM tapa karIza, sAdhanA AdarIza; mAruM tapa eka divasa jarUra bolaze, mArI sAdhanA tamArI AMkhonAM paDaLa ne haiyAnAM kamADa kholaze.' loko taruNanI ghelachA joIne kahetA : 're ghelA yuvAna ! A te kevI ghelachAbharI tArI duniyA ! mubAraka ho tane tArI e duniyA ! paNa yAda rAkha ke vyavahAru DahApaNa vagara duniyAmAM nahi jivAya. ane te paNa eka rAjakumArathI ! rAja to Aje khaTapaTanA khATalA banyA che. e khATalAmAM jene nirAMte sUtAM AvaDyuM, e jaga jItyo.' paNa taruNa to jANe A kazuM sAMbhaLato na hoya ema potAnA vicAromAM magna hato. tyAM koIe eno khabho pakaDIne hacamacAvyo : 'tuM ahIM kyAMthI ?' 'are prasena ! paNa tuM ahIM kyAMthI ?' 'pahelAM mArA praznano javAba Apa !' prasene sAme prazna karyo. e musadInI duniyAno mAnavI hato. mArI duniyA to vizALa che.' neme sarala bhAve kahyuM. 192 7 premAvatAra 'sahunI duniyA vizALa hoya che !' prasene taruNanA javAbamAM musaddIvaTa bhALI, 'mahAna musaddI kRSNano bhAI ane rAjA samudravijayano dIkaro sAva bhalobhoLo na hoya !' 'nA, prasena nA ! le, huM tane pUchuM ? A pahADa tane tAro mitra lAge che kharo!' jaDa te vaLI cetananuM mitra kevuM ?' prasene kahyuM. 'basa, tamArI ahIM ja bhUla thAya che; tame cetanane cetana jANatA nathI; jaDane jaDa tarIke pichANatA nathI. A pahADa paNa ApaNA jevo cetana che. enAmAM paNa jIvana che.' taruNa neme kahyuM. 'nAhaka AvI ADIavaLI vAto karI mane mUrkha na banAva !' koIne mUrkha banAvavAmAM mane rasa nathI.' 'sAru, sAru. jo eka vAta kahuM, mAnIza ?' 'jarUra. sArI vAtano svIkAra e to mAruM jIvanasUtra che.' 'to koIne na kahe, to eka vAta kahuM.' 'bhAI ! aneka vAta kahe ne ! paNa jo, mane kAMcana ane kAminInI vAtomAM rasa nathI.' 'paNa A vAta to kAMcananI ja che.' mane sparzatI na hoya, te vAta sAme mAro virodha paNa nathI !' neme kahyuM. prasene kahyuM, 'pahelI vAta to e ke tuM koIne kahIza nahi ke revatAcaLa upara prasena mane maLyo hato. 'nahi kahuM.' 'koI pUche to zuM kahIza ?' 'kahIza ke prasena mane raivatAcaLa para maLyo hato. "tuM nA kaheto hato ne ?" 'vagara pUlye nahi kahuM, ema huM kaheto hato. koI sAmethI pUchavA Ave to mArAthI khoTuM kema kahevAya ?' neme kahyuM. vAru, ATaluM kaheje, paNa ema to kahIza nahi ke enA hAthamAM kaMI hatuM?' prasene kahyuM. 'nahi, pUche to nahi kahuM, paNa pUchaze to sAcuM kahIza !' 're nema ! tyAre to tuM mAruM gaLuM kapAvavA taiyAra thayo lAge che !' miAno cora 193
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ nA re nA ! mane koInuM gaLuM kapAvavAmAM rasa nathI, AmAM tAruM gaLuM kyAM kapAya che, e to mane samajAva.' neme kahyuM. 'to sAMbhaLI le. tArA kRSNanAM kArastAna !' prasene ekadama jozamAM AvIne kahyuM. "mAro phaNa ! A tuM kevI vAta kare che ? zrIkRSNa to sahu yAdavono che. e na hota to yAdavonuM nAmonizAna na hota. zrIkRSNane mArA na samajI je kahevuM hoya te nizcita bhAve kahe." sAMbhaLo nemakumAra ! yAdavo dvArakAmAM AvyA tyAre badhI mAlamilakta mathurAmAM mUkIne khAlI hAthe AvyA hatA. huM ane mArA moTA bhAI satrAjita cAra cAra peDhIothI zrImaMta chIe, amArI pAse eka maNi che.' prasena vAta karatAM thobhyo . maNi ? kevo maNi ?" neme pUchayuM. 'abhuta maNi !' khoTI vAta ! mAnavInA jIvana jevo bIjo koI adbhuta maNi nathI. pelo maNi bahu bahu to bAra yojanane ajavALe, ane A maNi to traNa bhuvanane ajavALe. tAro kAca-maNi mATI, mAro jIvana-maNi suvarNa !' 're ghelA nema ! AkAzamAM na UDa, jarA pRthvIno jIva thA, ne amAro maNi pAkA jAMbunA jevA gADha raMgano che. enI aMdarathI vIjaLInA jevo prakAza verAyA kare che. mAro bhAI ane pUjAnA maMdiramAM sonAnA siMhAsana para rAkhe che. yAdavo roja enAM darzane Ave che.' 'ja gatanI suvarNatRSNA bhAre jabarI che !' nema vaLI philasUphI cheDI. prasene te tarapha dhyAna ApyA vagara kahyuM. 'eka divasa zrIkRSNa e maNi jovA AvyA. mAro bhAI satrAjita bhAre cakora mANasa che. ame tarata kahyuM ke zrIkRSNa jevo mANasa maNine jovA Ave, eTale jarUra dALamAM kaMIka kALuM hovuM joIe. musadIonAM mana pAtALa jevAM atAga hoya che.' 'dALamAM zuM kALuM lAgyuM ?' maNi paDAvI levAnI icchA." 'jeNe dvArakAnuM siMhAsana potAnuM na karyuM, e zrIkRSNa tamArA maNimAM mana ghAle kharA ?" 'ghAle, jarUra ghAle, mANasanA mananuM kaMI na kahevAya !' prasene kahyuM. 194 premAvatAra 'badhAnuM mana jANI zakAya, eka mANasanuM nahi, kAM ?" 'hA' prasene kahyuM. mANasa badhA jIvomAM vaDo ane ene mAthe AvuM doSAropaNa ?" * zrIkRSNa ustAda che. rAjanA siMhAsane besavAmAM zo lAbha bhalA ? kAma sahunuM karavAnuM ne UMgha vecI ujAgaro mola levAno. vaLI lokamAM apajaza maLe e naphAmAM." 'zuM zrIkRSNa e maNi mAgyo hato ?' 'nA, mAge e musadI nahi; A to page kamADa vAsanArA loko. ApaNe samajI levAnuM ke emaNe je cIjanAM vakhANa karyA, e cIja emane arpaNa karavAnI !" prasene kahyuM. 'tyAre balarAma emanI sAthe nahotA ?' nA, e to judA svabhAvanA mANasa che. emane kyAreya balarAmanI bhIti lAge nahi. zrIkRSNa temane kahevA lAgyA ke cAlo maNi jovA, to e bolyA, 'tuM tAre jo, mAre mana to maNi karatAM A kAkaDI ane koLAno velo moTo che." 'sarasa, kAraNa ke e mANasanI bhUkha maTADe che; ne maNi to UlaTI mANasamAM bhUkha jagADe che !' neme kahyuM.. 'balarAmane to khetI karavI, navarAze pAsA ramavA ne ekAMte madha pIvuM - e traNa viSayo priya che; e sivAya emanuM bIjAmAM dhyAna ja nathI.' "moTA je Acare che, nAnA e pramANe kahe che. A balarAma kyAre madha ne pAsA choDaze ?' zrIkRSNa emAMthI mukta che; e sAcesAcA nAyaka che yAdavonA!' 'e eka vAtathI mukta haze, to bIjI koI vAtamAM nipuNa haze. amane badhAne zrIkRSNano Dara lAge che. maNi para enI najara paDI che. lIdhe chUTako karaze! paNa ame enI sAme musadIvaTa AcaravAno nirNaya karyo. khoDa bhulAvavI che enI! raMga jAme e joje. huM e maNi laIne bahAra cAlyo jAuM chuM. koIne kaMI kaheto nahIM.' 'vAru !' neme kahyuM, ne prasena jhaDapathI AgaLa vadhI gayo. revatAcaLa khUba garama banI gayo hato; paNa saMsAranA svArthanA tApa pAse nemane A tApa nagaNya lAgato hato. pahADanI taLeTI pAse nema pahoMcyo tyAre enA cittamAM saMsAramAMthI suvarNano moha kaI rIte dUra thAya tenI ja vicAraNA cAlI rahI hatI. thoDI vAramAM eka ToLuM pokAra karatuM AvyuM. AgaLa eka vRddha yAdava cAlato maNino cora n 195
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ yAdavo badhA tUTelA hAranA maNakAnI jema AghApAchA thaI gayA. e vakhate nemakumAre aMdara praveza karyo. temaNe kahyuM, 're ! zrIkRSNa kyAM che?" aMdarathI javAba na Avyo. ghaNe ThekANe zodha karI, paNa temano patto na lAgyo. zrIkRpaNa savArathI bahAra cAlyA gayA hatA. hato. e mAthuM kUTato hato ne AMsu sArato kaheto hato, 'arere, huM lUMTAI gayo, marI gayo. loko ToLe vaLIne pUchatA hatA, 'zuM thayuM ?" vRddha yAdave kaheto hato, "mAro maNi corAI gayo." 're, kevI rIte corAI gayo." mane zI khabara paDe ?" koNa corI gayuM ?" 'konuM nAma lauM ? moTA moTAnAM nAma Ave che.' vRddha yAdava bolyo. are ! bhalA mAmasa, nAma to le." nAma to Ave mAkhaNacoranuM-zrIkRSaNanuM-kAlayavanane haNanAra mahAna musadInuM! paNa e nAma kema levAya ?" kema na levAya ?' keTalAka yAdavo bolyA. huM na lauM. mAre dvArakAmAM rahevuM che, rahIne jIvavuM che. A to chellI vAra e maNi jovA AvyA hatA, ne tarata maNi guma ! hAya, hAya, huM lUMTAI gayo." 're satrAjita ! ame satyanA sAthI chIe. cAlo zrIkRSNa pAse, javAba mAgIe." yAdavonuM ToLuM dvArakAnA rAjamahela tarapha cAlyuM. loka eka ajaba jAta che. dareka judI judI vAto karavA lAgyA. nAnapaNamAM mAkhaNa, dahIM coravAnI zrIkRSNanI Adata jANItI hatI. manovaijJAnika lokoe vijJAnano upayoga karyo, kahyuM ke paDI Teva TaLe kema TALI? TevanuM jora ajaba hoya che. e mANasa pAse na dhAryuM karAve che. Akhare badhAe nirNaya karyo ke nakkI e AdatanA baLe zrIkRSNanA hAthe AvuM anucita karma thayuM hoya ! balarAme kahyuM, 're loko ! tame zuM vAta karo cho, ene to kaMI vicAra karo. yAdavonA uddhAraka para Avo nIca Aropa ?' | 'zrIkRSNa hoya ke game te hoya, bakSisa lAkhanI, hisAba koDIno ! A corI nahi cAle. mAgIne levuM hoya e le !" keTalAka yAdavo dhiTTa thaIne bolyA. 'tamAro dinamAna ghera che ke nahi ? are ! e vRddha yAdava satrAjitanuM ghara jamInadosta karI nAkhIza, ne tyAM haLa calAvI khetI karIza.' balarAme haLa UMcuM karyuM ne e sAme dhasyA. 196 premAvatAra maNino cora 197
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 maNinI zodhamAM zrIkRSNano ghaNA divasathI patto nathI ! e ratha zALAmAM nathI, ratha chUTo paDyo che. e gaja zALAmAM nathI, tyAM gaja rAja ALasu banIne sUtA paDyA che. | re, e emanI priya zastrazALAmAM paNa nathI. zastravibhAga ane astravibhAga emanA vinA sUnA paDyA che. kArIgaro zrIkRSNa vinA hAtha joDIne beThA che. to dvArakAno sAco svAmI ane anAtha yAdavone sanAthe karanAra zrIkRSNa kyAM haze ? rAjadhuriNono e netA hato, rAjakAraNamAM rathanI khIlI paNa emanA vinA AghIpAchI na thatI. bALakonA e bALamitra hato; ne strIonA to e sAcA sakhA hatA ! bALako emanA vinA ramata choDIne moTA mANasanI jema gaMbhIra banI beThAM hatAM ! are, dvArakAmAM mANasono kyAM tuTo che ? paNa bALako sAthe bALaka banIne khelanAra zrIkRSNa bIje kyAM maLe ? ane jyAM bALako na hase tyAM to smazAna ja vase ne ? zrIkRSNa mallavidyAmAM kuzaLa hato, eTalA ja yoga vidyAmAM nipuNa hatA. bhalabhalA yogIo emanI A paramahaMsa avasthA joI thIjI jatA ! jevA karmamAM nipuNa evA yogamAM kuzaLa ! e paramahaMsane saMsAranI be mahA pIDAmAMthI eka pIDA Aje pAchaLa paDI hatI : kocana ane kAminImAMthI kAMcananI karuNatAno atyAre e kaDavo anubhava karI rahyA. akiMcana yAdavonA gharamAM emaNe kAMcana bharyuM hatuM. emanA ja lIdhe chappana koTI yAdavomAM ghaNAMne ghera sonArUpAnA varasAda varasyA hatA ane ghaNAnI samRddhine to sImA ja nahotI rahI. A badhA pratApa zrIkRSNanA ! are ! yAdavamAtrane saMhAravA Avela kAlayavanane potAno jAna jokhamamAM mUkI zrIkRSNa kevI rIte saMhAryo e kathA haju gaI kAlanI ja hatI; ane eTalAmAM zuM badhuM bhulAI gayuM ? ke naguNA yAdavo ! ane bIjuM to ThIka paNa zrIkRSNanA jevA pavitra puruSane mAthe maNi coravAno Aropa mUkyo ? dariyAne kahyuM ke tuM kuvAnuM pANI pI gayo ! sUryane kahyuM ke tuM agiyAnuM teja harI gayo ! re ! zrIkRSNa bharI dvArakA choDI gayA, hatAza haiye cAlyA gayA to emanI pAchaLa kema koI na gayuM ? saMsAra zuM ATalo badho svArthI che ! gaI kAlanA upakAro zuM e ATalI sahelAIthI vIsarI zake che. kAla jenA zabda para prANa pAtharatA, Aja enI deha sAme paNa jovAnuM nahIM ? zuM saMpatti maLI, eTale sarvasva maLI gayuM? zuM sAmrAjya maLyuM, eTale jaga jItI gayA ? svArthanI ja sagAI ? dvArakAnI zerI zerImAM A savAla guMjato hato; paNa savAla karanArane javAba denAra koI nahotuM. saMsAramAM tejodveSa eka ajaba vastu che. vagara duzmanAvaTe e duzmana saraje che ! koInI unnati joIne dAjhanArA ane paDatI joIne rAcanArA loko saMsAramAM vizeSa che ! dvArakAnA yAdavomAM paNa AvA be prabaLa pakSa hatA : eka sajjana ane bIjo tejoSI. - tejoSIne ghera zrIkRSNanA adRzya thavAthI avarNanIya AnaMda hato. emane thayuM : are, dvArakAnuM rAja zrIkRSNa hoya to ja cAle, e pAMgaLI manodazAno have aMta Avaze ! yAdavo Atmanirbhara banaze. philasUphI to mINanA piMDA jevI che, jevo ghATa ghaDavo hoya tevo ghaDI zakAya. A harSa ke zokabharI dvArikA nagarIthI para banIne zrIkRSNa aMdhArI aTavIo ne durgama pahADo vIMdhI rahyA hatA ! siMha to e kalavAyo ja zobhe ! siMhane saMgAtha zA ? chatAMya thoDA saMgAthIo evA hatA ke je zrIkRSNano ekadama sAtha choDavA mAgatA nahotA. zUravIrono A sAtha raivataka parvata para pahoMcyo, ane emane bhALa maLI gaI ke satrAjita yAdavano bhAI prasena ahIMthI pasAra thayo che. zrIkRSNa enuM pageruM dabAvyuM. emaNe kahyuM, 'nakkI A prasena ja maNicora che!" TukaDI AgaLa vadhI, paNa prasenanI gati paMkhInA jevI hatI. guphAo ane maNinI zodhamAM 1991
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ zikharo vIMdhIne e bIjI bAju raNamAM UtarI gayelo lAgyo. badhA parvata oLaMgI raNamAM AvyA. raNa bheMkAra hatuM ne raNane kAMThe bhayaMkara jaMgalI jIvo rahetA hatA. je jene lAga phAvyo, e enuM bhakSaNa karI jAya. narabhakSI jAtinuM bhakSa nagaramAM rahetA sukomaLa loko hatA. zrIkRSNa ane emanI TukaDI sAvacetIthI AgaLa vadhI rahI! zrIkRSNa jANe motane mUThImAM laIne nIkaLyA hatA : jIvana ja akAruM banyuM hatuM. e to sApanA rAphaDAmAM ke siMhanI boDamAM miNanI zaMkAthI hAtha nAkhatA ! emanA sAthIone maNi vize evI ciMtA nahotI; mAtra zrIkRSNane ekalA javA daIe to loka maheNAM mAre evI saMsArI zarama hatI. eTale zrIkRSNa jyAre jokhamamAM paga mUkatA, tyAre e badhA teone vAratA. badhA eka vanamAMthI cAlyA jatA hatA, tyAM ekAeka siMhanI trADa saMbhaLANI. AkhI dharatI gAjI UThI. tyAM bIjI trADa AvI. sahue anumAna karyuM ke nakkI siMhe koI jIva para tarApa mArI. zrIkRSNa ekadama e dizAmAM AgaLa vadhyA. siMha to siMha ! maLI jAya to mananI thoDIka khIDa to utAruM ! paNa sAthIoe emane rokyA. vaLI trADa saMbhaLANI. jANakAroe jANI lIdhuM ke siMhe zikAra hAtha karyo che, ne enA AnaMdanI A trADa che eTale have ochuM jokhama che, ema samajI sahu e dizAmAM AgaLa vadhyA. bhUkhyuM jAnavara bhayaMkara hoya che. bharyA peTanA jAnavarano jusso ghaTI jAya che; e AlasyamAM garakAva thaI jAya che. badhA tyAM jaI pahoMcyA, paNa e pahelAM vanarAja potAno zikAra pUro karIne, mAMsanI mijabAnI pAchaLa rAkhI, lohInuM madhura pINuM pI pAcho pharI gayo hato. paNa je durbhAgI jIva zikAra banyo hato e eka nara hato, ane tenI paDelI deha parathI e nagaranivAsI lAgato hato. zrIkRSNa enI pAse saryA, jhINI najarathI joyuM ane bUma pADI, 're ! A to yAdava prasena che !' 'ho, ho, jUThAnuM jaladI pakaDAya. Akhare jIvato nahi to mUelo paNa e pakaDAyo kharo ! corano bhAI ghaMTIcora. tapAsa karo enAM vastromAM, maNi jarU2 hovo joIe. sAthIoe AnaMdamAM AvI jaIne kahyuM. teono pravAsa khAsa kaMI takalIpha 200 E premAvatAra vagara Ama saraLatAthI sameTAI jato joI e AnaMdamAM AvI gayA. dvArikAnA sukhacenathI bharelA AvAso ne uttama pAnAgAronI yAda emane satAvatI hatI. marelA prasenanAM tamAma vastronI jhaDatI levAmAM AvI; enI badhe tapAsa karI, paNa maNi na lAdhyo. zrIkRSNa vicAramAM paDI gayA : 'zuM prasena pAse Ni nahi hoya ? to zuM mahenata badhI mAthe paDaze ?' yAdava sArthIo bolyA, "maNi prasene coryo, e vAta paNa maNi corAyAnI vAtanI jema banAvaTI lAge che. dvArikAmAM pAchA pharI tyAM ja enI khoja karIe. kAMkhamAM chokaruM ne gAmamAM gotyuM evuM na thAya !' zrIkRSNa prasenanA zaba sAme jotA, vicAramagna UbhA rahyA. yAdava sAthIo pAchA pharavAnI utAvaLa karatA hatA. thoDI vAre zrIkRSNa prasenanI cUMthAyelI deha sAme jotAM bolyA, 're ! paNa prasenano jamaNo hAtha kyAM ?' 'siMha potAnA bhojana mATe laI gayo haze !' sAthIo bolyA. "e hAthamAM miNa hovo joIe. cAlo, siMhano pIcho karIe.' zrIkRSNe anumAna karatAM kahyuM. 'mAtra anumAna upara doDAdoDa karavI ThIka nahi !' yAdavo bolyA. e hAryAnA gAuM gaNatA hatA. bhUtakALamAM zrIkRSNanA anumAna ane tarka para leza paNa vicAra karyA vagara yAdavoe doTa dIdhI hatI, paNa atyAranuM anumAna na rucyuM. paNa zrIkRSNa kArya pAse ruci-arucino vicAra karavA thobhe evA nahotA. e AgaLa vadhyA. keTalAka yAdavo bolyA, game tema toya prasena eka yAdava che, enA zabane rakhaDavA na devAya. ame agnisaMskAra karIne AvI pahoMcIe chIe.' thoDAka yAdavo emane anusaryA, thoDAka pAchaLa rokAI gayA. zrIkRSNa to kaMI paNa kahyA-sAMbhaLyA vagara AgaLa vadhyA. Aja e ekalamalla hatA. emanI najara siMhanAM pagalAM DhUMDhatI hatI. paNa siMhanI zodha kharekhara bhAre paDI ! siMha kaMI mANasanI jema keDA para cAlanAruM prANI nathI. eno keDo levo e bhAre duSkara kAma che. paNa zrIkRSNa karmane karma samajanArA sAcA karmayogI hatA. duSkaratA ke durdamyatA emane damI zakatI nahi. NinI zodhamAM | 201
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravAsa khUba kaThina banI gayo. bhAlAnA jevA kAMTA mArgamAM verAyelA paDyA hatA. keTalAka to e kAMTAthI jakhamI thaIne aDadhe raste rahI gayA hatA. have to lagabhaga mArga paNa dekhAto nahoto. tyAM to siMhanAM pagalAM eka kaLaNa pAse thaIne pasAra thayelAM dekhAyAM. kaLaNa bhayaMkara hatuM. jarAka cUka thAya to Akho mANasa emAM UtarI jAya, pachI patto maLavo muzkela ! sAthIoe zrIkRSNane rokI lIdhA, kahyuM, 'have AgaLa vadhavuM jokhamI che." jokhamanuM kAma laIne to nIkaLyA chIe." zrIkRSNe kahyuM. ame Apane AgaLa vadhavA nahi daIe." sAthIoe kahyuM. 'yama paNa mane AgaLa vadhato rokI nahi zake." Apa yAdava kuLanA surya cho. Apane jokhamamAM jatA rokavAnI amane sattA che.' sAthIo bolyA. 'tamAro prema huM samajuM chuM." zrIkRSNa bhAvabharI rIte kahyuM, 'paNe mANasa varSomAM jIve enAM karatAM yazamAM jIve e ja uttama che. apayazathI jIve enA karatAM yazathI mare e zreSTha che.' ane zrIkRSNa AgaLa kadama baDhAvyA. koI AgaLa vadhIne emane roke e pahelAM teo jokhamamAM UtarI gayA. emaNe bhayaMkara kaLaNamAM jhukAvI dIdhuM hatuM. teoe kahyuM, 'tame badhA tyAM UbhA rahejo. AgaLa na vadhazo. bhAre jokhama che. maNi vagara huM dvArikAnAM darzana nahi karuM. e zeSanAganA mAthe haze, to tyAMthI laI AvIza. naciMta rahejo.' kaLaNanA tarala kAdavamAM sarakatA zrIkRSNa pele pAra nIkaLI gayA. pAchaLa rahelA sAthIo eTaluM sAhasa kheDI zake tema nahotA. teo tyAM ja thaMbhI gayA. have siMhanAM pagalAM barAbara spaSTa kaLAtAM hatAM. zrIkRSNa kaLaNano vistAra vaTAvI AgaLa kadama baDhAvyA. cAre tarapha pahADa vistarelA paDyA hatA ane AjubAju gIca jhADI jAmelI hatI; sUryano prakAza paNa emane bhedI zakato nahi. haiyuM hAtha ne hathiyAra - traNanA baLe zrIkRSNa AgaLa vadhyA. paNa tyAM to temanA Azcarya vacce pravAsa ekadama thaMbhI gayo; siMha vanavATanI vacce marelo paDyo hato ! zrIkRSNanA mukhamAMthI nIkaLI gayuM, 're, jene huM maLavA cAhuM chuM. e mane marelA maLe che !' | 're maNi ! tArA mArgamAM keTalAM mRtaka maLavAnAM lakhyAM haze ! pahelAM prasena marelo maLyo, have siMha ! nakkI siMha pAse maNi haze !" prasenano hAtha haju siMhanA zaba pAse paDyo hato. 202 1 premAvatAra zrIkRSNa ekadama doDIne hAtha tapAsyo. hAthanI mUThI khUlI gaI hatI; emAM maNi nahoto. to maNi kyAM ? praznano javAba aneka zaMkAothI bharelo hato. mahenata badhI mAthe paDe tevo saMbhava hato. to zuM have hatAza thaIne pAchA pharI javuM ? pAchA pharavuM paNa kaI hoMze ane zuM moTuM laIne ? maNinI corIno Aropa mAthethI na TaLe, to e dvArikAnA kAMgarA jovA paNa zA mATe ? zrIkRSNa siMhane dhArI dhArIne joyo. eka jherI tIra enA udaramAM kheMceluM hatuM. nakkI koI zaMbaranuM e tIra ! ATalAmAM zaMbaranI vastI hovI joIe. emaNe pahADo para najara pheravI.. pahADanA mathALe nAnuM guphAdvAra dekhAyuM. AnaMdanuM dvAra na hoya, ema zrIkRSNa e tarapha prayANa karyuM. guphAdvAra sAva sAMkaDuM hatuM. zrIkRSaNe nirbhaya rIte emAM praveza karyo, paNa guphAne pele pAra jatAM vizALa vanasthaLI najare paDI. A vanasthaLImAM AchI AchI vastI hatI. vastI zaMbara lokonI hatI. emanA kUbA suMdara vanarAji vacce vaselA hatA. ahIM jIvana hatuM, paNa kalaha na hato. ahIM kalaha hato, paNa dveSa nahoto. nAnakaDAM bALako eka ThekANe ekaThAM thaIne ramatAM hatAM. sUrajano mITho tApa emanAM tana-manane praphullAvI rahyo hato. huMphALI havA sahune saceta rAkhatI hatI. zrIkRSNa ghaNA divase bALakone joyAM. bALako to emanA jIvanano visAmo hatAM. bALaka maLyAM ke e badhI upAdhio vIsarI gayA. e to bALaka thaIne emanI sAthe ramavA lAgyA. ramatAM ramatAM eka bALakanA hAthamAM zrIkRSNa kaMIka joyuM, 'are, A e ja maNi ! A chokarInA hAthamAM e kyAMthI ?" zrIkRSNa chokarI pAse maNi mAgyo. chokarI kahe, 'ramatamAM jIto to ramavAno A pAMcIko ApuM." ramatamAM to zrIkRSNane koNa pahoMce ? e jItyA. zaMbaranI chokarIe pAMcIko zrIkRSNane Apyo. ne pachI e rovA beThI, pAMcIko suMdara hato. jhUMpaDImAMthI eno bApa doDI Avyo. zrIkRSNa ghaNA nara joyA hatA, paNa hajI sudhI evo eke nara emane bheTyo nahoto. moTuM jabbara mAthuM ane paDachaMda deha ! bhalabhalA siMhane be jaDabAM pakaDIne cIrI nAkhe evo jorAvara ! maNinI zodhamAM | 203
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAruM nAma jAMbuvAna ! tyAre Avo, ApaNe laDIe !' ne baMne kustIe caDyA. baMnee aTapaTA dAvapeca levA mAMDyA. zrIkRSNa khUba zramita hatA. paNa dilamAM UMDI dAjha hatI. e jAMbuvAna para potAnI badhI dAjha utArI rahyA ! paNa jAMbuvAna bhAre baLiyo nIkaLyo; zrIkRSNane dhoLe divase tArA dekhADyA. paNa zrIkRSNa maraNiyA banIne AvyA hatA. eka maraNiyo sone bhAre! zrIkRSNa vicAryuM ke pelA siMhane mAranAra A ja zaMbara hovo joIe. zaMbara garyo, 're tuM koNa che ?' 'huM kRSNa chuM, A maNinI zodhamAM Avyo chuM.' 'A maNi mAro che.' zaMbare kahyuM. 'nA, e maNi mAro che.' zrIkRSNa javAba Apyo. 'kevI rIte ?' zrIkRSNa zaMbaranA manano vigatavAra javAba Apyo, pote dvArikAnA yAdava che, ne maNi emano che, ema kahyuM. A duniyAmAM koI vastu koInI mAlikInI nathI, parAkramathI je meLave tenI te vastu che !' zaMbare sAdI vAta samajAvI. 'juo ! pahelAM A vastI bIjAnI hatI; bIjo eno mAlika hato. meM laDAI ApI, ane parAkramathI huM jItyo ane A pRthvIno dhaNI banyo.' 'to zaMbararAja ! tamAruM kahevuM evuM che ke je baLavAna enI pRthvI !' 'hAsto, nahi to zuM namAlAnI pRthvI ?' 'bhalA mANasa ! A maNi pahelAM mAro hato.' 'are kRSNa ! tuM AvI sAdI vAta paNa nathI samajato ? tArI dvArikA zuM mULathI tArI hatI ke parAkramathI tArI thaI ?' A sodA tattvajJAnanI vAtathI zrIkRSNane aMtaramAM zaMbaranI mANasAI tarapha mAna jAgyuM. emaNe zaMbarane kahyuM : 'huM maNi levA Avyo chuM. mAre zuM karavuM ?" 'parAkrama,' 'eTale ?' 'mArI sAthe yuddha kara ! mane jItIza to A maNi paNa tAro, huM paNa tAro ane A pRthvI paNa tArI ! Adi kALathI sarva samRddhi vijetAne ja varatI AvI 'sAcI vAta che tArI zaMbara ! parAkrama karatAM eka vastu baLavAna che, ane te che prema. paNa atyAre e zakya nathI. prema mATe tapa joIe. eka vAra huM kAlIya nAgane kAliMdImAMthI kADhavA gayo hato. eNe mane e ja kahyuM ke mArI sAthe laDa, mane jIta. vijetAnI sarva icchAone ame vaza chIe. huM laDyo ne meM nAgane jItyo. zaMbara ! tAruM nAma ? huM laDavA taiyAra chuM.' 204 1 premAvatAra maNinI zodhamAM 1 205
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ 27 kAMcana ane kAminI sUnI dvArakAmAM ekAeka AnaMdanuM mojuM prasarI gayuM. ghaNe divase prajAnA manamora ane cittacora zrIkRSNa hemakhema pAchA pharyA hatA. balarAma na hoya to lokone zAMti rahetI; loko mAnI letA ke e to havAno mANasa che. Aje ahIM kAle kyAM ? paNa zrIkRSNa na hoya to strI, bALaka ke vRddha sahune sUnuM sUnuM lAgatuM. Aja dvArakA bharI bharI lAgatI hatI. badhAnAM haiyAMmAM upavAsa pachInA pAraNA jevo navo ucharaMga hato. vadhu ucharaMganA samAcAra to hamaNAM mahelamAMthI e AvyA hatA ke zrIkRSNa potAnI sAthe khovAyelo kahevAto ane jenI corIno Aropa potAnA mAthe mukAyo hato e prakhyAta maNi zyamaMtaka letA AvyA hatA. dvArakAnI rAjasabhA tarata ja bharavAmAM AvI hatI, ane zrIkRSNa sabhA vacce maNi potAnA hAthamAM laIne beThA hatA. AropanI eka aMdhArI vAdaLI AkAzapaTala parathI sarI gaI hatI ane satyano sUrya anerA teje jhaLahaLI rahyo hato. Aropa mUkanAra yAdava satrAjitane tarata rAjasabhAmAM hAjara thavAnuM teDuM gayuM. keTalIka vAte nizcita banelA yAdava satrAjitane A teDAe vyAkuLa karI dIdho. eNe dUtane pUchavuM, 'zA mATe mane teDAve che rAja sabhAmAM ?" 'zrIkRSNa maNi laIne AvyA che.' dUte kahyuM. jenI pAse maNi eno e maNi. mAre rAjasabhAmAM maNi levA nathI AvavuM." satrAjita DhIlo paDI gayo. 'na AvavAnuM kAraNa Apo.' 'mArI tabiyata asvastha che.' 'vAru' dUta javAba laIne pAcho pharI gayo. satrAjita AghopAcho thavA lAgyo. e vicAravA lAgyo ke maNi laIne to mAro bhAI prasena bahAra gayo hato. to zrIkRSNanA hAthamAM e kevI rIte Avyo ? e vicAre caDhI gayo. prasena kyAM gayo ? enuM zuM thayuM ? have mAruM zuM thaze ? bIkamAM ne bIkamAM e dhabba karato khATalA para paDI gayo. dhaba avAja thayo. aMdara kAma karatI chokarI bahAra doDI AvI. | 'zuM thayuM, bApu ?" chokarIe pUchayuM. enuM rUpa pratibiMba pADatuM hatuM. AkAzanI koI sonerI vAdaLI pRthvI para ramavA AvI hoya, tevI e lAgatI hatI. enuM mukha ajavALAM veratuM hatuM. bApu !' chokarIe pharI kahyuM. 'zuM che, satyA ?' bApe kahyuM, paNa hajI e vicAramAM ja lIna hato. 'tamane Aje zuM thayuM che ?' 'dIkarI ! mArAM soe so varSa Aje pUrAM thayAM !' 'zA kAraNe ?" satyAnA moM para jijJAsA hatI. zrIkRSNane khIjavyA che, mane rAjasabhAmAM bolAvyo che. dvArakAnI rAja sabhA Aje mAro nyAya toLaze.' 'kevo nyAya ? zAno nyAya ?' satyA kaMI samajI na zakI. e paganI pAnIne cUmatA chUTA vALanI veNI gUMthatI pitAne pAse AvI. enI AMkhomAM pANIdAra motInAM teja UbharAtAM hatAM. enAM dAMta hIrAkaNIonA banelA hatA. hoTha paravALAthI banyA hatA. potAnA svataMtaka maNine paNa zobhAmAM jhAMkho pADe tevI potAnI dIkarI tarapha satrAjita joI rahyo. 'mAro mUlyavaMto maNi che dIkarI satyA ! e sAco maNi choDI meM khoTA maNimAM Asakta banI khoTa khAdhI !' satrAjita AgaLa vadhyo. eNe dIkarInA mAthe hAtha pheravyo. enA kezane cUmyA. e bolyo, 'mArI dIkarI to dvArA kAnuM rAja calAve evI che ! muja roMkanuM ratana!? bolatAM bolatAM satrAjitanI AMkhamAMthI AMsu sarI paDyuM: 'meM mUrkha jaDa kAMcana ane kAminI 1 207
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ maNinI ciMtA karI ane yogya uMmaranI maNi jevI dIkarInI ciMtA na karI !' 'pitAjI ! mArI ciMtA na karazo. huM to zrIkRSNa to zuM balarAma ke jarAsaMdhane paNa pANI pAuM tevI chuM. mane tamArI ciMtA thAya che.' 'ciMtA karavA jevuM ja che beTA ! kharekhara ciMtA karavA jevuM che !' mane vigatathI vAta karo.' 'enuM nAma syamaMtaka maNi, e maNine huM jIvanI jema jALavato.' 'jANuM chuM. mArAthI paNa adhika !' satyAe spaSTa kahyuM. 'sAcI vAta satyA ! huM mAnato hato ke dIkarI game tevuM dhana hoya. paNa chevaTe to e pArakuM dhana ! sAcuM dhana syamaMtaka ! mArA e maNine jovA dezadezanA loko AvatA. 'lokone to saMtonA darzana karatAM suvarNa-maNinAM darzanamAM vadhu rasa che.' satyAe sArvatrika satya kahyuM ne AgaLa bolI : 'eka dahADo e maNi jovA zrIkRSNa paNa AvyA hatA, kharuM ne bApu ?' hA dIkarI ! A badhI hoLI tyArathI ja saLagI !' 'ema kema, pitAjI ? mane to ApaNA gharamAM zrIkRSNanuM Agamana divALI jevuM lAgyuM hatuM.' satyAe kahyuM. 'vAta sAcI che, paNa satyA mANasanA dilamAM deva ane dAnava baMneno vAso che. zrIkRSNa jyAre maNine joI, vakhANIne pAchA pharyA tyAre mArA manamAM jhera jevI eka ciMtA ghara kaI gaI. zrIkRSNa kAle A maNi mAge to zuM thAya? zuM huM nA pADI zakIza ? kadAca nA pADIza toya e lIdhA vinA raheze kharA ?' 'bApu ! tamArI pAse be maNa che, jaDa ane cetana ! huM to salAha ApuM ke zrIkRSNa eka mArga to ekane badale be miMNa ApI devA !' satyA bolI. enA kathanamAM sAva svAbhAvikatA ne nikhAlasatA hatI. badhA tArI jema ja kahe che. zrIkRSNa mohinInuM bIjuM rUpa che. jenI sAthe AMkha maLI ke vazIkaraNa thayuM ja che ! e jAdugaranA jAdumAMthI Aja sudhI huM ja eka bacI zakyo chuM.' 'kAraNa ? pANI sahune zItala lAge. tamane uSNa kema lAgyuM, bApu?' satyAe prazna karyo. satyA ! tuM hajI nAnI che. jUnI vAto jANatI nathI. yAdavone rAnarAna ane pAna pAna karanAra A zrIkRSNa ja che ! nAhakano baLiyA sAthe bAtha bhIDe che, ne 208 - premAvatAra pachI bhAgavA mAMDe che. bhAgatAM bhAgatAM vaLI rUpALI strI maLI to lagna paNa karI le che. laDAI paNa kharI, lagna paNa kharAM ! A rukimaNI-lagnanAM ceDAM na karyAM hota to yAdavone emanuM vahAluM vatana tyajIne ATale sudhI lAMbA thavuM na paData !' 'bApu ! khoTuM na lagADazo. tamArAM badhAMnAM lagna e paNa laDAIno eka prakAra ja che ne ! rAjakAraNI loko dIkarIono rAjakAraNI zetaraMja ramavA mATe sogaThI tarIke upayoga kare che !' satyAe satyanI jabAna kholI nAkhI. 'beTA ! mArA mATe paNa ema kahe che ?' Apane syamaMtaka maNimAM jeTalo rasa che, eTalo satyAmAM nathI !' satyAe pharI nagna satya kahyuM. satyA, mArI mazkarI na kara. meM tane kahI dIdhuM che ke tane managamato vara pasaMda karaje.' vAru. pitAjI ! zrIkRSNa maNi jovA AvyA. pachI zuM thayuM ?' satyAe vAta AgaLa jANavA prazna karyo. eTalAmAM dvAra khakhaDyuM. rAjasabhAe mokalelo dUta pharI hAjara thayo hato. enI sAthe dvArakAnA suprasiddha dhanvaMtarI hatA. dUte kahyuM, 'rAjasabhAe saMdeza pAThavyo che ke ApanuM ahIM AvavuM anivArya che. roga-samAptinAM tamAma auSadho sAthe dhanvaMtarIne mokalIe chIe.' satrAjita A sAMbhaLI DhIlo thaI gayo. e bolyo, "mane have osaDanI AvazyaktA nathI.' 'zuM rogasamApti thaI gaI ?' dUte kahyuM. 'jI hA, mArI dIkarI satyAe jarUrI zuzruSA karI.' satrAjite kahyuM. 'dUtarAja !sabhAne kahejo ke yAdavarAja satrAjita saparivAra thoDI vAramAM tyAM upasthita thaze.' satyAe vacce javAba ApI dIdho. satyAnA avAjamAM AjJAno raNako hato. dUta ane vaidarAja vizeSa carcAmAM na UtaratAM pAchA pharI gayA. 'vAru pitAjI ! TUMkamAM bAkInI hakIkata kaho.' 'beTA ! zrIkRSNa maNi joIne gayA. mane zaka paDyo ke A maNi have mArI pAse nahi rahe. meM A zaMkAmAM phasAIne pANI pahelAM pALa bAMdhI.' kAMcana ane kAminI D 209
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'zaMkA ja satyane khAI rahI che. pelo rUpALo nema kaheto hato ke sApa duSTa che, mATe mANasane deza deto nathI; e sApa duSTa paNa nathI ke aduSTa paNa nathI; paNa zaMkA duSTa che. e mANasane zaMkAnI najare jue che. mATe pANI pahelAM pALa bAMdhavA prathama doDIne mANasane deza de che ! ane mANasa paNa e ja zaMkAmAM sApane mAravA dhase che ane eka vAra khUna reDAyuM ke saMsAramAM viSanAM vAvetara cAlu thaI jAya che.' 'ghelo nema ! koI dahADo vicAravAyu na UpaDe to mane kaheje ! e aDadho ghelo che. maNine kAca kahe che, sonAne mATI kahe che, jIvamAtrane ghoDAgadheDAne samAna kahe che ! yAdavonI netAgIrI mULathI ja nabaLI che, satyA !' 'pitAjI ! keTalIkavAra ApaNI nabaLAInAM pratibiMba ApaNane ApaNI netAgIrImAM paNa sAMpaDe che. vAru AgaLa kaho. samaya thato jAya che !' 'satyA ! zaMkAmAM ne zaMkAmAM meM dAva khelyo, prapaMca Adaryo. prasenane maNi ApIne bIje sthAne ravAnA karI dIdho; ane vAta uDADI ke zrIkRSNa maNi corI gayA.' 'A Apa zuM kaho cho ? corInuM ALa zrIkRSNa mAthe nAkhyuM ? bhAre duHsAhasa karyuM tame pitAjI !' 'e duHsAhasane kAraNe to Aje maravAno vakhata Avyo ! rAjasabhA mane nahi choDe.' 'pitAjI ! ciMtA na karo. huM kahuM chuM ke zrIkRSNa para tamAro AkSepa sAco che. khAtarI karI ApavA taiyAra chuM. kRSNa cora che : eka vAra nahi, sADI sattara vAra cora che !' satyAe kahyuM. satyA ajabagajabanI chokarI hatI. bhalabhalA yAdavo satyA pAse bakarI thaI jaMtA; ne bhalabhalA cAlAka lokonI jIbha paNa enI sAthe vAta karatAM thotharAI jatI.. 'satyA ! tAruM kahevuM huM na samajyo. tuM A sAcuM kahe che ke buDhA bApanI mazkarI kare che ?" 'huM sAcuM kahuM chuM, pitAjI ! mArA jeTalI hiMmata dhAraNa karo ane rAjasabhAmAM jaIne nirbhayapaNe eTaluM kaho ke zrIkRSNa cora che, e vAtanI huM to zuM paNa mArI chokarI paNa khAtarI karAvI deze, A bAbatamAM lAMbI lAMbI vAto karavAne badale huM eTalI ja vinaMtI karuM chuM ke eka vAra zrIkRSNa mAre ghera padhAre, ane A vAtanI jAte ja khAtarI karI jue. pachI zrIkRSNanuM sudarzana che, ne mAruM gaLuM che.' 10 ] premAvatAra 'satyA ! satyA !' satrAjitanI mati mUMjhAI gaI. rAjasabhAmAM jaIne kevo javAba devo ? satyA kahe che tevo devo ke bIjo ? kaMI bIjo javAba ApavAmAM vaLI jUTha bolI javAya to pachI UgaravAno koI Aro nahoto ! zuM tyAre satyA kahe che, te javAba Apavo, ne zrIkRSNane ghera teDI lAvavA ? satrAjita vicAramAM paDI gayo. satyAe pitAne vicAramAMthI jagADatAM kahyuM, 'pitAjI, vaLI pAchI kaI bhramaNAmAM paDI gayA ? zuM kaMI navo tukko zodhI rahyA cho ?' 'nA dIkarI nA ! vAta phakta eTalI ja vicAruM chuM ke kRSNane tArI pAse lAvavA jevo kharo ?' 'kema ? huM kaMI lAjavaMtIno choDa chuM ke zrIkRSNane jotAM karamAI jaIza?" 'nA, e jabaro vazIkaraNa karanAro che. rakhe tane bharamAvI de, ane mAruM rAMkanuM ratana potAnuM banAvI le !' 'kadAca mane bharamAve to eTalI tamArI mahenata ochI thaze. jamane notaruM ApavuM ane zrIkRSNa sAthe vera karavuM baMne sarakhuM che !' 'huM maNi ene ApI daIza.' satrAjite kahyuM. 'paNa jaDa maNithI enuM mana rAjI na thayuM to.... ?' satyAnI sacoTa dalIlano sAco ke khoTo kaMI paNa javAba satrAjita pAse nahoto. ane atyAre moTo savAla to jIva bacAvavAno hato. Akhare satrAjite nirNaya karyo ke satyA kahe che tevo javAba Apavo; pachI zuM karavuM te satyA phoDI leze. zrIkRSNathI cAra caMdaravA caDe tevI che mArI satyA ! satrAjita taiyAra thayo. eNe potAnA mitro ane sAthIone sAthe lIdhA. yAdavono eka moTo varga zrIkRSNathI nArAja hato. surA ane dyUtanI bAbatamAM emanI dakhalagIrI vizeSa hatI. balarAmane te baMne priya hatAM, ne balarAmanI emAM dakhalagIrI nahotI. niraMkuza yAdavonuM ToLuM rAjasabhA tarapha cAlyuM. teoe mArgamAM satrAjitane cAvI caDhAvatAM kahyuM ke cokhkhuM saMbhaLAvI deje ke kRSNa to bacapaNathI cora che. bacapaNamAM mAkhaNa corI corIne khAto hato, ane have navA navA miNanI corI karato phare che ! ATalI moTI uMmara thaI, topaNa enI corInI kuTeva gaI nathI ! satrAjitane vaLI keTalAka juvAna yAdavoe cetavaNI ApatAM kahyuM, 'zrIkRSNa maNi jovA AvyA tyAre ame hAjara hatA. satyA parathI emanI najara haTatI ja kAMcana ane kAminI D 211
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'mArI putrI satyA. zrIkRSNa eka vAra mArA ghera padhAre, huM nahi, mArI putrI satyA sAcA gunegAranuM kAMDuM pakaDIne Apane havAle karaze. pachI nyAya rAja sabhAne hAtha; mArI garadana ApanI hakUmatane havAle." 'vAru ! vAru ! zrIkRSNa tAbaDatoba jaIne AkharI nikAla lAve." rAjasabhAe Adeza karyo. zrIkRSNa UbhA thayA. sabhAnI tamAma aTakaLo khoTI paDI. nahotI. ane satyA paNa na jANe emAM zuM joI gaI hatI te tAkI tAkIne joI rahI hatI, e varaNAgiyAnI kUDI najarathI bacAvavA satrAjite satyAnuM jaladI patAvavAnI jarUra che, nahi to A maNinI jema e paNa kyAreka corAI jaze !" satrAjite kaMI javAba na vALyo. enuM mana DarI rahyuM hatuM; paNa dIkarInI vAta para ene zraddhA hatI. dhIre dhIre badhA rAjasabhAmAM pahoMcyA. AkhI vATe satrAjite mauna pALyuM hatuM. badhAnAM salAha-sUcano eNe sAMbhaLyAM hatAM, paNa emAM satyAnI salAha ene barAbara lAgI hatI. jyAre hRdaya cora hoya tyAre jIbha zAhukAra banI zakatI nathI. rAjasabhAmAM hajAra jAtanA savAla thavAnA hatA. ane e mATe hajAra jAtanA javAba ghaDavA paDe. emAM kyAMya pakaDAI paNa javAya. enA karatAM satyAe samajAvelo javAba so dardanI eka davA jevo uttama che. bAkInuM badhuM satyA phoDI le evI che! rAjasabhAmAM praveza karIne sthAna letAM ja satrAjita para praznonI jhaDI varasI rahI. praznomAM dilanA pANIne bALI mUke tevI Aga bharI hatI; hiMmatathI dIvAlonA abhedya kAMgarA jamInadosta thaI jAya evA paDakAra bharyA hatA. potAnA ja mANaso potAnA mahApuruSone halakA pADavAno dhaMdho laI bese, e guno sarvathA akSamya hato. e gunA mATe pUratI sajA thavI ghaTe. e guno karavAno koI vicAra paNa bhaviSyamAM na kare tevI sajA thavI ghaTe, satrAjita mauna hato; hajIya kevo javAba vALavo enI duvidhAmAM hato. satrAjitane pharajiyAta sabhAmAM khaDo karavAmAM Avyo. enI pAse javAba mAgavAmAM Avyo. balarAmanuM haLa UMcuM nIcuM thatuM hatuM. sudarzana cakranA susavATA saMbhaLAtA hatA. satrAjita mahAparANe khaDo thayo. e pavanamAM jhUlatA jhADanI parNanI jema dhrujI rahyo hato. e dhIrethI bolyo, "huM hajI paNa kahuM chuM ke zrIkRSNa cora che !' 'hajI paNa e ja kahe che ?' rAjasabhA garajI. 'hA." satrAjita jarAke makkama banI gayo. 'enI khAtarI ?" 212 D premAvatAra kAMcana ane kAminI 3 213
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 jenI charI enuM gaLuM dvArakAmAM navo camatkAra sarajAyo. gunegArane ghera nyAyAdhIza gayA. bhagavAna zrIkRSNa sAme cAlIne yAdava satrAjitane ghera gayA. kaleza-kaMkAsamAMthI vAta badhI maMgaLamALa banI gaI. ughADI talavArane myAna karAve evI satyAe zrIkRSNane spaSTa kahyuM, 'kharekharuM kahejo, yAdavanAtha ! mAra chAmaNi tame corI gayA cho ke nahi ?' zrIkRSNa eTaluM ja kahyuM, 'je maNino mane cora TharAvyo, e maNi ane corI A rahyA sAmasAmAM.' 'evI tamArI zAhukArI mane khapatI nathI. tame to soyanuM dAna karo ane eraNanI corI karo evA cho !' satyA bhAre AkhAbolI hatI. 'satrAjita yAdavanI phariyAda maMtaka maNi mATe hatI. enA corane meM pakaDI poDyo che, mAlika pote ja cora nIkaLyo che !' 'jANuM chuM tamArI hoziyArI. tamArI hoziyArI mArAthI kyAM ajANI che? kAlayavana jevA kAlayavanane kALanA moMmAM koLiyo banAvanAra tame ja cho ne? pote dUranA dUra raho, ne bIjAne kho ApI khaDA karo, evI ramata tamArA sivAya kone AvaDe ? tamArI mAyA aparaMpAra che." satyAe potAnAM julaphAM ramADatAM kahyuM. tenAM netronAM tejamAM bhalabhalA DUla thaI jAya tema hatuM. mArA pitAjInuM je dhana coravAnI tame kuzaLatA dAkhavI che, enI pAse A jaDa maNi to sAva tuccha che.' zrIkRNa hasI paDyA. e bolyA, 'koInuM dhana koInA pUchavA vagara huM kyAreya leto nathI.' 'vidhi sAcavavAmAM to tamArA jevuM koI kuzaLa nathI.' satyAe kahyuM ne ekadama lajjA dharIne aMdaranA khaMDamAM cAlI gaI. yAdava satrAjita potAnAM snehIsaMbaMdhIone laIne purohita sAthe tyAM upasthita thayo hato. eNe vinamrabhAve kahyuM, 'zrIkRSNa ! mArI pAse be maNi che. duniyAmAM kaMcana-kAminIno jhaghaDo che. baMne Apane arpaNa karuM chuM. kRpA karIne eno svIkAra karo ane mane klezamukta karo." pachI satrAjita purohitane bolAvIne kahyuM, 'purohitajI, ApaNI satyA ane zrIkRSNanA vivAhasaMbaMdha raco !' e prakAranA saMbaMdhanI purohitanA mukhe te ja vakhate jAherAta karavAmAM AvI. lagnamaMgala racAyuM. yAdava satrAjite dIkarIne dAyajAmAM samaMtaka maNi Apyo; ane zrIkRSNane potAnA ja mAI banAvIne potAnA mAthethI jamano bhaya TALyo. eNe eka bIjo maNi balarAmane bheTa Apyo. emano kopa hajI zamyo nahoto. emaNe satrAjitano maNi laIne baLadane koTe bAMdhI dIdho, ane kahyuM, "mAthuM kApIne pAghaDI baMdhAvavAnI tArI rIta jANI ! zrIkRSNanI vAta judI che. bAkI mArA jevAne to tuM eka zuM, so kanyA eka sAthe Ape toya mApha na karuM.' 'amAruM A apamAna ?' satrAjitanA pakSanA yAdavoe kahyuM . 'hajI to tamArA maNinuM ja A apamAna che. tamAruM nasIba sAruM samajo, nahi to tamane ja baLadanI Doke bAMdhIne rastA vacce ghasaData; paNa zuM karuM ? have vevAI banIne vera kheDavuM sAruM nahi.' balarAme kahyuM. sahune na bolavAmAM nava guNa lAgyA. yAdava satrAjita eka maNi nemakumArane ApavAno niradhAra pragaTa karyo. navavivAhitA satyAno Agraha hato ke alagArI nemane zodhIne e Apavo, e kahe to maNi jaDIne mugaTa, bAjubaMdha, mudrikA ke bIjo koI alaMkAra paNa banAvI Apavo ! paNa alagArI nemanI zodha karavI ja muzkela hatI. AkhA nagaramAM enI zodha karI, paNa e kyAMya na jaDyo. rAjA samudravijayane loko pUchavA gayA to rAjA samudravijaye kahyuM, 'nema, ane enI nagarImAM zodha, e to vicitra vAta kahevAya ! nema to vagaDAno vAsI. koI parvatanI guphAmAM, koI girizikhara para, koI sAgarataTe ke saritAkAMThe ene zodho. maLe to tyAM maLe, nahi to khovAyelo samajavo.' 'amAre ene eka maNi bheTa dharavo che !' satrAjite mokalelA yAdavoe kahyuM. 'ApI juo. bAkI e to suvarNa ane mATImAM samAnatA jonAro che." pitAe kahyuM. enA kathanamAM vakhANa paNa hatAM, TIkA paNa hatI. nemanI zodha cAlI. ane zodhatAM e sAgarane kAMThe, eka zilA para dhyAnanimagna jenI charI enuM gaLuM n 215
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ banIne beThelo jovA maLyo ! sAme sAgara garjato hato; enAM mojAM enA paga pAse nartatAM hatAM. 're nema ! cAla dvArakAmAM. satyA sAthe zrIkRSNanAM lagna thAya che." koNa satyA ?' 'satrAjita yAdavanI putrI ! 'zrIkRSNane mAthe maNinI corIno Aropa mUkanAra yAdavanI putrI ke ?" 'hA, nema ! ratna to ukaraDe hoya topaNa grahaNa karavuM joIe. temAMya jo kanyA rana jevI hoya to to ene grahaNa karatAM kALa ke kSetrano kazo ja vicAra karavAno na hoya ! vaLI, jema satrAjita jughe mAnavI che, ema enI dIkarI satyA paNa judI bhAtanI kanyA che. kolasAnI khANano e hIro che." | 'mane to A kanyAratna ane A maNiratnamAM kazo ja rasa nathI. saMsAranI yuddhazilAo be : kaMcana ane kAminI; e bemAMthI ekeyamAM mane rasa nathI,' neme kahyuM ne vaLI e vicAramagna banI gayo. 're nema ! tAre kAje paNa satrAjita eka maNi bheTa mokalyo che." 'satrAjita to kAMcanapremI che. kAMcanapremamAM e zuM na kare te kaMI na kahevAya. AvA lobhI ne matalabI yAdavothI zuM dvArakA Uja baLI banavAnI che? zrIkRSNa AvAne sadhiyAro ApI sApane dUdha pAvA jevuM karyuM che." ema bolyo. nema ! mUka badhI mAthAkUTa ! le A maNi ! satrAjitano Agraha che ke tuM kahe to maNi ja DIne mugaTa banAvI de, tuM kahe to enI maNijaDita mudrikA banAvI de tArA para eno ghaNo bhAva che.' 'satrAjitane jevo bhAva maNi para hato, jevo bhAva satyA para hato. tevo bhAva mArA para che kharo ? AvA svArthI lokonA matalabI bhAvanA te zA bharosA!" 'bhAI ! tArI sAthe dalIlo karavI nakAmI che. le, A maNi. tuM jANe ane tAruM kAma jANe !' AvanAre maNi temanA hAthamAM mUkyo. 'bhAvamaNi sivAyano A dravyamaNi ? neme ene hAthamAM laI pAMcIkAnI jema ramADavA mAMDyo. AvanAra yAdavane lAgyuM ke nemane maNi gamI gayo che. eNe kahyuM, 'maNimAMthI pragaTatI AchI nIlI rozanI joI, nema ?" | 'dilanI rozanIne dAbI de evI e rozanI che, kAM ?" AvuM avaLuM kAM kahe, nema ?' 216 | premAvatAra 'nahi to zuM kahuM ? AvA eka maNie ja satrAjitanI dilanI duniyA aMdhArI karI mUkI nahotI ? re, jenA agaNita upakAro yAdavo para che, yAdavo potAnA cAmaDAnA joDA karIne paherAve toya je upakAro phITe tema nathI, e upakArI zrIkRSNane yAdavomAMnA ja eke AvA eka tuccha maNine khAtara cora na TharAvyA ? dhika che e maNine ane dhika che e maNinA dharAvanArane !' | 'nema ! kAle A maNine tuM ja dhAraNa karIza, pachI A dhikkAra kone mATe uccArIza ?" | 'bhAI ! meM ja prasenane maNi laIne nAsI jato prathama nIrakhyo hato. jANe maNie ene Akho ne Akho badalI nAkhyo hato. zuM dhananI karAmata ! prasenanI pAse maNi hato. e maNinA lIdhe e prakAzathI Darato hato ane aMdhakArane e zodhato hato. maNinA lIdhe e mANasamAtrathI Darato hato ane jaDa paththaronI othane vadhu pyAra karato hato. mANasane badalI nAkhanAra maNi game tevo kImatI hoya toya zuM karavAno ?" 'e maNie to zrIkRSNane satyA apAvI. saMsAramAM satyA jevI strI durlabha che. aMdhArAmAM ajavALAM kare tevI che, aNamola ratna che.' | 'rAjakAraNI puruSo potAnA svArthI ane prapaMcI yajJamAM putra, putrI ke dArAno bali caDhAve che. mane A saMbaMdho, khaTapaTo nathI racatAM. sApa daramAM pesatAM jema sarala ne sIdho thaI jAya che, satrAjitanuM paNa huM ema ja mAnuM chuM." 'eTale ja nema ! badhA tArA para pyAra rAkhe che.' | 'samajuM chuM. tamAro e pyAra svArthI che. tame mAno cho ke tamArI ramata huM samajI nahi zakuM, eTale jarUra paDatAM tame mane rAjaramatamAM ADo dharI UMTa banAvI zako.' 'sAcuM samajyo tuM nema ! rAja karI zako evA tame be cho : zrIkRSNa ane nema! balarAma to jamIna kheDI jANe ! e bicAro jIva rAjanAM sogaThAM zuM goThavI jANe? eka khAnagI vAta tane kahevAmAM have vAMdho nathI - tuM jANato hoya ke na paNa jANato hoya - keTalAka yAdavo zrIkRSNathI nArAja che.' AvanAra yAdavomAMthI eke rahasya kaheto hoya tema pAse jaIne dhImA svare kahyuM. | 'dhanya che tamArI musadIvaTane. gaMgA gaye gaMgAdAsa, jamanA gaye jamanAdAsa, AtmA ne aMtara vecanAra vepArI cho. jenI charI tenuM ja gaLuM, enuM nAma ja musadIvaTa ! tame mane ane zrIkRSNane sAmasAmA mUkI devA mAgo cho.' neme yAdavonI cAlabAjI pakaDI pADI.. jenI charI enuM gaLuM B 217
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'rAjakAraNamAM hamezAM lAyakanI lAyakAta svIkAravI joIe. nema ! tArA jevA yogItvapremI rAjA thAya to zAstravacana siddha thAya : yogI te rAjA, rAjA te yogI.' 'mApha karo mane ! jANI lo ke mane rAjamAM rasa nathI. rAjanAM kAjamAM rasa nathI. mane kAMcanamAM rasa nathI. mane kAminImAM rasa nathI !' *tyAre tane rasa zemAM che ? giranAranA paththaromAM ? 'hA, mANasa karatAM e patharA sAcA che. mane sAco rasa che AtmAmAM,' neme TUMko javAba Apyo. ene AvI khaTapaTI ane khoTI vAto AgaLa calAvavAmAM jarAya rasa nahoto. 'AtmA khavAya che ? AtmA pivAya che ? evI vArtA to savAre vahelA UThIne ke madharAte jAgIne vicAravI ghaTe. bAkI dvArakA to saMgharAjya che. bahumatI je yAdavane cUMTe e yAdavono netA.' nema A sAMbhaLI akaLAI gayo. eNe cIsa jevA avAje kahyuM, 'o re! tame ATaluM badhuM AtmAnuM jhera kyAMthI laIne AvyA cho ? zuM tame mane mArI nAkhavAnA irAde ahIM AvyA cho ? zrIkRSNa mAro bhAI che. enA prakAze tame tapo cho.' nemanA zabdomAM vIjaLI bharI hatI. 'amArI vAto na gamatI hoya to amane pAchI Apa. zAstramAM kupAtre jJAna ApavAnI nA bhaNI che.' yAdava dUte kahyuM. 'kharekhara ! huM rAjakhaTapaTa mATe kupAtra chuM. tame navuM ThekANuM zodho.' neme A yAdava dUta taraphathI moM pheravI letAM kahyuM. 'zodhIzuM. nema, tuM ciMtA na karato. A maNinI bheTa tuM svIkArI le, eTale ame pAchA pharI jaIe. paththara para have vadhu pANI DhoLavuM nirarthaka che. bIjo hota to amArI vAto sAMbhaLIne rAjI rAjI thaI jAta ane kUdako mArIne taiyAra thaI jAta!' 'taiyAra jarUra thaI jAuM, paNa AtmAne jhera pAvAnI vAtamAM nahi.' 'zuM tane rAja gamatuM nathI ?' yAdava dUto pharI cakAsaNI karI rahyA. 'jarUra game. paNa mArI kalpanAnuM rAja hoya to ja.' name makkamatApUrvaka kahyuM. "are nema ! kema tuM kaMI samajato nathI ? rAja to kAcuM sonuM che. eka vAra sonuM hastagata thayA pachI, jevo ghATa ghaDavo hoya tevo ghaDaje ne !' 'huM rAjA thAuM ?' 'hA, tuM rAjA, netA, adhipati thA ! dvArakA saMgharAjya che. enA adhipati 218 - premAvatAra zrIkRSNa tArI pAse kaMI nathI. sonAnI charI bheTamAM ghalAya, peTamAM nahiM. eNe ja to yAdavone rAna rAna ane pAna pAna karI mUkyA che.' 'sAcI vAta che. yAdavo kadI koInA thayA nathI, ne thaze nahi.' neme Akaro vAprahAra karyo. 'bIjAnI vAta judI che ! tArA jevA saraLa AtmA mATe to yAdavo marI phITavA taiyAra che.' 'bhale, yAdavavIro, bhale. huM jANuM chuM ke kuhADAnAM phaLAM to aneka tamArI pAse taiyAra che. paNa tame ane yogya hAtho thanAranI zodhamAM cho ! kAciMDo paNa tamArA jeTalI jhaDapathI raMga badalI zakato nathI. kAle tame ja mutsaddI zrIkRSNanAM guNagAna gAtA hatA; kahetA hatA ke kAlayavananI khabara levI zrIkRSNanI kUTanIti vagara zakya nahotuM. Aje vaLI Ama kaho cho, eTale lokaprazaMsA ke lokaniMdA para lokanetAe bharoso na rAkhavo, e ja sAco mArga che. tamane AmAM zuM lAge che ?' 'nema ! amane tuM ADIavaLI dalIlo karI bAMdhI le che. le A tAro maNa.' yAdavoe maNi ApavA hAtha laMbAvyo, paNa neme e levA hAtha lAMbo na karyo, eTale yAdavoe maNi enI samakSa mUkI dIdho. nemanI najara A vakhate dUra beThelA eka baLada para sthira thaI hatI. baLada vRddha hato. dhUMsarAM kheMcI kheMcIne enI kAMdha paDI gaI hatI. enA mAlike ene bhUkhyotarasyo rajhaLato choDI dIdho hato. 'oha, pelo baLada !' neme svagata uccAra karyo. 'hA. e baLada che. gAmanA kSetrapatino che. kSetrapati taraphanA premamAM eNe zrama karavAmAM maNA na rAkhI. Akhare kAMdha paDI.' 'to to rAjakAraNI jIvano e pratinidhi lAge che.' neme jarAka Takora karI. baLada ziMgaDAM halAvato hato. enI UMDI kAMdha paDI hatI. emAMthI mAMsanA locA bahAra laTakatA hatA. ekAeka kyAMkathI kAgaDo AvI caDyo, ane kArDa kAu karato kAMdha para jaI beTho; kAMdhamAM cAMca mArI, bhAre svAda Avyo. kAga paropakArI jIva lAgyo. eNe potAnA bIjA mitrone kAMuM kAMu zabdathI nimaMtraNa pAThavyuM. eka, be, cAra, cha kAgaDA AvI pahoMcyA ! baLade potAnAM moTAM ziMgaDAMthI sAmano karavA prayatna karyo. paNa cAlAka kAgaDAone kaMI IjA karI zakyo nahi. have to kAgaDAoe ToLI racI. jenI charI enuM gaLuM D 219
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'huM to jIvatA AtmamaNinI vAta karuM chuM, jenA teja pAse tamArA badhA maNi kAMkarA barAbara che. mane A revatAcalanAM zikharo AmaMtrI rahyAM che. pelI aMdhArI guphAo nimaMtrI rahI che. e badhA jANe kahI rahyAM che ke nema ! ahIM Ava ! amArA aMdhakAramAM chupAyelA abhuta prakAzane zodha ! saMsAranA tejamAM to so maNa tele aMdhAruM che. hajAro maNinAM teja ahIM amArA haiyAmAM saMgharAyAM che.' A carcAono koI rIte aMta na Avata. AmAMthI aDadhI vAto samajAta, aDadhI ema ne ema rahI jAta. yAdavone lAgyuM ke jyAre bIjuM koI kAma na hoya ne nirAMtanI paLo hoya, tyAre nema pAse AvIne besavA jevuM kharuM ! bAkI duniyAdArImAM AvI ghelachAo na cAle ! temanI ghaNIkharI vAto khUba avanavI hoya che. je narI najare dekhAya che, enI to e vAta ja nathI karato. ane jenA sagaDasudhdhAM nathI dekhAtA evA evA viSayonI e vAto cheDI bese che. paNa e sAMbhaLavAnI ahIM nirAMta kone che ? G cAra kAgaDA baLadane herAna kare. bIjA cAra kAgaDA kAMdhamAMthI jamaNa jame. vAha, vAha, kharo khela macyo ! Akhare sAmano karato baLada zaraNe thayo. eNe potAnA dehamAMthI thoDuMeka mAMsa khAvAnI jANe anumati ApI ! e ziMgaDAM nIcAM DhALI zabanI jema sthira paDyo rahyo. neme e joyuM, eNe vedanAbharyo citkAra karyo, ane potAnI pAse paDelo maNi upADIne pheMkyo ! kAgaDA kuzaLa hatA. teo cakacakatA maNine AgiyA jevuM jIvaDuM samajI upADIne UDI gayA. arara !! yAdavo bolI UThyA, 'kAgane uDADavA maNi pheMkI dIdho.' 'nA, nA. meM e dvArA mArA AtmArUpI maNinI rakSA karI lIdhI. maNi to tame pheMkI dIdho che ke jyAM tyAM AzAnti ne asUyA ja gAvatA pharo cho ! pelA baLadanuM dRSTAMta joyuM ?' emAM zuM jovAnuM hatuM ?' jovAnuM e ke joranuM abhimAna vRthA che. eNe dhUMsarI kheMcavAmAM jeTalo vakhata kADhayo, eTalo vakhata eno dharma zodhavAmAM kADhayo hota to ?" 'to kAMdha paData nahi !' yAdavo bolyA. jANe temanI gAMDIdhelI lAgatI vAto emane have samajAI rahI hatI, 'ane kAMdha paData nahi, to A kAgaDA enuM mAMsa TholavA Avata nahi. juvAnIno ane jorano garva nirarthaka che. e juvAnI ane e aMgeaMgamAM nItaratuM jora to jIvIne je zodhavAnuM che, mahenata karIne je pAmavAnuM che, te mATe vAparavuM yogya hatuM !' | 'paNa e to Dhora che.' 'paNa tame to mANasa cho ne ?' 'to nema ? tAro zo vicAra che ? 'huM navI zodhamAM javA mAguM chuM. mAro mArga kAMcana, kAminI ane kIrtinA dhorI mArgothI sAva judo che. huM anya mArge javA jhaMkhuM chuM. mANasane pazcAttApa na karavo paDe evI satyanI pratIti karAvavA mAguM chuM ! zatru sAthenI laDAImAM nirarthaka zigaDAM halAvI parAjayane vadhAvI levA cAhato nathI. mArA AtmavijayanA mArge - e nave mArge - javA mAguM chuM !' 'bhalA ! tArA mArgamAM maNine kAga uDADavA mATe vAparavAnuM kahyuM haze, kAM ?" 220 premAvatAra jenI charI enuM gaLuM n 221
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ 29 veNu ane zaMkha satyAnA lagna pachInI eka vahelI savAre jANe bhUkaMpanA AMcakA lAgyA. gajazALAmAM bAMdhelA hAthIo sAMkaLo toDavA mathAmaNa karI rahyA. temanI nAnI AMkhomAM chalochala bhaya bharyo hato. so so kesarIsiMha jANe emanI sAme AvIne trADatA UbhA hatA. cakravartInI pAyagAmAM zobhe evA parAkramI azvoe DAmaNa toDavA mAMDyAM hatA. emaNe cAbukano AsvAda kadI lIdho nahoto. Aje e svAda levA chatAM ApasvabhAvamAM e AvI zakyA nahi ! dhenuo to zeha khAIne khIlA para ja DokAM nAkhIne paDI rahI hatI. vanamAM eka nahi aneka kesarIo ekasAthe jANe trADatA hoya evo bhaya sarvatra vyApI gayo hato. emanAM vAcharaDAMoe hajI sudhI bhaya jANyo nahoto, paNa Aje to e paNa mAnAM AMcaLa moMmAMthI mUkIne koDA jevI AMkho cAre tarapha pheravatAM UbhAM hatAM. re ! A te bhUkaMpanA koI svaro hatA ke otAradA AbhanI koI vAdaLI vinAza laIne varasavA AvatI hatI ? svaro jarUra bhayapreraka hatA, paNa bhUkaMpanA nahotA; kAraNa ke bhUkaMpanA AMcakA hota to dvArakAnA koTakAMgarA evA ne evA rahyA na hota; A vizALa rastAomAM phATa paDI gaI hota; ane A gaganacuMbI mahAlayomAMthI keTalAMka dharAzAyI thayAM hota ke keTalAMka DolI UThyAM hota. A svaro to sAgaranI bharatInAM mojAM jevA hatA, rai, nakkI sAgara Aja dvArakAne gaLI javA potAnI senA laIne caDhI Avyo haze ! yAdavone paradezI jANI e DarAvavA mAgato haze ! loko sAgara tarapha doDyA; emanA aMtaramAM sAgaranI bIka hatI, paNa sAgarane tIre pahoMcatAM emane UlaTuM evuM lAgyuM ke sAgara pote DarI rahyo che! enI bharatInI taraMgAvalio svaranA pratApe oTamAM punarAvartana pAmI rahI che, pachI AgaLa vadhavAnI to vAta ja kyAMthI saMbhave ? sAgaranA paTa para taratI moTI moTI mAchalIo DokAM bahAra kADhI kADhIne aMdara adazya thaI jatI hatI, ane moTA magaramaccho DAcAM phADIne nirjIva jevA sapATI para taratA hatA. e hozamAM hatA ke behoza e kaMI samajAtuM nahotuM. prabhAtanA pahore jAgelA vaitAlikoe hajI gaLAmAMthI devagAna cheDyAM nahotAM; ane ekadama A haiyAvalovaNa svara laharI AvI. vaitAlikonA svaro emanA gaLAmAM ja vaikharI banI bharAI rahyA. vahelI prabhAte jAgIne prabhAtakArya karatI dvArakAnI strIo e svara sAMbhaLIne avAka thaI gaI. valoNAnAM netarAM ema ne ema emanA hAthamAM rahI gayAM; ane e citranI jema khaDI thaI gaI. ghaMTIe beThelI strI paNa hAthamAM khilaDo jhAlIne zAnA A svaro AvyA, enA vicAramAM UMDI UtarI gaI ! paNa AthIya vadhu vimAsaNabharI sthiti to dvArakAnI vIra senAnI thaI gaI. yoddhAo beThA hatA, tyAMthI goThaNabhera thaI gayA, ane kUdako mArIne khaDA thaI gayA! zuM ApaNe gaphalatamAM rahyA, ane zatru AvIne khaDakIe khaDo thaI gayo ? koIe utAvaLamAM talavAranA badale myAna laI lIdhuM; to koIe khesa mAthe bAMdhyo ne pAghaDI kamara para lapeTI ! hoMkArA-paDakArA karatA badhA bahAra nIkaLI paDyA ! te divase dvArakAnAM gharomAM koI na rahyuM ! bajAro ne coka chalakAI gayAM. ane svaro to hajI paNa e ja Akramaka rIte vahyA AvatA hatA, ane eno vega krame krame vadhato jato thato. na 'kyAMthI Ave che A svaro ?' badhethI prazno thaI rahyA. paNa svaro cAre dizAmAM prasarIne evI rIte AvatA hatA ke enI eka dizA nakkI karavI muzkela hatI. e svaromAM zatrunA gauravane gALI nAkhe evo paDakAra hato, senAne uzkerI mUke evI hAkalo hatI. tyAM eka jaNAe citkAra karatAM kahyuM, 'juo, juo, mahArathI zrIkRSNa AyudhazALA tarapha jAya !' sahue e dizAmAM joyuM. nIlaraMgI vyomamAMthI koI saptaraMgI meghadUta sarI veNu ane zaMkha - 223
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaMI bolyo nema ?" zrIkRSNa pUchavuM. 'hA, emaNe kahyuM saMgama ! mAre evuM dharmacakra pravartAvavuM che, jemAM prItathI mANasa mANasAI nibhAve, jIva jIva tarapha sneha rAkhe. huM jANuM chuM ke A cakra jotAM bhalabhalAnAM motiyA marI jAya che; asura potAnI asuratA ne dAnava potAnI dAnavatA choDI de che." dvArapAle temanuM vacana kahyuM. 'pachI AgaLa eNe zuM joyu ?" zrIkRSNa utsukatAthI pUchavuM. 'ApanI kAmodakI gadA ' dvArapAle kahyuM. 'teNe gadAne upADIne pheravI hatI ?' 'nA jI, teo eTaluM ja bolyA ke jenA hAthamAM A gadA hoya, e kIDI hoya topaNa kuMjara jevo baLavAna lAge.' 'sAcI vAta che. pachI ?' 'sAraMga dhanuSya joyuM ne bolyA. AnI phaNA para besIne svayaM yama saphara karI jatuM hoya evI eka vyakti cAlI jatI hatI. bhayaMkara duSkALathI pIDita janone AkAzamAM goraMbhAtI vAdaLI dekhAya ne haiyAdhAraNa thAya, ema zrIkRSNanA nAmathI sahu zAMti anubhavI rahyA ane jhaDapathI emanuM anusaraNa karI rahyAM. zrIkRSNa AyudhazALA tarapha jhaDapathI jatA hatA. sthira ane svastha cittavALA mahArathI zrIkRSNanA manamAM paNa e gaDabhAMja jAgI hatI ke zuM jarAsaMdha AvI pahoMcyo ke zizupAle AyudhazALAno kabajo karI lIdho ? ke pachI kAlayavana jIvato thaIne pAcho Avyo ? athavA rAjA mucakuMda vaLI kaMI mathAmaNa laIne dvArakA TUMDhato AvI pahoMcyo ? yAdavonA aneka zatru hatA, anekane saMhAryA hatA. zuM saMhAra karelA zatruo pharI sajIvana thayA hatA ? paNa Azcarya to e thayuM ke zrIkRSNa AyudhazALAnA dvAra para paga dIdho ke svara badhA zAMta thaI gayA, cUle UkaLatI moTI degamAM ThaMDuM jaLa paDatAM jema sarva jaLa zAMta banI jAya, ema havA ne paramANu haLavAphUla banI gayAM ! jvara thatAM rogI jema svastha thaI jAya, ema bhAre bhAre lAgatI dizAo phUla jevI nAjuka banI gaI. mahApuruSonAM pagalAMno paNa zuM pratApa ! jANe sarva siddhio emanI purogAmI hoya che ! zrIkRSNa pagathiyAM parathI ja pUchavuM, 're dvArapAla ! aMdara koNa AvyuM che? jarAsaMdha ke zizupAla ?' dvArapAla saMgame vinA sAthe kahyuM, 'svAmI ! na ja rA che, na zizu che, ahIM to dvArA kAnuM sAkSAt yauvana che.' zrIkRSNa pUchavuM, "koNa che e ?" dvArapAle kahyuM, 'nemakumAra." "oha, mAro bhAI nema che ?* zrI kRSNanA dilamAM bhrAtRbhAva UbharAI Avyo. temanA pitA rAjA samudravijaya prAraMbhathI ja emanA salAhakAra ne hitaciMtaka vaDIla hatA. dvArapAle zrIkRSNanI premabhAvabharI mukhamudrA joI, ne harzAvezamAM AvIne bolyo, "zrIkRSNa jIvatA haze tyAM sudhI kaliyuga enAM caraNa ahIM mUkI nahi zake! rAjakuLamAM to bhrAtA e pahelo zatru lekhAya che ! e bhrAtA tarapha ATalo bhAva ?' nemanI sAthe bIjuM koNa hatuM ?" zrIkRSNa pUchavuM.. koI nahi. pote ekAkI hatA. AvIne pharatAM pharatAM emaNe cakraratnane joyuM." 224 premAvatAra 'vAru, vAru, pachI... ?' 'pachI teoe pAMcajanya zaMkha joyo.' 'zuM A zaMka neme vagADyo ?" 'hA, kRpAnAtha ! meM jarAka mazkarImAM kahyuM ke paMcajana nAmanA asuranA hADakAmAMthI A zaMkha banAvelo che. A hADakAM bhayaMkara kAmada svara karanArAM che. e svara zrIkRSNa sivAya bIjuM koI kADhI zakatuM nathI.' emaNe kahyuM ke zrIkRSNa to premanA avatAra che, emanI veNu sAMbhaLIne strI potAnA pati, putra ke parivAranI mAyA choDI de che ne nidrA ane AhArane ja jIvana gaNanAra jAnavaro paNa premanA daivIbhAvane pAme che. A zaMkha e veNu sAthe na zobhe.' nemakumArane kahyuM ke, dareka vastu potAnA sthAne zobhe, vRMdAvana-gokuLamAM gopa banIne rahyA hota to veNu zobhata. rAja kAraNamAM to zaMkha ja zobhe. veNumAM verIne vahAla che; zaMkhamAM zatrune paDakAra che. tamArA pitAe ane kRSNa balarAme je jarAsaMdhI senA emanI sAme joI ethI A saMkha sAhyo. veNu bajAvatA rahyA hota to yAdavo Aje pRthvI para zodhyA na jaData ! A zaMkhanA prabala svaro sAMbhaLIne bhalabhalA vIro moMmAM taraNuM laI le che ! veNu to kadAca bIjo koI bajAvI zake, paNa A zaMkhano nAda gajavavo e zrIkRSNa sivAya bIjAnuM gajuM nathI !' zAbAza ! teM kharo javAba Apyo.' pAchaLa doDatI AvIne ekatra thayelI veNu ane zaMkha 225
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ medanIe harSanA pokAro karyA. 'haM, pachI AgaLa kahe." dvArapALa bolyo, 'mArI A vAta sAMbhaLI nemakumAra bolyA, 'bhAI dvArapALa, AmAM tArI bhUla thAya che; tArI nahi, sahunI thAya che. premane tame kamajora mAno cho, ne yuddhane baLavAna mAno cho. veNu ane zaMkhamAM pRthvI mATe zuM vadhu sAruM. e to saravALe khabara paDaze. jagatamAM prema ja moTI vastu che. bhayanuM to kazuM mUlya ja nathI ! mArI mAnyatA pramANe A zaMkha harakoI bajAvI zake, paNa pelI veNu to mAro bhAI ja vagADI zake ! evA sUro meM bhalabhalA veNudharanI veNumAMthI paNa nIkaLatA sAMbhaLyA nathI.* zAbAza mAro bhAI ! oha ! rAjakAraNamAM to mANasa bhAIne bhUlI gayo che. bahenane vIsarI beTho che, are , mA-bApane mahAzatru lekhI beTho che ! nema...nema... kharo premano avatAra ! vAsa re vidvAna dvArapAla ! mane vAta pUrepUrI kahe." dvArapAla kahe, 'huM mArI vAtamAM makkama rahyo. meM kahyuM, veNu to game te bajAvI zake, zaMkha bajAvavo e jevA tevAnuM gajuM nathI ! A zaMkhanA svarothI to siMha boDamAM bharAI jAya che ne hAthI AgaLa vadhatA aTakIne pAchA pharI jAya che ! nemakumAre mane kahyuM, saMgama ! garva mithyA che. duniyAmAM keTalAMka moTAM kAma sAva sahelAM lAgatAM hoya che; keTalAMka nAnAM lAgatAM kAma ati kaThina hoya che !' vAha philasUpha, vAha !' yAdava samudAye kahyuM. dvArapAle potAnI vAta AgaLa calAvI : 'nemakumAre mane kahyuM ke bhAI, jIvatA pahADa jevA hAthIne paNa game tema karIne haNI zakAya che; paNa marelI kIDI kaMI hajAra yatna paNa sajIvana karI zakAya che kharI ? huM kaMI javAba na ApI zakyo, paNa mArA moM para khulAso meLavyAno saMtoSa nahoto. ema joI nema AgaLa bolyA.' dvArapALa mojathI vAta mAMDI beTho hoya tema vAta karato hato. zrIkRSNa adhIrA thayA. temaNe pote vAta upADI lIdhI ane sAmA savAla karI javAba meLavavA lAgyA, 'tuM nA nA karato rahyo ane neme zaMkha upADyo, kAM saMgama?" dvArapAla saMgame DokuM dhuNAvIne hA kahI. 'ne saMgama ! teM nA pADI toya emaNe zaMkha upADIne moMe mAMDyo ! teM kahyuM ke chAtInAM pATiyAM besI jaze, toya emaNe pheMkyo, basa phUMkyo, kAM ?" 'jI hA, ane pachI to jANe mahAna vAdInA karaMDiyAmAMthI ekathI eka caDhe. evA sApa phUMphADatA nIkaLe evA svaro relAvA lAgyA; ane huM to aDadho bebhAna jevo banI gayo.' cAlo bhAIo ! nemane vadhAmaNAM ApIe." zrIkRSNa aDadhI vAta pUrI karatAM 226 premAvatAra bolyA, 'mane lAge che ke yAdavomAM have devo avatAra letA lAge che.' keTalAka vayovRddha ne catura yAdavoe zrIkRSNane bahu harSAvezamAM AvatAM vAryA. saMgharAjya dvArakAnI rAjasabhAnAM A badhAM ratno hatAM. dvArakAnuM rAja teonI matigati para nirbhara hatuM. teonI dIrghadRSTie A prasaMgamAM eka navuM jokhama nihALyuM. teoe kahyuM. 'tamAre to lAMbo samaya dvArakAnI bahAra rahevAnuM thAya che. rAjAnI gerahAjarI ghaNA geraphAyadA kare che. ane temAMya enA jevA koI zaktizALI ne priya saMbaMdhIjana hoya to to geraphAyadAno vizeSa bhaya rahe che ! ame temanI zaktine toLI jovA cAhIe chIe.' ane yAdava maMDaLe hAka mArI, 'gaja karNa " bhIDa cIrato eka hAthInA baccA jevo malla AgaLa AvyAya 'Aja pratipadA che; anadhyAya che - nizALanI rajAno divasa che. nema sAthe thoDI kustI thaI javA de !' gajanI jema gaja karNanuM mAthuM moTuM hatuM. paNa AMkho nAnI hatI. eNe AMkho maTamaTAvIne jANe vAtano svIkAra karyo. | 'bolAvo mane !' vRddha yAdavoe sAda karyo. nema AjJAzIla hato. AyudhazALAnA pAchaLanA bhAgamAMthI e aMdara Avyo. "nema ! zaMkha vagADIne have chAnomAno nAsI javA mAge che ke ? teM amArI anupasthitimAM je karyuM te bhale karyuM; paNa have tAro phAMko utAravo paDaze. A gaja karNa tArI sAme Ubho che. dvArakAno sAmAnya malla che. ene jIto to tuM kharo marda !' yAdavamaMDaLe kahyuM. 'koNa kone jIta ? jaDa cetanane ke cetana jaDane ? mane AvI jItamAM rasa nathI. mArA vIratvano mane yaphAMko nathI.' ne lAparavAhIthI kahyuM. 'amane banAvIza mA ! tane rasa nahoto, to AyudhazALAmAM zA mATe Avyo?" yAdavoe namanI khabara levA mAMDI. 'Avyo na kaho mahAzayo, AvI caDhaco !' neme svAbhAvikatAthI kahyuM. are mAnyuM ke tuM AvI caDhavo, paNa A badhAM Ayudho zA mATe tapAsyAM? kaMI kAraNa ?' yAdavo dUdhamAMthI porA zodhatA hatA. nema catura nara lAgyo hato, bole baMdhAya nahi evo. * kaMI paNa kAraNa nahIM. sAva sahaja ramatamAM ? | 'nema tuM pAko ustAda che. kAraNa vinA kadI kArya na thAya. keTalAka bahArathI veNu ane zaMkha 227
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 eka nahIM paNa pAMca bhUta sAdhutvanI vAto karanArA aMdarathI siMhAsananI ke suMdInI mALA japatA hoya che !" yAdavamaMDaLI irAdApUrvaka temane gusse karavA mAMgatI hatI. e rIte paNa kaMI bole che ! garama loDhAne ghATa jaladI ghaDAya che ! paNa nema to ApasvabhAvamAM masta hato ! eme kazo javAba na dIdho, mAtra AchuM smita karyuM. | 'nema ! Ama hasavAmAM vAta na uDADIza. Ayudho bhale te tapAsyAM, paNa A zaMkha zA mATe kyo ? ane te paNa ATalA abhUtapUrva vegathI ? tArI adbhuta tAkAtanAM darzana karAvavA mATe ja ne ? teM tArI zaktinuM Aje pradarzana karyuM. to bhale karyuM, ame e darzana jarA vizeSa karavA mAgIe chIe.' yAdavamaMDaLIe kahyuM. 'jAnavaranI jema gaddhAkustI mane pasaMda nathI !' A kaMI gaddhAkustI kahevAya ?' 'nahi to zuM ? be jAnavara laDatAM hoya tema laDavuM, ghaDIkamAM pelo nIce paDe, vaLI uparavALa nIce ne nIcevALo upara ! A to pazupaddhati che. tamAre to mArI zaktinuM darzana karavAthI ja kAma che ne ?' 'hA' yAdavamaMDaLe kahyuM. 'to hAtha namAvavAnI ramata ramIe. pahelAM gaja karNa ane pachI huM mAro hAtha laMbAvuM chuM. eka eka jaNa AvIne jhukAvavA prayatna kare, jeno hAtha name e namyo. jeno na name e jItyo. cAlo, gaja karNajI ! pahelo vAro tamAro!" gajakarNa to kustIno jIva hato. e AgaLa Avyo. hAtha lAMbo karIne Ubho rahyo. nemakumAra AgaLa vadhyA, emaNe gajakarNanA hAthane AMcako Apyo. hAtha tarata nIco namI gayo, 'nemakumAra ! have tamAro vAro !' gaja karNa paDakAra karyo. paNa e paDakAra pANI vagarano sAbita thayo. pAtaLiyA nemakumAranA laMbAvelA hAthane gaja karNa lAkha prayatna na namAvI zakyo. are, bIjA mallonA prayatno paNa eLe gayA. yAdava nemakumAranI tejabharI tAkAta joI sahu stabdha banI gayA; emanA upara vArI gayA. dvArakAthI te mathurA sudhI vikhyAta banelA kustIbAja gaja karNanA hAthane nemakumAre netaranI soTI jema vALI dIdho, tyAre badhe nemanI adbhuta zaktinI prazaMsAnAM puSpa verAI rahyAM. paNa jyAre nemakumAra potAnA khetara jevA hAthane laMbAvIne khaDA rahyA ane e hAthane namAvavAne gaja karNa ane bIjA aneka mahArathIo AvyA chatAM e hAthe jyAre bhalabhalAnI zarama na rAkhI, tyAre to prasaMganI havAmAM jIvatI ane praphullatI kavionI sarasvatIne koI vAstavikatAnI rAja kIya mabhUmi zoSI na zakI ! Thera Thera nemanI zaktinI prazaMsAnAM gIto guMjI rahyAM. jotajotAmAM A vartamAna dvArakAnI zerIe zerIe prasarI gayA. paNa zaktizALI loko AthI vadhu zaMkita banyA, rAja kIya loko to sagA bhAInI ati prazaMsAthI paNa DaratA hoya che. e prazaMsA eka dahADo emanI sattAne pADe che ane eTale ja saMsAramAM zakti game tevA pratApavALI hoya, paNa garIba bhakti pAse ene hIna lekhavAmAM Ave che ! revatAcalanA kesarIsiMho sAthe bathaMbaththA karanArA baLavAna yAdavo A khabara sAMbhaLatAM prasanna thavAne badale garjanA karatA khaDA thaI gayA. kALayavana pachInA vijayoe teone magarUra banAvyA hatA. teo mAnatA hatA ke potAnI apratima vIratA sAme yAdavamAtra ke yAdavakula kesarI zrIkRSNa paNa kaMI visAtamAM nathI ! sAruM kAma moTAnA hAthe thavuM joIe, eTalA mATe ja kAlayavanane nikAla karavAnuM kAma zrIkRSNane soMpAyuM hatuM, bAkI to kAlayavananA kaTakA karavA mATe ame kyAM kama hatA? teoe khoMkhArA khAIne hAkala dIdhI : 're ! yAdavomAM to have chokarAM ja parAkramI nIkaLe che. moTerA to jema jema 228 3 premAvatAra
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ moTA thAya che tema tema khoTA thatA jAya che !' zerIe zerIe A huMkAra saMbhaLAyo. ane potAnA baLano garva rAkhanArA kaMdarpakumAra jevA kustIbAjo medAne paDyA. kavioe to vAtanuM vatesara karI nAkhyuM hatuM, ane hajI paNa teonI sarasvatInI saravANI sukAI nahotI ! nemakumAra to hajI paNa koI zilpIe ghaDelI mUrtinI jema potAnA bhuja daMDa laMbAvIne kheDA hatA, yAdavo Ame rUpALA hatA, ane temAMya nema-kRSNanI zyAmasuMdara joDI to rUpanI advitIya mUrtio hatI ! e rUpamUrti ne parAkramamUrti nemane jovA yAdavakumArikAoe paNa ghara choDyAM hatAM, bAra khullAM mUkyAM hatAM, ne mAthe UDatA keza mUkIne doDI AvI hatI. nemanI eka vAta A kanyAone khUba bhAvI hatI. e kaheto ke ApaNe bIjAne cAhIe chIe tyAre jANavuM ke ApaNI jAtane ja cAhIe chIe. A kanyAo paNa potAnAM rUpALAM neNa nacAvatI ane madhurAM pAyala raNajhaNAvatI tyAM AvI pahoMcI, ane AvIne temanI bhujabalaparIkSAnI sAthI thaI rahI ! nema to hajIye potAno bhuja daMDa tANIne khaDo hato. e bhuja daMDane namAvavA bhalabhalA vIro AvIne prayatna karatA, paNa badhuM nirarthaka ! chelle chelle je baLavAna yAdavo AvyA, temaNe prathama baLano prayoga karyo., pachI vajanano prayoga, paNa baMnemAM niSphaLa gayA ! baLa sAthe vajanano prayoga thato joI, parIkSA ApI rahelA mallo pharI UbhA thayA ne bolyA, 'amane baLanI vAta kahI hatI, vajananI vAta nahotI ! are, e rIte baLavajana ApIne to namano hAtha kSaNavAramAM namAvyo samajo !' pachI to baLa ane vajana baMne prayogo dvArA sahu nemano hAtha namAvavA cAlyA, paNa koI namAvI na zakyo ! | baLanA garvathI chakI gayelA yAdavo AthI to savizeSa roSe bharAyA. emane thayuM ke game te thAya, paNa atyAre A nemano hAtha namAvavo ja joIe, nahIM to ApaNuM pANI jAya ane jIvyuM vRthA thAya. Avo nizcaya karI be-traNa juvAna ekasAthe temanA hAthane vaLagyA, paNa emanI mahenata paNa dhULa thaI gaI. nAnakaDo nema AvA zaktinA himAlayo sAme koI samartha jAdugaranI jema 230 D premAvatAra aNanama ja rahyo. e hAryo jugArIoe chevaTe AbarU sAcavavA jAhera kahyuM ke, mANasanI tAkAta AvI hoI na zake, temane koI daivI zaktinI madada hovI ghaTe ? pachI to lokoe jAhera karavA mAMDyuM ke tene melI zakti sAdhI che. evA sAthe harIphAI na hoya ! bhUta-pretanuM baLa e kaMI sAcuM baLa nathI ! bIjI tarapha traNanA badale cha ne chanA badale bAra pahelavAno ekasAthe temanA hAthane vaLagyA, paNa hAthe leza paNa macaka na ApI ! jema jema nema vadhu aNanama rahyo, tema tema loko vadhAre bhArapUrvaka kahevA lAgyA ke "are, A nema to smazAnomAM ne pahADonI kaMdarAmAM bhamanAro che !philasUpha nahi paNa jAdugara che !' badhethI avAjo AvyA, 'neme bhUta sAdhyuM che !' eka-be jaNAe AgaLa jaIne temane prazna karyo, 'nema ! teM bhUta sAdhyuM che ?" 'hA. A badhuM baLa bhUtanuM ja che !' neme eTalI ja saraLatAthI javAba vALyo. lokoe harSanA pokAro karyA ne jANe temano parAjaya karyo hoya evA citkAra mAMDyo. telamAM mAkha DUbe evA thaI gayelA mallo have AgaLa AvyA ane bolyA, ame kahetA ja hatA ke A baLa bhUtanuM che, mANasanuM nathI. dArU pIdhelo mANasa ane vagara dArU pIdhelo mANasa, e be vacce harIphAI na saMbhave ! kephInuM jora tAtkAlika vadhu hoya che !' nemakumAra to zAMta ja rahyA. pachI keTalAya yAdavo emanI pAse AvyA ne bolyA, 'tArI sAdhanA amane zIkhavIza ? ATaluM baLa hoya to ApaNe pelA jarAsaMdhane ekalA ja bharI pIIe.' bhAI ! bhUtanA baLamAM kaMI rAcavAnuM nathI. sAcuM baLa to khAtmabaLa che." 'AtmabaLanI vAta pachI; pahelAM amane bhUtanA maMtara zIkhave.' yAdavo A tAkAta meLavavA mAgatA hatA. 'bhUtanA baLanI tamane eTalI badhI lAlasA jAgI che ?" 'hA.' 'paNa e badhuM khoTuM che, kSaNika che.' 'khoTuM kAMI nathI. ame tAruM baLa najaronajara joyuM che. e vaLI kSaNika zAnuM?" 'mArI pAse to eka nahIM paNa pAMca bhUta che.' eka nahIM paNa pAMca bhUta D 231
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ nemane paraNAvo 'pAMca bhUta ? kayAM kyAM ?' yAdavo chaLI gayA. 'pUrAM pAMca ! pRthvI, pANI, teja, vAyu ne AkAza. e pAMca bhUtonuM pUtaLuM te A deha, A deha dharmanuM sAdhana che, mATe mane pyAro che. paNa aMtaramAM beTheluM e pAMce bhUtone ravADe caDAvanAruM mana moTA bhUta jevuM che. e vAraMvAra pAMcane uzkere che, kahe che ke A le, A mUka ! A zatru, A mitra ! A sAruM. A khoTuM! ene thAMbhalo joIe caDhavA-UtaravA ! e thAMbhalo rAga-dveSano che ! e thAMbhalo huM Apato nathI eTale mana pAMce bhUtone mArI sAme uzkere che !' nemanI vicitra vAto sAMbhaLIne bhUtamAM rasa dharAvanArA hatAza thaIne pAchA haThI gayA. 'hattArInI ! A chokarAe to baLamAM ne buddhimAM baMne rIte ApaNA dhoLAmAM dhULa nAkhI !' vRddhonA A raMga joIne dvArakAnI kumArikAo khUba AnaMdamAM AvI gaI, ane vRddhonI hAMsI karI rahI. e joIne eka yAdava ciDAIne bolyo, 'ame temano hAtha namAvI na zakyA, to have tame namAvo ne !' eka baTakabolI javAba ApI rahI, 'tama mUchALAthI kaMI na thayuM. jojone, nemane kadIka namAvIzuM to amo ja namAvIzuM !' 'namAvyAM namAvyAM !' keTalAya yuvAno vadhu cheDAI gayA, 'nema jevA polAdI puruSane tame zuM namAvatI hatI ?' are, saMtrAjita jyAre zrIkRSNane cora TharAvI na zakyo, tyAre satyAe zrIkRSNane emanA mukhe ja cora TharAvyA ! satrAjitano eke maNi zrIkRSNa rAkhavo nahoto, ne amArI adAlate zrIkRSNanA gaLe babbe maNi bAMdhyA ! bolo, hajIya tamAre amAruM baLa mApavuM che ?' "vAha, vAha ! are A bhASaNa karanArI konI beTaDI che? zuM nAma che tAruM?" 'nAma rAjyazrI ! dvArakAnA zrImaMta yAdavanI dIkarI rAja " | 'are bahena ! Ama Ava, Ama Ava ! nemane namAvavAnuM kAma have ame tane ja soMpIe." badhAe rAjyazrIne zodhI, paNa e tyAM nahotI, jANe havA sAthe alopa thaI gaI hatI ! keTalIka mukhachabIo vAraMvAra nIrakhIe topaNa pANImAM paDelA lisoTAnI jema mana uparathI tarata ja bhUMsAI jAya che; keTalIka chabIo zyAma vAdaLamAM vIjanA zveta lisoTAnI jema ekAda vAra ja joIe, paNa e sadAne mATe aMtaramAM vasI jAya che. rAjyazrI vize sahunuM evuM banyuM, khuda nemakumArane paNa e kAmaNa karI gaI! rAjyazrInuM eka eka aMga bolatuM kAvya hatuM. nIlagagana jevI kIkIo, vizALa lalATa, madhura oSTha, suDoLa nAsikA, dRDhatApUrNa cibuka - enuM pratyeka aMga eka eka guNa ke bhAvanuM pratIka banyuM hatuM. na jANe malaya samIranI eka olAdaka laharI kyAMyathI AvI, ane e kaLAyelA haiyAmAM zAMti prasarAvIne vaLI pAchI AkAzI vAdaLInI jema kyAMya alopa thaI gaI. rAjyazrInuM Agamana ane gamana evuM banyuM. | 'nema ! tArAmAM ATaluM baLa che, to hajI AryAvartano ghaNo pradeza jItavAno bAkI che. cAla, sainya ApuM ! zatru ApuM ! saMsAra para adharmano bhAra vadhyo che ene dUra karavA tuM tAro puruSArtha phorava ! e bhAra utAravAmAM mane madada kara!' zrIkRSNa nemakumArane kahyuM. | nemakumAra zAMta ne svastha UbhA hatA. temanA mukha para zaMkhadhvani karyAno garva ke bhujAyuddhanA vijayanI khumArInI eka rekhA paNa dekhAtI nahotI. neme zAMta svare kahyuM, 'vaDIlabaMdhu ! jANuM chuM ke jagata para adharmano bhAra vadhyo che. mANasa Aje potAnuM nAnuM sarakhuM peTa bharavA moTAM moTAM pApa karatAM paNa pAcho paDato nathI. ahiMsA kAyaratA banI che. satya sagavaDiyuM banyuM che. yuddha jagADavuM che, paNa A saddaguNonI sthApanAnuM. yuddhanI janmabhUmi to moTe bhAge haiyuM che. yuddhano 232 2 premAvatAra
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMkura haiyAmAM ropAya che. e aMkuramAMthI choDa thAya che. pachI vRkSa bane che. pachI patra, puSya ne phaLa bese che. haiyAnA e yuddhAMkuranI sAme yuddha jagAvIne mAre satyanAM vAvetara karavAM che, ahiMsAnAM jaLa chalakAvavAM che.' ATaluM bolIne nemakumAra AyudhazALAnA udyAnamAM cAlyA gayA. tyAM kokila gAto hato. bapaiyo bolato hato. havA dilabhara hatI ne tuM manabhara hatI. yAdava rAjamaMDaLI nemakumAranI A vANI sAMbhaLI rahI, teone jatA joI rahI. ArasanI vizALa pATa jevI ghATIlI pIThane nIrakhI rahI. yAdavonA manamAMthI thoDIka ciMtA dUra thaI, paNa keTalIka AzaMkAo to hajI paNa ema ne ema ja cAlu rahI hatI, zaMkA vastu ja evI che. janma lIdhA pachI jhaTa maratI nathI. kuzaLa gaNAtA e ka yAdava mutsadIe kahyuM, 'eka hAthIne mRga para mAyA thaI. eNe kahyuM, mRgamAM paNa jIva che, ne mArAmAM paNa jIva che. e rIte ame baMne samAna chIe." pachI eka vAra e hAthIno paga UMco thayo, ane peluM mRga hAthInA pagane chatra samajIne nIce AvI lapAyuM. kaho, have A bicArA mRganuM jIvana kyAM sudhI? hAthInI kRpA rahe tyAM sudhI ja ne ! ghaDI pachI hAthImAM vicAra parivartana thAya ne mRganuM jIvana jokhamamAM mukAya ! AvI sthitimAM dayA ke ahiMsAnI kiMmata keTalI ? bharoso keTalo ? A temanuM paNa evuM ja samajavuM. e kyAreya ApaNI sAme thAya enuM zuM kahevAya ? baLavAnanI bIka haMmezAnI.' | 'samajIe chIe, paNa zuM karavuM ? A badhA bhAIono paraspara bhrAtRbhAva ajoDa che. nahi to...' eka yAdave potAno abhiprAya vyakta karyo. | 'are, hAthI bhale hAthI rahe, paNa ene evo karI nAkho ke mRgane haNavAnI ene icchA ja na thAya ? 'e mATe zuM karIzuM ?" 'juvAnI be vAta para nyochAvara thAya che. eka kAMcana para, bIjI kAminI para. yAdavo pAse kAMcanano tUTo nathI. temane koI suMdara yAdavakanyA paraNAvI do. nArI bAhoza maLI eTale nara bakAla ! pachI na e tAkAta raheze, na e tamannA raheze. padminInI soDamAMthI e chUTo ja nahi paDe." | 'hAthIne mohaje jIrathI ja kaDI levo, ema ja ne ?" hA." yAdava mutsadIoe sarvAnumate nirNaya karyo ke nema upara koI adbhuta pakaDa karI zake tevI yAdava suMdarI sAthe enAM lagna karI nAMkhavAM. e suMdarInuM rUpa mAyAjALa jevuM hovuM ghaTe. jethI A mAchaluM e jALamAMthI kadI bahAra nIkaLI na zake ! ene 234 premAvatAra kevaLa rUpa ja rU5 sAcuM lAge, ne rAjapATa khoTuM lAge evo koI ka kImiyo racavo. 'e to sAcuM paNa A badhI vAto lagna pachInI che. pahelAM temane lagna mATe to taiyAra karo !" eka kuzaLa yAdave vaLI vacce zaMkA uThAvI. 'tame badhA pANImAMthI porA kADho evA cho ! are, AvA juvAna, jene juvAnI baTakAM bharatI hoya, ene to suMdara strI batAvo, eTale basa ! pahelAM thoDIka AnAkAnI karaze, paNa pachI evo gAMDo banaze ke na pUcho vAta !' eka vRddha anubhavanI vANI kahI. 'tamArI vANI anubhavanI che. huM jANuM chuM, ghaNA rAja kumAro ahIMthI tahIM ThekaDA mAratA hoya che. paNa sArI joIne koI vIsa nahorI vaLagADI ke TADhA paDI jAya che.' bIjAe vAtane grAmya rIte Teko Apyo. 'paNa emAM nema apavAda che.' atyAra sudhI mauna besI rahelA balarAme potAno abhiprAya vyakta karyo. 'nema apavAda che ?" AkhuM yAdavamaMDaLa prazna pUchI beThuM . 'hA, hA. suMdara strImAM enuM mana mohAtuM nathI.' mApha karajo, balarAmajI ! zuM tema napuMsaka che ?' eka vRddha yAdave jarAM chaMcheDAIne na bolavAnuM bolI nAkhyuM. balarAma enA utAvaLA abhiprAya mATe chobhIlA paDyA, chatAM emaNe kahyuM, nema to koI judI paraMparAno mAnavI che !' eka sattvazIla juvAna yAdava strInI mohinImAMthI bAkAta rahI zake nahi. ekanI vAta kAM karo, evA yuvAno je TalI maLe teTalI suMdarIone aMtaHpuramAM saMgharavA taiyAra hoya che !' 'judI paraMparA eTale zuM ? paraNyA vagara koInI paraMparA jaLavANI che kharI ?" bIjA yAdave balarAmane kahyuM. to bolAvo nemane ! karIe abaghaDI parIkSA' balarAme kahyuM, ne bahAra udyAnamAM pharatA temane bolAvyo. temanA manamAM potAnI pAchaLa ekatra thayelA yAdavamaMDaLa vize zaMkA nahotI, emAM badhA vaDIlo hatA. emanI AjJA ene mATe zirasAvaMgha hatI. AyudhazALAnA bIjA khaMDamAM pharI rahelA zrIkRSNA paNa sAda sAMbhaLIne tyAM AvyA. nema AvIne maMDaLanI sAme Ubho rahyo, paNa enI AMkho koI akaLa bhomamAM nemane paraNAvo 235
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ ramatI hatI. balarAma bolyA, 'nema ! yAdava rAjamaMDaLa A pratApI prasaMganI kaMIka yAda rAkhavA cAhe che." kaI rIte ?" 'tAro vivAha koI adbhuta yAdavasuMdarI sAthe nakkI karIne, vIronI velane pAMgaravAno prasaMga ApIne !' 'vaDIlazrI ! mane jema tamArA A dunyavI rAjapATamAM ne kSaNabhaMgura vijayomAM rasa nathI, tema mane lagnamAM paNa rasa nathI.' 'nema ! yAdavakuLamAM koI kuMvAruM rahyuM nathI. vaLI, tuM to mAtRpitRbhakta che. teonI icchAne tAre mAna ApavuM joIe.' rAjamaMDaLanA vRddha yAdave vAta upADI lIdhI. 'dunyavI hisAbe e vAta sAcI che !' 'to tAro vaLI koI duniyA bahArano hisAba che ?' vRddha yAdave prazna karyo. 'A duniyAno jIva nathI. mAro AtmA gaganavihArI che, enA vihAra svara che. e vihArane koI dunyavI mApa baMdhabesatAM nahi thAya !' neme kahyuM. enA zabdomAM garva nahoto, svAbhAvikatA hatI. 'paNa amAro Agraha to e mApa mATe ja che." 'e Agraha choDI devA mArI Apa sahu vaDIlone vinaMtI che.' neme eTalI ja nikhAlasatAthI kahyuM. | 'e kema choDAya ? zuM tAruM vIratva vAMjhiyuM rahevA daIe ? are, je sugaMdhI vRkSa saMsAramAM potAnA jevA bIjA vRkSane janma na ApI zake, eno avatAra zA khapano ?" eka AkhAbolA yAdave kahyuM. | 'nema, tuM hajI koI nArInA paricayamAM Avyo nathI, eTale Ama kahe che. nArIno deha svayaM svargano bhAga che.' 'ema kAM kaho ? zuM mArI mAtA strI nathI ? mArI baheno strI nathI ?' neme vaccethI vAta kApI nAkhavA prayatna karyo. ene A carcAthI bhAre kaMTALo Avato hato. 'nema ! amAruM kahevuM tuM na samajyo. ame kahIe chIe ke tuM hajI yauvanabharI yAdava suMdarIonA paricayamAM Avyo nathI ! AvIza tyAre tane svarga mATe mathavAnI irachA nahi thAya. duniyA AkhI eka e nArImAM AvIne vaselI lAgaze. ame 236 premAvatAra kahIe chIe ke sAcI kAminI hajI tane maLI nathI. eTale ja tuM Ama kahe che. bAkI eka vAra evI rUpa-yauvana chalakatI nArI maLI jAya pachI to tuM jagata AkhAnuM kAMcana jItI lAvIne e kAminInA caraNe dharIza." yAdavamaMDaLanA AgevAne temane palALavA vizeSa prayatna karyo. 'mane to kAMcana tarapha paNa eTalo ja tiraskAra che. jIva mAtra mAre mane samAna che, ane emAMya nArI to ratnanI khANa che. saMsAranI kAminIo mATe to huM eka paNa ghasAto zabda nahi boluM. paNa je kAMcane zrIkRSNa jevAne mAthe corIno Aropa mukAvyo, jenA pratApe ApaNe yAdavakulamaNimAM kalaMka AropavA taiyAra thayA, ene huM sArI vastu nathI lakhato. tame lakhatA ho to tame jANo.' neme samasta yAdava rAjamaMDaLane mAthAno ghA lAge evuM A satya kahyuM hatuM. jANe A AkarA satyanA ghAthI kaLa caDI gaI hoya ema thoDI vAra koI na bolyuM. nema kumAre potAnA samarthanamAM vaLI AgaLa calAvyuM, 'kAMcana ane kAminI baMne mArI sAdhanA bahAranI vastuo che. e jenI pAse che, ene mATe mane IrSyA nathI. e jenI pAse nathI e saMsArano moTAmAM moTo sadbhAgI che, ema huM mAnuM chuM.' 'nema ! e bhAgyazALIomAM tAre tAruM nAma lakhAvavuM che ne ? bhAre bhAgyazALI !' yAdavana rAjamaMDaLe vyaMgamAM kahyuM. nema khAmoza rahyo. e badhA enA vaDIlo hatA, dvArakAnA saMgharASTranA saMcAlako hatA. emanuM apamAna saMgharASTranuM apamAna hatuM. thoDI vAre name rajA mAgatAM kahyuM, 'mane javA dezo ? juo ne revatAcaLa sonerI thaI rahyo che, mane nimaMtrI rahyo che. oha, enA pANAmAM mane jeTalI zAMti lAdhe che...' nema vAkya pUruM kare e pahelAM eka yAdave upADI lIdhuM. 'nema ! eTalI zAMta tane koI suMdarInI godamAM nathI lAdhatI kAM ? sAva anokho nIkaLyo tuM to nema ! tArI uMmare to yAdavamAtrano azva AryAvartane oLaMgI javA haNahaNato hoya che. ene aMga, ga, kaliMga ane madranI mAnunIonAM jhuMDa aMtaHpuramAM vasAvavAnA oratA vItatA hoya che; ne tuM kevI namAlI vAto kare che ! tane kAMcana ne kAminInA moha nathI, to zuM sAdhu thavAnA bhAva che ?' 'sAcuM kahyuM tame ! vaDIlo, mane kudarata je AnaMda Ape che, prakAza je preraNA Ape che, zaila-zikharo je je zAMti arpe che, paMkhIo je saMgItasudhA bakSe che, ne paMcabhUta je premopacAra Ape che te dvArakA AkhI ane dvArakAnA tamAma mahAnubhAvo ApI zakatA nathI. tame TUMko gaja laIne beThA cho, mAro gaja lAMbo che; bhale eTalA nemane paraNAvo n 237
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ n mApanI duniyA hajI mane dRSTigocara na thaI hoya. mane vidAyanI anujJA Apo ! juo ne, paMkhI paNa Akho divasa sAthe carI, sAMje zAMtithI potAnA mALA tarapha UDI jAya che. koI juduM paDe to e kyAreya jhaghaDo karatAM nathI. kRpA karI mane paNa mArA rAha tarapha javA do !' nemanA zabdomAM aMtaranA bhAvono raNakAra hato. paNa saMsAranA rAjakAraNI jIvonA kAna baherA ne mana melAM hoya che; e kadI aMtarano raNakAra sAMbhaLI zakatA nathI. nemakumAra svastha citte yAdavonI vaccethI nIkaLI gayA. emanA mukha para rIsa ke khIjanI eka paNa rekhA nahotI kheMcANI jANe koI bAlayogI cAlyo. yAdavakuLamAM Ama to yuvAnonuM ja varcasva hatuM ane juvAnoe ja krAMti karI hatI. zrIkRSNa nAnA hatA, paNa e saMgharASTranA netA hatA; yAdavakulaNi lekhAtA hatA. pITha pAchaLa zrIkRSNanI netAgIrInI AnAkAnI karanArA temanA mukha AgaLa emanA caraNa cUmatA ! 'zuM cAlI rahyuM che ?' zrIkRSNe potAnI majAka bharI rIte prazna karyo. rAjakAraNanA kIcaDamAM paDIne kamaLanI jema nirlepa rahenAra Avo nara AkhI dvArikAmAM bIjo zodhyo jaDe ema na hato. jyAre juo tyAre hasamukha, ramatiyALa, nAnA bALakanI jema kaMIka aDapalA karanAra ! emAM paNa yAdava satrAjitanA be maNimAM cetanamaNi tarIke satyA maLI tyArathI to emanA AnaMdaparihAsa ora vadhyA hatA ! 'nemane paraNAvavAnI vArtA.' yAdava maMDaLe kahyuM. 'zuM thayuM ?' 'neme khUba UMDI philasUphI chANI.' 'eTale nA pADI ema ja ne ?' satyAe jarAka AgaLa AvIne kahyuM. 'hA.' 'tamArI mAthAkUTa maphatanI hatI.' satyAe rauphathI kahyuM. 'hA, hA, have yAdavomAM akkala mAtra juvAna-yuvatIo pAse ja rahI che! ame badhA to...' vRddha yAdavarAye kahyuM. na 'murabbIo, ema nathI, saMsArano kAyado che ke kahyo kuMbhAra gadhaDe na caDhe!' 'to pachI tame ene manAvo.' 'bhale, tame badhA e vAta mUkI do !' satyAe vRddhono paDakAra jhIlI lIdho. 238 7 premAvatAra 32 jalIDAnI taiyArI rANI satyAnA tejabharyA rUpanI dhAra pAse yAdavonI tAtI talavAranI dhAra paNa bUThI banI jatI ! enA sauMdarya pAse svastha rahevuM e bhalabhalA mahAtmAone mATe paNa duSkara hatuM ! satyAnA rAga ane virAga ajaba hatA, enA prema ane dveSa paNa gajaba hatA. e jene cAhe e ene vazavartI thaIne raheto. e jeno dveSa kare e duniyAmAM sukhacenathI na rahI zakato. svAbhAvika rIte anya koI pitAnI putrI potAnA pitAnA ja dveSanuM pAtra banelA puruSa sAthe paraNavAnI hiMmata na karI zake, satyAe e hiMmata karIH ane jANe eNe pitAne upakRta karyo. satyAno mijAja svataMtra hato. e mijAjanI ADe AvanAra koI sukharUpa pAcho pharI zakato nahi. lAcArIthI lagnacorImAM potAnI putrInuM kanyAdAna ApanAra yAdava satrAjitanA manamAM pote koI hiMsaka yajJamAM bila homato hoya ethI judI bhAva na hato; pachI ene nAchUTake kabUla karavuM paDyuM ke satyAne mATe zrIkRSNathI vadhu sAro vara brahmAMDamAM maLavo muzkela hato ! rukimaNI lAjavaMtInA phUla jevI hatI. e to Akho dahADo lajjAne ja bhUSaNa mAnIne cAlatI. satyA sUryamukhI phUla hatuM. sUryanI gatinI sAthe sAthe e pharyA karatuM. ene thAka nahoto, kaMTALo nahoto. siMhanI sAthe spardhA mAMDavAno jusso enA mastakane sadA DolAvyA karato. e jussAmAM ne jussAmAM ja Aje eNe vAtavAtamAM nemane saMsAra tarapha abhilASI ke Asakta banAvavAnI pratijJA karI lIdhI hatI ! e mAnatI hatI ke
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ strI ane puruSa aDadhiyAM che. adhIMgane ardhAginI vinA nahIM cAlavAnuM ! strInA manamAM puruSa vasato hoya che - game te rUpe ! puruSanA manamAM strI sadAkALa ramyA karatI hoya che - game te rUpe ! puruSo sarvathA tyAgI thaIne paNa, chevaTe AtmAnI muktine muktisuMdarInuM upanAma ApIne ja rAcatA hoya che ! sarvasva dharmane caraNe arpaNa karanArI strI paNa haMmezAM mokSa-puruSane varavA ghelI rahe che ! strI ke puruSa e vastu rUpe hoya ke na hoya, bhAva rUpe to eka-bIjAMnA aMtaramAM avazya vasatAM hoya che. jyAM ekAMta hatuM, jyAM agamanigamanI sAdhanA hatI, jyAM pRthvIno aNu paNa astitva na dharAvato, tyAM paNa bhAvasuMdarI hRdayapuruSane varavA tatpara rahetI; ane tethI e kAkI ne nirjana AtmasvayaMvaromAM paNa bhAre bhIDa rahetI ! rANI satyAdevIe A philasUphIno Azraya laI philasUpha nemane yAdava rAjamaMDaLInA nirdhArita mArge vALavAno nirNaya karyo. A pachI pahelo parAvarta rAjabhavanamAM Avyo. jyAM niraMtara sAttvika siMgAra pUjAto, tyAM utkaTa siMgAranI sAdhanA zarU thaI. - kAsAra (taLAva) to enAM e hatAM, haMsa enA e hatA, kamaLa enAM e hatAM, naukAvihAro enA e hatA, paNa e badhAM para koI karAmatI hAthonuM ajaba kauzala kAma karI rahyuM ! deva-devI jevAM naranArIkho ja have naukAvihAro mANe che, strInI veNImAM ne puruSanA gaLAmAM rUpa-saurabhabharyA kamaLanA gucchA zobhavA lAgyA che. pRthvI parathI gharaDAM - buDhAMnA cheda UDI gayA che. jyAM juo tyAM manamasta ne madanamasta naranAranAM joDAM ! hamaNAM hamaNAM paMkhI paNa potAnI bolI badalI beThAM che. sArasI jANe mAnasarathI sArasane nimaMtrI rahI che, ne haMsa jANe himAlaca-pArathI haMsIne AmaMtraNa pAThavI rahyo che. viyoganuM duHkha ne saMyoganA sukhanI gItagAthAo sarvatra guMjI rahI raNajhaNAvatI svAgata utsuka khaDI che; Ave koI moMghero nara! ' are ! jyAMnI dAsIo AvI che, tyAMnI rAja kuMvarIo to vaLI kevI haze ! kahevAtuM ke svarganI rAhamAM Thera Thera apsarAonAM jhuMDa maLyAM kare che. ane devabhUminA pravAsIne e aneka hAvabhAvathI ne saMgIta-nRtyathI prasanna kare che ! dvArakAnA rAjamahelo Aje svargabhUmi samA banyA hatA. emAM Thera Thera strIvRMdo maLatAM. koI nRtya karatuM. koI saMgItanI bahAra cheDatuM, koI vaLI dhUta ramatuM, koI surA laIne atithi pAse saMcaratuM ! koI strIvRMda zikArInA vezamAM tyAM killolatuM ane sonAnAM bANa ne rUpAnAM tIrathI majAnAM sasalAMnA zikAra khelatuM ! sasalAM paNa nakarAM motInAM banelAM rahetAM, ne emane tIra vAgatAM e motInA aneka kaNomAM verAI jatAM! suMdarIo mUThIo bharI bharIne e motIthI zuka-sArikAone uDADatI ! - strI-puruSanAM yugalo vinoda karatAM, premAlApa karatAM, cAre tarapha ghUmyAM karatAM ane thAkatAM tyAre ekabIjAno utsaga dabAvIne besI jatAM. rasiyAo baMsI cheDatA, rasikAo kaMTha cheDatI; ne baMne maLIne jhUle jhUlatAM ! navarAzane vakhate rUpALAM naranArI vivAde caDhatAM. vivAda te kevA manabhara ! nArI kahetI : '2sapAnanI prathama adhikAriNI huM ! mane oSThadAna Apo!" nara kaheto, 'saMsAramAM puruSa pahelo, strI pachI !' | baMne jaNAM laDI paDatAM, phUlanAM daDAthI mArAmArI karatAM, bIjI jugala joDIo tyAM AvI pahoMcatI. paMca pAse nyAya thato. paMca kahetuM, 'zukla pakSamAM strIno adhikAra ! paNa pakSamAM puruSano !' paNa pelAM be rasiyAM e cukAdo phagAvI detAM. e vakhate nemakumAra tyAMthI nIkaLatA. pelAM baMne doDIne emanI pAse jatAM ne kahetAM : 're nemakumAra ! amArA kajiyAno niveDo lAvo, tame na strI cho, na puruSa cho !' ema kema kaho cho ?" nema AzcaryathI prazna karatA. 'je pUrI vaye pahoMcyo hovA chatAM paraNelo nathI; e puruSe nathI, strI paNa nathI." bolanAra yugala jarA vyaMga karatuM. 'to huM zuM chuM ?" nemakumAra Azcarya darzAvatAM bolyA. 'tamArI jAte ja samajI lo ne kumAra !" ne badhAM khaDakhaDATa hasI paDatAM ane ekabIjAnA kaMThamAM AzleSa nAkhI cAlyAM jatAM ! A to badhI banAvaTa ! nema jANe kaMI samajato na hoya tema AgaLa cAlato. jalakrIDAnI taiyArI D 241 rAjabhavanonI durvA para mRga paNa yugalamAM ja rame che. mayUra paNa DhelanI hAjarImAM ja kekA kare che, ne sasalAM paNa mArI sasalIo sAthe ja AMkhamicolI khele che. saMsAra Akho jANe premarUpabharyo banI gayo che ! dvAre dvAre rUpa-yauvanabharI ghasIo potAnA pIna payodharo para caMdananI arcA karI, te para jhINAM vastra AcchAdita karI, pagamAM pAyala bajAvatI ne kaTInI mekhalA 240 premAvatAra
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ zUlanI jema khaTakato hato. kadAca potAnuM vera vALavA e temane hAthamAM levA mAgatA hoya. - rAjadUto temane maLyA. tene pUchyuM, 'siMha thaIne A guphAmAM koNa AvyuM hatuM?' A lohacuMbakanI duniyAmAM e mINanI mUrti banI raheto, jema game tevo kAtila tejAba paNa gALI zakato nahIM. vaLI e thoDe dUra jato ane eka strI-puruSa hAthamAM suMdara zizune ramADatAM sAmethI AvatAM. teo nemakumArane rokI letAM ane kahetAM: 'nirNaya Apo ne priya nemajI ! saMsAramAM zuM che sAcuM amRtajI ?' strI phariyAda karatI : 'huM kahuM chuM ke strI ja saMsAranuM sAcuM amRtajI !" puruSa kaheto : 'huM kahuM chuM ke puruSa e ja duniyAnuM sAcuM amRtajI !' nema nyAya ApatA : "saMsAranuM sAcesAcuM amRta to bALaka ! kevuM kAluM gheluM! kevuM boLubhoLuM !' strI pUchatI, 'tame aMtaranI vANI bolo cho ke uparanI ?' nema kahetA, 'uparanI vANI kone kahevAya e to huM jANato paNa nathI.' strI pUchatI, 'to paraNavAnI vAta para tame pANI zA mATe mUkyuM che ?" nema kahetA, "koNe kahyuM tamane ?' puruSa kaheto : 'amane kahyuM tamane, saMtAna saMsAranuM amRta che, to tame tethI kAM vaMcita cho ? pArakAne upadeza ApavAmAM paMDita lAgo cho !' nema hasI paDatAM, bolanArano Azaya kaLI jatAM, ne moM malakAvatAM AgaLa vadhI jatAM. paNa dhIre dhIre rAjabhavanonI siMgArikatA nemane khaTakavA lAgI, e jyAM tyAM pharatA ochA thaI gayA, ane vadhu samaya revatagiri para ja gALavA lAgyA. yAdava rAja maMDaLIne A samAcAra maLyA tyAre kahyuM, 'tapAsa rAkho. nema kyAMka kAyAkalpa karIne zarIrane vajAMga banAvato haze, guru gargAcAryano koI celo ene bheTI gayo na hoya !' dUto revatagirinAM zikharomAM ghUmavA lAgyA. eka dahADo zaMkA bhUta ne maMchA DAkaNavALA A paricArakoe temanI guphAmAMthI eka siMhane pUMchaDuM dabAvIne bhAgato joyo. badhA vicAramAM paDI gayAH zuM koI jaMgalano siMha haze ? zuM vighAe vidurvelo siMha haze ? yAdavothI khaphA thayelA yAdavaguru siMha thavAno maMtra jANatA hatA. teo kadAca temane maLavA AvyA hoya. temane temanA baLanI jANa koI dveSIoe karI hoya ! loDhAno nAza loDhAthI thAya ! gurune potAnA putrasamA kALayavanano saMhAra 242 1 premAvatAra 'mAruM mRtyu !' neme nikhAlasatAthI javAba vALyo. 'to pachI e kema pAchuM vaLI gayuM ?' 'mRtyunuM mRtyu mArI pAse beTheluM hatuM, ene joIne !' savAla-javAbamAM khAsa samaja na paDI. paNa rAja dUtoe kAmagIrInAM moTAM moTAM varNano lakhIne dvArakAmAM mokalyAM. dvArakAmAM zaMkADAkaNa majabUta thaIne bhalabhalAne vaLagI : nemanI adbhuta zakti mATe koI kaMI to koI kaMI vicAra karavA lAgyA. paNa have lIdhI vAta adhUrI mukAya ema na hatuM, ADI rANI satyAnI bAMdhelI pALa hatI. eNe huM kama choDyo ke mArI rajA sivAya nemakumArane koI na maLe ! satyAnI AjJA eTale vajanI lakIra ! zrIkRSNanI AjJAno bhaMga karIne mANasa sukhe jIvI zake, satyArANInI AjJAnA bhaMganuM jokhama bhAre hatuM. rANI satyA eka divasa potAnI sAhelIonA parivAra sAthe revatagiri para saMcaryo. vasaMta pUrI thatI hatI, ne grIma DokiyAM karatI hatI. badhAe revatagiri paranA sahasAmrakUTa vanamAM jaIne dhAmA nAkhyA. vasaMta Rtu kAmadevanI Rtu che. A RtumAM kAmadeva potAnAM paMcapuSpanAM bANa bhAthAmAM nAkhI pharavA nIkaLI paDe che; sAthe enI patnI chelachabIlI rati hoya rati ane kAma jyAM jyAM thaIne pasAra thAya che, tyAM tyAM yuvAna daMpatIomAM kolAhala macI jAya che. ghaDIe kano viyoga paNa teone poSAto nathI ! gharabAra choDI A juvAna jIvo bahAra nIkaLI paDe che; ne bakulavRkSanI nIce, ekabIjAnA utsage besI madanane sajIvana karanAra saMjIvanI samI madirAnA jAma bharavA lAge che. keTalAka puruSo hAthamAM vINA laIne vagADatA phare che, ne ratisvarUpA suMdarIo phAga gAvA lAge che. enA phAganA sUromAM alabelAne bhAvabharyuM ane dardabharyuM AmaMtraNa hoya che. nahi Ave to puruSatvahIna jANIza, evo kyAreka upAlaMbha paNa jalakrIDAnI taiyArI D 243
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ hoya che ! caMpaka, azoka ne bakula vRkSo A rasiyAone bahu priya hoya che. enI chAyAmAMthI, enI phUlagUMthaNImAMthI ane enI parNapathArI racavAmAMthI e navarAM ja paDatAM nathI ! rANI satyA bhAre ramatiyALa cheH teoe strIvarganI parIkSA levA mAMDI che. vaMdhya bakula vRkSone khIlavavA e ekAda nArIvRMdane madyanA kogaLAthI vAsita karI rahI che, madirAkSInA madirA-chAMTaNAMthI bakula khIlI UThe che ! apuSpa kuTuMbaka vRkSo mATe e bIjA nArIvRMdane AmaMtre che. A vRMda pAse vRkSane AliMgana apAve che; vRkSa jotajotAmAM navAM kisalayathI hasI UThe che. azokanAM vRkSa varSothI zoka dharIne khaDAM che, nathI ene phaLa AvatAM, nathI phUla besatAM. satyA rANI tyAM Ave che, eka pAdaprahAra kare che, ne vRkSa zoka tajI khilakhilATa hasI UThe che. 're rukimaNI ! jANuM chuM, tame maratAMne mera kaho tevAM nathI, paNa A verAna tilakavRkSanI ghaTA tarapha jarAka tamArI vAdaLaghaTA jevI kIkI varDa netraprahAra to karo!' rANI rukimaNI kahe, "bahena, nema to kahe che ke pRthvI, pANI, agni, AkAza ne vRkSa badhAmAM jIva che.' satyAe kahyuM, 'are mArI ghelI bahenaDI ! huM e ja vAta to siddha karavA mAguM chuM. paNa koI vRkSa ke jIva praphulle emAM e pApa mAnato haze, kAM ? kharekhara! nema to nArIjagatano ari che !' nArIjagatano ari nema ? nA, bahena ! nA. nemane to strIo para khUba vAtsalya che. e kahe che ke premarAjyanI sthApanA agara koI karI zakaze to strIo ja karI zakaze; puruSothI kaMI thavAnuM nathI ! puruSo to A zikharathI pele zikhara kUdatA rahevAnA ane hiMsA ane pratihiMsAmAMthI navarA ja paDavAnA nahi.' 'rukimaNI ! meM nemane saMsArI karavAnI pratijJA lIdhI che, e to tuM jANe che ne ?' 'evuM karavAnI zI jarUra paDI ? bhale ne kuMvArA rahetA !' 'kema ? kaMI yAdavavastI vadhI gaI che ? re rANI ! sArAM vRkSanI ne sArA phaLanI to paraMparA pRthvI para sacavAvI joIe.' 'paNa nemane game evI nArI ja kyAM che ?' rukimaNIe pUchyuM. 244 - premAvatAra satyArANIe rukimaNInA kAnamAM dhIrethI kaMIka kahyuM. rukimaNI nAma jANIne rAjI rAjI thaI gaI : 'kharekhara ! nemane namAve to e nArI; bAkI to badhI pANInI jhArI jevI che ! peTamAM hoya te moMmAMthI kADhI nAkhe, bIjuM kaMI nahi !' bhojana to taiyAra che, paNa sAme upavAsI beThelo che !' satyArANIe kharI mUMjhavaNa kahI. 'upavAsIne jamADIe to ja ApaNe sAcAM.' 'bahena, tuM amArI sAthe ja rahIza ne ?' 'hA bahena ! hA.' rukimaNIe kahyuM. 'to to ApaNe maMdarAcala parvatane paNa calAyamAna karI daIzuM. tAruM strItva to pUrNimAnA cAMdanI jema sarvakaLAe khIlI UThyuM che.' satyArANIe rukimaNInI prazaMsA karatAM kahyuM. 'ane moTAMbahena ! tamAruM strItva sUrajanI tejAvali laIne janmyuM che e kema bhUlo cho ? puruSamAtra tamane namIne ja cAle.' 'name mane, pUje tane !'satyArANI nikhAlasa hatAM. e rukimaNInI guNagarimAne abhinaMdI rahyAM. 'mane bahu chApare na caDAvo !' rukimaNIe kahyuM. 'nemane snAnAgAramAM jaLakrIDA mATe nimaMtrIe.' satyArANIe nemane vaza karavAno TUMko chatAM anubhavasiddha mArga sUcavyo. "huM to nemanI pAse vAta karatAM namI paDuM chuM. bahena ! sAce ja, e to nAno paNa rAIno dANo che. enI vAtomAM ajaba mIThAza bharI hoya che. e bIjA jevo sAmAnya nara nathI hoM !' rukimaNI bhAvathI bolI. badhAM puruSo pahelI najare to evA ja lAge che. ApaNane lAge ke badhA puruSothI A judo, AnAM hADa judAM, enuM haiyuM juduM ! paNa paraNIne pAMca dahADA sAthe kADhIe eTale badhA sarakhA lAge : eka maganI be phADa jevA." satyArANI Aje spaSTabhASI banyAM hatAM. jagatane vAstavikatAnA gajathI e mUlavI rahyAM hatAM, paNa e mUlamAM koI jAtano aMgata harSazoka nahoto ! 'ApanAM nAnAM bahena rAjyazrI hAla kyAM ?' rukimaNIe prazna karyo. 'e to ApaNAM pahelAM ahIM AvI pahoMcI che ? juvAnInI havA kone choDe che, bahena ! e to gherathI kahIne nIkaLI che ke khelavA mATe eka siMhabALa levA jAuM jalakrIDAnI taiyArI D 245
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkRSNa paNa A nAnakrIDAmAM bhAga levAnA hatA. niyata samaye teo paNa AvI pahoMcyA. satyArANI nemane savArathI hasAvI rahyAM hatAM, ne mazkarImAM diyarajInAM lagnagIta guMjI rahyAM hatAM. nArIrUpanI navI chabI samI rAjyazrI Amatema AMTA mAratI nemakumAranI niTakamAM ja pharyA karatI hatI. 'te siMhabALa zuM rastAmAM paDyuM che ? siMhaNa joI che ?' rukimaNI DaratI hoya tema bolI. 'rAjyazrI nIDaratAmAM bIjI siMhaNa jevI che ! eTale zuM e siMhaNane pahoMce ?" rukimaNIe AzcaryamAM prazna karyo. 'pahoMce ke na pahoMce enI ene paravA ja nathI ! ahIM to manake hAre hAra ne manake jIte jIta !' satyArANIe potAnI nAnI bahenanA svabhAva vize kahyuM. ene enA prANanI paNa paravA nathI ?' nA, e to kahe che ke mAro prANa koI laI zakatuM nathI. deha joIto hoya e laI jAya, enI mane paravA nathI. mArA prANane aneka deha che ! damaDI ApuM ne deha lauM, evo ahIM ghATa che." satyArANI bolyAM 'joDI ze to kharekharI jAmaze !" rukimaNIe AnaMdamAM AvI jaIne kahyuM. cAlo, nAnAgAranI vyavasthA karIe. nemarUpI hAthIne jaLamAM hastinInuM rUpa batAvIne nAthI levo che. 'vAru !' rukimaNIe vizeSa javAba na Apyo. snAnAgAranI taiyArIo karatAM vasaMte vidAya lIdhI, ane e kaLAvanArI grISmaRtu AvI pahoMcI. deva-devInI bhramaNI thAya evAM yugalone dvArakAmAMthI snAna-pAna mATe AmaMtraNa pAThavavAmAM AvyAM ! yathAsamaye sahu AvI pahoMcyAM ! satyA, rAjyazrI ane rukimaNI jaIne revatagirinI guphAomAMthI nemakumArane kheMcI lAvyAM. saMsAranAM A traNa zreSTha strIratno pAse koI puruSaratna potAnI jAtane alaga rAkhI zake tema nahotuM! grISma Rtu sUryane prauDha banAvI rahI, eno tApa agni jevo duHsaha thaI rahyo. jema vanamAM paNa mANasane enAM karma choDatAM nathI, ema ahIM rAte paNa grISma tApa upajAvI rahyo. manmatharAja gaje caDhIne Avyo hoya ane enI vazavartI ramaNIo cAmara DhoLe, ema yuvAna yugalo ghaDIbhara mATe vIMjhaNAne vikhUTo pADatAM nathI ! yuvAno vallabhAonI jema rezamanAM cIrane ghaDIkamAM dhAraNa karatA, ghaDIkamAM dUra karatA ! 246 | premAvatAra jalakrIDAnI taiyArI | 247
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ 33 rathanemino paDakAra sarovara nAnano divasa nakkI thaI gayo hato. narmarA nemakumAra paNa potAnI bhAbhI satyAnA AgrahathI emAM bhAga levA kabUla thayA hatA. lokomAM eka mAnyatA pracalita che ke bolatAM paMkhI karatAM muMgA paMkhI bhAre jIvarAM hoya che. satyArANI baTakaboluM paMkhI hatAM. puruSa enA savAlanA javAba ApI ApIne thAkI jato. paNa chevaTe enA manane pAmI jato. loko kahetAM ke satyAne zrIkRSNa jevo svAmI na maLyo hota to pRthvI para bIjo nara ene namAve tevo mojUda nahoto. bahu bolakI satyAnI paDakhe eka mUMguM paMkhI hatuM ! e jIbha na calAvatuM, paNa potAnA paga ne pAMkhothI cUpacApa potAnuM kAma patAvatuM. e hoTha na halAvatuM, paNa enA hAtha ne haiyuM to haMmezAM kAme lAgelAM ja rahetAM. e hatI satyArANInI nAnI bahena rAjyazrI. | zikAre caDhe tyAre sUryakiraNa jevI ! zAMta hoya tyAre caMdrakiraNa jevI ! iSat lajjAbhArathI vadhu mohaka lAgatI rAjyazrI jyAM thaIne pasAra thatI, tyAM potAnuM sAmrAjya sthApI detI. keTalAya yAdavakumAra nAriyeLInA vRkSa para rahelA madhapUDA jevI satyAne joIne rAjI thatA, paNa enI pAse TUMkavAnuM sAmarthya na dharAvato.. rAjyazrI to caMdanaDALe beThelA madhapUDA jevI lAgatI hatI. enA zvAsamAM itranI suvAsa rahetI, enAM nayanomAM meghanI bhInAza rahetI, enA pagamAM padmano parimala raheto. enI dehalatA mUrtimayI rAgiNI jevI hatI. yauvananA saurabhabharyA bAga jevuM nirmaLa enuM yauvana hatuM. rANI satyA kahetAM ke A to svarganuM pArijAta mArI bahena rUpe janme che ! rAjyazrIno AnaMda parAdhIna nahoto. e haMmezAM nijAnaMdamAM masta rahetI, ane ekalI ekalI e AnaMda mANI zakatI. ene bahu sAthIo ke saMgInI jarUra rahetI nahi. ane kyAreka saMgI-sAthInI jarUra lAge to game te pazu-paMkhIne sAthI banAvI letI. koI na maLe to hAtha paDyuM vRkSa kAM phUla paNa saMgInI khoTa pUrI pADatuM. e sAgara sAthe vAto karI zakatI, siMha-bALa sAthe savAla-javAba karatI, pahADane paNa e potAno banAvI zakatI. satyArANI potAnI nAnI bahenanA A masta beparavA svabhAva para ApharIna thaI jatAM. e mazkarImAM kahetAM : "re ! A madhubharI taLAvaDInuM Acamana karanAra kayo bhAgyazALI haze ?" "A rahyAM e bhAgyazALI !' rAjyazrI potAnI moTI bahenanA hoTha para AMgaLI mUkIne bolatI. satyArANI nAnI bahena para oLaghoLa thaI jatI, kahetI, 'jA re dhutArI! aNahakanuM laIne huM zA mATe pApamAM paDuM ?' 'aNahakanuM ?" 'hA, jarUra, eno hakadAra to koI bIjo haze.' moTI bahene kahyuM . koNa che ?" rAjyazrIe AMkho nIce DhALI lajjAbhAvathI pUchayuM. ' koNa che te tuM jANe che.' satyArANIe kahyuM. 'nathI jANatI, bahena !" 'nAma nathI jANatI, tuM ? sAcuM kahe che ?" 'eTaluM jANuM chuM ke mArAM moTAM bahenanuM nAma che satyArANI. e nAma jANyA pachI bIjA koI nAma jANavAnI mane paravA nathI !' rAjyazrIe bahena parano bhAva dAkhavyo. satyArANIe nAnI bahenane vahAlathI potAnA bhujapAzamAM samAvI laIne kahyuM, 'rAjyazrI ! tuM to koI janamajanamanA bhekhadhArInAM bhagavAM utarAve tevI mIThaDI ne kAmaNagArI che, hoM !' 'eTale zuM tamAre mane koI yogI-bAvAne paraNAvavI che, bahena ?" rAjyazrI kaMI na samajatI hoya tema bolI. nA re ! satyAnI bahena cakravartIne varaze, paNa rAja ! e hIrAne tAre jarA pahela pADavA paDaze.' rANI satyA vahAla karatAM zikhAmaNa ApI rahyAM. rathanemino paDakAra 1 249
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'e badhuM tame ja karajo.' ne rAja moTI bahenanA bhujapAzamAMthI chUTavA prayatna karI rahI. 'to pachI tAre badale paraNaze koNa ?' moTI bahene prazna karyo. jene game te paraNe !! 'tuM kuMvArI rahIza ?' 'hA, jo moTA bahena mane roja potAnI sAthe rAkhe to !' rAjyazrInA javAba evA vahAlabharyA, mIThA, manabhara hatA ke mANasa enA upara oLaghoLa thaI jAya, vagara jaMjIre jakaDAI jAya. ane e snehajaMjIromAM mAtra moTI bahena ja jakaDAyelI nahotI, yAdavakuLanA aneka nabIrAo rAjyazrInI tasavIrane potAnI AMkhomAM samAvIne beThA hatA. kuMvArI kanyAne so vara, ne so ghara e nyAye aneka yAdavakumAro enuM mAguM karavA AvatA, paNa yAdava pitA to kaheto, 'satyAne maLo ! amArA kuTuMbanI karNadhAra satyA che.' paNa satyA to bhalabhalAne pANI pAya evI hatI. keTalAka enI pAsethI nArAja thaIne svayaM rAjyazrInI mulAkAta letA. jarAka vAtamAM, thoDuM vartanamAM AgaLa vadhavA jatA ke e lokone rAjyazrIno paraco maLI jato. e loko svAnubhave kahetA. 'talavAra sarakhI UjaLI re DholA ! taja sarIkhI tIkhI re DholA !' phUla jevI sukumAra mAnelI rAjyazrI e vakhate emane vajra jevI lAgatI, je bhalabhalAnA AzAnA minArA kSaNavAramAM jamInadosta karI nAkhatI. e rAjyazrIe badhA yAdava yuvAnone nA bhaNI dIdhI, paNa kSatriya rAjakuMvara thamine e cokhkhIcaTa nA suNAvI zakI nahIM, satyArANI jema rAjanI moTI bahena hatI, ema rathami namakumArano nAno bhAI hato; nemakumA2thI vadhu utsAhI, vadhu AkarSaka ane saMga karavo game evo phAMkaDo nara hato. rAjane rathanemi sAthe chUTathI vArtAlApa karatI joI, kaMI kaMI vAto ghaDI kADhI, sonI sonAmAMthI ajaba ajaba ghATa ghaDe tema, loko rathaneminI IrSyA karavA lAgyA ne kahevA lAgyA, rAjakumAra 2thanemi ! koInI paNa jALamAM na sapaDAtA sonerI paMkhIne teM AbAda sapaDAvyuM ! bhAre bhAgyazALI ! badhI yAdavasuMdarIomAM kaMI ne kaMI khoDa to jarUra kADhI zakAya; jema ke rukimaNI vadhu TADhI, satyArANI vadhu tIkhI, 250 7 premAvatAra paNa A rAjyazrImAM to zodhavA jatAM eka paNa khoDa na jaDe ! sarva rUpathI vibhUSita! sarva guNathI alaMkRta !! rUpavivecako vivecana karatA : badhI suMdarIo jIvanamohinInuM svarUpa, rAjyazrI svapnamohinInuM rUpa ! ene jue ke mANasa svapna joto thaI jAya ! pachI ene svapnamAM rAjyazrI ja dekhAya, paNa jAge tyAre na maLe e svapnasuMdarI ! jIvanamohinIno sparza saMga thAya, enI sAthe AnaMdapramoda paNa thAya, paNa svapnohinI to mAtra svapnamAM ja rahe ! svapna paNa kevuM ? jenA mohamAMthI jIvanabhara na chuTAya evuM ! rAsa ramatI rAjyazrIne nIrakho ane e svayaM rAgamUrtino avatAra lAge. ene nirbheLa premathI bolatI sAMbhaLo eTale premamUrti lAge. koIne kaMI ApavA bese tyAre pAchuM vaLIne na jue. e kahe, "mArA-tArAmAM bheda che, tyAM sudhI ja A badhI viTaMbaNA che. sAmAnya mANasa ja saMsArano sAco sukhI jaNa che. na parataMtratA, na parAvalaMbana ! rAjA vadhu paravaza che - enuM sainya pharI jAya to? zrImaMta vadhu garIba che - eno khajAno koI kabaje karI le to ?' satyArANI ene javAba ApatI, 'to to koI bhikhArIne ja paraNaje ! tane khabara to paDe !' 'bahena ! zodhI lAvone, koI rAyathI caDatA TUMkane, jenI aMtA pAse jagata AkhuM dInatA dAkhavatuM hoya !! 'joI ne kevI cAlAka che ? bole baMdhAvuM nathI., paNa yAda rAkha ! evo ja vara zodhI rAkhyo che tArA mATe !' 'huM kyAM DaruM chuM, bahena ! moTI bahena beThAM hoya, tyAM sudhI nAnI bahenane koI vAtano Dara ke saMkoca na hoya.' 'pelA rathanemine cakarAve caDAvyo che, te kaMI mArA dhyAna bahAra nathI, hoM !' juvAnI to evI che ke ema ne ema cakaDoLe caDAve che. huM kyAMya cakaDoLe caDI na besuM enuM dhyAna tamAre rAkhavAnuM che.' 'tane koNa game enuM dhyAna mAre rAkhavAnuM che ?' 'hA, hA, sattara vAra ! moTAM bahena kaMI amastAM thavAya che ? to huM to rathanaiminA badale temanuM nAma ApuM.' satyArANIe spaSTa kahyuM. 'tame je nAma Apo te mAre AMkha mAthA para. paNa pAchAM koInI lAgavaga lAgI ke moTAM bahena vAkUkaDAnI jema kyAMka moM pheravI na bese !' rAjyazrI khaDakhaDATa nemino paDakAra I 251
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ hasI paDI. enI AMkho atyAre jovA jevI hatI. kALI kALI vAdaLaghaTA jevI kezAvalInI aMdara goruM goruM moM ane emAM zukranA tArA jevI be camakatI kIkIo! nIlasAgaranuM UMDANa tyAM alpa bhAsatuM. kIkIo kaMI kaMI abola bola bolatI hatI! 'mIMDhI ! sAmA mANasanA moMmAMthI managamatI vAta kaDhAvavAmAM tuM bhAre kuzaLa che. temanuM nAma aMtaramAM ramatuM hatuM, paNa hoTha para lAve e bIjI ! jANe che ne ? nema to verAgI jevo che; e kaMI bhogavilAsano jIva nathI !' bahena ! ApaNe badhAM eka khoTo gaja laIne beThAM chIe : lagna eTale jANe naryo bhogavilAsano bhaMDAra ! lagnathI joDAyAM eTale jANe strI ane puruSa Akho divasa kAmadevanA dAsa-dAsI banIne jhUryAM kare !' kare rAja ! tuM kAmadevanI avagaNanA kare che ? paNa eNe to bhalabhalA RSimunione kAna pakaDAvyA che.' satyArANIe kahyuM. 'kAmadeva bIjuM phAvI gayo haze, paNa kahI rAkhuM chuM, ahIM eno gaja nahIM vAge !' rAjanA bolavAmAM paDakAra hato. 'eTale lagnane tuM zuM mAne che ?' 'kAmane jItavAno divya prayoga ! dehanI kSudhAne bhulAvI AtmAe AtmAnI kSudhA jagAvavAnI je divya bhUmikA e lagna ! sAmAnya rIte lagna e dehapremano sthUla lokamArga che, emAMthI Atmika premanA rAjamArge saMcaravAnuM che !' ochAbolI rAjyazrI jANe moTuM bhAgavata vAMcI rahI ! satyArANI nAnI bahenamAM vasI rahelo ucca AtmA nihALI AnaMda anubhavI rahyAM. e bolyAM, 'nAno lAgato nema to moTo philasUpha che. e verAgI thaze, to tuM verAgaNa thaIza ?' 'avazya, moTIbahene je ratna ApyuM haze, enuM jIvathI jyAdA jatana to karavuM ja paDaze ne !' rAjyazrI jarAya pAchI na paDI. 'are ! paNa tuM nemane vare to pachI pelA rathanemanuM zuM ? e to kahe che ke varIza to rAjyazrIne, nahi to janamabhara verAgI rahIza.' 'moTAM bahena ! be dhArI talavAra na calAvo. tame mane konI sAthe paraNAvavA mArgo cho e spaSTa kaho.' rAje jarAka kaDaka thaIne pUchyuM. 'nema sAthe. tArA banevI zrIkRSNanI e marajI che. yAdava rAjamaMDaLa paNa e ja cAhe che. arI pagalI ! meM ene paraNAvavAnuM bIDuM jhaDapyuM che. enAmAM juvAnI AvI che kharI, paNa hajI jAgI nathI. tArA jevI koIka zaMkha phUMke to enAmAM sUtelo deva jAge ! e mATe revaniMgara para vasaMtotsava yojyo che. snAnavihAra goThavyo che. 252 - premAvatAra tAre emAM bhAga levAno che. tema paNa tyAM Avaze.' 'to tame mane rAjakAraNI zetaraMjanuM pyAduM banAvavA mAgo cho, ema ja ne ?' rAjyazrIe tarata moTI bahenanA kAna pakaDavA . 'mArI vahAlI bena ! prapaMca rAjakAraNano bhale hoya, paNa emAM tAruM to kalyANa ja che. nemakumAra bIjo maLavo ke thavo nathI !' 'tame kaho te kabUla ! mane to game eka ane advitIya nara !' 'nara to nagIno che, paNa e nara tane vare ke kema e ja savAla che.' 'puruSa strIne vare emAM kaMI navI navAI haze ?" paNa A haThIlo nema to lagnanI vAta ja sAMbhaLato nathI." 'to zuM sAMbhaLe che ?' 'yoganI vAto.' 'to huM yoganI vAta karIza.' 'hA, e gajarAjane agara koI bAMdhI zake to tuM ja !' 'paNa pachI rathaneminuM zuM ?' rAjyazrI moTAM bahenanA aMtaranI parIkSA karI rahI. 'e raheze vA khAto !' verAgI nahi thAya ?' 'nA hai ! e to carmakAra che, cAmaDIno ghelo che ! carma joIne lalacAyo che. vaLI bIjuM koI AthI vadhu sAruM cAmaDuM joyuM ke tyAM jaI coTaze. nemane jo tuM vare to e tArI jIvanasiddhi che. rathanemi tane vare to e enI jIvanasiddhi che. kaI jIvanasiddhine meLavavI, e tAre vicAravAnuM che.' 'bahena ! mArI jIvanasiddhi ja mane prApta karavA do.' 'paNa A nema bhAre alagArI che. tuM prApta karI zakIza ?' satyA jANe rAjyazrIne tAvI rahI. avazya, mArI aMtaravINAne jarAka vAgavA dejo. zraddhA che ke janmajanmano bhekhadhArI mane cAhaze, mane varavA ghelo banaze. ame bhavatAriNI naukA para ArUDha thaIzuM. tamArAM snehanAM jaLa amane baMnene svamArge viharavA deze.' rAjyazrI ! A kUvo bahu UMDo che. ene taLiye amRta che ke viSa enI khabara nathI ! nemane bhoga gamatA nathI. strInAM ke puruSanAM aMgonAM vakhANa karIe to e vaLI juduM ja kahe che. ApaNe jene kanakakalaza kahIne biradAvIe ane e mAMsanA rathanaimino paDakAra - 353
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ piMDa kahe che ! dehane e azucino gADavo kahe che. vaLI kahe che ke kIcaDanAM vakhANa kyAre thAya ke jyAre emAMthI sadguNarUpI kamaLa zodhAya, kIcaDa nahi ! AvA puruSone ratibhAva sparzelo hoto nathI. e vakhate strI taLAve tarasI rahe che ane madana ene prajALe che !" satyArANInA zabdomAM satyano bhAva hato; nAnI bahenano rAha kevo keTakabharyo hato eno spaSTa khyAla emAM hato. bahena ! ciMtA na karIza. huM madanane prajALIza. kadAca huM hArI jAuM to e hAramAM mArI sAthe mAro nema paNa haze.' rAjyazrIe potAnA bhAvi bharathAranuM spaSTa nAma lIdhuM ! are maDhI ! pahelAM temane tAro to banAva ! e mATe pahelAM to tAre temanA aMtaramAM nArIbhAva jagAvavo paDaze : to ja e tAro thaze, tAro hAtha pakaDaze. Aje ja tArI parIkSA che." | 'mArI vANImAM tAkAta haze to e sura ene jarU2 sparzaze ! nemakumArane je divase nIrakhyA tyArathI ame bhavabhavanAM saMgI chIe ema lAge che ! e mAro saMga nahi choDe, mane zraddhA che !' | 'vAha mArI teja mUrti bhaginI !' ane satyArANI potAnI nAnI bahenane laIne nAnakrIDA mATe saMcaryo ! zilpIoe bhAre vaibhavazALI snAna-kuMDanI yojanA karI hatI, vaidurya maNinA ovArA bAMdhI sphaTikanI pALo racI hatI. enAM arIsA jevA jaLamAM kinArA para racelAM maNimotInAM vRkSonA paDachAyA paDatA hatA. e vRkSonI zAkhA para vAnaravAnarI, DALo para zuka-zukI ne ja LamAM haMsa-haMsI taratAM mUkyAM hatAM ! caMdanakASTha ghaDIne nAnI nAnI nAvaDIo banAvI hatI. e nAvaDIomAM suMdara aMgavilepana mUkyAM hatAM, miSTa peya taiyAra hatAM, koImAM vAgha hatAM. rasiyAo Aje snAna krIDA vakhate baMsI bajAvavAnA hatA. nAnakuMDanA ovAre devanI hathelIo jevAM phUlaDAM parimala choDatAM hatAM. aneka prakAranI sugaMdhI auSadhio A kuMDamAM nAkhavAmAM AvI hatI. e sugaMdhI levA bhramaro jaLa para UDatA hatA ane snAna karanArI suMdarIonA mahoratA aMboDe besI emane pajavatA hatA. suMdarIo DarathI bhramarane uDAvavA jatI, ne taravAnuM bhUlI pANImAM DUbakI khAI jatI. rasiyAo tarata UMDe jaIne ene AzleSa ApIne upara laI AvatA. e vakhate vastronI sUdhabUdha na rahetI. e svarganI apsarA jevI bhAsatI. dvArakAnagarInAM rAjavaMzI yAdava yugalone ahIM nimaMtravAmAM AvyAM hatAM. rasa 254 D premAvatAra lUMTavAmAM niSNAta yugalone khAsa AmaMtraNa pAThavyAM hatAM. Aje niHsaMkoca thaIne jalakrIDA karavAnI hatI. saMsAranI zaramanAM baMdhana ahIM Aje phagAvI devAnAM hatAM. kuMvArAmAM nimaMtraNa pAmelAM be jaNAM hatAM. eka zrIkRSNanA laghu baMdhu nema, bIjI rANI satyAnI laghu bhaginI rAjya zrI ! avAranavAra yojAtA A rasotsavamAM A vakhate bhAga levAnI nemakumAranA laghu baMdhu rathaneminI khUba icchA hatI. ene potAnI jIvanasaMginI mAnelI rAjyazrI sAthe viharavAnA koDa hatA. rAjyazrI potAnI ardhAginI bane e mATe rathanemie potAnAM sagAMnI to anumati meLavI lIdhI hatI, paNa rAjyazrInAM sagAM bahena satyArANInI anumati meLavavI muzkela thaI paDI hatI. satyArANIe pUchavuM, 'lagnamAM brahmacarya pALavuM che ?" bhAbhI ! jo ema ja karavuM hoya to to mANasa lagnanA UMDA kUvAmAM Utare ja zA mATe ? A to jANe tame evuM kaho cho ke anAja rAMdhavuM to kharuM, paNa bhUkhyA rahevA mATe ? rathanemie kahyuM. 'to e ghelI rAja kuMvarI sAthe tAruM kAma nathI, e to verAgaNa che. pote bhIkha mAgaze ne bIjAneya bhIkha maMgAvaze.' satyArANIe rAjyazrInA cittanuM citra doryuM ! rathaneminI dhIrajanI hada AvI gaI hatI. eNe kahyuM, 'bhAbhI ! cokhkhuM kaho ne ke rAjyazrI mATe tamAruM mana nemakumAra para che !' | 'rathanemi ! AvuM bolatAM paNa tAro zvAsa gaMdhAya che. cAlyo jA ! koI paNa yAdava suMdarIne paraNavuM hoya peTano mela maTADIne Avaje !' satyArANInA javAbamAM sUryano tApa hato. rathanemi enAthI dAjhIne bhAgyo; jatAM jatAM bolyo : "yAda rAkhajo satyArANI! nemane paraNIne rAjya zrI sukhI nahIM thAya. dila jalyA dIvAnAnI A badaduA che!" rathanemino paDakAra D 255
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 rathanemi ane rAjyazrI sahassAmravanamAM Avela sarovaranAM bilorI jaLa laheriyAM letAM hatAM ane masta yAdavasuMdarIo jaLacAdara oDhIne cattIpATa taratI hatI. emanAM manohara vakSasthaLo kamaLanI upamA pAmI rahyAM hatAM. koIne ahIM lajjA satAvatI nahotI, koI ahIM nAnuMmoTuM rahyuM nahotuM. yauvananA udyAnamAM sau samAna bhAve kAma ane rati banIne viharI rahyAM hatAM! eka kAMThe nemakumAra beThA hatA, bIje kAMThe rAjyazrI beThI hatI. e be ekalAM hatAM; bAkI badhAM bekalAM hatAM. ane sahu potapotAnAM saMgIsAthI sAthe jaLakrIDAno rasa mANI rahyA hatAM. jaladevatA paNa krIDArasiyAMonAM vastrone sparzIne, pote ja pAradarzaka banAvelA e pArasadehone joI jANe svayaM mugdha banI rahyA hatA ! vidhAtAe kaI navarAze A strI-puruSone ghaDyAM haze ! emanuM eka eka avayava jANe jIvaMta kAvya banI rahyuM hatuM. rasiyAMoe nirbhaya banIne jalakrIDAno AraMbha karyo. strIoe raktarAgathI zobhatI potAnI hatheLIo vaDe jaLa uDADavAnuM zarU karyuM. rasiko sAme AvIne pANI uDADavA mAMDyAM. thoDI vAra to pANIno mAro sAmasAmo evo cAlyo ke baMne pakSamAMthI eka paNa pakSa AgaLa vadhI na zakyo. jaLa-chAMTaNAmAM magna rasikAonA hAthanAM valaya koI ajaba saMgIta cheDI beThAM, paNa hAthanI thapATa ApIne pANIne uchALatA e sukomaLa hasta Akhare jalakhelamAM thAkyA. rasikoe A prasaMgane pArakhI lIdho ane potAnA kAryanI jhaDapa vadhArI. rasikAo DhIlI paDI hatI. rasikoe doDIne emane bhujapAzamAM ja kaDI lIdhI. re ! jala-chaMTakAvamAM rasikAo hArI, rasiko jItyA ! paNa nA re ! A komalAMgIo ema hAra kabUla kare evI nahotI. emaNe potAnA kaMThamAM rahelA moTA puSpahAro kADhIne puruSonI AMkhe vITI dIdhA. rasikAonI A navI yuktithI rasiyAo mIThI mUMjhavaNamAM paDI gayA. hAra toDAya nahi, ane toDAya nahi tyAM sudhI AMkha khUle nahi : jANe AMdhaLA bhIMta ! - strIo dhIrethI rasiyAonA bhujapAzamAMthI sarIne aLagI thaI. pachI to emaNe navo moraco jamAvyo : emaNe potAnA vakSasthaLamAM chupAvelA kaMduka kADhavA ne tenAthI puruSone mAravA mAMDyAM ! puruSo be bAjunA mArathI trAsa pAmI gayA. chevaTe emaNe AMkhe vIMTelA phUlahAra dhIre dhIre grIvAmAM sarakAvI dIdhA, ne sAmethI DhaMkAyelA kaMdukone grahIne sAmo mAro zarU karyo ! kaThora puruSonA A prahAra sAme komalAMgIo pAchI haThI, ane rasiko AgaLa vadhyA. eTalAmAM to rasikAo DUbakI mArI kyAMya saMtAI gaI. A tarapha rasika vallabho kaMduka laIne taiyAra rahyA, rasikAo jaLathI bahAra DokuM kADhe ke prahAra karavo! paNa re, tyAM to pagathI e pote ja kheMcAyA ! jANe pAtALe emano praveza mAgyo ! puruSo pANImAM ! mInayugala jaLanI bhItara ghUmatAM hoya evo dekhAva thaI rahyo. ane thoDI vAramAM jaLamAMthI deva-devI pragaTa thatAM hoya ema strI-puruSonAM yugalo pragaTa thayAM ! jalakrIDAnA rasAyaNathI badhAMnAM sauMdaryamAM bharatI AvI hatI. vinA Asave nayano lAlaghUma banyAM hatAM; ne zramathI hAMphatAM haiyAM mRdaMganI jema UchaLatAM hatAM. "are ! sahu ekalAM ne A nemakumAra kAM ekalA ?' jalakrIDAthI atyaMta lAvaNyamaya lAgatAM satyArANIe kahyuM. 'A rAjyazrI paNa ahIM ekalI beThI che ! saMsAramAM koI ekaluM nathI; ne A chokarI ekalavAyI ?' rANI rukimaNIe TApasI pUrI. 'Aja ahIM koI ekaluM na rahI zake." zrIkRSNa jalakrIDA karatAM kahyuM, 'to to yauvanarAjano akSamya aparAdha thAya.' ne zrIkRSNa jevAnuM protsAhana maLatAM rasikAo potAnA vallabhathI chUTIne taratI taratI nemakumAra ane rAjyazrI tarapha cAlI. - ramaNIonAM jaLa para taratAM pUrNacaMdra jevAM mukha ane kALA meghakhaMDa jevA emanA kezapAza eka adbhuta rUpanagarI racI rahyAM; vacamAM taratAM kamaLakoSa koI avanavI madhurimA prasArI rahyA. ramaNIoe deha para lagADelAM bhabhakabharyo vilepano ne lepo dhovAIne pANIne sugaMdhita banAvI rahyAM hatAM. e sugaMdhane lUMTavA bhramaronI rathanemi ane rAjyazrI 1 257
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avali paNa tyAM UtarI paDI hatI; ne e bhramaro Akhare puruSa hovAthI puruSano ja pakSa letA hatA. rasikAonAM kesaraarcita vakSasthaLone kamalakoza mAnI bhogI bhramara tyAM AsvAda levA doDatA. rasikAo tenAthI bacavA rasikonI soDamAM bharAI jaIne bolI UThatI, "bacAvo, A bhramarothI !' Aje koI puSpane bhramarathI bacavAno haka nathI !' eka yuvAne kahyuM, 'to ame kahIe chIe ke koI bhramarane puSpathI aLagA rahevAno paNa adhikAra nathI.' ne rANI satyA ekadama AgaLa vadhyAM, emaNe kAMThe ekalavAyA besIne udAsInabhAve A ramata nIrakhI rahelA nemakumArane hAtha pakaDIne kheMcyA ! je hasta dvArakAnA bhalabhalA mahArathIothI paNa tasubhara paNa vicalita nahoto thayo, e hasta eka rasikAnA AMcakAthI AkhA deha sAthe kheMcAI AvyoH ne nema dhaDAma karatAM pANImAM ! 'sakhIo ! A bhramarano bhrama tame dUra karo. e puSpavimukha bhramara che !' rANI satyAe sakhIone namakumArane herAna karavAno Adeza karyo. pachI to rasikAonuM vRMda chUTuM ! teo temanI philasUphI para dAjhe baLI rahI hatI. teone samajAtuM nahotuM ke kuMvArA rahevAnA te vaLI koDa kevA ? koDa hoya to lagnanA hoya ! eka strIe potAnA kaMThamAM rahelo lAMbo hAra nemakumAranA kaMThamAM nAkhI dIdho. bIjI eka ramaNI pAchaLathI AvI. enuM vakSasthaLa bhAlAnA jevuM hatuM. jemakumArane enAthI dhakko mArI eNe moMe raMga lagADI dIdho. eTalAmAM vaLI eka navayauvanA taratI AvIne nemakumAranA khabhA para besI gaI. kadalIdala jevA potAnA khullA mAMsala pagothI e temane AzleSa ApI rahI. pachI to e navayauvanAo khUba gelamAM AvI gaI ane lajjA mUkIne navarAvavAnA mithe nemane saMtApavA lAgI. ramaNIonAM sulalita aMgono mAra jANe temanA aMgapratyaMga para cAlI rahyo.. nema akaLAIne bUma pADI, 're, mane bacAvo !? 'tamane koI bacAvI zake to te ekamAtra rAjyazrI ! zANA ho to enuM zaraNa zodho, bhoLA nemakumAra !' rANI rukimaNIe miSTa svare kahyuM. 'rAjyazrI ! mANasano pahelo guNa dayA che !' nemakumAre jANe AjIjI karI. oha ! pAMcajanya zaMkhanA vagADanAra apratiratha yoddhAne paNa Akhare strInuM zaraNuM zodhavuM paDyuM ane dayAnI yAcanA karavI paDI !' rANI satyAe AbAda ghA ryo. rAjyazrI A vakhate sarovaranA eka kAMThe besI, enA kuMtalakalApamAM iMgudI rasa sIMcI rahI hatI, ane kamaLa nALathI -kezapAzane gUMthI rahI hatI. eno eka gaura mAMsala paga aDadho pANImAM hato ane pAse revatagiri parathI ANeluM siMhabALa gela karatuM beThuM hatuM. rAjyazrIe siMhacarmanuM eka aMgavastra dhAraNa karyuM hatuM, ne yoddhAo jema bakhtara sIve ema ene dehapramANa sIvyuM hatuM. e sihacarma rAjyazrInA lAvaNyane vizeSa mohaka banAvatuM hatuM. rAjyazrIe nemakumAranI AjIjI sAMbhaLI, ne tarata pANImAM paDI taratI taratI nemakumAranA paDakhe jaIne UbhI rahI : ane hAthathI pANInI chAlako mArIne strIone pAchI haThAvavA lAgI. are ! have tema ekalA nathI. bekalAMne trAsa ApavAno rivAja nathI. rasikAonI senA have satvare pAchI phare. senApatinI adAthI satyArANIno sAda Avyo. strIonI senA pAchI pharI gaI. Akhare nAnakrIDA samApta thaI; ane rasiyAo bahAra nIkaLavA lAgyA. rasikAonA kezapAza sAva avyavasthita banI gayA hatA, rasiko e kAmagIrImAM gUMthAI gayA ! nemakumAra paNa jaLanI bahAra nIkaLyA, ne zAMta banIne eka vRkSanI DALane aDhelIne UbhA rahI gayA. rAjyazrI to siMhabALa akaLAtuM hatuM, eTale enI khabara levA doDI gaI. nemakumAra ! kaho, have zuM vicAra che ?" rANI satyAe nemakumAranI pAse AvatAM kahyuM. nemakumAra pharI gaMbhIra banI gayA. joke emanI AMkha hajI paNa rAjyazrI tarapha ghUmatI hatI. | 'bhAbhI !'ne eTaluM bolatAM nemakumAra maMgA thaI gayA, jANe kahevAnuM ghaNuM hatuM chatAM jIbha cAlatI na hatI. 'nema ! bolatAM kAM aTakI gayA ?' 'puruSa agama-agocarano jIva ne strInuM mana saMsAramAM : eka sAgara ane rathanemi ane rAjyazrI [ 259, 258 | premAvatAra
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ bIjI saritA. bhAbhI ! AvAM lagnathI zuM vaLe ? na strInuM mana-kamaLa saMtuSTa thAya, na puruSanAM pada padma puraskAra pAme !' nemakumAre haiyAno dAbaDo haLavethI kholyo. mArI bahena evI nathI. rAjyazrI to ramata vAtamAM Akho bhava puro karI nAkhe tevI che. juo ne, ene ramakaDAmAMya ramavA mATe siMhabALa game che. tamArA rAhano e kAMTo nahi bane, e to tamArA jakhamI pagonI rUjha banI raheze. e saritA jarUra che, paNa hoMze hoMze sAgaramAM samAI janArI !' 'bhAbhI ! bhalA thaIne e mArage mane laI na jAo. mAruM nirmANa juduM lAge che.' tema jANe vinaMti karI rahyA. 'nirmANano paDado agocara che ! nemakumAra ! bIjA badhA tamane game te kAraNe saMsAramAM bAMdhavA mAgatA hoya, huM to rAjyazrIne anurUpa tamane joIne kahevA AvI chuM. tamAruM rAjya juduM che ne yAdavonI rAjyanI vyAkhyA judI che, te paNa huM jANuM chuM. ane amArI strIonI saMsAranI vyAkhyA to vaLI sAva vicitra hoya che. e paNa mArA khyAlamAM che.' satyArANIe potAnuM aMtara kholyuM. nema evo premAvatAra hato ke haiyAnAM kamADa ApoApa UghaDI jAya ! 'jANuM chuM, yAdavo mane vaibhavavilAsanI beDIonA baMdhanamAM nAkhavA cAhe che, kamajora karavA mATe kAminI tarapha prere che !' neme kahyuM. paNa rAjyazrI evI kAminI nathI, enI huM khAtarI ApuM chuM. e tamArA paganI beDI nahIM, pAvaDI banaze. tamArA vyomavihAranI pAMkha banIne jIvaze.' satyArANI sAthe diyara nemakumAra hRdayanI vAta karI rahyA hatA, tyAM to veNI ane vastrothI sajja thaIne bIjI aMganAo tyAM AvI pahoMcI. teoe Aje lAbaMdhana phagAvI dIdhAM hatAM. emaNe nemakumArane AMgaLIe jhAlI UbhA karyA, ne potAnA gherAmAM laIne ghumAvavA mAMDyA. rANI rukimaNIe potAno kokilakaMTha chUTo mUkI dIdho ne nemakumAranI haDapacI jhAlI gAtAM gAtAM kahyuM : 'nArI vinAnuM AMgaNuM, devara mIrA jI ! jema alUNuM dhAna, devara morA jI !' tyAM to bIjI yAdava suMdarIe gItane AgaLa calAvyuM : 'nArI khANa ratana taNIjI, varalADA jI ! tenuM mUla keme nava thAya, ma karo baMdha daravAjA jI !' eka navI paraNelI navoDhA AvIne nemakumArano hAtha pakaDI, goLa kuMDALe 260 - premAvatAra pheravatI gAvA lAgI : 'vivaha mAno nemajI ! va2lADA jI ! mane gANAnA bahu zokha, varalADA jI !' ane pachI to aneka gopAMganAo ramatI-jhUmatI AvI pahoMcI. nemakumArane gherIne kUMDALe pharavA lAgI; pharatI pharatI gAvA lAgI. 'nArI jo gharamAM vase, devara morA jI ! to pAme paroNA mAna, devara morA jI ! nArI vinA nara hALI jusA, devara morA jI ! vaLI vAMDhA kahIne deze gALa, devara morA jI ! nArI mAMhethI nara nIpajyA, devara morA jI ! tuma sarIkhA bhAgyavAna, devara morA jI ! ekavIsa tIrthaMkara thayA, devara morA jI ! sarve paraNyA nAra, devara morA jI !' rAsa bhAre cagyo. nemakumAra aMdara nirAMtavA pharI rahyA hatA. Aje sarva ramaNIoe pahelI vAra jANyuM ke nema nArIno sugALavo jIva nahoto, balke rasika jIva hato. nemakumAre ramatAM ramatAM rAjyazrIno hAtha grahI lIdho, ne ene rAsa letI yAdava ramaNIonI vacamAM kheMcI lIdhI. rUpabharI nArIonAM vRMdanI madhyamAM nema ane rAjyazrI sUrya ane zazInI jema zobhI rahyAM. strIo bhAre cagI, teoe navuM gIta upADyuM. 'gorA gorA tame Dolara phUla, rAjezrI nAra | kema karIne AvA varane paraNazo jI ?' suMdarIoe pote ja A savAla pUchIne eno javAba paNa pote ja ApavA mAMDyo. 'kALA kALA te zrIkRSNajI re lola, gorAM gorAM te satyAde nAra, hoMze te AvA varane paraNajo re !' suMdarIo barAbara khIlI hatI. emanA svaronI mAdhurI jaLa-sthaLa para thaIne digantamAM paDaghA pADatI hatI. vacce nema ane rAjyazrI paNa AMkaDeAMkaDA bhiDAvI rathanemi ane rAjyazrI - 261
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ nemanI najara sarovaranA taraMgo para hatI; rAjanI dRSTi revatagirinAM zikharo para hatI. oha rAja ! jIvana to taraMgo jevuM che !' nema svagata bolyo. e taraMgo para ApaNuM nAva taraze." rAja bolI. zuM e rIte bhavasAgara pAra thaze ?' 'sukAnIne hAtha che badhuM !" Ama ekabIjAM sahajabhAve vAte to jarUra vaLagyAM hatAM, paNa emanAM netronAM milana hajI bAkI hatAM, jANe emane ekabIjAne dharAIne joyAM paNa nahotAM, tyAM maLI dRoSTa ! temanI najara rAja para maMDAI gaI, rAjanI najara nema para bichAI gaI! sAme sahasamravananA kinAre mora ane Dhela krIDA karI rahyAM. manabhara moralo kaLA karato hato, dilabhara Dhela odhAna bharI rahI hatI. nRtya karI rahyAM hatAM. re ! ochAbolI ne haiyAkorI rAjyazrI paNa have kaMIka gAI rahI hatI. e joI bIjI suMdarIo ekabIjAne saMketa karI zAMta thaI gaI. rAja potAne lAdhelA koI svargIya rAjyamAM khovAI gaI hatI. e dinadizAnuM bhAna bhUlIne svAbhAvika rIte gAI rahI : 'kALA te gayavara hAthIjI ! morI saiyaruM re lola, kALo te megha malhAra, morI saiyaruM re lola ! kALI te aMjana AMkhaDI morI saiyaruM re lola ! kALA paNa kAmaNagArA nema, morI saiyaruM re lola !" "vAha re luccI rAja ! mIMDhI ! Aja tuM barAbara pakaDAI gaI" Ama bolato suMdarIono sAtha khaDakhaDATa hasI paDyo. rAjyazrI khasiyANI paDI gaI. e zaramAI gaI. enI aMbuja samI AMkhaDI lajjAthI nIce DhaLI gaI. oha ! enA kapola pradeza para jANe kesUDAno raMga DhoLAyo. 'alI rAja ! zuM kAmaNagAruM tAruM rUpa ! bicArA temane kyAMka tAro dAsa na banAvI detI !' | 'are, e to philasUpha nemanI kavitA banaze. kavitAnI eka rekhA pAchaLa kavi jhUre, ema rAjyazrI eka alakalaTa pAchaLa nema jhUraze, jojo ne !' eka suMdarIe ToNo mAryo. | 'bhAI ! A to rAjyazrI jevI nArInI zodha cAlatI hatI. eTale na maLI managamatI nArI, tyAM sudhI nemajI brahmacArI ! ane maLI gaI managamatI nArI to nemajInuM mana jANe jaLanI jhArI ! uDADe premarasanA phuvArA jI !' strIsamudAya Aje vANInA baMdhanamAM nahoto; jeTalAM moM eTalI vAto vahI nIkaLI hatI ! dhIre dhIre puruSa sarakI gayA. satyArANI, rukimaNI vagere paNa AghAM cAlyAM gayAM. yAdava suMdarIo paNa vidAya levA lAgI. udyAna-sarovaranI pALe haMsa ane haMsI jevAM nemakumAra ane rAjyazrI ekalAM rahI gayAM ! ekAMta nara-nAranA urapradezanAM dvAra kholanAruM che. uranAM dvAra khUlyAM paNa oSThanA daravAje hajI tALAM rahyAM ! na jANe hAthe hAtha milAvI e be kyAMya sudhI UbhAM rahyAM ! 262 premAvatAra rathanemi ane rAjyazrI 1 263
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ 35. mahAbhArata kharekhara, rAjyazrInA rUpanAM jAdu thayAM : aDola DuMgarA jevA aNanama nemakumAre potAnAM haiyAM kholyAM, vivAhano svIkAra karyo, ane potAnI saMginI tarIke rAjyazrI para kaLaza DhoLyo. rANI satyAnAM tIra dhAryA nizAna vIMdhI rahyAM ! yAdava satrAjitanI dIkarIsyamaMtakaNinA mAlikano A bIjo maNi paNa rAja kuLamAM sthAna pAmI. AdezapratyAdezathI AkAza guMjI rahyuM. 'bhalI pere lagna racAvo, ajaba ThATha jamAva. AkAza dharatIne cUme tyAre dizAo harSanAdathI gAjI rahevI joIe. koI vAtanI kasara A prasaMgomAM thavI na ghaTe. prasaMge ja mANasanA baLAbaLanI oLakhANa thAya che.' yodevasaMghe A prasaMga adUbhuta rIte UjavavAno nirNaya karyo. yAdavasaMghanA netA zrIkRSNa rANI rukimaNIne mahele jaIne chatrapalaMga poDhacA. rANI paga cAMpavA beThAM. pati-patnI vArtAvinoda karI rahyAM ! 'rAjyazrI aDiyala nemanuM nAma kheMcaze, kAM ?" 'chevaTe to satyAdevInI bahena che ne !' rukimaNI bolyAM. 'joje ne ! bApaDA nema pAse pagacaMpI karAvaze !' zrIkRSNe kahyuM. 'tamane puruSone to mAthAnI ja strIo maLavI joIe ! sAme cAlIne Ave eno darajjo sAmAnya. tame hAthe-page paDIne jene laI Avo, enA lADakoDano pAra nahi !" rukimaNInA zAMta vadanamAMthI aMgArA jevA zabdo jharyA. emAM vedanA bharI hatI. 'yAda rAkho rANI ! ke puruSa jeTalo bhaktine vaza che eTalo zaktine vaza nathI.' zrIkRSNe kahyuM. AmAM rukimaNI ane satyAdevInAM mUlyAMkana hatAM. 'puruSono te zo bharoso ? e to gaMgA gaye gaMgAdAsa, ne jamanA gaye jamanAdAsa. tamArA jevAne to satyAdevI ja sIdhAdora rAkhe !" 'devI ! sAcuM kahuM chuM, tamArI bhaktine mAruM aMtara jeTaluM name che eTaluM bIjA koIne namatuM nathI." 'e to khAlI paTAvavAnI vAta che. vAru ! have thoDI vAra vAmakukSI karo.' rANI rukimaNI vIMjhaNo DhoLI rahyA ane zrIkRSNa thoDI vAramAM nidrAdhIna thaI guyo.. eTalAmAM eka ratha AvI pahoMcyo. nakha-zikha yoddhAnA vezamAM sajja thayelo eka suMdara navayuvaka rathamAMthI nIce Utaryo. enI kAMti apUrva hatI, enuM hADa moTuM hatuM; ne vipattinA nibhADAmAM pAkIne taiyAra thayelA pAtra jevo e lAgato hato, eNe ApameLe ja potAnAM zastro utArIne daravAnane suparata karatAM pUchyuM, 'pUjanIya bAMdhava zrIkRSNa jAge che ke pocA che ?" daravAne kahyuM, 'hamaNAM ja poDhyA che." AgaMtuke kahyuM, 'aMdara mArAM pUjya bhAbhI rukimaNIdevIne khabara kahAvo ke hastinApurathI arjuna Avyo che, jaladI maLavuM che. mAthe duHkhanAM jhADavAM UgavA bAkI che, saMsAra samarthano sago che. pUcho ke pAMDuputra arjunane mulAkAta maLaze ?" daravAna kaMI javAba Ape e pahelAM rANI rukimaNI bahAra AvyAM ne bolyAM, 'vIrA arjuna ! hajI hamaNAM ja ame tamane yAda karyA hatA ! Avo, aMdara beso, thoDI vAramAM tamArA bhAI jAgaze.' 'bhAbhI ! mArA bhAInI to AkhI duniyA kIrti gAI rahI che. jagatamAM enI joDa nahIM, hoM ! ame tyAM beThAM emanI vIrarasa ane zRMgArarasanI adbhuta kathAo sAMbhaLIe chIe ane amArA aMtaranA baMdha tUTavA lAge che. bhale poDhacI mArA bhAI ! amArA jevAnI hajAra jaMjALa veMDhAranAra e paropakArI puruSa che. ahIM emanA caraNa pAse zAMtithI besuM chuM - jo mane paNa zAMti lAdhe to !' arjuna dhImethI palaMgane cheDe beTho. pharI zAMti vyApI rahI. thoDI vAramAM eka bIjo ratha utAvaLo utAvaLo AvIne dvAra para Ubho. eno dhamadhamATa gajaba hato. e ratha kImatI hato, ene benA badale cha ghoDA joDyA hatI. mahAbhArata D 265
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ e rathamAMthI sUryane grasanAra rAhu hoya evI kaparI mukhamudrAvALo eka paDachaMda puruSa nIce Utaryo. eNe jorathI kahyuM, 'daravAna !' daravAne javAbamAM nAke AMgaLI mUkI cUpa rahevAno Adeza Apyo. 'huM koNa chuM, te tuM jANe che ?' AgaMtuke ropha chAMTyo.. 'zrIkRSNanA sevakane e jANavAnI jarUra nathI; mAtra tame eTaluM jANI lo ke prabhu atyAre poDhyA che." 'alyA, raNamedAnamAM raNaziMga vAgatAM hoya ane duniyAnI dega mAthe lohInAM AMdhaNa caDhayAM hoya tyAM A poDhaNa kevuM ?' AgaMtuka kocAbolo lAgyo. mahAzaya ! amAre ahIM dvArakAmAM to AnaMdanI zaraNAIo baje che.* kAM ?" nemakumAre vivAha karavAno svIkAra karyo che." 'te moTuM parAkrama karyuM, kAM ? amAre tyAM to daza daza rANIo lAvIne aMtaHpuramAM pUrI de, tyAM sudhI to koIne khabara paNa na paDe ! lagnane AvuM mahattva Apo eTale pachI strIo mAthe ja caDI jAya ne ! strI eTale khAsaDuM. khAsaDAne vaLI mAna kevAM ? amAre tyAM amArA bhAIonA gharamAM dropadI che. eNe ja AkhI laDAIno A hobALo Ubho karyo che. bhAInA mAthe bhAI chANAM thApe che !' 'bhagavAna zrIkRSaNe jene cIra pUryAM hatAM e rANI draupadI ? vAha bAI, dhanya tAro avatAra !' daravAna jUnI vAtono jANakAra lAgyo. are mUrkha ! zuM bhAI ane zuM bAI ! e to badhAM nakharAM. bAI juo to kALAM, paNa ThaThArAno pAra nahi ! koI dahADo coTalo chUTo mUkIne dhUNe ane kahe, 'tamArA bhAIone mAro to hA, nahi to nA !' dhaNI badhA DhIlA paDI jAya. kahe tema kare. A enA lADa ocho karavA meM ja enAM cIra kheMcAvelAM. ApaNo deha zuM chANa-mANIno banelo che, ane bAIno zuM sonA-rUpAno che?' eTale mahAzaya ! zuM Apa pote duryodhana cho ?' vicakSaNa karavAne kalpanA karIne nAma dIdhuM. Aja sudhI eNe duryodhanane najare nIrakhyo nahoto. 'hA, mahArAja dhRtarASTrano putra ane mahAna hastinApurano rAjavI ! tArA svAmIne jaIne ja gADa ! kahe ke kurukuLanA mahArAja duryodhana AvyA che; emane jaladI maLavuM che. kharuM tAkIdanuM kAma che.' 'thoDIvAramAM jAgaze. Apa aMdara padhAro !" 266 | premAvatAra duryodhana e kaLAto akaLAto aMdara javA dhasyo. ene vilaMba posAto nahoto. daravAne enI talavArane hAtha aDADatAM thobhAvatAM kahyuM, 'Apa rAjaniyama kAM bhUlo cho ? zastra ahIM mUkatA jAo.' 'zA mATe ?' 'rAjaniyama che mATe Ape niyamane vaza vartavuM joIe.' 'ane na hatuM to...." kSamA karajo, mahArAja ! to huM Apane praveza nahIM ApI zakuM.' daravAne jarA kaDaka thaIne kahyuM. eNe DhAla jevo potAno sIno pahoLo karyo. 'mane oLakhe che tuM ?" 'to mArA svAmInI AjJAne oLakhuM chuM, pachI bIjAne oLakhavAnI mane tamAM nathI !" daravAna haTha para AvI gayo. ene enA svAmIe kadI ekavacanathI bolAvyo nahoto. duryodhananA tuMkArAthI enuM mana ghavAyuM hatuM. rAjamahelanA daravAno para rAjapuruSo jeTalo bharoso mUkI zakatA, eTalo sagA bhAI para mUkI zakAto nahi. 'mAthuM dhaDathI alaga thaze." 'enI ciMtA nathI. eka zuM daza mAthAM caDhAvanAra hAjarAhajUra beThA che." daravAne nIDaratAthI kahyuM. 'ema ? to leto jA....' duryodhane talavAra para hAtha mUkyo. dhamAdhama sAMbhaLI rANI rukimaNI AvI pahoMcyAM. emaNe daravAne izArAthI AtaMgukane aMdara AvavA devA kahyuM. 'mane oLakhyo ne bhAbhI ? huM duryodhana !'rophathI caMdanakASThanA Asana para besatAM duryodhane kahyuM. 'hA mArA vIrA ! arjunadeva kyAranA AvIne zAMtithI aMdara beThA che !' rukimaNIe kahyuM. eNe zAMti zabda para khAsa bhAra mUkyo hato. 'mArA pahelAM pahoMcI gayo ? e maLyo mArA bhAIne ?" nA. tamArA bhAI hajI UMghamAM che.' 'bhAbhI ! jenA haiyAmAM vera jAgatAM hoya, ene UMgha na Ave." haiyAmAM vera zA mATe vAvo cho ? premanAM vAvetara karo ne !' rukimaNI bolyAM. e jANe naryA premarasanI mUrti jevI lAgatI hatI. duryodhana draupadI ane rukimaNInI tulanA karI rahyo. mahAbhArata D 267
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'prema to nabaLAM lokonI philasUphI che; veramAM ja vyaktinI tAkAta pichANAya che." duryodhane kahyuM, ne aMdaranA khaMDamAM praveza karyo. zrIkRSNa nirAMte mIThI niMdara mANI rahyA hatA. duryodhana AvI mIThI niMdaranI IrSA karI rahyo. mANasone kevI rIte AvI nidrA AvatI haze, bhAbhI ?' ATaluM bolIne eNe ozIkA pAse jaIne paDatuM mUkyuM. palaMga bhUkaMpa jevo AMcako anubhavI rahyo. zrIkRSNa acAnaka jAgI gayA; emanAM kamaLa jevAM locana khUlyAM. sahuthI pahelI najara pAMgeta para gaI, ne e bolyA, ' koNa, arjuna ! kyAre Avyo, bhAI?" arjuna javAba Ape e pahelAM duryodhane kahyuM, 'ame baMne sAthe AvyA.' 'sAthe AvyA ? koNa ? duryodhana ?" praznamAM bIjo prazna hato. nA, arjunarAja pahelA AvyA che, ane duryodhanarAja to hajI hamaNAM ja cAlyA Ave che.' rANI rukimaNIe kahyuM, 'sAthe AvyA, paNa sAtha toDavA kAM ?" zrIkRSNa jozInI jema vartAro bhAkhatA hoya tema bolyA. Apa jevAnI sAthe mAre lAMbI carcA karavAnI na hoya. amArI vacce yuddha avayaMbhAvi che.' duryodhane taDa ne phaDa karatAM kahyuM, 'huM kulaDImAM goLa bhAMganAro philasUpha nathI.' 'nama kahe che ke yuddha e to kevaLa zApa che.' 'tamAro nema talavArathI Darato haze, e kSatriyANIne dhAvyo nahi hoya !" duryodhananA bolamAM tiraskAra gaMdhAto hato. | 'e to eka vAra enI sAthe pAnuM paDe to khabara paDe ke kSatriyANIne koNa dhAvyuM che ? nema kahe che ke kSamA vIronuM AbhUSaNa che. je kSamA karI zake che, e ja mahAna che.' zrIkRSNa ramUja mAM kahyuM. duryodhananuM mukha kahe tenA karatAM enA mukha paranI rekhAo vadhu vAta kahetI hatI. 'pUjya baMdhu ! chevaTe namavAnI paNa hada hoya che. ame samajIe chIe ke kajiyAnuM moM kALuM. saravALe bemAMthI ekane paNa napho nahi. A bhAvanAthI ame pAMca gAmaDAM mAMgyAM, to e ApavAnIya nA pADI. have to pAMDavo ja mApha karavA taiyAra nathI. Aje to amArA mATe yuddha e ja yugadharma !' arjune potAnI vAta rajU karI. | 'vAta sAcI che : yuddha sivAya have koI Aro nathI. eTalA mATe to baMdhuzrI! huM hastinApurathI ApanI madada mAgavA Avyo chuM. have haMmezAMno jhaghaDo TALavAno che, sadAne mATe gRhakaleza miTAvI devo che. have kAM e nahi, kAM ame nahi. mitrarAjyomAM paryaTana karI Avyo. ghaNA ghaNA rAjAone madada ApavAnAM vacana ApyAM che. duryodhananA rAjyathI dUra koNa rahe ? to Apa Apano sAtha amane Apo!' duryodhane kahyuM. 'mArA mATe tame baMne mArI AMkhanI be kIkI barAbara cho. kone zuM ApuM? kone zuM na ApuM ?' zrIkRSNe kahyuM, ane teo arjunanA mukhanI rekhAo vAMcI rahyA. e rekhAomAM laDAInI AkAMkSA jarUra aMkita thaI hatI, paNa e laDAI khAnadAnInI hoya evo bhAva paNa bharyo hato. 'atyAranI amArI rogI jevI sthitimAM ekamAtra auSadha yuddha ja che. e kaDavuM jarUra haze, paNa rogI mATe hitakara che.' duryodhananI eka ja vAta hatI. 'amane tamAro sAtha maLavo ja ghaTe.' catura musadI zrIkRSNa baMnenA aMtarabhAve vAMcyA, ane vAMcIne kahyuM, 'ApaNe be bhAga karIe : eka bhAgamAM huM ekalo ane bIjA bhAgamAM mArI AkhI senA. baMne jaNAne je ruce te mAgI lyo !' | 'moTA bhAI duryodhana pahelI pasaMdagI kare.' arjune kahyuM. AvI kaTokaTIbharI sthitimAM paNa e potAnI sAcI vIratA ane saralatA tajato nahoto. eno hRdayabhAva koIne paNa mugdha kare evo hato. zrIkRSNa vacce bolyA, 'mArI pasaMdagI karanAra eTalI vAta lakSamAM rAkhe ke huM yuddhamAM paNa niHzastra rahIza. zastra meM choDI dIdhAM che.' 'yuddha ane zastrahInatA ?" duryodhana bolyo, 'A vAta to saMsAra ane saMnyAsa jevI - vadato vyAghAtavALI che !' 'jene je game e svIkAre. duryodhana ! paheluM tame mAgo !' paNa vacce ja arjuna bolI UThaDyo, 'huM zrIkRSNane svIkAruM chuM.' ene hatuM ke kadAca duryodhana zrIkRSNane pasaMda karI bese. 'huM yAdavasenAne svIkAruM chuM.' duryodhane tarata kahyuM. A vAta ene manabhAvatI hatI. eka vadhe che ke aneka e have jovAnuM raheze.' 'pAMca vadhe che ke so e paNa jovAnuM che.' ne duryodhane rajA mAgI. jatAM jatAM eNe kahyuM, 'mAre hajI ghaNAM rAja kuLomAM praveza kheDavAno che. yAdavasenA ApavA mATe Apano AbhAra mAnuM chuM. pratApI 268 D premAvatAra mahAbhArata B 269
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ kauravo sadAnA ApanA oziMgaNa raheze.' 'bhAI duryodhana ! eTaluM yAda rAkhaje ke satyameva jayate.' 'ame to talavAranI tAkAtamAM mAnanArA chIe. jenI lAThI enI bheMsa e jugajUgano niyama che. talavAranI dhAra pAse jUTha paNa satya banI jAya che, ne apayaza paNa yaza banI jAya che. vIrabhogyA vasuMdharA ! mahAna nItivettA bhISmapitAmaha paNa amArI sAthe che. nIti-anIti vize kyAreka avakAze emanI sAthe carcA karajo.' duryodhana ATaluM bolIne pagathI dharatI dhamadhamAvato bahAra nIkaLI gayo. zrIkRSNa ane arjuna ene jato joI rahyA. 'oha ! svayaM madanI mUrti che ! AvAnA hAthamAM sattA rahe to e koIne sukhe jIvavA ja na de !' zrIkRSNe ApoApa kahyuM. 'AvA lokonA nAza mATe Apane nimaMtraNa ApuM chuM. amArI AjIjIo, prArthanAo, badhuM vyartha gayuM che. eme kahyuM ke ema ne ema soyanA nAkA jeTalI paNa pRthvI nahiM ApuM. yuddha karIne jIto te tamAruM !' arjune kahyuM ne baMne aMtaHpura tarapha vaLyA. duryodhana bahAra nIkaLI rathamAM besavA jato hato, tyAM ane sAmA nemakumAra maLyA. e raivatAcaLa parathI sIdhA AvatA hatA. 'zubhAziSa, nema !' 'praNAma duryodhanabhAI ! kyAre AvyA ?' 'Avyo chuM atyAre, ane jAuM chuM paNa A ghaDIe ja. bhalA AdamI ! lahera to tamAre che; na koI ciMtA, na koI paLojaNa !' 'kAM ?' 'mUMjhavaNa thAya ke saMsAratyAganI ke saMnyAsanI vAto karavI. amArAthI ema thaI zakatuM nathI. kurukSetra para thoDA vakhatamAM kauravo-pAMDavonuM yuddha maMDAze.' pAMDavo paNa kauravo to kharA ja ne ?' 'hA, ame baMne kurukuLanA ja kahevAIe.' 'to zuM bhAIe bhAga vaheMcAya che ?' nemakumAre pUchyuM. 'nA bhAI nA, A to bhAI bhAInAM mAthAM vaheMcAvAnAM che.' bhAI-bhAInAM mAthAM ? zA mATe ?" 'bhUmi mATe.' duryodhane kahyuM. 'oha ! bhAI karatAM bhUmi vadhI ? nA, bhAI ! tame premano mahimA zIkho, 270 D premAvatAra potAnuM bIjAne ApatAM zIkho ! duryodhanabhAI ! A nadI potAnuM jaLa pote pIve che kharI ? A AmravRkSa potAnAM phaLa pote khAya che kharAM ?' nemakumAre samajAvavA mAMDyuM. duryodhana sAme hasato hasato Ubho hato. bhoLA neme potAnI vAta cAlu rAkhI, 'moTA bhAI ! yuddhanI vAta na karazo ane yuddhanI vAta ja karavI hoya to aMtaranA rAga-dveSa sAthenI laDAInI vAta karajo. bAkI A tamAruM yuddha to pRthvIne bhUMDIbhUkha karI nAkhaze." duryodhana vadhu ne vadhu hasI rahyo hato. neme kahyuM, "re ! huM Thera Thera pharIne lokone samajAvIza. tamArA svArthanA A yuddhamAM koI sAthe nahi Ape.' duryodhana jorathI hasyo, ne bolyo, 'nemakumAra ! tame dharatInA jIva nathI. lokoe to yuddhanuM nAma sAMbhaLyuM, tyArathI AnaMdaraMga mANavA zarU karyA che. agiyAra akSauhiNI senA amArI bhere che; sAta akSauhiNI pAMDavonA pakSe che! aDhAra akSauhiNI senA lohInA raMge hoLIno tahevAra mANavA thanaganI rahI che.' "oha ! zuM ATalAM mAnavIno saMhAra karazo ? dharatI mAthe veranA dhajAgarA bAMdhazo ? pRthvInAM tame bhAgalA pADI dezo ? A bhUmibhAgavALA puruSa A bhUmibhAgavALA puruSane haNyo, mATe e eno sadAno zatru ! oha! pRthvIne saMtapta karI jazo tame ? duryodhanabhAI ! tame tamArA bhAIone pRthvI Apo.' 'nema ! sAdhu thaI jA. tArAthI rAjaraMga nahi nibhAvAya ' 'paNa tamArA rAjaraMga mATe ATalI hatyAo !' hatyAo anivArya che. ema na thAya to A pRthvI para bIjAne visAmo levAnI jagA na maLe. jIvo jIvasya bhakSaNam ! zatrune mAravA ne mitrane sanmAnavA e ja dunyavI rAjarIta che.' duryodhana pote koI rAjakAraNano mahAniSNAta hoya ema upadeza devA lAgyo. A zatru, A mitra - e bhAvanAonAM kaDavAM phaLa, enuM nAma ja yuddha che. tame pahelAM nAga ane AryakuLo vacce A verabhAvanAnAM viSa prasAryAM. bhAIzrI duryodhana ! mArI vinaMti che ke yuddha roko ! samajo ! samAdhAna svIkAro!' 'tArI tAkAta hoya to rokaje, bAkI yuddha avazyabhAvi che ! oha ! zatrunAM mastakone kaMdUka mAnI enI sAthe asidhArAthI ramavAnI kevI majA paDaze! zatrunI rUpabharI vidhavA strIonAM vakSasthaLa para enI moTI moTI AMkhonAM AMsu motI banIne varasaze, tyAre amArAM netrone keTalo AnaMda Avaze !' mahAbhArata 1 271
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 'kevA nikRSTha vicAro. duryodhanabhAI ! mithyAbhimAna mUko ! yuddhanA vicAro tamane avivekI banAvyA che. paNa eTaluM yAda rAkhajo ke avivekI kyAreya vijayane varato nathI." nema jANe kALabolI bhAkhato hato. paNa e bola sAMbhaLanAra kAna baherA hatA ! 'tuM mane zApa Ape che ?' duryodhane huMkAra karyo. 'koIne AzIrvAda ApavA ke zApa ApavA e mAruM kAma nathI. e to tamArAM potAnAM karmanuM kArya che !' nema svasthatAthI kahyuM. | 'tame badhA to arjunanA pakSakAro cho. yudhiSThire potAnA satyavAdIpaNAno dhajAgaro UMco caDAvyo che. bhIma potAne jANe jagatamalla lekhe che. e badhAnI baDAzo thoDA vakhatamAM ThekANe paDI jaze. pelI kALI kAmaNagArI draupadI-pAMca patinI patnI-paNa zekhI kevI mAre che, e amane aMdhanA aMdha kahe che !' 'zAMta thAo ! oha ! yuddhano agni tamArA aMtaranA raNamedAna para to kyArano bhabhUkI UThyo che. ene veLAsara ThAro, nahi to akalyANane varazo.' nemakumAre chellAM vacano kahyAM. duryodhana jorathI hasyo ane AvA nAdAna sAthe vadhu jIbhAjoDI zuM karavI ema samajIne mUcho AMbaLIne chalAMga mArIne rathamAM besI gayo. ratha UpaDyo. enI rajathI dizAo bharAI gaI. nemakumAra karmanI rajathI lapaTAyelI pRthvIne aMtaranAM cakSuothI joI rahyA. yuddhanI adhiSThAtrI dvArakAmAMthI duryodhanano ratha pasAra thayo ke AkhI yAdavasenA kUca karavA mATe sajja thaI rahI. Thera Thera yuddhanA nAdo, zaMkho ane raNaduMdubhi gAjI rahyAM. yuddha jANe kSatriyonA lohIno raMga banI gayuM hatuM. jarAka kAraNa maLyuM ke zastrAstro laIne doDyA ja che ! AtmAnuM lohI A rIte sadA tapta rahyA karatuM, emAM eka nemakumAra sAva ThaMDA lohInA nIkaLyA. emaNe spaSTa rIte kahyuM, 'je mANasa sukhamAM potAnA bhAIne paNa bhAga ApI zakato nathI, e saMsArane potAnA sukhanA bhAga kevI rIte vaheMcI zakaze? ane dareka takarArano nikAla talavAra vATe ja, ane dareka jhaghaDAno aMta yuddha dvArA ja lAvI zakAya che, A vicAra ja nitAMta bhramathI bharelo che. A bhrama vahelo TaLe emAM ja saMsAranI zAMti che." nemakumAra potAnA matanuM samarthana meLavavA balarAmajInA AvAsa tarapha cAlyA , A AvAsa ekAMtamAM Avelo hato. jhADa-pAna ane jharaNAMthI gherAyelo A AvAsa AzramanuM bhAna karAvato hato. baLarAma svabhAvanA alagArI ane saraLa chatAM krodhI hatA. khoTI vAta emanAthI leza paNa sahana thatI nahi, chatAM emano kuTuMbaprema tathA zrIkRSNa pratyeno sneha evo adbhuta hato ke e vAta AgaLa bIjI tamAma vAto nagaNya thaI jatI. nemakumAra balarAmanA AvAse pahoMcyA tyAre teo eka khetaramAM navA prakAranAM bI vavarAvI rahyA hatA. teo temane jotAM ja sAme AvyA ane vAtsalyabhAvathI nemanuM mAthuM suMghIne bolyA, 'nema ! tane bhojana mATe pazuprANInI hatyA gamatI nathI, mANasanuM peTa pazu-prANInI kabara nathI, e tArA matanI puSTi mATe huM A karI rahyo 272 | premAvatAra
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ eka maganI be phADa jevA kaurava-pAMDava che. mahArAja dhRtarASTra to hajI beThA zuM karI rahyA cho, moTA bhAI ?' 'bhAjIpAlo ne phaLaphaLAdinI khetI. mANasa e khAIne peTa bharI moja thI jIve, jaMgalamAM zikAre javAnI khaTapaTathI Ugare; ane ene ghera beThAM bhojana maLe.' moTA bhAI ! prANImAM jIva che, ane AmAM nathI, ema nathI hoM ! jIva to harekamAM vase che; pRthvI, apa, teja, vAyu, AkAza vagere sarvamAM.' "are nema ! ema to jIva vagaranuM koI kAma bAkI nathI, ane vaLI bIjI vAta e ke jIva ja jIvanuM bhakSaNa che.' 'moTA bhAI ! je vAta ApaNe karatA hoIe tenA samarthanamAM pachIthI pramANo zodhI lAvIe chIe. jIva jIva vacce ghaNo phera che. ApaNo zvAsa laIe chIe emAMya jIva haNAya che.' nemakumAra vadhu UMDA UtaryA. 'nema ! zvAsa levAmAM jIva haNAya che, ke jIvanI rakSA thAya che ? tuM zvAsa na le to zuM thAya ?' 'moTA bhAI, mAruM kahevuM evuM che ke zvAsa levAmAM vAyunA jIvo AghAta pAme che, paNa jIvana mATe e hiMsA anivArya che.' 'eTale ja keTalAka yogIo prANanirodhano prayoga karatA haze ! zvAsa rokIne divaso sudhI hAlyA-cAlyA vagara paDyI rahe, zvAsa le nahi ne jIva haNAya nahi ! paNa ! tArI A philasUphI mAthuM dukhADanArI che. navarAze carcA karIzuM. jo, A jhADa; enA phaLanI tAkAta mAMsanI garaja sAre evI che. paNa e to badhuM pachI, pahelAM kahe ke tuM zA kAme Avyo che ?' balarAme kahyuM, 'Apane eka vAtanI khabara ApavA Avyo chuM. ApaNe ahIM nAnA nAnA jIvone bacAvavAnI vAto karIe chIe, ne saMsAramAM moTAmAM moTA jIvono ghAta karavAnI taiyArIo thaI rahI che ! dUra dUra eka mahAsaMgrAma khaDo thaI rahyo che. nemakumAre potAnI vAtanI prastAvanA karI. koNa khaDo karI rahyuM che ?" 'hastinApuranA kauravo ane iMdraprasthanA pAMDavo.' zA mATe ?" bhAIe bhAga vaheMcavA mATe.' 'bhAga mATe yuddha ?" hA. kauravarAja duryodhane pAMDavarAja yudhiSThirane jugAramAM harAvyA ane zarata mujaba pAMDavone vanamAM kADhacA. tera varSanA vananAM asahya kaSTo sahyAM, ne pachI pAchA AvyA ne rAjayamAM potAno bhAga mAgyo." 274 premAvatAra | 'hA, emanI hAjarImAM ja duryodhane bhAga ApavAnI nA pADI.' dhRtarASTra dIkarAne Avo anyAyabharyo javAba ApatAM na rokyo ?" nA. kauravo kaDaka thayA, ema pAMDavo narama thayA. yudhiSThire kahyuM ke chevaTe pAMca gAma Apo ne saMpa jALavo. kusaMpa kalahanuM ane vinAzanuM kAraNa che. e yuddhane ghasaDI lAve che. yuddha thaze to A pakSamAMthI ke sAmA pakSamAMthI je koI pakSe hAni thaze te baMnene samAna hAni thaze. saMgaThanamAM ja baLa che, saMgrAmamAM nahIM." "yudhiSThiranI vAta sAcI che. zrIkRSNa mane ghaNI vAra kahe che ke satyanuM rAja sthApavuM hoya to yudhiSThirane rAjA banAvavA joIe.' 'paNa rAjAonI AMkha para madanI aMdhArI paTTI AvI paDI che. yudhiSThiranI saraLa vAtane zithilatA mAnavAmAM AvI. duryodhane yudhiSThiranI mazkarI karatAM kahyuM ke mAganArane dharatI maLatI nathI, e to parAkramathI meLavavI paDe che. sAMbhaLI lo sarva pAMDavo ! soyanA nAkA jeTalI dharatI paNa tamane yuddha vagara nahi maLe.' 'are ! paNa guru droNa to darabAramAM haze ne ?' 'e brAhmaNa gurunI jIbha paNa sivAI gaI. rAjyAzraya bahu bUrI cIja che. rAjapiMDa levo nirarthaka che.' "are, saMjaya paNa kaMI na bolyA ?' emaNe to kahyuM, bhIkha mAgavI sArI paNa yuddha notaravuM sAruM nahi. eTale emanuM apamAna thayuM.' 're nema ! tuM A badhI vAto kyAMthI laI Avyo ?' arjuna pAsethI. bahu sarasa juvAna che. mArI badhI vAto eNe khUba premathI sAMbhaLI." 'vAru, paNa bhISma pitAmaha jevA A kema sahana karI zakyA ?' balarAme eka eka nAma yAda karIne pUchavA mAMDyuM. 'na jANe kema, paNa badhAnAM aMtaHkaraNa AgaLa paDado paDI gayo che. anyAyane baradAsta karI levAnuM icchatA nathI koI, ane chatAM bolatA nathI koI ! anyAyane Agekadama karato koI rokavA taiyAra nathI. kevI karuNa dazA! rAja kAja mAM durguNa ane durjananuM caDhI vAgyuM che. bhISma pitAmaha jevAe potAnI lAcArI batAvatAM kahyuM ke mane kauravarAja duryodhane dhana tathA AjIvikA ApI potAno karI lIdho che !' yuddhanI adhiSThAtrI 275
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAha, ane vAru, kRpAcArya paNa kaMI na bolyA ?" 'kRpAcArye to kahyuM ke mAnavI dhanano dAsa che; dhana koInuM ghasa nathI. amArA peTamAM duryodhananuM anya paDayuM che.' 'to nema ! have enuM zuM ?' A yuddhane rokavAno ApaNe prayatna karIe. arjunane zrIkRSNa madada karavAnuM vacana ApyuM che; e madada evI rIte yojAya ke kaurava-pAMDavo vacce yuddha na thAya ane samAdhAna saMdhAI jAya.' | 'atyAre ja zrIkRSNane bolAvuM chuM.' balarAme kahyuM ne paricArakane tarata ravAnA kya. thoDI vAramAM eka ratha utAvaLo AvIne Ubho. emAMthI zrIkRSNa UtaryA. pAchaLa emano sadAno sevaka sAtyaki hato. | balarAmane praNAma karIne ane namelA nemanuM mAthuM suMdhIne zrIkRSNa sAme beThA. emaNe pUchavuM, 'mane kema yAda karyo, bhAI ?' 'A nema eka vAta lAvyo che. bhAre bhayaMkara vAta che. kahe che ke hastinApura ane iMdraprastha vacce laDAInI taiyArIo cAlI rahI che. duryodhana koInuM mAnato nathI, ane koI ene manAvI zake tevo pratApI puruSa dekhAto nathI, yuddhanAM vAdaLo AkAzamAM gherAI rahyAM che.' moTA bhAI ! rAjAone mada, mAna, lobha, kAma ne krodha A badhAe gherI lIdhA che. pRthvInA sukha mATe sarajAyelA rAjAo dharatI para du:khanA kAMTA banyA che. AkhI pRthvInA bhoga emane maLe, badhAM rAja emane sAMpaDe, badhI strIo emane vare, badhuM e emane jaDe, toya emanuM mana tRpta nahi thAya, e to jANe vaDavAnala ke dAvAnala karatAMya vadhu asaMtuSTa banyA che ! to pachI bhalene kAMTALA vana jevA rAjavIo yuddharUpI dAvAnalamAM baLIne khAkha thAya.' zrIkRSNa potAnA aMtaranI vAta pragaTa karI. 'paNa zrIkRSNa ! khAkha karavAnA svabhAvavALA agnine to sUkA lIlAno ke sArA-narasAno viveka hoto nathI. e to enI sAthe je AvyuM ane bALI nAkhe che. yuddha paNa evuM che. emAM sadA nyAyanI ja jIta thAya che, evo koI niyama nathI; baLiyo be bhAga laI jAya che. yuddha e pazutA che. pazutAne pAMgaravA devAmAM zreya nathI. ghaNI vAra emAM anyAyI ke durAcArInI jIta thatI jovAI che.' balarAme kahyuM. 'vaDIla baMdhu yuddhamAM to kALano nivAsa che. nAnI mAchalI moTIne khAya, eka sarpa bIjAne khAya, ema yuddhamAM mANasa mANasane khAya che. yuddhamAM baLano vijaya thAya che ke satyano ? Apa zuM mAno cho ?' nemakumAre dhIrethI sUra purAvyo. 276 premAvatAra ApaNe satyanA pakSe hoIe eTaluM ja ApaNe jovAnuM. basa pachI hArajItanI bAbatamAM anAsakta thaI javuM. meM A dRSTie ja A yuddhamAM bhAga levAno nirNaya karyo che. yudhiSThira jevA satyavAdInA rAjanI sthApanA e mAro Azaya jarUra che. ApaNA jevuM saMgharAjya bhale tyAM zakya na hoya to paNa satya para AdhArita rAjya to hovuM ghaTe ." 'kRSNa ! tame yuddhamAM zuM karazo ?' 'arjunanA rathanuM sArathipada; meM e svIkAryuM che." 'evuM nathI cAhato. huM icchuM chuM ke tame pakSakAra na bano. kauravo paNa pAMDavonI jema ApaNA che, tame viSTi calAvo, duryodhanane samajAvo, ane game tema karIne A AvatA yuddhane baMdha karAvo.' balarAme kahyuM. zrIkRSNanI anAsakti ne netRtvanI tAkAta joI balarAma ghaNI vAra emane mAnavAcaka rIte saMbodhatA.. | 'bhale, ApanI icchA haze to huM e mATe prayatna karIza. paNa duryodhananI AMkha para evI aMdhArI paTTI paDI che, ke e nahi mAne.' zrIkRSNa moTA bhAInI icchAne mAnya rAkhatAM vastusthiti samajAvI. 'prayatnamAM siddhi che.' nemakumAre kahyuM. ane pachI traNe bhAIo bIjI vAto karatAM thoDI vAra tyAM beThA. 'nema ! tuM zuM mAne che ?' zrIkRSNa nemane sahaja rIte pUchavuM. 'puruSArthanI jIta.' neme javAba dIdho. 'A yuddha baMdha raheze kharuM ?" 'yuddhanA virodhI vicAro kadI vyartha nahi jAya. sArA ke khoTA paNa saMkalpano banelo A saMsAra che.' nemakumAre kahyuM. nema !rAjyazrI hamaNAM haMmezAM satyAnI pAse ja rahe che.' zrIkRSNa ADI vAta kADhI. e satyAne kahe che ke mane keLavo, ane tamArA diyaranA gharane yogya gRhalakSmI banAvo !" eTale mArAM bhAbhI enA gurupade che kAM ? to to nAke dama Avyo samajo rAjyazrInA ' nemakumAre makarImAM kahyuM. 'e to je thAya te.' 'AvA guru maLe, pachI to nakkI ziSyono jamavAro che." yuddhanI adhiSThAtrI 0 277
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ nema ! khATI gayo che tuM. rAjyazrI to kharekhara rAjyazrI ja che. aMdhArAmAM ajavALAM kare evI che ! be baheno vacce jANe lAkha gADAMno phera che.' | 'pUjyabaMdhu ! kadAca saMsAranA tamAma puruSono A svabhAva haze, mane to UlaTuM ema lAge ke kyAM satyAdevI ne kyAM rAjyazrI ? Apa khATyA cho.* nA, nA. satyAdevI to yajJanA agni jevAM che, ne rAjyazrI caMdanakASTha jevI che. bALo toya sugaMdha, kApo toya sugaMdha, ghaso toya sugaMdha." paNa bhAI ! e badhI ApanI kRpA che.' 'nama ! tArAM lagna adbhuta rIte karavAM che.' 'e lagnanI majA to A yuddha zAMta thAya to Ave." AvatIkAle huM hastinApura jAuM chuM." zrIkRSNa kahyuM. zrIkRSNano ziSya mahAbaLavAna sAtyaki bahAra ratha laIne Ubho hato. e baLamAM bahu mAnanAro hato, yuddha eno priya vyavasAya hato. balarAme sAtyakine kahyuM, 'joje ! vAtane khoTo vaLa na caDAvato.' sAtyaki paNa philasupha hato. paNa enI philasUphI yuddha taraphI rahetI. e bolyo, 'namratA paNa amuka hada sudhI ja sArI lekhAya. jemAM krodha karavAnI zakti nathI, ane jenA krodhathI zatru narama paDato nathI, evA vaMdhya kopavALo mAnavI rAjA thayo toya zuM ane na thayo toya zuM ?" sAtyakie potAnA mananI vAta karI. "sAtyaki ! yudiSThira satyavAdI che. mane enA para prema che. e rAjA thAya to huM rAjI thAuM. paNa manamAM keTalIka vAto khaTake che. Avo mANasa jugAra rame e barAbara, be ghaDI manano bahelAva gaNuM; paNa enA para strI, dhana ne rAjyanI hArajIta kare e mahAmUrkha kahevAya. eka pApamAMthI aneka pApa janma, e jugAranI hoLImAMthI ja A laDAI jAgI. ekalA satyanI zuM roTalI thAya ke rAba thAya ?' balarAme potAnA svabhAva mujaba soIjhATakIne vAta karI dIdhI. 'moTA bhAI !' sAyakI bolyo, 'evI gaNatarI na cAle. e to ApaNe na janmyA hota to duniyAmAM laDAI ja na thAta. huM yuddharUpI agninA pakSamAM nathI; paNa eka vAra pragaTa thayelA agnine parAkramathI baDhAvavAnA nahi, paNa bujhAvavAnA matano chuM.' 're murkha !' balarAmano gusso hAthathI gayo. 'huM kyAM baDhAvavAnI vAta karuM chuM; huM paNa bujhAvavAnuM ja kahuM . mArA vatI yudhiSThirane kaheje ke huM paNa yuddhano virodhI chuM. game te yuddha karaze, huM ekeya pakSe bhAga nahi lauM, mArI to mAnyatA che ke saMdhi dvArA meLavelo artha ja kharo artha che. laDAI karIne meLavelo artha artha na 278 | premAvatAra kahevAya. e to anarthanuM ja mULa banI bese !' sAtyaki ane balarAma vacce A prakAre saMvAda cAlato hato, tyAre be bhAMDuo - jemakumAra ne zrIkRSNa-nirAMte lagnanI carcA karI rahyA hatA. A vakhate arjuna ane draupadI AvI pahoMcyAM. teo paNa rukimaNInI sahRdaya sarabharA svIkArI, hastinApura javA taiyAra thaI nIkaLyAM hatAM. balarAme arjunane joyo ne kahyuM, 'kAM arjuna ! yuddha vize tArI kevI kalpanA che?' arjuna phAMkaDo navajuvAna hato. eno raMga tapta suvarNa jevo hato. enA paDakhe AryAvartamAM jenA AkarSaNanI bolabAlA hatI, e draupadI hatI, draupadI zyAmala hatI, paNa AMkha-nAke ajaba namaNI hatI, mukhamudrA para gajabanuM AkarSaNa dharAvatI hatI. vAdavivAdamAM to e bhalabhalAne AMTI detI ! arjunanA saMgamAM baMne deva-devI jevAM zobhatAM. arjune kahyuM, 'mane nemakumAra maLyA. emaNe bAhyayuddha karavA karatAM AMtarayuddha laDavA vize preraNA karI. amAro mata paNa A yuddha rokAvuM ja joIe. evo che. ame to yuddha na thAya e mATe hakanI vAta karatA nathI; saMpamAM ja sAmarthya che." zAbAza arjuna ! tAruM sadA kalyANa thaze." 'jo arjunanI bhAvanA siddha thaze, to kSatriyo badhA vaizya banI jaze. yAda rAkho, dvArakAnI pratyeka dIvAla para lakhI rAkho ke, nahi mAravA yogya mANasane mAravAthI je pApa lAge che, te ja pApa mAravA yogya mANasane na mAravAthI lAge che !' draupadIe manano roSa ThAlavyo. enI nIlasAgaranA UMDANavALI AMkhomAM vIjaLI hatI, lalATa para zivanuM tAMDava dAkhavatI rekhAo hatI. ATaluM bolatAM bolatAM to draupadIe potAno suMdara, maghamaghato coTalo vIMkhI nAkhyo ne thoDIka laTo hAthamAM laIne ramADatAM ramADatAM kaTAkSamAM kahyuM, 'nAnA corane ApaNe koInA hakanuM levA mATe sajA karIe chIe, ane moTA corane bahu moTI corI mATe ApaNe kSamAnI himAyata karIe chIe. kevAM rUDAM dekhAya che tamArA baLa ane kSamA ! nIti ne nyAya !re, kUtarAM khaDa khAtAM hoya evAM A tamArAM nyAya-nIti lAge che.' draupadI svayaM yuddhadevI jevI zobhI rahI ! enAM suMdara netromAMthI tejano pravAha vahI rahyo. e AgaLa bolI, "nema to bALaka che, binavyavahAru che. moTAnI chAyAmAM UgelA choDa ThIMgaNA rahe che, e ahiMsAnI chokaravAdI vAto kare che, e huM jANuM chuM; e motathI Dare che. paNa mota kone choDavAnuM che bhalA? to pachI eno yuddhanI adhiSThAtrI | 279.
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ khoTo bhaya sevIne zA mATe Darapoka banavuM ?' 'bhAbhI ! mArA kahevAno khoTo artha na karo. huM nirarthaka hatyAonI vAta karuM chuM. guno karyo A yudhiSThire ke duryodhane, paNa enI sajA AkhA bhAratavarSane zA mATe?' 'koI paNa vRkSanuM pAMdaDuM vRkSanI jANa vagara pILuM paDatuM nathI; koI paNa pApa koInI paNa jANakArI vagara AcarI zakAtuM nathI. je pApa sAme laDe che, e sAcA che. je pApa sAme mauna rahe che, e vadhu pApI che.' draupadI bolI. enI chaTA, enI mukhamudrA, enI bolavAnI Dhaba, UbhA rahevAnI paddhati AkarSaka hatI. te anya yAdava strIone jhAMkhI pADatI hatI. dhAre tyAre enA oSTha para madhanA kuMbha chalakAtA, dhAre tyAre tyAMthI jheranI varSA thatI. 'huM yuddhano virodhI chuM; bAkI jo samasta prajAvarga pApano sAmano karavA taiyAra thAya to kAle pRthvI para svarga racAI jAya. ahiMsA ne satya to ziranAM sATAM mArga che.' 'huM bIjI vAta nathI karatI. huM jANuM chuM ke mahArathI arjuna aMdarakhAnethI saMdhinA pakSamAM che. vigrahanI icchA kare to ene ghaNuM ghaNuM zoSavuM paDe tema che. kAle enuM kaMI thAya to enI pAchaLa ekatra karelI A dhanadolatanuM zuM ? enI rUpALI draupadInuM zuM thAya ? suMdara subhadrAnuM zuM thAya ? evI bIjI becArane koNa bhogave ? re zrIkRSNa ! saMsAra saMdhinI vAto bhale kare kRpA karI, tame evI vAtamAM na paDazo. tame krUra kaMsanI sAthe kAlayavananI sAthe kyAM samajUtInI vAto karI hatI ? ciMtA na karazo. pAMDavo zatruone prema karaze to mArA vRddha pitA yuddhe saMcaraze. mArA bhAIo sAtha Apaze, mArA pAMce putro abhimanyune AgaLa karIne laDaze. A mArA coTalAnA cUMthanAra duHzAsana ane enA sAgarItonA kapAyelA hAtha ane mastaka dhULamAM ragadoLAtAM na jouM tyAM sudhI mane zAMti nathI! maravuM eka vAra che. ijjata mATe vahelAM maravuM e beijjatIthI dIrghakALa jIvavA karatAM zreSTha che.' draupadIe potAnuM vaktavya pUruM karyuM. draupadIne koIe javAba na Apyo. havAmAM eka nAda guMjI rahyo : yuddha, yuddha ne yuddha ! yuddha e ja yugadharma ! cAlo, kadama baDhAvo ! satya mATe, haka mATe, hada mATe mAthAM Apo, mAthuM lo! AvA yuddhanA dhamakArAthI dizAo bharAI gaI. sAtyakie rathanI lagAma hAthamAM lIdhI, arjuna, draupadI ane chelle zrIkRSNa rathamAM goThavAyAM, ne ratha UpaDyo. 280 - premAvatAra 37 sahu sahunA rAha nyArA ciMtAbharI keTalIka rAto UgI ane AthamI. dvArikAnAM sarovaromAM keTalAMya kamaLaphUla khIlyAM ne karamAyAM. tarka ane vitarkathI bharyA keTalAya divaso pasAra thaI gayA. sahunAM haiyAM navI navI vAto jANavA khUba iMtejAra hatAM. yuddhanI kathA haMmezAM zravaNaramya hoya che. Aja vahelI savAre mahArathI sAtyaki zrIkRSNane laIne hastinApura pAcho AvI gayo hato. keTalAMka kAma evAM hoya che ke e pUrAM thAya te pahelAM ene viSe aneka prakAranI kiMvadaMtIo cAlu thaI gaI hoya che. eka kiMvadaMtI evI pracalita thaI hatI ke saMdhinA kAryamAM zrIkRSNane niSphaLatA sAMpaDI che, ane yuddhano Adeza apAI gayo che; kurukSetranA Are AkhuM AryAvarta AvavAnuM che. AryAvartanuM Abha yuddhanAM vAdaLothI chavAtuM jAya che. balarAmajInA AvAse A samAcAra pahoMcyA, tyArathI e uparataLe thaI rahyA : kyAre zrIkRSNa Ave ane kyAre badhI vAta jANuM. potAnA svabhAva mujaba teo vagara mAgyo abhiprAya ApatA hatA ke jo yAdavo yuddhamAM bhAga leze to huM tIrthayAtrAe cAlyo jaIza. A mUrkhAonAM kAmamAM ApaNI madada na hoya. namakumAranA aMtaramAM eka navuM yuddha jAgI UThyuM hatuM. e vicAratA hatA ke A badhAM yuddhonI janmabhUmi mULa to mAnavanuM mana che. rAjasaMnyAsIo je siMhAsanane kASThano TukaDo samajI tajI de che, e kASThanA siMhAsana khAtara A badhA AkhI duniyAne saLagAvavA taiyAra thayA che. e mAnavamanane keLavavuM joIe, enA rAga ane dveSa dUra thAya tema karavuM joIe. A vicAraNAmAM nemakumArane araNya ghara jevuM lAgavA mAMDyuM. kevuM araNya, jyAM potAnuM pArakAne ApavAno dharma sahu svIkArI beThA che ! AMbo kerI pakave che,
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ paNa svAda bIjAne Ape che; nadI pANI vahe che, ne jaLa anyane pUruM pADe che ! tyAM bIjAne joIe te mane na joIe evI bhAvagaMgA niraMtara vahyA kare che. ane jene ApaNe ghara mAnIne beThA chIe tyAM to sahuprathama potAnA paMDano ja vicAra kare che. huM ja badhAmAM zreSTha ane mane ja badhuM maLavuM joIe! mAro ja haka gharo ! dAvAnI A dolata laIne sahu sagAMne mAre che, ne smazAna tarapha doTa mUke che ! mananI vAta koI pUchatuM nathI : kuzaLa che ke akuzaLa ? pUche che to mananI vAta kare che, enAM sauMdaryanI, enA suDoLa avayavonI. enI kAmadevanA bAgasamI dehayaSTinI vAta kare che ! re ! saMsAranI cakSuo carmacakSuo ja rahI che ! saMsAranuM mana carmakAranuM ja banyuM che, sadA cAmaDuM ja joyA kare che, ne ene ja vakhANyA kare che. paNa mAruM rAjyazrI sAthenuM premabaMdhana to ajaba che. ame AtmAnA sAthI chIe, AtmAnI pAMkhe UDanArAM chIe, divyatAnAM paraspara dAna karanArAM chIe ! ghaDImAM yuddhanI, ghaDImAM premanI ajaba vAto nema karato. jagata nemakumArane kAM ghelo, kAM daMbhI kahetuM. loko kahetA ke jemakumAranI vAto to taLAve besIne tarasyA maravA jevI che ! satyArANI paNa kyAreka kyAreka potAnA A lADakavAyA diyaranI mazkarI karatAM ne kahetAM, 'vevizALa pachI lagnano vilaMba jaLanI mAchalIne jaLanI bahAra rAkhavA barAbara che. mArI nAnI bahena to kyAranI kavayitrI banI gaI che. roja kamaLapatra para ke bhurjapatra para kaMI ne kaMI lakhatI ja rahe che !' nemakumAra kaMI javAba na ApatA. emanA gajathI duniyAne mApavA koI taiyAra nahotuM, sahunI pAse potapotAnA AgavA gaja hatA. satyArANI javAba na maLe ethI cUpa rahe evA nahotAM. e kemakumAranA phUlagoTA jevA gAla para cUMTI khaNatAM ne kahetAM, 'meM vaDIlone vAta karI dIdhI che. kadAca tamArA bhAI ane gopasanA karukSetra tarapha jAya. toya tamAre emanI sAthe javAnuM nathI, yuddhamAM bhAga levAno nathI. tamAre to sumuhUrtam, zubha lagnam vartAvavAnuM che !' 'bhAbhI !yuddha to huM kyArano kheDI rahyo chuM. mAre mana A bAhya yuddhonI kiMmata nathI, paNa mAnavamananI aMdara satata cAlatA zubha ane azubha vaccenA yuddhanI kiMmata che. AkhA janasamudAya para rAgadveSanA gherA raMgo vIMTAI rahyA che. jagatano nAza karanAra e raMgo che.' nemakumAre kahyuM. emanuM moM raNamedAna banyuM hoya tevA bhAva tyAM hatA. 282 1 premAvatAra 'raMga vagaranI duniyA ja nakAmI che, e to rAjyazrI tamane paLavAramAM samajAvI de evI che." 'bhAbhI ! tame dhAro to khullI talavAra myAna karAvI zako cho. dhAro to talavAra kheMcAvI zako cho. strIo saMsAramAM Aga lagADI zake che, saMsArane naMdanavana paNa banAvI zake che.' 'Aga lagADavAnuM kAma draupadInuM che. draupadIne potAnuM apamAna hADohADa lAgI gayuM che. re ! saMsAra paNa ATalo nirlajja rajasvalA yuvAnastrInI bena-dIkarI jevI oratanI paNa AmanyA nahi ? e mANasa kevAM? e to maDAM kahevAya. e saDI rahyAM che. saMsAra gaMdhAI rahyo che. yuddha to phakta e maDAMonI smazAnayAtrA ja che!" satyArANIe draupadInA dilanI Aga varNavI hatI. bhAbhI ! mane lAge che ke kAM zrIkRSNa ane kAM A kRSNA - be jaNAM ja yuddha rokI zakaze. paNa A to bhautika yuddhane rokavAnI vAta thaI. huM adhyAtma dvArA rAgadveSane dUra karIne jagatane premabharyuM banAvavA icchuM chuM. A mATe ekAMta ane araNyanuM huM sevana karIza. mArA premamaya AtmAnA aNuone premajalathI ArTa ane karuNAthI sabhara karIza, ane pachI cauda rAja lokamAM eno prasAra karIza. mArA e premaaNunA sparza dveSano vaDavAnala paNa premasarovara thaIne snehanAM salila vahAvaze." nemakumAra aMtaranI duniyAmAM UtaratA jatA hatA. | 'diyarajI, tamArA bhAI AvI gayA che. cAlo darabAramAM.' rANI satyAe kahyuM ne diyarane kheMcyA. - diyaranI tAkAta nahotI ke bhAbhInA Agraha AgaLa namatuM na toLe, baMne jaNAM darabAramAM pahoMcyAM tyAre yAdava rAja maMDaLa, RSimaMDaLa, vaDIlavarga vagere sarva AvI gayA hatA, ane zrIkRSNanA AgamananI ja rAha jovAtI hatI. zrIkRSNa moTA bhAI balarAmanA gRha maMdire saMcaryA hatA, ne tyAMthI baMne jaNA sAthe rathamAM AvatA hatA. sAtyaki sArathipade hato. sAtyaki nuM bIjuM nAma yuyudhAna hatuM. yAdava kuLanI saMyavrata nAmanI prajAno A mahArathI zrIkRSNano bhakta hato. e bANavighAmAM parama kuzaLa vidvAna hato. sAtyakinuM sthAna Aje agragaNya hatuM ane kahevAtuM hatuM ke duryodhane jyAre zrIkRSNane pakaDavAnI yukti racI tyAre A sAtyakine ja e vAtanI khabara paDI gaI hatI, ane zrIkRSNane eNe ja sAvadha karI dIdhA hatA. sAtyakie hastinApuramAM viSTi vakhate banelI hakIkatonuM thoDuM varNana ApyuM hatuM. sahu sahunA rAha nyArA D 283
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ duryodhanane potAnA maMtrIone eNe kaheto sAMbhaLyo hato ke zrIkRSNa vagaranA pAMDavo dAMta vagaranA sApa jevA che. e dAMtane ja dUra karIe. pachI ApaNe sApa pAse dhAryo nAca nacAvI zakIzuM. - vidurajI, jene tyAM zrIkRSNa mahemAna thayA hatA, teone paNa sAtyakie saceta karyA hatA : 'rakhene tamAro gAphela atithidharma tamArA Atithyane kalaMkita na kare !" vidura sIdhA duryodhananA pitA dhRtarASTra pAse pahoMcyA ne bolyA, 'A tamAro abhAgiyo chokaro zrIkRSNane pakaDavA taiyAra thayo che. e eTalo badho avicArI banyo che ke pote sApanA daramAM ke siMhanI boDamAM hAtha nAkhavA taiyAra thayo che e jokhamanuM paNa ene bhAna nathI !' dhRtarASTra moM pahoLuM karIne sAMbhaLI rahyA. e dIkarAthI DaratA hatA. | vinodI zrIkRSNa dhRtarASTranI mulAkAta letAM kahyuM, 'kAkA ! A Akho dAvAnaLa pANInA eka TIpAthI bujhAI zake tema che.' dhRtarASTra kahe, 'e zuM ?" zrIkRSNa kahe 'mane Apa duryodhanane pakaDI levAnI maMjUrI Apo. yuddhanuM mULa ja kADhI nAkhuM, pachI na rahe vAMsa na baje vAMsaLI ' dhRtarASTra spaSTa javAba ApI na zakyA, paNa emaNe duryodhanane bolAvyo. duryodhana to potAnuM kAvataruM phUTI javAthI dhUMvAMpUvAM thayelo hato. eNe bUDhA bApanI eka paNa vAta na sAMbhaLI, vRddha pitA paNa putrapremane lIdhe kaMI spaSTa kahI zakyA nahi. emaNe phakta zrIkRSNane eTaluM kahyuM : | 'mAro putra mAruM paNa sAMbhaLato nathI. juo ne kevo aviveka dAkhavIne cAlyo gayo ? he janArdana ! mAruM kaMI cAlatuM nathI, bAkI pAMDavo tarapha mane lagIre dveSabhAva nathI.' zrIkRSNa potAnA viSTikAryanI pUrNAhuti karatAM kahyuM, "AryAvartane AgamAMthI bacAvavA huM Avyo hato, paNa mane lAge che ke bhAvI kaMI juduM ja nirmANa thayuM che. sahunI dRSTi eTalI TUMkI thaI gaI che ane mana eTalA nabaLAM thayAM che ke e dUranuM dekhI zakatAM nathI. huM A AganuM mULa DAmavA cAhato hato, duryodhanane pakaDI levA mAgato hato; paNa vaDIla dhRtarASTra kaMI AjJA ApI zakyA nahi. have buMdathI bagaDelI hojathI sudharaze ke nahi, e savAla che. emano putraprema parama aMdha che. huM have pAMDavo pAse jAuM chuM, paNa chelle eka nItisUtra kaheto jAu chuM.' zrIkRSNa kaNa vAra thobhyA. emaNe eka najara cAre tarapha pheravI. badhA citranI jema sthira thaIne vAta sAMbhaLI rahyA hatA. 284 premAvatAra zrIkRSNa AgaLa bolyA, 're vaDIla ! tamArA uddhata ane TUMkI dRSTivALA putrane kabajAmAM rAkhajo, nahi rAkho to bhayaMkara kAlAgni saLagI UThaze. nItinuM sUtra che ke saMgrAma na karo. salAha karo. ochIvattI vaheMcaNI karo, paNa koIne sAva rajhaLatA na karo. vaLI koInI samAdhAnavRttine nabaLAI na mAno. eka taNakhaluM paNa jyAre UDIne AMkhamAM paDe che, tyAre mAnavIne herAna herAna karI mUke che. putra na mAne to putrano tyAga karo. nItikAranuM eka vacana che ke AkhA kuTuMbane bacAvavA eka mANasano tyAga karavo paDato hoya to jarUra karavo; AkhA gAmane bacAvavA eka kuTuMbano tyAga karavo paDato hoya to jarUra karavo; ane AkhA dezane bacAvavA mATe gAmano tyAga karavo paDato hoya to jarUra karavo, atyAre lAkho mAnavIonA ugAra ke saMhArano AdhAra tamArA eka putra para ja che.' dhRtarASTra kaMI javAba ApI na zakyA. duryodhane dUra UbhA UbhA hasyA karyuM; eNe phakta eTaluM ja kahyuM, 'mAge kaMI maLatuM nathI. yuddha vagara soyanI aNI jeTalI bhUmi paNa pAMDavone maLaze nahi.' sAtyakinI vAta pUrI thaI ke yAdavasabhAmAM cAre taraphathI avAjo UDyo, yuddha ! yuddha ! yuddha !" 'zuM yuddha ? kevuM yuddha ?' balarAma vacce khaDA thaIne kahyuM, 'yuddha eTale zatru ne mitra baMneno vinAza, e jANo cho ?' - 'jANIe chIe, paNa keTalIka vAra jIvana karatAM jIvananA vinAzathI taiyAra kareluM khAtara dezanI vADIone praphullAve che.' pAse beThelA bhIme kahyuM, 'tame badhA naciMta rahejo. A gadAnA pahelA yA bIjA prahAre ja duryodhananuM DhIma DhALI daIza!' | 'bhIma ! DhIma DhALIne paNa saMtoSa nahi thAya.' balarAme kahyuM ne yuddhanA jussAne ThaMDo pADavA teoe zrIkRSNane prazna karyo, 'zuM kuMtA phoI maLyAM hatAM? zuM e kaMI bolyAM ? so sAme pAMcane laDavAnI zikhAmaNa ApI kharI ?' balarAma mAnatA hatA ke mAtA kuMtAe dIkarAone baLiyA kauravothI bAtha bharavAnI nA kahevarAvI haze. zrIkRSNa sabhAmAM UbhA thaIne bolyA, 'mAtA kuMtA paNa tyAM ja hatAM; mAro utAro paNa tyAM hato. ravAnA thatI vakhate huM vaMdana karavA gayo, ne kahyuM ke bhIma mATe kaMI bhAtuM mokalavuM che ? tyAre e bolyAM ke bhAtAmAM eka vArtA ApuM chuM. mArI pAsethI barAbara sAMbhaLIne yathAvatuM tyAM kahejo.' 'e vAta jaladI kaho." utAvaLA balarAma utAvaLa karI rahyA. kuMtA phoIe vidulA ane tenA putranI vArtA mane kahI, e vAta huM bhImane tathA tamane sahune kahuM chuM.' sahu sahunA rAhe nyArA 1 285
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkRSNa prastAvanA bAMdhIne potAnI vAta AgaLa calAvI. 'vidulA sauvIra dezanA rAjAnI strI hatI. e sauvIra dezanA rAjAne siMdhu dezanA rAjAe harAvyo ne enuM rAjya laI lIdhuM. vidulA nAnA putrane laI jaMgalamAM cAlI gaI, paNa enA hRdayamAM verano kAMTo khaTakyA karato hato. eNe potAnA putra saMjayane kSatriya dharmano upadeza ApI laDavA mATe taiyAra karyo. putra saMjaya laDavA taiyAra thayo, paNa zatru prabaLa hato. e hArIne ghera bhAgI Avyo. ghera AvyA pachI paNa enuM mana vyAkuLa rahevA mAMDyuM. kartavya zuM ne akartavya zuM, te kaMI samajAya nahi." "A vakhate vidulAe putrane kahyuM. 'o bhIru, vatsa !' A tArI kAyaratAne khaMkherI nAkha. e kAyaratA tArA zatrune prasanna karanArI che, bIjuM koI tArI kAyaratAthI rAjI nathI. tuM UTha ane tArA mArge jA ! hiMmata vinAno mAnavI mATIthI paNa tuccha che.' | 'vidulAe putrane utsAha ApatAM AgaLa kahyuM, 'tuM tArI jAtane laghu mAnIza mAM, zatrune sabaLa lekhIza mAM, thoDAthI tuM saMtoSa pAmIza mA !' | 'putra saMjaya khaDo thaI gayo. eNe mAtAno caraNasparza karyo. mAtA vidulAe tenuM mAthuM suMghatAM kahyuM, 'niHsattva thaI kUtarAnA bhaMDA mote maravuM enA karatAM sApanA daramAM sattvathI hAtha ghAlavo zreyaskara che. eka rUDI gAthA to gavAze. varSonAM varSo sudhI aMdara aMdara dhumADo thaIne goTAyA karavuM enA karatAM thoDA vakhata mATe paNa bhaDabhaDa agni thaIne khapI javuM bahetara che. mATe Ubho thA, tAruM parAkrama dAkhava! kartavya bajAvatAM bajAvatAM kAM kalyANane kAM mRtyune vara !' saMjaye kahyuM, 'mA ! mArA vagara tuM jIvI zakIza ?' *mAtAe kahyuM, 'hajAro mAtAo putrahIna che, ne jIve che." 'putre kahyuM, 'mA, tane evA jIvanamAM AsvAda raheze ?" mAtAe kahyuM, 'beTA ! tuM hArIza to tArI adhogati thaze, tArI patnI ane tArI mATA peTa kAje zerIomAM bhIkha mAgaze, evA jIvanamAM tane kevo AsvAda raheze ?" 'saMjaya raNe caDyo, saphaLa thayo. sukIrtine varyo.' zrIkRSNa potAnI vAta pUrI karatAM kahyuM, 'kuMtA phoIe vigatathI A vArtA kahetAM kahyuM ke mArA dIkarAone kahejo ke vidulAnAM vAkyo yAda rAkhe. varaso sudhI aMdaroaMdara dhumAIne rAkha thavuM enA karatAM bhabhUkatI Aga banI jIvatara ujALavuM ke mRtyune varavuM bahetara che.' yuddha ! yuddha ! yuddha !' yAdavasabhAmAM pokAra thaI rahyo. 286 premAvatAra 're ! bhAvi bhAre bhayaMkara lAge che. draupadIne to huM jANuM chuM, paNa kuMtAnA dilamAM paNa verano vaDavAnala bhabhUke che ? yAda rAkho ke verathI vera zamAvavuM nathI ! koIke paNa kSamAthI kAma levuM paDaze. vAru, baMne pakSamAM koNa koNa che?" balarAme vAstavika sthiti jANavA pUchavuM. "he vaDIla baMdhu ! kALa paNa kaparo Avyo che. koNa konA pakSe che, enAM tola kADhavAnAM mApa vicitra banyAM che. pAMca pAMDavomAMnA nakula ane sahadevano mAmo madra dezano rAjA zailya kaurava pakSe che; jyAre yAdavakuLanA hADaverI jarAsaMdha ane zizupAlanA putro pAMDavonA pakSe che. uttara taraphathI pItavarNI prajAno netA bhagadatta, bhoja yAdavono netA kRtavarmA, siMdhu sauvIrano rAjA jayadratha, bhUrizravA, dakSiNanI mAhiSmatIno rAjA nIla, avantInA rAjAo sudakSiNa ane kaMboja tathA yavanonA rAjA potAnI akSauhiNI senAo laIne kauravapakSe laDavA AvI pahoMcyA che.' 'akSauhiNI eTale keTalI senA ?' eka jaNAe prazna karyo. 'eka akSauhiNImAM 11 hajAra jeTaluM pAyadaLa, bAvIsa hajAra jeTalA hAthI, eTalA ratha ane sADI pAMsaTha hajAra ghoDA hoya che. laDAIno mukhya AdhAra pAyadaLa che. kauravo pAse bAra lAkhanuM pAyadaLa che, pAMDavo pAse sADA sAta lAkhanuM che." 'oha ATalo badho vinAza thaze ? zrIkRSNa ! huM A naramadhamAM bhAga laI zakIza nahi." balarAme kahyuM. | 'jANuM chuM ke ApaNe laDAIne saMmati nahi ApIe eTalA mAtrathI laDAI baMdha raheze nahi ! laDAImAM bhAga nahi laIe, tethI ApaNA laDavaiyAonAM mane upara mAThI asara thaze, balka ApaNI taTasthatA duSTone sagavaDakartA banI raheze. Ama na thAya ane vizvamAM satyanuM rAjya sthapAya e mATe ApaNe paNa mathavuM joIe." zrIkRSNe kahyuM. 'mane emAM tathya lAgatuM nathI. huM vadhu vicAra karI zakato nathI; paNa eka vAta nakkI che ke A yuddhasaMhAramAM huM bhAga laI zakIza nahi. AvatI kAle tIrthayAtrAe nIkaLI jaIza.' 'jevI vaDIla baMdhunI icchA, meM to agnimAM praveza karyo che. have dAjhavAnI bIke dUra nahi rahI zakuM. mAro A prayatna pRthvI parathI adharmano bhAra utAravA mATeno che. huM dharmanI saMsthApanA mAguM chuM." 'paNa dharmanI saMsthApanA mAguM chuM, ne e mATe talavAra karatAM tapamAM ane raNamedAna karatAM mananA medAna para yuddha karavAmAM mAnuM chuM.' atyAra sudhI cupa rahelA nemakumAre kahyuM. sahu sahunA rAhe nyArA D 287
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ nema ! tane yuddhamAM na laI javAnI tArI bhAbhInI AjJA to kyAranI chUTI cUkI che. huM kAle ja prayANa karIza. yuddharaMganA samAcAro mokalato rahIza, yAdavasabhA pAse satyasthApanAnA A prayatnamAM vijayanA AzIrvAda icchuM chuM.' yAdavasabhAnA vaDIloe traNe jaNAne uddezIne pavitra vacano uccAratAM kahyuM, 'balarAmajI tIrthayAtrAnA pavitra jaLamAM pRthvInAM pApa dhoze !jemakumAra revatAcalanI guphAomAM mAnavamananI zuddhinA svaro ghUMTaze. ne karmamUrti zrIkRSNa kurukSetramAM saMgrAmanA zaMkhasvarothI pRthvInAM pApane pakhALaze. ame sahunuM kalyANa vAMchIe chIe. ame jANIe chIe ke yAdava vaMzamAM devatAo avatAra dhare che." badhe jayajayakAra thaI rahyo. 38 bAramAsI motI ratnAkara-sAgarane taLiye beThuM hatuM, tyAM sudhI mana moja mAM hatuM; paNa UMcakAIne e jhaverIne hATe gayuM, enuM haiyuM vIMdhAyuM ane enAM mUla noMdhAyAM, tyArathI enA haiyAucATa ajaba thaI gayA. sAvaja ane cittAonAM zizu sAthe ramanArI zizuhRdayI rAjyazrI have saMcita banI hatI. enA haiyAmAM jyAM niraMtara niraMtarAya AnaMda UchaLato, tyAM ciMtAnAM vahANa lAMgaravA mAMDyAM hatAM. e bhoLI kanyakAne A navo anubhava hato. zItala himakhaMDa jevuM enuM haiyuM nema nAmanA sUryanI uSmAthI pIgaLI gayuM hatuM ne have emAM rasa dharAvatuM thayuM hatuM. je rAjyazrI bALapaNamAM potAnI mastIthI saghaLI rAja kuMvarIo ane sakhIomAM allaDa lekhAtI, e rAjyazrI have kaMIka ciMtanazIla ane ThAvakI thaI hatI. gRha-mayurane ramADatAM ramADatAM e vicAramAM DUbI jatI. cittAnA bALakane godamAM laIne chaMcheDatI chaMcheDatI e koI vicArasAgaramAM khovAI jatI; ane cittAnuM bALa enI caMpakakora ka jevI AMgaLImAM potAnI dADha besADIne emAMthI raktanuM pAna karavA lAgatuM. ADIavaLI pharatI dAsIo A dRzya jothI, ane citkAra karI UThatI: 're. rAjyazrI ! tane A zuM thayuM che ? kyAMka A pazu tane khAI na jAya.' 'pazuM ? re sakhI ? kharuM pazu to ApaNA hRdayamAM beThuM che; ApaNe sahu pazu chIe.' rAjyazrI vicAramAMthI jAgatI ane cittAnA bALanA moMmAM lohI TapakatI AMgaLI rAkhIne ja bolatI, 'revatAcalanA vAsInI mane jabarI mAyA lAgI che, re sukhI !' 'nemanI mAyA ke pazunI mAyA ?' 288 [ premAvatAra
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'priyanuM priya e priyAnuM priya ! revatAcalanA e rastAo, jenA para nema nagInAnA paga paDyA che, e mAre mana sakhIothI paNa vadhu nehabharyA banyA che; ne e zikharo, jene neme potAnAM dhyAna-samAdhinAM sthAna banAvyAM che e mane vaDIlothIya vadhu vahAlAM lAge che. sakhI ! mAro piyu je parvata para vase che, e parvata mane pitA jevo priya che. je parvatamAM nAnAM cittAbALa ne sAvajabALa ghUme che.' eya mane mAnA jaNyA jevAM game che. rAjyazrI pote bolatI hatI ke enA haiyAnA AMgaNamAM ramatuM koI cakravAka pokAratuM hatuM, e samajAtuM nahotuM. rAjyazrIne ATalI paravaza thayelI koIe Aja sudhI joI nahotI. re bAlA ! A tane zuM thayuM ? bAhya parivartana kaMI AvyuM nathI, to pachI ATalo badho parivarta kAM ? sakhIoe kahyuM, 'sakhI ! nema to saMsAranA tamAma puruSo karatAM judo che. tAre ene barAbara saMbhALavo paDaze, e to AkAzano bAsiMdo che.' | 'to huM AkAzanI gaMgA banIza, thAkyapAkyo e mArA jaLamAM snAna karavA Avaze !' | 'rAjyazrI ! ame to tane satyAdevI karatAM kaDaka mijAjanI mAnatA hatA, paNa tuM to temane jotAM ja pANI jevI pocI banI gaI !' sakhIoe kahyuM. | 'sAcI vAta che sakhI ! jANe huM mArI potAnI jAtane ja bhUlI gaI chuM. huM mane potAne ja samajI zakatI nathI; huM jANe huM ja rahI nathI !' rAjyazrIe sahajabhAve AtmadazI vyakta karI dIdhI. 'ATalI patighelachA strI mATe sArI nahIM. je strI patine velanI jema vaLage che, ene pati jaladI taje che. mAnunInuM mAna, e paNa cira kALanA AkarSaNano eka prakAra che.' sakhI ! badhuM huM samajuM chuM. huM aMtaHpuromAM ja moTI thaI chuM, paNa na jANe nemane joyA pachI, mAruM jUnuM jJAna nirarthaka lAge che. mAro nema to muja e kalIno che, ane ene paNa saMsAramAM rAjyazrI sivAya anya koI nathI.' dilamAM prAranI zaraNAI bajAvatI rAjyazrI cittAnA baccAne mUkIne sakhIo vacce jaIne beThI, ane sakhIone kahevA lAgI, 'mArA kaMthanI bAramAsI tame gAo! mArA saMtapta hRdayane kadAca e kaMIka sAMtvana Apaze.' 'rAjyazrI ! ame bAramAsI gAIzuM to tuM rAjI thaIza kharI ? to pachI tuM amArI saMgAthe ramavA AvIza ?" jarUra AvIza.' 290 premAvatAra 'zarata kevI ? re sakhIo !? eka vaDI sakhIe kahyuM. 'ApaNe bAra jaNI bAra mahinA thaI jAo. eka eka mAsI eka eka jaNa gAo. ApaNI sakhI rAjyazrIne to ApaNe rIjhavavI paDe ja ne !' bAra sakhIo cha chanA joDakAmAM sAmasAme goThavAI gaI. pahelI sakhI kRtA bolI, kArataka mahine rAjyazrI kahe nemane, have ziyALo Avyo svAmInAtha jo ! himALu vA vAyo, tharatharatI TADhamAM zuM zodho priyA kero sAtha jo ! e mahine nava jaIe piyu parvata pare ? kArataka mahino kahIne eka sakhI AthI khasI gaI. bIjI sakhI maghA AgaLa AvI; eNe gAvA mAMDyuM : 'mAgazara mahine hoMza ghaNI manamAM bharI, rasiyA ! rAsa ramyAnI mAjama rAta jo; aDadhI aDadhI thaIne ghara AgaLa huM pharuM, piyu mUko parata javAnI vAta jo ! e mahine nava jaIe piyu parvata pare.' samavayaska sakhI puSo poSI pUnamanA cAMda jevI rUpabharI AvIne UbhI rahI, e bolI : 'poSe je priyAne piyuDe paraharI, enI rotAM na jAye rajanI jo; sAsariyuM ene zULI sama lAgaze, mahiyare dIThAM na game saMjanI kero sAtha jo ! e mahine nava jaIe piyu parvata pare.' poSa mahinA gAnArI gaI ke vasaMtapaMcamInI raMgachaTA laIne sakhI vAsaMtikA AvI UbhI. eno veza kasuMbI hato, ane enA hAthamAM palAza puSpanI DALI hatI. rAjyazrI ekacitta thaIne sAMbhaLI rahI hatI. 'mahA mahine hemALo halakyo, he hari, raMgamAM vasaMte nAkhyo rAga jo; bAramAsI D 291
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ e mahine nava saMcariye paradeza re, nara ne nArI kero rUDo lAge saMga jo ! e mahine nava jaIe piyu parvata pare.' vAsaMtikAe vidAya letAM, raMganI picakArIo chAMTatI be raMgadAo rAjyazrInI sAme AvIne khaDI rahI gaI. ekanA hAthamAM abIla hato, bIjInA hAthamAM gulAla hato. maMjarI ne kokila emanAM nAma hatAM. rAjyazrIno rakta kapola pradeza abIla-gulAla pAmIne ati suzobhita banI gayo. sakhIoe gAna upADavuM, 'phAga rame phAgaNamAM nara ne navelIo, ghera ghera abIla-gulAla iTAya jo; je nArIno nAvaliyo naja2 vegaLo, eno aphaLa gayo avatAra jo ! e mahine nava jaIe piyu parvata pare.' phAgu suMdarIono phAga sAMbhaLIne rAjyazrInuM citta cakoranI jema praphullI UThavuM. tyAM to hAthamAM AmamaMjarI laIne be caturAo AgaLa AvI. emano veza pILo hato ane mAthe AmraphaLanAM AbhUSaNo hatAM, citrA ne vizAkhA emanAM nAma hatAM. e gAvA lAgI. caItaramAM caturane paMtha na cAlavuM, jo ghera nArI catura sujANa jo; vahAlapaNe vacane nAthane vaza kare, niradhAryuM te paDyuM rahe pariyANa jo ! e mahine nava jaIe piyu parvata pare !' rAjyazrInuM ghaNA vakhatathI udAsa mane Aja praphulla banyuM hatuM. aMtaranA vedanApaTa para gItanI aMjalirUpa zItaLa jaLa jANe chaMTAtuM hatuM; tyAM to vaizAkhI vAghA paherIne grISmA nAmanI sakhI gAtI gAtI AvI. vAvaliyA vAyA re piyu vaizAkhanA, raja UDIne mAruM mANeka meluM thAya jo; nathanInuM motI re hIrA hAranA, kaho para hAthe piyu dhIyAM kema jAya jo ? e mahine nava jaIe piyu parvata pare.' 292 1 pramAvatAra tyAM to vAvaMToLatI gatithI eka sakhI AgaLa AvI. e jyeSThA hatI. e vaMToLanI jema ghUmatI gAvA mAMDI : 'jeThe to paradeze jAvuM dohyaluM, dhoma dhakhe ne lAya jevI lU vAya jo; komaLa che kAyA piyu ApanI; jyama khIlyAM phUlaDiyAM karamAya jo ! e mahine nava jaIe piyu parvata pare " ane tyAM to iMdradhanunI oDhaNI oDhIne eka sakhI AbhamAM taratI karatI AvI. e AzleSA hatI. enA hAthamAM pUrNa jalano kuMbha hato. e kuMbhamAMthI pANI chalakAtuM hatuM; eNe gIta AgaLa calAvyuM.' "aMbara chAyo ghana re mAsa aSADamAM mora bole ne dAdura kare gAna jo; dharatI para vaheLA vahe jaLanAM jo, paMkhI mALA bAMdhe jharUkhA mAMhya jo ! e mahine navuM ja Ie piyu parvata pare !' aSADhI suMdarI cAlI gaI ne zrAvaNanI jaLabharI vAdaLI jevI sakhI Adra AvI. eno veza lIlo hato. ne enA hAthamAM ghauMnI hUMDI hatI. e gAvA lAgI. 'zrAvaNe saravara chalabaliyAM sAhyabA, varase varSonI jhINI jharamara buMda jo; huM re dhouM ne sAhyabo nicove cIra jo; sAsunA jAyAno nitya nitya saMjoga jo ! e mahine nava jaIe piyu parvata pare !' rAjyazrI have revatAcala para najara nAkhI rahI hatI. are ! jhINI seMthA jevI pelI pagathiyAMnI keDI parathI mAro prItama cAlyo Avaze ! sAvajane boDamAM garamI akaLAve che, to zuM e kayAkuMvarane kaMI thatuM nahi hoya ? jarUra Avaze ane mane saMbodhaze, bolAvI huM nahi boluM, manAvI huM nahIM mAnuM ! mArA nema AgaLa huM mAna 'rAja ! kuMvArA kaMthanA koDa ATalA che, to paraNyA pachI to na jANe zuM karazo?' bAramAsI 293
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ ene eLe na kADhIe mArI naNaMdanA vIrA jo ! e mahine nava jaIe piyu parvata pare !' suMdarI bhAdrapadA hariyALI para Daga mAMDatI mAMDatI dehane lAlityathI DolAvatI AgaLa vadhI gaI. ne tejanA skUliMga veratI, dhamakAra macAvatI, khIrakhAjAM vaheMcatI Azvina suMdarI AvI. eno mugaTa hIrAno hato. ene Akhe aMge dIpa ane darpaNano zaNagAra hato. dIpazreNIne havAmAM DolAvatI AzvinasuMdarI gAvA lAgI sAcuM kahe che tuM ! vRkSa ane enI chAyA, teja ane eno paDachAyo kadI juddha thayAM che ? re sakhI ! paraNyA pachI paLa ekano viyoga paNa mane prANatyAga karAvaze, evuM lAge che.' rAjyazrI bolI. "A to jANe patharA mINa thayA che, rAjyazrI ! ame tamArA mATe AvuM kadI nahi dhAreluM. nema vizeno tamAro neha sAva anero che ! paNa sakhI, ati prIti lagna pachI zithila thaI jAya che. kAcI kerImAM je majA che, e ghaNI vAra pAkelImAM hotI nathI; jaladI gaMdhAI UThe che ' | 'mane saMsAranuM vAstava darzana na karAvazo, sakhIo ! tame badhI suzIlA cho. eTalA AzIrvAda Apo ke tamArI sakhI kalpanAnA je hiMDoLe jhUle che tyAM sadAkALa jhUlyA kare. potAnI kalpanAmAM e jIve ane potAnI kalpanAmAM ja e mRtyune vare." rAjyazrIe kahyuM. enAM nayanamAM A vakhate koI parokSabhAva ramato hato. ane e nayana jonArane khyAla Apato hato ke bhale gaI kAlanI rAjyazrI paththaradila haze, Aja e puSpathI paNa mulAyama banI beThI che; ene cheDatAMya dila na cAle ! 'baMne sarakhAM maLyAM che. rAja kalpanAnI keDArelI mUrti che, jemakumAra paNa AkAzamAM UDanArA che, emanuM darzana A kAzI che, jIvana paNa AkAzI che; vAha, AkAza ane kalpanAno saMsAra kevo sumadhura haze !' sakhIo ahobhAva anubhavI rahI. 're sahelIo ! nemane tame AkAza jevo kahyo. kharekhara, e evo ja bhaya ane gahana che; ane kalpanA to enA ullaMge ramanArI vAdaLI che. vAdaLI to varasIne veravikhera thaI jAya, paNa AkAza to aneka vAdaLIono AzrayadAtA ! kalpanA jevI ekAda vAdaLInI ene zI tamA ?' bolatAM bolatAM rAjyazrI oziyALI banI gaI. | 'oha ! premI badhAM zaMkita hRdaya hoya che, premI badhAM kavidila hoya che, premI badhAM philasUpha hoya che !' sakhIo rAjyazrInA premane biradAvI rahI. are ! tame kAratakathI zrAvaNa mahinA gAyA, paNa bhAdaravo to bharadariyo kahevAya. ene biradAvo !' rAjyazrIe kahyuM. sakhI bhAdrapadA nIlAMbara dhAraNa karI taiyAra ja UbhI hatI. eNe mAthe hariyALIno mugaTa gUMcyo hato. e bolI, 'bhAdaravo bharajobanano bhAdariyo ke'vAya, vahI vahIne saritAonAM nIla salIla tyAM samAya evA 2 divasa dhaNa ne piyune mArA jo ! 394 3 premAvatAra 'Aso mAso ati raLiyAmaNo khAvuM-pIvuM karavA nava navalA khela jo; bheLAM besI jamIe ne ramIe sogaThe, chAtImAM bhIDIne rAkhyuM chela jo ! e mahine nava ja Ie piyu parvata pare.' rAjyazrI AnaMdavibhora banI gaI. ane sakhIonI sAthe lAja choDIne gAvA lAgI : 'chAtImAM bhIDIne rAkhe che jo ! 'vAha premadIvAnI ! tArA jevuM dIvAnApaNuM Aja divasa sudhI ame to koI nArImAM nIrakhuM nathI, alI, ATalI puruSa-thelI na thA ! puruSanA premano bharoso nahi !' 'mAro nema evo nathI, sakhIo ! saMsAramAM anya narane je trAjave toLatA ho, e trAjave mArA namane na toLazo, ame to janama janamanAM sAthI chIe ? 'e vAta to sAcI che, eka janamanI prIta ATalI dherI na hoya; pAMcasAte bhavanI prIta eka vikaTorAmAM bharAI gaI lAge che.' sakhIo rAjyazrInI vAtane anumodana ApI rahI. | 'sAcI vAta che, nahi to ATalI vAramAM AvI dIvAnI huM na bane ! re! temanAM darzana karyA, netrapallavI meLavI ne jANe huM huM ja na rahI !' 'dhUtArA hoya che puruSo,' rANI satyAdevI pAchaLathI AvatAM bolyAM. 'hA bahena !" sakhIo badhI satyAdevInI hA e hA karI rahI, 'jenA mahele jAya ene ema kahe ke tArAthI vadhu priya mane koI nathI. ne mahelanAM pagathiyAM Utaryo ke vaLI navI premadAno pyAra aMtaramAM ghUMTAvA lAge !' | 'sAcI vAta che sakhIo ! rAjyazrIne dhutAro dhUtI gayo lAge che." rANI satyAe kahyuM. bAramAsI 395
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ 39 moTAM bahena ! tame bhaLAvelo bharathAra che. ene bIjo mahela nathI, bIjI patnI nathI; je che te huM chuM ne je che te e che !' rAjyazrIe zaramAtAM nayano nIcAM DhALIne kahyuM, 'ene to paththaranAM ozIkAM bhAve che.satyArANIe rAjyazrIne premanA dardamAMthI pAchI pADavA kahyuM. kevAM mIThAM e ozIkAM, bahena ! mArA temane to huM mAruM aMganuM ozIkuM ApIza, huM paththarane ozIke poDhIza !' 'ghelI rAja ! e to kahe che ke eka dahADo saMsArano sAco premI thavA mArA sarvasvanuM dAna karI daIza ! rAja , pATa, suvarNa, roNa, gharabAra, sarvasvanuM dAna' 'bahena ! tyAre A tamArI nAnI bahena prema-bhikhAraNa tarIke vadhu zobhI UThaze; ane tyAgamAM paNa e pAchI nahIM paDe. hIrA, mANeka ne motIne paraNanArI nArIono to saMsAramAM kyAM toTo che ? paththara, ghAsa ne phakIrIne varanArI tArI bahena jevI to koIka ja haze !' | 'ati ghelachA vyApI che tane rAja ! mane bhaya lAge che. tAruM bhaluM ho, mArI bahenaDI." satyArANI rAjane soDamAM laI rahyAM. premapatra saMsAranA keTalAka snehasaMbaMdho anirvacanIya hoya ja , sagAM mA-bApane ke mAnAM jayAM bhAI-bahenane paNa e kahI zakAtA nathI ! rAjyazrInuM evuM ja banyuM. e potAnI vahAlayosI bahena satyArANIne paNa kahI na zakI ke ene aMtaramAM zuM zuM vIte che ? manano bapaiyo vyAkuLa thaIne premanA bAgamAM kevo aTavAyA kare che ! ene na milanamAM sukha che ke na viraha sahyo jAya che ! snehano devatA saMsAramAM masta ne allaDa mANasone du:khI karavAmAM ja mAnato hoya che. game tevA ciMtAnA tApathI kyAreya na karamAnAra rAjyazrI snehanI ciMtAthI phikkI paDI gaI. na sukhanI niMda che, na dilamAM jaMpa che ! adhUrAmAM pUruM mahAbhArata yuddhanA vAvaDa AvyA. kaurava-pAMDavonI senAo sAmasAmI goThavAI gaI che; ane zrIkRSNa pote arjunanuM sArathipada karavAnA che, evA vartamAna maLyA. snehALa strIo mATe laDAI jevo durbhAgiyo vakhata bIjo nathI. paNa vAta satyArANI ! emaNe zrIkRSNane phUlahAra paherAvyA, emanA prayANane zubha zukanothI poMkhyuM, ane jarUra paDe pote paNa paDakhe AvIne UbhAM raheze ema kahyuM. saMhAramAM paNe satyArANIno kevo ajaba rasa ! paNa moTo prazna balarAmano hato. emaNe yuddha tarapha dhRNA dAkhavI hatI, ane potAno virodha pragaTa karavA e tIrthayAtrAe saMcaratA hatA, emane kevI rIte rokavA? zrIkRSNa jevA catura mutsadI paNa A bAbatamAM kaMI mArga kADhI zakyA nahi. emaNe satyArANIne vAta karI. paNa balarAmane rokavAnuM gajuM emanuM paNa nahotuM. satyAdevIe A mUMjhavaNa potAnI nAnI bahena rAjyazrIne kahI. moTI 296 1 premAvatAra
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ bahenanI koI evI apekSA nahotI ke nAnI bahena potAnI mUMjhavaNamAM mArgadarzana kare; kevala haiyAno bhAra haLavo karavA emaNe vAta karI hatI. paNa nAnIzI rAjyazrIe evI ajaba yukti batAvI ke bhalabhalAnA kAna pakaDAvI dIdhA. balarAmane jatA rokavA eNe eka ajaba yukti potAnI bahenanA kAnamAM kahI batAvI. satyAe e sAMbhaLIne harSAvezamAM kahyuM, 'bilakula yogya che tArI vAta. tuM kahe che e A vAta karIe to yuddhanA nAdathI risAyelA balarAma atyAra pUratA to rokAI jAya, pachI kAlanI vAta kAle; aNInuM cUkyuM so varSa jIve.' 'bahena ! yuddha kurukSetramAM thAya ne enA paDaghA ApaNe tyAM paDe e ucita nathI. mATe ja meM mAro Atmabhoga ApavAno nirNaya karyo che.' rAjyazrI chelluM vAkya bolatAM hasI paDI. 'bhAre Atmabhoga ! re luccI ! nema vinA tuM jaLa vinAnA mInanI jema taraphaDe che, e zuM ame nathI jANatAM ?' | 'tame taraphaDatAM hazo !' rAjyazrIe nAka caDhAvI dIdhuM. 'rAjyazrI ! dilanA ukaLATa vagara premanAM vAdaLa kadI baMdhAtA nathI. tArI vAta kabUla che. hamaNAM ja tArA banevIne balarAma pAse mokaluM chuM, paNa temane samajAvavAnI javAbadArI tAre levI paDaze." rAjyazrI mauna rahI, potAnA nAvaliyAne manAvavAno bhAra potAnA mAthae Avyo e iSTApatti hatI. satyArANI rAjyazrInI ghanazyAma kezAvali para thoDI vAra hAtha pheravI mAthuM sUMghIne cAlyAM gayAM. emane atyAre laDAInI raNabherIomAM lagnanI zahanAI bajAvavAnI vicitra yojanA karavAnI hatI. balarAmane jatA rokavA mATe rAjyazrIe je ajaba yukti batAvI hatI te pramANe rAjyazrInAM lagna levAM jarUrI hatAM. baMdhupremanA parama pUjArI baladevajI temanA lagnamAM hAjarI na Ape e kema bane ? paNa A kAma sarala nahotuM; balarAmajIno kopa emano potAno hato; chatAM e kAma karatAM vadhu viTaka kAma to revatAcala para, sahasaAmravanamAM tapa ne citanamAM magna banelA nemane dvArakAmAM ANavA ne varalADA banAvavAnuM hatuM ! e vikaTa kAmane pAra pADavA rAjyazrI sajja thaI hatI. eNe zubha zarUAta paNa karI dIdhI. eNe ekAMtamAM ja Ine eka patra lakhavAnuM vicAryuM. ane ghelI rAja patra lakhavA paNa beThI. 298 D premAvatAra dareka premIne premapatra lakhavAmAM je pIDA thAya che, e pIDA ene satAvI rahIH vahAlA temane kyA vizeSaNe saMbodhuM ? je vizeSaNo sUyAM e sAmAnya lAgyAM. Akhare rAjyazrIe sahaja rIte AvaDe evuM lakhavAno nirNaya karyo. re ! potAnA piyu pAse potAnA mananI vAta lakhavAmAM zarama kevI ? eNe paheluM vAkya lakhyuM : vahAlama ! vahelerA padhArajo re !' zarUAta to ThIka thaI, pachI ame AgaLa calAvyuM : 'kuMvAre aMtaHpurethI re ! kuMvArI lakhItaMga ho lAla; satrasena rAyanI beTaDI re, rAjane aMga umaMga ho lAla, vahAlama ! vahelerA padhArajo re !' ATaluM lakhIne rAjyazrI kAgaLa hAthamAM laIne AMTA mAravA lAgI; ane potAnA kokila kaMThe lakheluM gAvA lAgI. gRhoghAnanA AmravRkSa para beThelI kokilA rAjyazrInI sAme Tahuko karI rahI ! baMne jaNAM sAmasAmAM gAvA lAgyAM. rAjyazrIne lAgyuM ke kokilAnA kaMThamAM jarUra thoDI miSTatA haze, paNa mArA vahAlAnuM nAma kyAM che ? nemanA nAma vagara mIThAza saMbhave paNa kyAMthI ? kokilAnA sUra ene kaDavA lAgyA. rAjyazrIe pharI vAra pote lakhelI paMktio gAI, jarA jorathI gAI ! rakhene pAse sUtelI koI sakhI jAgI na jAya mATe vaLI dhIrethI gaNagaNavA lAgI; paNa eTalAmAM to rAta ghaNI vItI gaI. dvArikAnI gAyone caravA mATe janArA govALiyAnA avAjo AvavA lAgyA. re ! Ama karatAM karatAM to rAta pUrI thaI jaze, ne patra adhUro rahI ja ze; ane divase to patra lakhAze paNa nahi ! rAjyazrI pharI patra lakhavA lAgI. eNe vicAryuM ke bhaktine vaLI vibhakti kevI ? mAre to mArA mananA bhAva pragaTa karavA che ne ! jevuM AvaDe evuM lakhavuM. ane e lakhavA lAgI : 'vaMdanA vAMcajo mAharI re, hete joDI kahuM hAtha, ho lAla; atre khuzImAM huM kharI re, sAthamAM sahiyara sAtha ho lAla, premapatra 1 299.
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ vahAlama ! vahelerA padhArajo re ! tama kuzaLano kaMthajI re, lakhajo jarU2 javAba ho lAla; vizeSa vAMcI patra mAho, re bIjo pAThavajo Apa ho lAla, vahAlama ! vahelerA padhArajo re ! rAjyazrIne lAgyuM ke A to phakta vyavahAranI vAto thaI. ethI kaMI nemane mArA aMtaranI khabara na paDe. ane piyunA patramAM to aMtaranA bhAva AlekhavA joIe. manamohanathI manacorI kevI ? benAM eka banavuM, enuM nAma aMtaraprIta ! rAjyazrI have gaMbhIra thaIne lakhavA lAgI : 'vahAlA ! tamazuM vivAha racyo re, tyArathI vadhyAM mananAM sukha ho lAla; nAma jANatAM nemajI re, manamAM varasyAM sukhapIyUSa ho lAla ! vahAlama ! vahelerA padhArajo re ! aMtarathI bhaje tamane rAjula nAra re ! manaDuM lAgyuM che mAharuM re, tamazuM nema nagIna ho lAla; jaMpe vaLe nahi jAgatAM re, jAya dohyalI rAta ho lAla. vAhalama ! vahelerA padhArajo re ! kIrita sAMbhaLuM tama taNI re, mAruM caLe che citta ho lAla; jema jema jAya dahADalA re, tema tema vadhe che prIta ho lAla. vahAlama ! vahelerA padhArajo re !' prabhAtiyo tAro AbhamAM Ugyo hato, ne dIvAnI jyota jhAMkhI thatI hatI. revatAcalanI kaMdarAmAM caravA AvelI dhenuonA gaLAnI ghaMTaDI raNajhaNatI hatI. ghaMTIe beThelI gopanArInA kaMThanuM gIta ne valoNe vahAla karatI kanyAonA kaMkaNanA raNakAra zAMtimAM saMgIta pUratAM hatAM. kUkaDo dUra dUra bolato saMbhaLAto hato. rAjyazrI DarI gaI. rakhene hamaNAM koI sakhI jAgI jAya ane potAnuM kArya aDadhe aTakI jAya, e bIke jaladI jaladI lakhavA mAMDyuM. 300 ] premAvatAra 'lADa karIza tama kane re, jotuM mAgIza jarUra ho lAla; vAto karIza vahAlathI re, tyAre dharaze dhIra ura ho lAla. vahAlama ! vahelerA padhArajo re ! sukhanA sAgara nemajI re, pUrA karo muja koDa ho lAla; jAna jabarI laI Avajo re. puravA rAjulanI Aza ho lAla. vahAlama ! vahelerA padhArajo re !' kAgaLa lakhAI gayo. rAjyazrIe pharI pharIne e vAMcyo. tyAM to sUrajano sArathi aruNa dvAra para AvIne Ubho. A vakhate rAjyazrI svayaM prakAzamUrti banI gaI hatI. eNe gaDI vALIne patra taiyAra karyo. tyAre ene yAda AvyuM ke patra pAThavavA mATe sujAna sakhInI AvazyakatA che. manamAM prazna thayo : kaI sakhIne mokaluM? kuMvArIne ? nA re, ene zI gama paDe vAgudattAnI vedanAnI ? paraNelIne bolAvuM ? nA re, eno rasa kurasa thaI gayo hoya, ene A badhAmAM kaMTALo Ave. chevaTe eNe nizcaya karyo ke A kAma mATe madhumAlatI ja yogya che. e paNa mArI jema vAgdattA che; ane eno nAvaliyo kurukSetranA samarAMgaNe saMcaryo che ! rAjyazrIe sUtelI sakhIomAMthI madhumAlatIne dhIrethI jagADI. lAla kamaLa jevA nayanavALI madhumAlatI kASThapUtaLInI jema khaDI thaI gaI. rAjyazrIe ene potAnI pAchaLa pAchaLa AvavA saMketa karyo. madhumAlatI cakora sakhI hatI. eNe paganAM jhAMjhara dhIrethI UMcAM karI lIdhAM, ne UMce page rAjyazrInI pAchaLa pAchaLa cAlI. baMne jaNA aMdaranA khaMDamAM pravezyAM. dIve zaga caDhI hatI,. pathArI emanI ema paDI hatI. lakhavAnAM sAdhano ahIMtahIM verAyAM hatAM. 'sakhI ! zuM AkhI rAta jAgI che ?' madhumAlatIe svAbhAvika rIte prazna karyo. 'muja jevIne UMgha kyAMthI ? premapatra - 301
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ *sakhI ! nema jevo vara maLyA pachI je UMghe e abhAgaNI kahevAya !' madhumAlatIe sakhIne sAMtvana maLe e rIte kahyuM. 'have khoTI khuzAmata na kara !' 'sAcuM kahuM chuM bahena ! AvA vara mATe to huM sAta sAta bhava ovArI nAkhuM. eka Akho bhava enAM svapna jovAmAM pUro thaI jAya. re rAjyazrI ! navavadhU banIne e prItamane maLavA jatAM vaLI bIjA be bhava nIkaLI jAya, ane ene ArligatAM...rAjyazrI ! mANasanuM muktidvAra ja khUlI jAya. satyam, zivam, suMdaram, niraMjana, nirAkAra !' caturA madhumAlatI vAta karatAM karatAM jANe rasamAM nimagna banI gaI. 'madhumAlatI ! tuM kharekhara caturA nAra che. mArI pasaMdagI yogya para UtarI che, mAruM eka kAma kara !' 'kahe sakhI, tane priya evuM zuM kAma karuM ?' 'tuM patradUta banIne nema pAse jA !' 'nemanagInA pAse ? bhAre mITho mAnavI che. jarUra jaIza. enI vAto bhUkhyAne bhAvatAM bhojana maLyA jevI mIThI lAge che, jANe sAMbhaLyA ja karIe. enI sAthe thoDI vAto paNa karatI AvuM ne ?' "mane IrSyA thaze, sakhI ! nemanI sAthe vAta karavAno adhikAra to mArI ekalIno ja !' gaI. 'to huM zuM karuM ?' 'patra ApIne pAchI pharI jaje.' 'javAba mATe na thobhuM ?' 'thobha4. mUMgI mUMgI javAba sAMbhaLIne pAchI pharaje.' rAjyazrI bole baMdhAI 'ane nema kaMI prazna kare to ?' madhure sAmo prazna karyo. 'topaNa tuM mUMgI raheje.' rAjyazrInuM premabhaktibharyuM hRdaya potAno prItama bIjA koI sAthe vAta kare e paNa sahana karavA taiyAra nahotuM. 'ema karIza to huM sArI lAgIza ? tArA patradUta tarIke zobhIza ?' madhumAlatIe vaLI prazna karyo, 'nemane ema to nahi lAge ne ke jenI sakhI mUMgI enI svAminI kevI haze ?' 'nA, nA, madhu ! mane mApha kara ! tuM tAre emanI sAthe mana bharIne nirAMte vAta 302 - premAvatAra karaje. e kahe to mAro patra gAIne saMbhaLAvaje ! madhu ! mane tAro bharoso che, mArA nemano paNa bharoso che.' 'bharoso nemano rAkhaje ! e to mane haMmezAM vizvapuruSa lAgyo che. jANe jagatane mohamAyAnA phaMdAmAMthI bacAvavA ja avataryo na hoya. prazna to e thayA kare che ke bhalA, e tArI kedamAM sapaDAze kharo ?' 'sakhI ! tuM bhUle che. rAjyazrInI kedamAM paDavA mATe to kaMI keTalA bhavanuM puNya joIe. paNa na mAlUma kema, huM A nema pAse nAnI thaI jAuM chuM. le, A kAgaLa vAMcI jo. kaMI anucita to lakhAyuM nathI ne ?' madhumAlatIe patra vAMcIne kahyuM, "are ! AmAM khAsa vAta to rahI gaI. lakhanAranuM nAmaThAma to lakhyuM, paNa jenA upara patra lakhyo enuM nAmaThAma to che nahi.' 'te tuM umerI le.' rAjyazrIe kahyuM. madhumAlatIe patranI zarUAtamAM thoDIeka paMktiono umero karatAM lakhyuM, 'svasti zubha sthAna che re, zahera dvArikA dhAma ho lAla temAM vaso vahAlA tame, nirmaLa nemajI nAma ho lAla rAjula lakhe nAtha nemane ho lAla vahAlama ! vahelerA padhArajo re !' patra pUro thayo. rAjyazrI potAnI sakhIne ravAnA karatAM ene bheTI paDI ane bolI, mArA vahAlAne kaheje ke ASADhanA pahelAM vAdaLa AkAzamAM baMdhAya ke ApaNe lagnadIkSA laIzuM, vagara AnAkAnIe tuM Avaje. tArI rAjanuM ATaluM kahevuM mAnajI. pachI jIvanabhara rAja tAruM kahyuM mAnaze.' madhumAlatIe javAba na dIdho. rAja pharIthI enA kapolapradeza para cUmI coDI rahI. rAja ! badalo levAnuM mana thAya che; paNa nA, nA, badalo lenArane huM toDI lAvuM chuM abaghaDI !' bolatI bolatI madhumAlatI AkAzI vAdaLInI jema sarI gaI. rAjyazrI divAsvapnamAM paDI gaI. premapatra - 303
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 siMha mAtra parAkramI che; paNa hAthI to parAkramI ane buddhimAna baMne che. e koIno lIdhelo pIcho choDato nathI, jANe jIvatA motano pIcho ! madhumAlatI manamAM vicArI rahI : re ! motathI to koNa Dare che; paNa potAnI prANapriya sakhInuM kAma pUruM karyA vagara maravuM e ja bhAre duHkha kara che. - have to hAthI thoDA ja kadama dUra rahyo hato. nirAza, bhagnAza madhue sAme eka kUvo joyo. eNe vicAryuM ke hAthInI sUMDhamAM jhaDapAIne enA paga nIce cagadAyuM enA karatAM A kUvo zuM khoTo che ? dvArikAnA sugaMdhabharyA nAnAgAromAM rAja sAthe ghaNI jalakrIDA mANI che, to ahIM paNa maratAM pahelAM thoDI vAra taravAnI moja laI, deha-cittathI zItaLa thAuM. Ama vicArI madhue kUvAmAM jhaMpalAvyuM. paNa jenuM jIvana zeSa che ene mAranAra koNa che ? kUvAnA kAMThe gheghUra vaDalo hato. e vaDalAnI moTI moTI vaDavAIo emAM laTakatI hatI ! DUbato mANasa taraNAne pakaDe, ema madhue eka vaDavAIne pakaDI lIdhI. hAza, bacyA ! motano tAtkAlika bhaya dUra thayo. madhue vicAryuM ke thoDI vAramAM hAthI thAkIne potAne raste paDaze, huM mArA raste paDIza ! re rAja ! nizcita raheje , tArA nema-nagInAne patra pahoMcADyA vagara nahi nema rAjyazrIno premapatra laIne revatAcaLa para jatI madhumAlatIne vAdaLa bheTI rahyAM, varSA bhIMjavI rahI, ane garjanA gabharAvI rahI ! ochA varasAdathI ane ati garamIthI akaLAtA kesarIsiMho dhorI mArgo para AMTA mAratA hatA. emanI garjanAo madhumAlatInA vegamAM khalana karI rahI. madhumAlatI jevI suMdara hatI, evI ja sAhasika hatI. mArgamAM koI vidana naDe to eno sAmano karavA mATe e nAnAM tIra- kamAne pITha para laTakAvyAM hatAM ! paNa e zobhAnAM hatAM ke sAhasanAM e to vakhata Ave khabara paDe ! pahADanA rastA durgama, kAMTALA ane keDI vagaranA hatA. potAnA paganI pAnIne e nAjuka upAnahothI sAcavatI hatI, chatAM koIka kAMTo ArapAra UtarI jato ! e vakhate madhumAlatI potAnI sakhI rAjane yAda karatI ne vicAratI ke e masta sakhInA vajahaiyAne premano kAMTo kevo ArapAra vIMdhI rahyo haze ! enI vedanA pAse mArI vedanA tuccha che ! re ! potAnI sakhIe kevA vicitra nara sAthe prIti bAMdhI hatI ! vAto vAdaLathI kare, ane carcA AtmAnI kare ! are ! bhoLA kumaLA dilanI nArInA lADakoDa ema kema pUrA thaze ! madhumAlatI AvA AvA vicAro karatI mArga kApatI hatI; tyAM ekAeka bhayaMkara susavATo saMbhaLAyo. madhumAlatI chaLI gaI. vAMkI Doka karIne joyuM to pAchaLa jaMgalano bhayaMkara hAthI doDyo Ave. potAnA rAjyamAM dAkhala karavA mATe jANe e A chokarIne sajA karavA mAgato hato. AgaLa madhu, pAchaLa vanarAja . madhu kaMIka svastha thaI ane eNe cAre tarapha jovA mAMDyuM. suSTi purabahAramAM khIlI hatI. navamedha cAre tarapha gherAtA AvatA hatA. mayUra potAnI kekA relAvatA hatA. Amra para koyala ane bapaiyA Akho divasa bolyA karatA hatA. e joI madhu paNa tAnamAM AvI gaI. e bolI, 2 ! tame vANI vadyA karo. mArI sakhI rAjyazrI paNa pahelAM AvI ja vAcALa hatI; paNa premano kAMTo vAgyo ane maeNgI banI gaI. tamane paNa eka dahADo premano kAMTo vAgaze ne tame mUMgAM banI ja zo; e divase mane yAda karajo ! madhu vaDavAInI DALIe trizaMkunI dazAmAM laTakatI hatI. paNa jIva bacyAnA AnaMda pAse A vipatti nagaNya hatI; acAnaka enI najara kUvAnA taLiye gaI ane tyAM madhue je joyuM ethI enAthI rADa paDAI gaI. kUvAnuM taLiyuM sAva koruM hatuM ane tyAM eka mahAkAya ajagara moM phADIne beTho hato. koI moMmAM Ave ane ohiyAM karI lauM ! bhramanI vyagratAmAM madhue kUvAnA taLiyA parathI najara khesavIne enI jarjarita dIvAlo para nAkhI, paNa tyAMya evuM ja kAramuM dazya joyuM. cAra cAra sarpa balba nama 1 305
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIbhonA lapakArA mArI rahyA hatA. emane peTa bharavAno savAla nahoto, mANasa ene khAdya tarIke pasaMda paNa nahoto; paNa manuSya taraphano bhaya emane vyAkuLa banAvI rahyo hato, koI pAse Avyo ke jheranI picakArI mArI ja che ne ! | 'amane mAre to ?* sApanA vyAkuLa dilamAM A citA hatI. temanI philasUphI madhune yAda AvI rahI, jo e prANIone koI khAtarI karAvI zake ke mANasa tamAro mitra che, to to viSadhara sApa paNa, zivanA gaLAnI jema, tamAma saMsArIonA gaLAnuM ghareNuM banI rahe ! saMsAramAM zatrutA bhayane kAraNe che. jemakumAra kahe che ke tamArA aMtarane premanAM ghareNAM paherAvo, ane pRthvI padmanI jema praphullI raheze. bicArI madhunI bhAre avadazA thaI. je temanuM nAma letAM kAMTA potAnAM mukha nIcAM karI letAM, e temanA nAmano premapatra laIne janArI madhune mAthe kevI rAmakahANI thaI ! paNa madhune eTalI haiyAdhAraNa hatI ke sUDha prasArIne chIMkoTA nAkhato hAthI, moM pahoLuM karIne beThelA ajagara ne jhera okatI be jIbhavALA sarparAjA - e badhAM jhakha mAre che, jyAM sudhI vaDavAIno majabUta AdhAra enA hAthamAM che ! madhumAlatI Ama vicAra karI rahI hatI tyAM enI najara UMce eka uMdara para paDI, e uMdara dhoLo hato. enI pAse bIjo eka kALo udara hato. madhu vadhu dhyAna ApI rahI. thoDI vAramAM ja ene khyAla Avyo ke jenA para pUrNa bharoso rAkhIne pote ATaATalAM saMkaTo sAme nizcita rahI che. e vaDavAIne ja e be uMdaro kara kolato hato. thoDI vAramAM hAthIe bhayaMkara kikiyArI karI ane vaDalAnA thaDane suMDhanI cUDa bheravI ! bhUkhI-tarasI, thAkelI-hArelI madhu chaLI gaI. hAya bApa ! dIna-hIna banIne aMtarathI e nemakumArane yAda karI rahI ! eTalAmAM vaDalAnI UMcI DALa para rahelA madhapUDAmAMthI Tapa karatuM madhanuM eka biMdu TapakyuM. barobara madhumAlatInA pravAla jevA hoTha para ! yoddhAnA myAnamAMthI talavAra nIkaLI Ave, ema madhunA mukhamAMthI jIbha bahAra nIkaLI AvI, ne hoTha para paDelA madhane cUsavA lAgI, kevo madhuro svAda ! dvArakAnA mahelanAM pakavAno paNa AnI pAse phikkA lAge ! madhanI mIThAza AgaLa madhu badhuM bhUlI gaI. hAthI hoya to bhale hoya. ajagara hoya to bhale saLavaLatA rahyA, koInI ciMtA ene na rahI ! A svAda, A 306 3 premAvatAra madhuratA, A miSTatA pharI kyAM sAMpaDavAnI hatI ? madhu madhanA svAdamAM magna hatI tyAM to vaDalo Dolyo : hAthIe ene aDadho cIrI nAkhyo hato. aDadhI DALonI sAthe madhu kheMcANI; paNa madhu to hajIya madhanA AsvAdamAM bIjI bAbatonI ciMtA bhUlI gaI hatI ! - vaDavAI kheMcANI, madhumAlatI enI sAthe kheMcANI ane pahADanI kaMdarAne bhedatI eka kAramI garjanA saMbhaLAI ! eka sAthe sAta siMhonI e garjanA ! AkAzI garjanAne jhAMkhI pADe evI garjanA ! jaMgalamAM bhayano sannATo chavAI gayo. rojha, haraNa, sAbara DarIne behoza banI gayAM ! hAthI paNa Daryo. e pahADa jevA prANIne paNa motanI ciMtA satAvatI hatI. bhUseTIne e bhAgyo ! saptasiMha e mArga parathI vahI gayA, bIjAM jAnavaro dUra dUra cAlyAM gayAM. vaDavAIonI vacce vIMTALelI madhumAlatI thoDI vAre svastha thaI. eka vAra ene thayuM ke pAchI pharI jAuM, paNa nA, nA, madhu nizcaya karI rahI : patra pahoMcADatAM kadAca mAre mRtyulokamAM pahoMcI javuM paDe, to bhale paDe, paNa pIche kadama to nahi ja! madhu khaDI thaI, eNe vastra khaMkheryA, vALa samAryA patra kADhayo ne vAMcyuM. ene thayuM ke prANano tyAga karavo paDe to bhale paNa A premapatra pahoMcADavAnI kAmagIrI to avazya bajAvavI ! madhue AgaLa kadama baDhAvyA. have to rAha spaSTa hato. jarA thoDuM cAlI ke nemanI bhALa maLI gaI. bhALa ApanAre kahyuM ke sahasaAmravananI pAchaLa AvelI upatyakAmAM nema viharI rahyA che. e paNa divasothI kaMIka ciMtita che. yuvAnInA aMtaramAM ciMtA konI hoya ? eka ne eka be jevI vAta che. ciMtA hoya che caturA nAranI ! juvAna tana, mana, dhana-sarvasvane jugArInA eka dAvanI jema pheMkI daI zake; na pheMkI daI zake ekamAtra premabharI koI jIvanI yAdane ! ene choDavA mAge ema e vadhu vaLage, ne bhUlavA mAge ema e vadhu yAda Ave ! madhu thAkelI-hArelI hatI, paNa temanI bhALathI rAjI rAjI thaI gaI. revatAcaLanI e bhomiyaNa hatI. jemakumArane zodhI kADhatAM ene vAra na lAgI. AkAzanA ratumaDA prakAzamAM eka AmravRkSa nIce nema palAMThI vALIne beThA hatA. hamaNAM ja dhyAnamAMthI jAgyA hoya evo emano cahero hato. 'praNAma nemakumAra !' Ava madhu ! Ava ! huM rAhamAM ja hato ke tuM AvIza.' nema D 307
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ ema kema ?" madhune Azcarya thayuM, 'rAjakAraNamAM jema jAsUsI mahattvanI hoya che, tema tame paNa jAsUsI khAtuM rAkhatA lAgo cho.* nA madhu,' nemakumAre TUMko javAba Apyo, paNa emAM miSTatA eTalI bharI hatI ke game tevI mAnunI mAna mUkI de. madhue vicAra karyo ke AvA nara pAse rAjyazrI game tevI polAdanI hoya topaNa mINa banI jAya emAM zI navAI ? 'rAjyazrI Apane yAda kare che." madhue kahyuM. 'jarUra. ame eka cetananAM be aDadhiyAM chIe, madhu ! huM paNa rAjyazrIne yAda karuM chuM.' nemakumAre kahyuM. 'tamArI puruSonI to vAta ja mUko ne ! vAtamAM kazo mAla na hoya ane moNa nAkho eTaluM badhuM ke bicArI bhoLI nArane bharamAvI mUko." 'nA madhu, puruSa sadA strIne jhaMkhyA kare che." 'ThAlI mIThI vAtothI zuM vaLe ? kaho jouM, A parvatamAM pharyA karo cho, te keTalI vAra mArI sakhIne yAda karI ? keTalA patra lakhyA ? bhAre cAlAka cho. pahelAM strIne phosalAvo, enI sAthe lagna karI, thoDA dahADA ene svargasukha Apo ne pachI pobArA gaNI jAo. kAM laDAIe jAve, kAM vyApAre saMcaro, kAM parvata para dhyAna karavA cAlyA jAva ! pelI bicArI nisAsA nAkhatI viyogathI dAjhelI virahiNI kAvya banAvatI banAvatI bhale kamote mare ." madhu ! bhAre kuzaLa che tuM tArI sakhInA aMtaranI vAto kahevAmAM. tuM jema kahIza temaja huM karIza. vAru, kayA kAme tuM AvI che ?' nemakumAre mIThAzathI kahyuM. mArI sakhIno patra tamane ApavA ane eno javAba levA.' madhue patra Apyo. jemakumAre bhAvathI vAMcyo, pharI vAMcyo. thoDI vAra mauna rahyA ne bolyA, 'madhu, karmanI racanA ajaba che. tIrthaMkara ke cakravartIne paNa e nathI choDatAM. strImAtramAM nIrasa huM, brahmacArI rahI brahmanI sAdhanA karavAnA cittavALo huM, kevI rIte tArI sakhImAM lobhAI gayo, e ja mane hajI samajAtuM nathI !' mArI paNa e ja muMjhavaNe che. rAjyazrI to sAvajanI zAsanakartA ! cittAne kUtarAnA galuDiyAnI jema ramADanArI ! paNa tamArI sAthe milana thayA pachI e sAva pharI gaI che. koI ramatamAM enuM citta coTatuM nathI. khAvAmAM to muni banI gaI che ane nidrAmAM yoginInuM anukaraNa karI beThI che ! ene zuM thayuM che, e ja samajAtuM nathI. alabatta, nara cAhe nArIne, nArI cAhe narane, cAhanAnA A cakra para ja saMsArano ratha cAle che. paNa A mArI sakhIe to jANe navI navAIno prema karyo che!" madhumAlatI rastAno thAka A rIte aMtaranI cIDa pragaTa karIne utArI rahI. 308 premAvatAra ene manamAM ochuM AvatuM hatuM ke jemakumAra rAjyazrInA vicAromAM evA layalIna che ke mArA pravAsanI kuzaLatA pUchavAnuM paNa vIsarI gayA che. prema vivekane visarAvI de che te AnuM nAma ! madhu saMyama rAkhIne bolI, "patrano javAba Apo, nema !! 'javAbamAM huM tArI sakhI pAse hAjara thAuM to ?' 'enAthI rUDuM zuM ? vivAha jaladI racavAnA che." 'balarAmane rAjI karavA mATe, kharuM ne ?' 'hA gRhaklezane ThAravA. lagna thAya to balarAma tIrthayAtrAe jatAM rokAI jAya. zrIkRSNa hastinApura jatA thaMbhI jAya." madhue spaSTa karyuM. 'paNa A badhuM keTalA dahADo cAle ?" 'lagna jeTalA divasa cAle teTalA divasa.' pachI zuM ?' 'bhalA kumAra ! jANatA nathI ke aNIno cUkyo so varSa jIve ?" madhumAlatIe nemane dunyavI DahApaNa ApavA mAMDyuM. - "madhu ! manano vyApAra ja A badhAmAM kAraNabhUta che. AtmA jAgyo nathI tyAM sudhI AvI badhI laDAIo cAlatI ja rahevAnI, mATe AtmAne jagADavAnI vAta karo. * jAgavAnI ke jagADavAnI je vAta karavI hoya te mArI sakhI sAthe karajo . nemakumAra, huM to tamane laI jaIne enI najare karI dauM eTale mAruM kAma pUruM." madhue UbhA thatAM kahyuM, 'lo tyAre cAlo nema-rAja !' 'huM nema ne tArI sakhI rAja ! vAha, sarasa saMbodhana che !' nemakumAre UbhA thatAM madhune nema rasika lAgyA. nema D 309
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ 41 badhA jyAre dvArakAnA rAjabhavanamAM ekatra thaI rahyA hatA, tyAre madhumAlatI nemane laIne rAjyazrI pAse pahoMcI. rAjyazrI to potAnA pyArA prItamane joIne harakhaghelI banI gaI. e doDIne svAmInA caraNamAM paDIne ja gaLagaLA sAde bolI, 're svAmI ! ATalA niSphara ?" madhumAlatI, je atyAra sudhI temane anukULa thaIne cAlatI hatI, enI hAe hA karatI hatI, e have gusse thaIne bolI : 'rAja ! tAro svAmI tArA jevI suvarNalatAone prajALavAmAM kuzaLa che, eTaluM ja nahi avivekI paNa che ! mAro pravAsa sukhapUrvaka thayo ke nahi, eTaluM pUchavAnoya viveka eNe na dAkhavyo. sakhI, tuM cetatI raheje . meM to saMsAranI svArthabAjI joI lIdhI." "madhune mAragamAM madhuno AsvAda maLyo, e huM jANuM chuM." nemakumAre dhIrethI nemanI mAyAjALa kahyuM. 'zuM jANo cho ? khAkha ! na joyA hoya to moTA trikALajJAnI !" madhumAlatIe nAka caDhAvIne kahyuM. "madhu ! mArI pAse AvatAM tArA mArgamAM tane hAthI maLyo hato, kharuM ne?" nemakumAre jarA paNa ciDAyA vagara zAMtithI prazna karyo. 'hA, * madhumAlatI gaLAnA hAranI jema jALavIne nema-nagInAne parvata parathI nIce laI AvI. A eno moTo vijaya hato, kAraNa ke nema bhAre nakkI gaNAto hato ane sIdhI vAta muke tevo eno svabhAva nahoto. satyArANIe AkhA nagaramAM phelAvelA potAnI bahenanAM ghaDiyAM lagnanA samAcAroe laDAInA gaMbhIra vAtAvaraNamAM lagnanI khuzI janmAvI hatI; ane badhe utsavanI ja vAto thatI hatI AgaLa aSADhano mahino hato. sAmAnya rIte e veLA varSAnA divaso hovAthI agavaDanA bhaye, lagna jevA samAraMbho bhAgye ja yojAtA; paNa A lagnamAM koIe enI carcA ja na karI ! lagnanI taiyArIo baMne pakSathI zarU thaI gaI, temAM yAdava satrAjitanI taiyArIo apUrva banI rahI. zrIkRSNa jevA potAnA dvAre Ave, balarAma jevA sAthe hoya, nema jevA alagArI jamAI banIne AvatA hoya, ne chappana koTI yAdavano saMgha jAnaiyA tarIke hoya, tyAre koI vAtanI kacAza rAkhI kema pAlave? satyArANI to rAta-divasa bhUlI A kAryamAM gUMthAI gayAM, sauthI pahelAM e balarAmajIne maLI AvyAM. balarAmajI to prayANanI taiyArImAM lAgyA hatA. A samAcAra jANI e nIce beThA ne lagnanI taiyArIono vicAra karavA lAgyA. temaNe tAbaDatoba rAjA samudravijayane bolAvyA, temanAM mAtRzrI zivAdevIne AmaMtyo, ne badhI vAta vigatathI kahI. samAcAra sAMbhaLI daMpatI khUba rAjI thayAM; ne vizeSa sUcano mATe emaNe zrIkRSNane teDAvyA. teo hastinApura javAnI taiyArI mokUpha rAkhI rAjasabhA sAthe lagna aMge carcA karI rahyA. 'madhu ! e hAthI mAtra tArA ekanI pAchaLa nathI paDyo. mANasamAtranI pAchaLa paDelo che." * kevI vAta karo cho, nema ? to pachI zA mATe ene pakaDAvI detA nathI?" 'e koIno pakaDAyo pakaDAya tevo nathI." 'tamArI philasUphI samajI samajAtI nathI, nema !' samajAvuM chuM badhuM. e hAthI eTale mANasamAtranI pAchaLa je paDyuM che, te mRtyu! ane e araNya eTale saMsAra. saMsAramAM manuSyamAtra aTavAya che. ene kAMTo vAge che, Thokaro vAge che, lohI nIkaLe che. e jANe che ke pAchaLa mota paDyuM che; motathI bacavA sau bhAge che, paNa motane tAbe karavA koI yatna karatuM nathI.' zuM tame motane tAbe karazo ?" rAjyazrIe pUchavuM. hA." 'kevI rIte ? talavArathI, tIrathI, zastrathI, astrathI ?" madhumAlatI prazna karI nemanI mAyAjALa [ 3II
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ "nA, tapa, tyAga ane saMyamathI ! vAru madhu ! tuM hAthIthI bacavA kUvAne zaraNe gaI hatI, kharuM ne ?" 're ! nemakumAra ! A badhA mAhitI tamane kyAMthI ?'' madhu ! bIjI vAta pachI. tuM jANI le ke kUvo e manuSyajanma ! satkarmanAM jaLa emAM chalakAvavAM joIe.' e kUvAnuM taLiyuM to sAva sUkuM hatuM.' mAnavInAM jIvana hRdayanI ArdratAthI rahita banyAM che; enA mananI ArdratAkuNAza sAva sukAI gaI che. mAnavI retIno, mATIno ne motIno evo lobhI thayo che ke e bAhya vastu mATe lohI detAM khacakAto nathI. je sAthe nathI AvavAnuM enA mATe lokono ajaMpo vadhu che, ne je sAthe AvavAnuM che ene koI saMbhAratuM nathI ! e pachI tyAM te cAra phaNidhara sarpa joyelA, kAM ?" nemakumAra sAva svAbhAvikatAthI vAto karI rahyA hatA. rAjyazrI A adabhuta vAto sAMbhaLI rahI hatI. ene nemakumAra Aje rAjakumAra karatAM eka yogI vizeSa lAgyo. kSatriyanA pharajaMdamAM AvI vicArasaraNIphilasUphI saMbhavI ja kema zake ? tyAM to taDa ne phaDa hoya ! madhune to nema philasUpha nahi paNa jAdugara lAgatA hatA. e bolI, 'eka nahi paNa cAra cAra sarpa !' eka ajagara tyAM moM phADIne paDyo hato, kharuM ne ?' nemakumAre AgaLa prazna karyo. madhune thayuM, 'kharekhara, name racelI koI mAyAjALamAM ja pote phasAI paDI hatI!" 'hA, hA. jabaro ajagara hato." madhu bolI. 'e pAMca jaNAne madhu, tuM oLakhe che ?" 'zAbAza ! nema, ajaba tamArI vAta che. vAru, huM eka vaDalAnI vaDavAIne laTakI rahI hatI, e kaI vAtanuM pratIka hatI ?" - 'AyuSyanI DALe mANasa laTakI rahyo che. AyuSya baLavAna hoya tyAM sudhI koI kaMI karI zakatuM nathI. sarpa bhalene phUMphADA mAre, ajagara bhalene phulkAra kare!" nemakumAranI vAtamAM A be sakhIone ane maLavA AvelI aneka yAdava kanyAone bhAre rasa Avyo. adbhuta hatI A vArtA ! 're kumAra ! e DALa para eka dhoLo ne eka kALo ema be uMdara paNa hatA. e kaI vAtanA pratIka hatA ?' 'AyuSyarUpI DALane karakolanArA e zuklapakSa ane kRSNapakSarUpI kALa-uMdaro hatA. ApaNe samajIe chIe ke ApaNI uMmara vadhatI jAya che. paNa kharI rIte umara roja ne roja ghaTatI jAya che. kALo ne dhoLo uMdara ene nizadina karakolI rahyA hoya nema koI mahAjJAnIne zobhatI vAto carthI rahyo. e AgaLa bolyo, mANasa duHkhI duHkhI che, enA aMtaramAM enuM bhAna paNa che, e jANe che ke janmelAne mAthe mota che. chatAM e krodha kare che tyAre samaje che ke pote kyAreya maravAno ja nathI, potAnA zatru maravAnA che ! evI rIte mAna mAyA, ne lobhanuM che. mAnavIne dhanarUpI madhu maLe che. dhAnyarUpI madhu maLe che, kuTuMbarUpI madhu maLe che ne mANasa e madhunI mIThAzamAM phasAI bhUlI jAya che. e bhUlI jAya che ke jIvana kSaNabhaMgura che. mota mANasanAM kadamekadama dabAvatuM pAchaLa paDyuM che." 'suMdara che A dharmavArtA !' rAjyazrIe kahyuM. enA mana para A vAtanI madhu karatAM vadhu asara thaI hatI. dharmavArtA nahi, lagnavArtA karo. rAjyazrI ! namakumAra taiyAra che." madhue mULa vAta kahI, 'teM emane avivekI kahyA, mATe kumAranI mAphI mAga !' 'mAphI to jarUra mAgIza, paNa pahelAM lagna racAI javA do ! cAlo, tyAM rAjaprAsAdamAM badhA ekatra thaIne rAha jue che.' madhue kahyuM. nemakumAra kaMI bolyA vagara beThA rahyA. rAja paNa temanI sAthe tArAmaitraka racI rahI. banne abolAM hatAM, paNa jANe emanAM aMtara satata bolatAM hatAM. baMne rasasamAdhimAM layalIna banI rahyAM. A samAdhi toDavAnuM eka paNa sakhIne na gamyuM. 'hA tuM, sAthe tArI sakhI paNa." 'ame gAruDI nathI, nema !' rAjyazrI paravALA jevA oSTha pahoLA karIne bolI. | 'jIvanamAM koI vAra krodha Upaje che, koI vAra mAna Ave che, koI vAra mAyA thAya che, ne koI vAra lobha thaI Ave che. jIvananA e cAra saryo te krodha, mAna, mAyA ne lobha ane A cAra sarpoe jene daMza dIdhA e sIdho narakarUpI ajagaranA mukhamAM !' 312 | premAvatAra nemanI mAyAjALa 313
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ hAza !' rAja jANe samAdhimAMthI jAgI ! e jANe thAkI hoya ane AzAyeza mAgatI hoya, evI enI mukhamudrA hatI. zuM hAza, sakhI ?' madhue prazna karyo. 'nema nagIno bhAre kaThora che. jo ne madhu ! tuM kemakumArane ahIM lAvI,. ane eNe revatagiri para mane laI jaIne mArI sAthe chUpAM lagna karI lIdhAM!' rAja koI svapnamAM viharatI hoya ema bolatI hatI. bAhya jagatathI e sadaMtara beparavA hatI. chUpAM lagna ? kaMI nizAnI ?' madhue prazna karyo. 'dekhAtuM nathI tane, madhu ? jo ne A madanaphaLa (mIMDhoLa), A nADAchaDI, A pAnetara ! e kapaTIe mane bharamAvI ke sAcAM lagna to aMtaranAM hoya. A sAjanavAjana, A vivAha-mahAjana, A vAjAM-gAjAM ne varaghoDAnA bAhyADaMbaro zA mATe ! kharekhara, huM to chetarAI gaI. meM mUrakhIe mAnyuM ke lagna e to be AtmAnuM joDANa che, emAM trIjAnI dakhalagIrI kevI ? ane huM to lagna karI beThI, eNe mArA kara grahyA, meM enA kara grahyA.' rAja haju pUrA bhAnamAM nahotI. | 'lagnamaMDapa bAMdhyo hato ke nahi ?' madhue prazna karyo. e rAja nI svapnajALa toDavAnuM sAhasa karI zakI nahi. | 'hA, hA, e maMDapanuM nAma hRdayamaMDapa, bhAre zaNagAra hato eno ! premapatAkAo cAre tarapha UDatI hatI. vAsanA uparanA vijayanA enA thAMbhalA hatA. karuNAnA jharUkhA ane akhaMDa AnaMdanAM vAjiMtra tyAM bajatAM hatAM. e hRdayamaMDapa nIce besIne nema sAthe huM paraNI ! eNe hajAronI vacce mane potAnI karI lIdhI. huM enI banI gaI." 'to have zuM thaze ? ahIMnI taiyArIo badhI nirarthaka thaze ?* madhue prazna karyo. 'madhu ! huM e ja vicAra karuM chuM. A sAcuM ke e sAcuM ? A lagna vAstavika ke peluM lagna ? kevI ghelI huM ! mane neme bhoLavI. huM bhoLavAI gaI! re, bahena satyAne huM zuM javAba ApIza? meM balarAmajIne rokavA je yatna Adaryo, e zuM Ama vyartha thaze ?' mana para haju paNa koI AvaraNa patharAyeluM hoya ema rAjane satya paristhitinI gama paDatI nahotI. haju nemakumAra sAthenuM enuM tArAmaitraka tUTyuM nahotuM. madhu rAjane vadhu khIjavavA mATe AgaLa prazna pUchI rahI, "cArecAra pherA tuM enI sAthe pharI ?" are ! tame kevI vAta pUcho cho ? mane thAka lAgyo che, e eno ja thAka che! pahADane vedI banAvyo, satyane agni banAvyo. puNya-purohita tyAM AvI beTho. 314 3 premAvatAra eNe cAra janmane cAra corI banAvI ne huM ane nema pherA pharyA. temane hatuM ke huM thAkI jaIza, paNa meM kahyuM ke tuM kSatriyakumAra che, to huM kSatriyakumArI chuM. lavaleza pAchI nahi paDuM ! pherAnA zramathI thAkI, paNa pAchI to na ja paDI' rAja hajI paNa divAsvapna mANI rahI hatI. | 'vAha sakhI, vAha ! amane tArA A parAkrama bAbata abhimAna thAya che. ame tane zAbAzI ApIe chIe." madhue kahyuM. 'zAbAzI tamArI meM jANI, paNa re sakhIo ! paraNyAnI pahelI rAtane yogya zayanakhaMDa tame zaNagAryo ke nahi ? bAraNe toraNa, zayAmAM phUlamALAo ane bAjaTha para bahuraMgI khAdyapeyo mUkyAM ke nahi ? ghelI sakhIo, jo mAro piyu risANo to e dvAra parathI pAcho pharI jaze, ane pachI hajAro jaNa ene rIjhavIzuM toya lIdhI haTha nahi mUke ! bhAre mamatI che e.' 'pUrNa rIte zaNagAryo che khaMDa, sakhI ! padhAro tame pati-patnI A zayanakhaMDamAM! jo ne, AkAzamAMthI rasarAja caMdra amI DhoLato khaMDamAM rajata bichAvI rahyo che; ne A vAvaliyA vanakuMjonAM tAjAM khIlelAM phUlonI saurabha vahI lAvIne vIMjhaNo DhoLI rahyo che ! pelI kokilA premagIta AlApI rahI che. mIThI madhurI banaze tamArI madhurajanI !' ane madhue rAjane dorI. e nemano hasta pakaDavA gaI, ane baMnenuM tArAmaitraka saMpUrNa thayuM ! nemakumAranAM kamaLazAM nayana rAja parathI haThIne AjubAju pharyA. sUrya jema kiraNo prasAre ne tamAma puSpone praphullAvI de tema sahune eka paLamAM evuM lAgyuM ke lagnotsava suMdara rIte UjavAI gayo che; ane pote e jAnamAM bhAga laIne pAchAM pharI rahyAM che ! gIta hajI gaLAmAM che, ne kaMku- kesarano chaMTakAva hajI vastro para che. re nemakumAra ! zuM tamArI mAyA ! ghaNI sakhIo temanA pIThI coLelA hAthane nIrakhI rahI. re, jIvanano A kevo dhanya pItavarNa ! nAnI navelI sakhIo gIta guMjI rahI. 're ! nema jAdugaranI mAyA ajaba che. AmAM koNa rAja ke koNa ApaNe ? koI evuM nathI je enI mAyAjALamAM sapaDAyuM na hoya.' sakhIo badhI bUma pADI UThI : 'temanA zatrune mitra banAvavAnI ajaba zakti bharI che. e jyAM beTho hoya tyAM sApa noLiyo potAnAM sAta peDhInAM vera bhUlI mitra banI rahe, to ApaNe koNa ? joje ne, e evI mAyA pedA karaze ke kurukSetramAM jAganArI bhAI-bhAI vaccenI laDAI thaMbhI jaze.' 'laDAI baMdha karavA to A lagnasamAraMbha yojyo che !' keTalIka sakhIo bolI. nemanI mAyAjALa 315
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ are ! tame be baheno puruSonI zuM niMdA karI rahyAM cho ?" zrIkRSNa pAse AvatAM kahyuM. 'puruSonI mAyAjALamAM strIo kevI rIte phasAI jAya che, eno ekabIjAno Atmagata anubhava kahIe chIe.' satyArANIe kahyuM. zuM cittAsAvaja sAthe khelanArI rAjanuM paNa citaDuM bhamI gayuM ?" 'bhamI te kevuM gayuM ? vAta na pUcho. hajI to paraNI nathI ne kahe che ke huM to paraNI cUkI ! rAja enA nemanI banI gaI." hAza, have mane saMtoSa thayo, ke bahArathI sAdhuvRtti dAkhavato nema paNa A kaLAmAM sahajasiddha che ! cAlo, lagnanI taiyArIo jovA nIkaLIe.' zrIkRSNa AgaLa thayA. pAchaLa badhAM temane anusaryA. are, lagna to hajI karavAnA bAkI che, karyAM kyAM che ?" 'karyo, lagna karyo, pUcho rAjane !' rAja hajI paNa koI anokhI duniyAmAM viharI rahI hatI. ene to ema ja lAgatuM hatuM ke pote navavadhU che. pAnetara paheryuM che ne cAra pherA corImAM pharIne bahAra AvI che. pati zayanakakSamAM rAha jue che, ne pote zaramALa navoDhA DokiyuM karI karIne pAchI phare che ! e soDamAM chupAvAnuM sAhasa ekAeka thaI zakatuM nathI ! mArAM lagna to thaI gayAM !' rAja bolI. 'ghelI bahenaDI ! thaI gayAM ke thaze ?" dUrathI AvatAM satyArANI khaDakhaDATa hasatAM bolyAM, 'meM to namakumArano mijAja ocho kare evI rAjane mAnI hatI; paNa e dhutAro to cittA-sAvaja sAthe ramanArI mArI bahenane paNa chetarI gayo ! rAja ! mAyAvInI mAyAjALamAMthI mukta thA !" | 'moTAM bahena ! mane nemakumAre saMsArasvarUpanI mAyAjALamAM nAkhIne jagadarzana karAvyuM. ane madhue temane teDavA jatAM revatAcala para vItelI potAnAM vItakanI vAta kahI ane emAMthI Apelo bodha paNa samajAvyo. adbhuta ! madhu ! kharekhara, tuM bhAgyazALI. ATaluM saMsArasvarUpanuM darzana kone thAya che ?" ane bahena ! tame kaho cho ke mArAM lagna thavAnAM hajI bAkI che; paNa mane to lAge che ke huM paraNI UtarI. kevAM lagna ! saMyama pitA, zraddhA mAtA, viveka vIra, dhIraja bahenaDI ! tyAganI balivedI ane samarpaNano agni ! cAra pherA ame pharyA te jANe ame cAra gati TALI.' 'rAja ! jo sAmethI tArA banevI Ave. AvI gAMDI vAto mUkI de. A badhA bhAIo mAyAjALavALA che. mAro itihAsa paNa Avo ja che. gharanA AMgaNAmAM e mAyAvIe Daga dIdho ne mane potAnI karI lIdhI ! e dahADe huM lUMTANI, Aja A vaMzavelo ja jAdugarano che." madhu bolI. 'rAja ! emAMya strIo para emanI mAyAjALa vizeSa cAle che. bicArI rukimaNInI kahANI tuM kyAMthI jANe ?' badhI kahANIo mArA jevI ja haze. puruSa to mArA caraNanI raja ema huM mAnatI, paNa Aje to mane kemakumAranI caraNaraja thavAnI jhaMkhanA jAgI cheAje mane emAM ja mAruM ahobhAgya bhAse che." rAja potAnI kamajorIno svIkAra karI rahI. 316 | premAvatAra nemanI mAyAjALa 1 317
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42. pazusRSTi mAtra mAnavImAM ja samasta saMsAra samAI jato nathI, saMsAra to ethI paNa vizeSa mahAna che. jemAM pazu che, paMkhI che, kITa che, pataMga che ne jaMtu che. ane A bharI duniyAmAM mAtra mAnavIne ja jIvavAno adhikAra nathI; jIvana e dareka dehadhArIne enA janma sAthe maLelo janmasiddha haka che. jIva aneka che. je TalA jIva che, eTalA saMsAra che. jevo mAnavIono saMsAra, evo pazupaMkhIono saMsAra. mAnavIonA saMsAramAM jema rAjA, maMtrI, dIvAna, senApati ane sAmAnya jana hoya che, ema ahIM paNa che. tyAM pitA-putra che, ahIM pitA-putra che. tyAM pati-patnI che, ahIM paNa tema che. mAnavasamAja mAM jema amuka niyamovALuM jIvana jIve che, ema pazu-paMkhIomAM paNa jIvananA niyamo pravarte che. badhe hamaNAM hamaNAM parAjyamAM evI phariyAda AvI hatI ke mAnavasamAja pazurAjyanA keTalAka niyamonuM atikramaNa karI rahyo che. pazuvarga jema amuka uMmare mAtA-pitAne choDI deto, mANasa paNa ema karato thayo hato. samagra cetanasRSTimAM jIvananirvAha e mukhya vastu hatI; paNa pazurAjyamAM AvatI kAlano vicAra na thato. Aje peTapUratuM maLI gayuM. eTale vAta patI gaI. kAlanI ciMtA kALane hAtha ! paNa mAnavIe to AjIvikAne jIvananuM mukhya dhyeya banAvyuM hatuM, ne peTanI Aga pAse jIvananA sarva dharmo e bhUlI gayo hato. ane peTa karatAM jIbhanuM - jANe rAjA karatAM dvArapALanuM mahattva vadhI gayuM hatuM. pazurAjya AvI vAtothI mukta hatuM. eTale mAnavI je vAtamAM zokasaMtApa karato e vAtamAM pazusRSTimAM koIne zokasaMtApa karavA jevuM na lAgatuM. mAnavI je vAtamAM sadAkALa yuddha karyA karato, e jara, jamIna ane jorunI bAbatamAM pazujagatamAM sAva sIdho gaja vaparAto. jora rahyuM, jIva rahyo tyAM sudhI badhuM jALavyuM ! jora gayuM ne jIva gayo, pachI enI sAthe potAne na kazI levAdevA ke na koInI phikara-citA. je jIve te bhogave. A sRSTino A saheja krama; emAM pachI aphasosa karavAno kevo ? AvA nirAkula pazurAjyamAM Aje ekAeka mAnavonI dakhalagIrI thaI gaI keTalAya mANaso keTalAMya hathiyAro laIne jaMgalamAM UtarI paDyA ! zANAM pazuo AthI DarIne jarA dUra cAlyAM gayAM. keTalAka kutUhalI jIvo badho tAla jovA ADAMavaLAM saMtAI gayAM. emaNe kaMIka joyuM to kharuM, paNa zuM joyuM enI emane kaMI samaja na paDI. ajJAna karatAM ardha jJAna bhayaMkara hoya che. teoe to jaMgalamAM UtarI paDelA A mAnavIonA kAphalAne pazu-rAjyanA hitasvI tarIke jAhera karyo. teo kahevA lAgyA ke A paropakArI mAnavo ApaNA mATe rastA banAvaze, ApaNA mATe jaLAzayo racaze, ApaNane poSaNanAM pUrAM tattvo maLe mATe Thera Thera khorAkanI paNa vyavasthA khaDI karaze. A hevAlo eka vanakhaMDathI bIjA vanakhaMDa sudhI prasarI gayA, ane chupAyelAM pazuo dhIre dhIre bahAra nIkaLIne ekatra thavA lAgyAM. vAta khoTI nahotI. jaMgalanA eka moTA sarovaramAM jAtajAtanAM mAchalAM rahetAM hatAM. kahevAtuM ke je mANasa eka vAra e mAchalAMno AhAra karato e jIvanabhara eno svAda choDI na zakato. e sarovara pAse eka nIka khodAI rahI hatI. e nIka TheTha girinagara sudhI javAnI hatI. tyAM revatAcalanI taLeTImAM bIjuM eka sarovara taiyAra karyuM hatuM. emAM A mesyono saMgha jaIne vasavAno hato. tyAM ghaNA prakAranI nAnI nAnI mAchalIo hatI, eno cAro A moTI mAchalIone maLavAno hato. jevuM mAchalAMnuM hatuM evuM haraNAMnuM hatuM. | becAra divasamAM to eka suMdara vADo taiyAra thaI gayo. A jaMgalano eka kALiyAra bIjA jaMgalanI so mRgalIone paraNavAno hato. tyAM pIvAnAM madhura jaLa ne khAvAnAM mIThAM madha ghAsa joIe teTalAM taiyAra hatAM. jyAM jyAM mRgonI vasatI hatI, tyAM tyAM A saMdeza pahoMcyo ane jevo saMdeza pazusRSTi 1 319
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ pahoMcyo ke zraddhAdhana mRgo cAre page kudI rahyAM. ane vananAM mRgamAtra ahIM vADAmAM AvIne vasyAM. nAnAM sukomaLa sasalAMono paNa jANe sukhano sUrya udaya pAmyo hato. have sasalAnA samAje A vADAnI bhUmine potAnuM vatana mAnyuM ane badhAM tyAM AvIne vasI gayAM. jIvanamAM navI bahAra AvI gaI. ane pazurAjyamAM anokho AnaMda chavAI gayo. jemanI hAkathI vastI dhrujI rahetI, e vAgha-dIpaDA sAva narama paDI gayA. pahelAM to e AkhA jaMgala para potAnI zeha phelAvatA, have bicArA garjanA paNa bhAgye ja karatA. mRga, sasalAM ne bIjAM jIvone A rIte ahIM AMtarika sukha to maLyuM, paNa sAthesAthe bAhya sukhamAM paNa savizeSa vRddhi thatI lAgI. A navI paristhitimAM vananA rAjA gaNAtA sihabhAIne paNa zANA thaI javuM paDayuM. dhIme dhIme tyAM nirbhayatA ane premanuM vAtAvaraNa patharAI gayuM. koI vAra dIpaDA ke cittA jAnavarano zikAra karatA, paNa bIje divase emanI bhayaMka vale thatI! savArathI premadhana puruSo enI zodha AdaratA ane bapora sudhImAM to ene cAra rastA vacce ANI, zULIe caDhAvavAmAM AvatA , AmAM na dayo, na mAyA jovAtI! re ! saMsAramAM jo badhe baLanuM sAmrAjya prasare to guMDAo ja rAja calAve! je nirbaLanuM rakSaNa kare e ja sAco baLavAna ! rAjyasthApanAnuM mULa dhyeya paNa e ja kahe, 'huM tAro rAjA chuM. huM dhAruM te karI zakuM chuM. je karuM te tArA kalyANane anulakSIne ja karuM chuM, ema tAre samajavuM !" - sasalAne inkAra karavAnuM koI kAraNa nahotuM. e be hAtha joDI mastaka namAvI ne vAtano svIkAra karI leto. paNa siMha anugraha karato hoya ema udAratAthI sasalAno bhale karato. paNa A AdAna-pradAna nirbaLatAne anulakSatuM hatuM. zANA sasalAno samAja A julama tarapha UkaLI UThyo hato, paNa zuM karavuM e kaMI sUjhatuM nahi. bhagavAne laDavA mATe paMjA ane karaDavA mATe rAkSasI dAMta emane ApyAM nahotAM. teoe eka dahADo TharAva karIne sarva jIvonA dehanI racanA karanAra brahmAjInI sAme ThapakAnI darakhAsta peza karI, ane brahmAjI e jANe buddhi peza karI. sasalA laMbakarNano Aje siMhadAdA pAse javAno vAro hato. laMbakarNanA mAtra kAna lAMbA hatA ema nahIM,. enI buddhi paNa lAMbI hatI. e gharathI ja moDo nIkaLyo. vRddha sasalAoe enI A aniyamitatA bAbata bhAre Thapako Apyo, ne A pagaluM AkhA samAjane mATe gerasamajaNa UbhI karanAruM ne saravALe khoTI asara karanAruM thaze, ema samajAvyuM. paNa laMbakarNa to laherI hato. dhIre dhIre havA khAto, Dolato Dolato siMhadAdAnI guphAe pahoMcyo. siMhadAdAne tAjo pauSTika nAsto karavAnI Adata paDI gayelI, eTale Aje vilaMba thaI javAthI e jarA gussAmAM hatA, emaNe huM kAra karI pUchayuM, 're, tuM aparAdhI koNa che ?" laMbakarNa laherI chuM. hajUra !' 'mArA zAsananI kema upekSA karI ?" 'hajUra ! zAsana konuM eno niveDo Ape lAvavo paDaze." kema ?* eka bIjA siMhadAdAe mane mArgamAM AMtaryo, ane kahyuM ke mane kema tAro samAja bhakSa dharato nathI ?" 'ema ke ? A vanasthaLImAM vaLI bIjo koI rAjA che kharo ?' 'hA, hajUra.' 'cAla, mane batAve. mArA harIphane huM paLavAra paNa jIvato rAkhavA icchato siMhanI guphAo khAlI paDI. sasalAMoe e guphAone kAmamAM lIdhI. eka guphAne carcAsabhAnuM sthAna banAvyuM. bIjAne rAjasabhA banAvI ane savArasAMja sasalAMo ekatra thavA lAgyAM. e lokoe nakkI karyuM ke buddhi e ja saMsAramAM moTI vastu che, baLa kAMI nathI ! baLanuM gumAna to bevakUpho kare, A vakhate eka adbhuta banAva banyo. eka siMhadAdAnI bhAre johukamI! roja sArAmAM sArAM sasalAMono bhakSa kare; khAya ethI bagADa vadhu kare ! A pachI sasalAM ane A siMhadAdA vacce eka samajUtI thaI ke roja eka sasalAe niyamita rIte siMhadAdA pAse javuM. emane salAma karavI, ane pachI caraNa AgaLa potAnI deha arpaNa karIne kahevuM, 'sasalAnA samAjanA kalyANa mATe Apa mAro bhakSa karI, mane anugRhIta karo, deva !' bhAre anugraha karatAM hoya tema siMhadAdA e garIba prANI tarapha jue ane 320 premAvatAra thI* pazusRSTi D 321
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ 43 jAna AvI, jAna AvI laMbakarNa AgaLa vadhyo. siMha pAchaLa. AgaLa jatAM bilorI kAca jevA jaLavALo eka kUvo Avyo. laMbakarNa DaratAM DaratAM kUvAmAM joIne kahyuM, 'hajUra ! Apano e pratispardhI A kUvAmAM grISmasnAna laI rahyo che." ema ke ?" siMhadAdAe pAse jaIne joyuM to kharekhara, potAno harIpha siMha emAM chupAyo hato ! siMhadAdAe paLavArano paNa vilaMba karyA vagara aMdara jhaMpalAvyuM. aMdara jaIne paMjAnA prahAra karavA mAMDyA, paNa vyartha ! thoDI vAramAM e pote thAkI gayo, pANImAM DUbI gayo ne marI gayo. laMbakarNa zAMtithI pAcho pharyo ne tamAma vAta potAnA samAjane vidita karI. siMhane haNanAra laMbakarNane sahue aneka jAtanA prazno karyA. A banyuM kaI rIte e ja navI navAIno prazna banI rahyo. laMba karNe kahyuM ke buddhinuM vijJAna baLanA jJAna karatAM ajaba che. baLano garva nirarthaka che. kAle vAgha ApaNA prajAjano haze, dIpaDA ApaNA dAsa haze, sasalA samrATapada zobhAvaze, ane nirbaLa nAyaka banaze. pazurAjya ajaba khumArIthI jIvI rahyuM. paNa eka savAre keTalAka loko hoho karatA dekhAyA. teonA hAthamAM doraDAM hatAM, ne tIkSNa hathiyAra hatAM. teo eka eka mRgane pakaDIne bAMdhatA hatA ane bAMdhIne e ke pAMjarA jevA gADAmAM haDaselatA hatA. koI baMdhanamAM baMdhAvA taiyAra na thatA, te teone zastranA ghA sahevA paDatA. re ! zAMta, sukhI jiMdagImAM A ulkApAta zA ? zAMta nAgarika dharmano avarodha zA mATe ? catura pazuoe turatAturata sabhA bharI, guptacarone tAkIde hevAla laIne hAjara thavA pharamAna thayuM. TharAva ghaDavA mATe catura sasalAMo besI gayAM. buddhinuM dahIM karI nAkhI jaDabAtoDa TharAva ghaDI kADhayo pazurAjyamAM ekAeka du:khano dAruNa dava phATI nIkaLyo, tyAre dvArakA ane girinagaranAM zerIo, cavaro ne mahAlayo AnaMdanI choLothI nahAI rahyAM hatAM. AnuM nAma saMsAra ! ekane sukhanuM sarovara ane bIjAne du:khanA DuMgara ! | aSADhI bIja AbhamAM dekhAI na dekhAI, jaLabharI vAdaLIo pRthvI para chaMTAI, TheraThera lIlI hariyALIthI janapradeza chavAyo na chavAya ne zrAvaNa suda bIjano cAMda AbhamAM rahelI ADa jevo zobhI rahyo. zrAvaNano mahino to piyune paradezathI pAchA vaLavAno mahino. virahiNI navapariNItA, navayavanA yA dIrgha pariNItA ke prauDhA strIonI A mahinAmAM jaLa vinAnAM mIna jevI sthiti hoya; tyAre vAgudattAnA dilanI vAta to pUchavI ja zI! zrAvaNanI vAdaLIo jema jharamara jharamara varase, ema viyoginI, vAgdattAnuM haiyuM paNa AMkha vATe Tapaka-Tapaka thatuM rahe. paNa pArakAnA aMtaranA aMtaryAmI samAM zrIkRSNa ane satyabhAmAM badhuM jANatAM hatAM; ane tethI emaNe ja A vivAha jaladI racAvyo hato. eka rIte kahIe to A badhI goThavaNa cakora rAjanI potAnI ja hatI. eNe ja balarAma, zrIkRSNa ane temanI tripuTIne ekatra rAkhavAnA hetuthI A lagnasaMketa racyo hato. kevuM mIThuM bahAnuM ! nemakumAra ane rAjyazrInAM lagnanI zubha kaMkotarIo dezodeza ravAnA thaI gaI hatI. dezadezanA rAjAo kurukSetra khAte maMDAnArA bhAI-bhAI vaccenA yuddhanA saMhArayAmAM bhAga levA javAnA hatA, ane zastra tathA sainikone taiyAra karI rahyA hatA, tyAM emane A lagnanuM nimaMtraNa maLyuM ! lagnanI vAta to Ameya managamatI lAge che, tyAM pachI jIvaleNa laDAIne koNa cAhe ? laDAInI teyArIo aDadhe aTakI gaI ane badhAe lagnamAM javAnI 322 1 premAvatAra
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ taiyArIo karavA mAMDI. dhIre dhIre badhA dvArakA tarapha prayANa karavA lAgyA. chappana koTI yAdavonA netA zrIkRSNa; jarAsaMdha ane zizupALa jevA A yuganA rAvaNonA saMhAranAra zrIkRSNa; rasiyAone potAnI madhura baMsIthI kAmaNa karanAra zrIkRSNa. e zrIkRSNanA sadAnA sukhaduHkhanA sAthI rAjA samudravijaya ane satIonI hAramAM zobhe evAM emanAM rANI zivAdevI; e satiyAM naranArInuM saMtAna nemakumAra ! janamathI ja eka ajaba nehabharyo juvAniyo ! ene joIe ane manaDuM mohI jAya, enI sAthe vAta karIe ne citta corAI jAya; jevo premI evo ja parAkramI ! sAme vIjaLInI tejarekhA samAM satyArANI ! hajAra hajAra nArIonA samUhamAM nokhA tarI Ave evAM tejasvI nArI ! ane bahena rAjyazrI to cittA ane sAvaja thI ramanAra ane revatAcaLanA caDhANane hasatAM ramatAM caDhI janArI! juvAniyAonI juvAnI jANe enI AgaLa pANI pANI thaI jAya ! yauvananA teja aMbAra samI rAjyazrI zaNagAra saje eTale to pachI kahevAnuM zuM bAkI rahe ? ane pelA bhoLA bhadrika bicArA balarAma to A lagnanI vAta AgaLa laDAInI vAta ja bhulI gayA, ne tIrthayAtrAnI vAtane paNa saMbhAratA nathI ! lagnotsavamAM AvanAra rAjaatithio mATe nagaranA pAdaramAM pAra vinAnA taMbuo khaDA thaI gayA. gRha ane havelIonA dvAre dvAre suvarNanA staMbha para iMdranIlamaNinAM toraNo laTakI rahyAM. svaccha AMgaNAmAM motInA coka purAI gayA. rAjamArga ane vIthikAomAM sugaMdhI jaLanA chaMTakAva thaI rahyA. A harSollAsanA prasaMgane potAnI kaMThamAdhurImAM maDhI laIne mahAlayanA gavAkSa para beThelo moralo nekIdAranI jema moTethI TahukI UThato. moranA A TahukAra navelIonAM cittamAM AchAgherA bhaNakAra pedA karatA. pRthvI, pANI, pavana ane prakAza veratA AkAzane ekarasa karatA kevA mIThA e svara ! vacamAM mRdaMga, pakhavAja , bherI, tura, zaraNAInA nAda ekabIjAmAM bhaLIne vAtAvaraNane vadhu mukharita banAvatA hatA. eTalAmAM jhAjherI jAna joDIne Avato yAdavasaMgha najare paDayo. sahu sahunA ratha judA hatA, sahu sahunA azva judA hatA, ane patAkAo paNa judI hatI. prajAjano tAkI tAkIne rathane jotA hatA ane patAkAo ke bIjAM eMdhANa uparathI ene pArakhI letA hatA. A zrIkRSNano ratha, A balabhadrano ratha, A rAjA samudravijayano ratha ane A varalADA nemakumArano ratha ! | 324 | premAvatAra rathanI pAchaLa hAthI hatA. prakhyAta yaduvaMzI yoddhAo ne vRddho enA para birAjyA hatA. hAthInI pAchaLa abalakhIA azvo hatA. koI naTavo nAce, ema e azvo cAlatAM cAlatAM nAcI rahyA hatA. A azvo para yaduvaMzanA prakhyAta netAo, niyAmako ne saMgharAjyanA juvAna staMbho birAjelA hatA. ratha, ghoDA ne hAthInI pachI pAlakhIo AvatI hatI. eka eka pAlakhImAM eka eka padminI strI beThI hatI. sauMdaryano A sAthe joI mANasa svarganI lAlasA choDI de evuM hatuM ! A nArIoe kAmadevanA bAga samA potAnA dehanAM latA, phaLa, phUlasamAM aMgomAM adbhuta zaNagAra karyo hato. yaduvaMzI suMdarIo mATe kahevAtuM ke e jevI surata-siMgAramAM kuzaLa hatI evI ja yuddha-vyApAramAM nipuNa hatI. yaduvaMzInI A jAna dhIre dhIre AgaLa vadhatI hatI. sAme pakSe A lAkheNI jAnanuM sAmaiyuM karavA satyAdevIe bhAre taiyArIo karI rAkhI hatI. emane A jAnanuM sAmaiyuM evuM adbhuta karavuM hatuM ke kadI koIe joyuM ke mANyuM na hoya. jAnanI mahemAnagatinI taiyArIo paNa evI karI hatI ke jAnaiyA ene jiMdagI sudhI, vItelI juvAnIne vRddho saMbhAryA kare ema, yAda karyA kare ! eka pakSe AgevAna zrIkRSNa hatA; bIje pakSe AgevAna hatAM satyArANI! sahunuM jhAjheruM sanmAna karavAnuM hatuM, sahune yogya utArA devAnA hatA. dareka nRpatine suvarNa daMDathI zobhatA motInA ulecavALA maMDapa utArA mATe devAnA hatA. daMtadhAvana (dAtaNa) mATe lIlA jeThImadhanAM dAtaNa maMgAvyAM hatAM, snAna pahelAM atyaMga-mAliza mATe dUradUrathI moMghA mUlanAM zatapAka ne sahasaMpAka tela maMgAvI rAkhyAM hatAM. snAna mATe ATha ATha auSTrika (UMTa para lAveluM) ghaDAtuM kSIramalaka jaLa taiyAra rAkhavAmAM AvyuM hatuM. tilaka mATe UMcA prakAranAM kumakuma ne kesara caMdananAM kacoLAM rAkhyAM hatAM. mukhavAsa mATe maghamaghatAM paMcasugaMdhI tAMbUla taiyAra hatAM. zrIkRSNa dhenuvatsala hatA. yAdavone gAyanAM ghI, dUdha ne mAkhaNa vadhu pasaMda hatAM. satyArANIe A mATe gAyonuM zarada RtumAM taiyAra thayeluM ghI ekatra karyuM hatuM. ane emAMthI batrIsa zAka ane chatrIsa mIThAIo taiyAra karAvI hatI. lagnadaravAje bhAre bhIDa hatI. tyAM coghaDiyAM ane zaraNAIo mIThA sarodo cheDI rahyAM hatAM. bahAranI sthiti A hatI, to aMtaHpuranI paristhiti ora vicitra hatI ! jAna AvI, jAna AvI D 325
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ eka sakhIe bhaMga karyo. 're zvetA ! mane to lAge che ke saMsAramAM huM ja pahelI paraNuM chuM." ane rAjyazrI AvIne potAnA Asane besI gaI. - sakhIo adhUrA zaNagArane pUro karavAnA kAme lAgI. eka sakhIe suMdara evAM suvarNa kaMkaNa dharyA. e joIne rAjyazrI bolI, 'sakhI, A kaMkaNa vagara na cAle ?" * kaMkaNa vagara hAtha na zobhe.' sakhIe kahyuM. mAro nema kahe che, hAtha to dAnathI zobhe. re bhuMDIo ! pheMkI do A tamArA kaMkaNa !? rAjyazrIe kaMkaNa laIne dUra phagAvI dIdhAM. 'kuMvarIbA ! kaMkaNa Ama phagAvI na devAya. e to apazukana kahevAya !" madhue kahyuM. zRMgAranI bAbatamAM navoDhAthIya vadhu kALajI rAkhanAra satyArANI Aje jema tema siMgAra karIne jaladI jaladI taiyAra thayAM hatAM, ane potAnI sakhIo ane parivArajanone utAvaLa karavA kahetAM hatAM : 're, jaladI karo ! hamaNAM jAna AvI pahoMcaze, ane nagaranA daravAje gIta gAtAM gAtAM tamAre ene motIDe vadhAvavA javuM paDaze.' A badhuM to ThIka, paNa jene mATe A badhI dhamAla cAlI rahI che, e rAjyazrI kyAM ? zuM hajIya e enA saMmohanakhaMDamAM besIne enA bhAvi bharathAranuM citra dorI rahI che ? re ghelI ! AkhuM citra sajIva thaIne tArI pAse AvatuM hoya, tyAre jaDa citranuM A AlaMbana kevuM ? catura rAjyazrI jANe manomana uttara ApatI : "cetana AtmAne jaDa dehanuM AlaMbana hoya che tevuM. pahelo deha joyo, enI mAyA karI, pachI AtmAne oLakhyo, AtmA sAthe saMlagna banI ! paNa e pichAna karAvanAra A dehane kema bhUluM ?' e premadIvAnI kavitA racatI ane nRtya karatI potAnA manobhAvanuM gAna karatI. dehane kema bhUluM ? priyanA e ja dehanA be hasta mArI veNI gUMthaze; veNI gUMthIne emAM bakulanI veNI nAkhaze. e ja be hasta mane potAnA hRdayano AzleSa Apaze. ame benAM eka thaIzuM. prANeprANa milAvIzuM. vAha re duniyA ! sAvaja jevI rAjyazrI premanAM jaLa pAmIne jANe pocuM poyaNuM banI gaI. 'jhaTa karo sakhIo ! siMgAra vagara strI na zobhe !' rAjyazrI bolI. enA bolavAmAM kaTAkSa hato; siMgAra taraphanI aruci hatI. are ghelI ! hIro to emeya prakAzamAna ja che; paNa vIMTImAM jaDyuM eno prakAza addabhuta thaI jAya che. bhalabhalA muni tAro siMgAra joI calAyamAna thaI jAya.' AvatI jAnanAM vAjiMtronA mAdaka suro sAMbhaLIne rAjyazrI zuMgAra sajatAM sajatAM UbhI thaI gaI. enI kAmaNagArI alakalaTomAM gUMthela tamAma motI dharatI para verAI gayAM. gavAkSamAM jaIne AvatI jAnane e tRSAtura haiye nIrakhI rahI. madhumAlatI manasvinI rAjyazrIne nayana bharIne nIrakhI rahI. ardha alaMkAromAM paNa e kevI zobhatI hatI ! enAM netro kamaLanI zobhAne jhAMkhA pADatAM hatAM. ane kamaladaMDa vaDe jema sarovara zobhe ema karakamalathI e zobhatI hatI. pAtaLI kaTIvALI rAjyazrI atyAre kAmadevanI kAmaThI jevI lAgatI hatI. 'kuMvarIbA ! sahu paraNyAM haze ke tame ja pahelAM paraNo cho ? kevAM varaghelAM!" 326 3 premAvatAra 'ane mArI nema ekamata hoIe tyAM pachI zukana ane apazukananI ciMtA kevI ?' rAjyazrI bhAre manasvI banI hatI. madhue doDIne enuM mukha dAbI detA kahyuM, 'mane bIka lAge che. amaMgala vANI tamArAM jevAM vivekIne na zobhe! huM to tama jevAM naranAranAM saMyogathI thanAra suMdara saMtAnanI kalpanA karI rahI chuM !" 'jA re ghelI !' rAjyazrI zaramAI gaI. dUra dUrathI vAjiMtronA nAda AvI rahyA hatA. rAjyazrIno adhUro zRMgAra pUro thaI gayo. jAna AvI, jAna AvI 327
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 suNI pazuDAM pokAra AkAzamAM vAdaLa baMdhAya che. vAdaLamAM vIja baMdhAya che. dharatI para hariyALI baMdhAya che. dehanA baMdhanamAM jIva baMdhAya che. lagnanI beDImAM strI baMdhAya che. zuM jaDacetana saune baMdhana ati pyAruM haze ? manasvinI rAjyazrIne zRMgAra sajatI joIne madhumAlatI vicAra karI rahIH re! vanamAM jema zikArIothI mRga baMdhAya che, ema puruSothI lagnanI beDImAM strIo jIvanabhara baMdhAya che. zA mATe ? rAjyazrInI alakalaTamAM motI parovAI gayAM, bhAle tilaka 2cAI gayuM, pagehAthe patrAvali racAI gaI, kaTie mekhalA ne pagamAM nepura baMdhAI gayAM. napura bAMdhatI madhu vicAramAM UMDI UtarIne bolavA lAgI : 're sAvajacittAne namAvanArI rAjyazrI, tAruM paNa A lagnanI beDInuM ja bhAvi ? A beDI tAruM bahumUlya vyaktitva harI leze, pachI to tuM saMsAraghelI banI jaIza ane ekamAtra patidevane pUjI rahIza !' "madhu ! cAre tarapha bhaTakatuM jahAja kinAro bhALI laMgarathI baMdhAya che ema, dila lagnathI eka vyakti joDe baMdhAI jAya che, ane ucATa badhA ochA thaI jAya che !' rAjyazrI bolI, 'sakhI ! tane beDI kAM game ?" 're ghelI ! e beDI na paDe, tyAM sudhI svaitamAM advaitano sAkSAtkAra na thAya. beno saravALo ekamAM jaIne na samAya !' rAjyazrI sarvathA varaghelI thaI gaI hatI. prabaLa lAgaNIonI agnizikhA jevI A abaLAne madhumAlatI ekITase nIrakhI rahI. e manamAM ne manamAM bolI rahI : re ! AkAzamAMthI AvanArI gaMgA! avanitala para vahetAM tArI zI dazA thaze, enI tane khabara che ? kAMThAnAM baMdhana tane vyAkuLa banAvaze re bAvarI ! paNa eTalAmAM rAjya zrI vaLI jharUkhe jaIne UbhI rahI ane AvatI jAnane mana bharIne nihALI rahI. madhumAlatInI vicAramALA thaMbhI gaI. rAjyazrIe joyuM ke dhULanI DamarI dizAone DhAMkI detI hatI, paNa e DamarI vaccethI paNa rAjyazrI jANe potAnA pyArA piyune parakhI rahI. enA lAMbA lAMbA hAtha jANe ene potAne bhujapAzamAM AvarI letA lAgyA. oha ! mArA neNe mArA kapALe kevuM cuMbana coDyuM! lagnaghelI nArI kapALa para zItala caMdana jevo anubhava karI bhAre tAdAbhya anubhavI rahI. zrAvaNanI vAdaLIo rImajhIma rImajhIma karatI varasatI hatI. zItaLa vAyu grISmanAM akaLAyelAM udyAnone sAMtvana Apato hato; caMdanabAganI emAM sugaMdha bharI hatI. rAjyazrIne lAgyuM ke potAnA nAvaliyAno zItala zvAsa potAnA gIra gAlone sparzI rahyo che ! madhu ! jo to kharI, mArI nema mane godamAM laI hIMcoLI rahyo che !' rAjyazrIe vizvAsu sakhI madhune kahyuM. madhue rAjyazrInA mukhe je zabdo sAMbhaLavAnI kadI kalpanA karI nahotI, e zabdo bhAre acaraja sAthe e sAMbhaLI rahI ne vicArI rahI : re, kyAMka mArI A sakhIne, ati sukhanI kalpanAmAM cittabhrama to prApta thayuM nathI ne ? madhue rAjyazrInA mukha sAme joyuM : e mukha svapnila hatuM. 'rAjyazrI !' madhue ene be hAthathI DhaMDhoLI ! rAjyazrI hajI paNa khovAI gayelI hatI. thoDI vAre e gadgadita kaMThe bolI : 'luccI madhu ! khare vakhate tuM paNa pharI gaI ? are re ! mane zarama Ave che. have to e tophAnI mArAM vastro kheMcavA lAgyo che !' 'sakhI ! piyune maLavA jatAM anya sarva upAdhio tajavI ghaTe." 'to pachI paga nupura kAM bAMdhe, sakhI ?' ane rAjyazrIe paganI haLavI vAta madhune lagAvI dIdhI. pachI e bolI, 'tane khabara paDatI nathI ke temane huM chAnI chAnI maLavA jAuM chuM tyAre e nupura cADI khAya che ! kaMkaNa ane nUpura baMneno huM tyAga karIza." nA bola ema, mArI pyArI sakhI ! e to tArAM saubhAgyanAM cihno che." 'saubhAgya svayaM AvIne mane maLyuM, pachI saubhAgya-cinonI zI jarUra? huM to mArA bhAlanuM A kumakuma paNa bhUMsI nAkhIza." 'AvuM zuM bole che ?' madhune rAjyazrI kharekhara cittabhramita lAgI. suNI pazuDAM pokAra | 329
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ "piyunA bhAlane sparzIza eTale tyAMnuM kumakuma mAre bhAle svayaM aMkAI jaze !' rAjyazrI lADa karatI bolI. madhu rAjyazrInI bhAvagarimA ne kalpanAmAdhurya para ovArI gaI. svAmI hajI dUra che, maMgalapherA hajI bAkI che, pavitra agninI sAkSIe hajI sAthe Daga bharyA nathI, ne rAjyazrI ! tuM to jANe atyArathI ja pariNItA banI gaI!' 'madhu ! mane to lAge che ke ame janmajanmanAM sAthI chIe. lagna to amArAM yugo pahelAM UjavAI gayAM che !' to pachI A badhI vidhinI jaMjALa zA mATe ?" 'e badhuM to tamAre mATe che, amAre enI jarUra nathI.' ane teM karelo A siMgAra ?" rAjyazrI hajI ardhabhAnamAM hatI; e kazuM na bolI. 'to A jAna pAchI vALuM ?' 'bhale, emAM mane zuM ?" nemakumAranA rathane AgaLa vadhato rokuM ?' 'bhale, rathanI sArathi huM chuM.' 'ghelI ! tuM AvuM bole che, to jemakumAra lagnanI nA kaheze.' 'bhale kahe, e to gupta lagnanA himAyatI che. mArI sAthe na jANe e kyAranA baMdhAI gayA che." rAjya zrI Aja divya dezamAM viharatI hatI. paNa jANe madhumAlatInA zabdono paDagho paDato na hoya tema, dUra dUra gRhamaMDapanA dvAre AvIne yAdava maMDaLI ekAeka thaMbhI gaI. yAdava jAnaiyAo hoMzamAM ne hoMzamAM AgaLa vadhI gayA, ane varalADAno ratha pAchaLa rahI gayo. Aje eka eka yaduvaMzIne haiye potAnA lagna jeTalo AnaMda hato. pRthvInI koI padminIne paraNavA jANe svarganuM devamaMDaLa jAna joDIne AvyuM hoya evuM lAgatuM hatuM. paNa re, vararAjAno ratha ekAeka pazuvADAnI vADa pAse thaMbhI kAM gayo? e baMdhiyAra vADAmAM prANIone beDImAM ja DyAM hatAM. rAjyazrInI lagnanI beDI eka prakAranI hatI. A prANIonI beDI bIjA prakAranI hatI; chatAM baMne vacce eka sAmya hatuM. baMnenI beDI jIva gaye chUTavAnI hatI. emAM tattva eka hatuM : potAnI jAtane arpaNa karI ane tRpta karavAnuM ! devonA rAjA iMdra jevo darpa ane vaibhava dhArIne rathamAM beThelA nemakumAre 330 premAvatAra ekadama potAnA rathane thobhAvI devA sArathine AjJA karI. e suvicakSaNa sArathie kahyuM, 'svAmI ! lagnanuM maMgala muhUrta pAse che ! ratha thobhAvIza to muhUrta vahI jaze.' 'zuM lagna mRtyu jeTaluM anivArya che ?" 'nA prabhu ! e to laukika saMskAra che.' 'e saMskAra bIje coghaDiye thaI zake ke nahIM ?' 'zA mATe nahi ? diggaja jozIo ApaNI sAthe che. paNa chappana koTI yAdavo rAha nahi joI rahe ? ApaNI eka paLano vilaMba chappana koTI yAdavonI asaMkhya paLono vilaMba lekhAze, jemakumAra !' 'evI vAto na kara ! na jANe keTalA yugothI mohanidrAmAM AkhuM jagata paDyuM che. enI pAse paLono to zuM, yugono paNa hisAba nathI, sArathi ! tuM rathane vADanI najIka le, huM A pazuone jovA icchuM chuM.' | 'kumAra ! emAM jovAnuM zuM hatuM ? svAmI ! Apa lagnano zokha mANazo ane jAneyA jIbhano svAda mANaze. lagnamAM varakanyA sivAya anyane to jamavA-ramavAno ja lahAvo hoya ne ?' sArathi bolyo. | 'bhalA sArathi, huM tane bIjI AjJA na karuM tyAM sudhI mauna raheje !' nemakumAranA zabdomAM tIranI tINatA hatI. | 'jevI svAmInI AjJA.' sArathie ratha dhIre dhIre pazuvADAnI pAse lIdho. jaMgalomAM manamojathI svataMtrapaNe viharatAM pazuo mAnavIya AkramaNano bhoga thaIne, baMdIvAna banIne ahIM paDyAM hatAM. parataMtratAne mAnavI sahya karI zake, paNa pazuo karI zakatAM nathI. teo to svataMtratAno sadA upabhoga, kAM mRtyunI khoja , e be vAtamAM mAnanArAM hoya che. AvAM pazuone jIvana bhAre thaI paDyuM hatuM. ane A kAramAM saMkaTamAMthI mukti meLavavA e mAthe mAthAM pachADI rahyAM hatAM. khIlA khaDakhaDatA hatA, ne dInatA emanA caherA parathI TapakatI hatI. nema kumAre A dukhiyArAM jAnavaro joyAM. evAmAM emanI najara pAMjare purelAM ane vADAnA AMgaNamAM pharatAM asaMkhya paMkhIo upara paDI, vanavagaDAmAM ke nagaramAM svataMtrapaNe UDatAM e jIvo vagara gunAe Aje kevAM baMdhanamAM paDayAM hatAM ! temano karuNALu AtmA jANe e mUka pazu-paMkhIonAM aMtaranI vedanA vAMcI rahyo. emane thayuM : jAna mArI joDAI che, emAM A hajAro nirdoSa pazupaMkhIonA jAna sAthe ramata zA mATe AdarI haze ? paLavAra nemakumAra UMDA vicAramAM UtarI gayA, jANe pote vara banIne ane suNI pazuDAM pokAra 1 331
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ moTI jAna joDIne paraNavA AvyA hatA e vAta ja bhUlI gayA. vakhata vegathI vahI rahyo hato. ane vicAramAM ne vicAramAM sArathine vaLI prazna pUchI beThA, 'sArathi, mArA lagnamAM A badhAM pazu-paMkhIonuM zuM kAma ?" sArathie gaMbhIra banIne acakAtAM acakAtAM javAba Apyo, 'kumAra ! e badhAM paNa tamArI lAkheNI jAnanI sarabharA karavA AvyAM che.' 'pazupaMkhI vaLI jAnanI sarabharA zuM karavAnAM hatAM !' neme sahaja prazna karyo. sArathie kahyuM, 'e pazupaMkhIonAM kalevarone vadherI vadherIne emanA mAMsathI tamArI jAnane mATe madhura-miSTa vAnIo taiyAra karavAmAM Avaze, jojo ne, e vAnIo jamIne tame ane tamArA jAnaiyA kevA rAjIrAjI thaI jAva cho! AvAM 45 bIjA badhA para to..." paNa nema have vadhu sAMbhaLI na zakyA. emaNe sArathine vacce ja aTakAvIne kahyuM, 'basa kara sArathi ! mAre tArI vAta AgaLa nathI sAMbhaLavI!' nemanA aMtaramAM karuNAno sAgara ghUghavavA lAgyo. emanuM hRdaya pokArI rahyuM. 'paLavAranA AnaMda mATe A te kevuM moTuM pApa !' emanuM mana-citta pazuonA pokArathI vyApta thaI gayuM. oha, Akho saMsAra mRtyuthI pIDAI rahyo che. icche ke na icche, kasAI jema gheTAMne saMhAre ema thama mAnavone haNI rahyo che. jagatano avicaLa nirNaya che ke je haNe che, e haNAya che ! ahIM paMkhIne pazu haNe che, pazune mAnavI haNe che. mAnavIne yama haNe che ! kevI karaNI ! mRtyupokothI jagata plAna ne glAna banI rahyuM che ! koI koIne bacAvanAra nathI. A pazuonA pokAramAM mane saMsAranA jIvamAtrano pokAra saMbhaLAya che. jANe AkraMda karI rahyAM che, bacAvo amane mRtyunA phaMdAmAMthI! nemakumArane thoDI vAra samAdhi lAdhI gaI. sArathi emanI A AdatathI paricita hato. e emanA moM para varSonI vAdaLIono ghaTATopa jAmato joI rahyo. nema paLavAra sAgaranI jema gaMbhIra banI rahyA. thoDI vAre svasthacitta thaIne emaNe sArathine eTaluM ja kahyuM, 'bhalA sArathi ! saryuM AvA lagnathI ! ratha pAcho aSADhanA goraMbhAyelA Abha sAme mANasa varSonI AzAe mITa mAMDI rahe, ane ekAeka vajAtano prahAra anubhave evI dazA jAnamAM ane mAMDave thaI rahI! 'nemakumAre ratha pAcho vALyo che !' vanapAlake AvIne vartamAna ApyA. A vartamAna vadhAmaNInA nahotA; ApavA jevA nahotA, paNa vanapAlakane potAnuM kaThora kartavya bajAvyA vinA bIjo koI mArga nahoto. | 'zA mATe ratha pAcho vALyo ? kaMI kAraNa ?' rAjyazrInA pitAe prazna karyo. satyArANIno dhamAdhamano avAja hajIya Avato hato, nAnI vAtamAM paNa moTI dhamAla macAvI mUkavAno emano svabhAva hato. vartamAna sAMbhaLIne rAjyazrI nIce dhasI AvI ane vanapAlakane pharI pharIne samAcAra pUchI rahI; ulaTAvI ulaTAvIne pUchavA lAgI, 'hAM to ratha pazuvADA AgaLa thaMbhyo hato, kAM ?* "nA. temaNe thaMbhAvyo hato.vanapAlake kahyuM. 'ratha pAcho vALyo tyAre teo kaMI bolyA hatA ?' rAjyazrI vizeSa aturatAthI prazna karI rahI. 'khAsa kaMI nahIM, phakta eTaluM kahyuM ke sArathi ! saryuM AvA lagnathI !ratha pAcho vALI le !' - 'ne zuM sArathie kaMI paNa kahyA vagara ratha pAcho vALI lIdho ?* rAjyazrI vizeSa pRcchA karI rahI. vanapAlake vigatathI vAta kahevA mAMDI, 'sArathie kahyuM ke 'ratha pAcho zA mATe vALavo che ?" nema bolyA, 'ke joto nathI, A pazuvADo ?" sArathie kahyuM ke "e to ApanAM lagnanI mijabAnI mATe che.' vALa !' 332 premAvatAra
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAbAza ! sArathi ghaNo hoziyAra !' rAjyazrI bolI. 'ene hoziyAra ke mUrkha pachI kahejo. nemakumAre enI vAta sAMbhaLIne kahyuM ke je lagna pAchaLa ATalA dIna-hIna jIvo prANa khovAnA hoya, e lagna nathI paNa eka prakAranI lAya che ! je lAyamAM A pazuo temanAM priya tana khovAnAM che, ApaNe karuNArka mana khoI nAkhavAnAM chIe. saryuM e lagnathI ! saryuM evAM bhayaMkara lagnotsavathI! ratha pAcho vALa !' 'are, e to mane khabara ja hatI. nema kadI AvI bAhya vidhio ane ADaMbaro pasaMda karatA nathI, ane jIvahatyAthI to bhAre ghRNA dharAve che.' rAjyazrI bolI. 'rAjakumArI ! nemakumAre to spaSTa zabdomAM kahI dIdhuM ke vidhi paNa nahi, ane lagna paNa nahi ! bhaluM mAruM priya revatAcalanuM sthAna ne bhalo huM ! oha! teo UkaLIne bolyA ke mane to have Akho saMsAra A pazuvADA jevo lAge che! emAM purAyelAM pazuDAnA pokAra mArA mana-cittane AvarI le che. e dInahIna prANI mane AmaMtre che ke re kSatriya ! amane nirbhaya kara ! mRtyuthI bacAva ! bahena! AkhuM vizva emane mana vADo che : ne tame, huM ne A rAjAo tamAma emAM purAyelAM pazuo chIe.' vanapAlake vistArathI vAta karI. 'sAcI vAta che. pazu pazune haNe, mAnavI pazune haNe, mAnavIne mAnavI haze. saMhAranI ane hatyAonI paraMparA enuM nAma ja saMsAra . A kurukSetramAM zuM thavAnuM che? mAnavI pazuthI paNa halako dekhAze. jamInanA ekAda TukaDA mATe keTalI khUnakharAbI! mANasa ane temAMya rAjAo bIjA pratye je hiMsA AcarI rahyA che, saMsAramAM hiMsAnI je pratiSThA karI rahyA che, eno A paDagho che.' rAjyazrI philasUphImAM UtarI ! tyAM be dAsIo bUma pADatI AvI : 'ratha Akhare pAcho na vaLyo, kumAra potAnA AvAsa bhaNI haMkArI gayA ! 'te tame rathane na rokyo ?' rAjyazrIe kopamAM kahyuM. 'ame to emanuM madhura bhAvabharyuM moM jovAmAM rahI gayA, ane e to cAlyA gayA !' dAsIoe kahyuM. 're mUrakhIo ! kumAranuM moM mAre jovAnuM che ke tamAre ?' rAjyazrI ekadama AvI paDelI vikaTa paristhitithI muMjhAI gaI ane na bolavAnuM bolI rahI. 'e mukha to sahune jovAlAyaka che, sahune game evI e mudrA che. kumArI! e bharyA rUpavALo cahero evo che ke manamAM kaMIka pApa saMgharIne beThAM hoIe toya palAyana thaI jAya ! emanI pAse viSayanI vAta karavI ja vyartha lAge. AtmA pote 334 D premAvatAra ja jANe AtmA sAthe vAta karato lAge.' basa karo, sahune ciMtanano-philasUphIno zokha lAgI jaze to bhAre thaI paDaze! na jANe kema, naimakumArane joI sahu pAgala thaI jAya che !' rAjyazrI dhIre dhIre mana parano kAbU khoI rahI hatI ! 'tamArA praznano javAba tamArA ja praznamAM che. je ema mAnatA ke huM koI para pAgala na thAuM, huM koI puruSane paraNuM nahi, mArI sAthe puruSa koNa mAtra, enI ja dazA vicArone !' baMne dAsIomAMthI eke rAjyazrIne kaDavI vAta saMbhaLAvI dIdhI. e hajI nemakumArane nIrakhyAnI mastImAM hatI ! strI je rUpamAM potAnA strItvano sAkSAtkAra nihALe che, evuM rUpa eNe nIrakhyuM hatuM! 'kumArI bahena ! pAgala thavAnI vAta tamAre sAMbhaLavI che ?" vanapAlake vacce kahyuM. 'nA' rAjyazrIe roSamAM nA pADI. "bhale, to dhaNInuM dhaNI koNa ? bAkI to sAbara, rojha, zikArAM...' vanapAlaka eTale AvIne aTakI gayo. 'bola ne ! tane koNe nA pADI te cUpa thaI gayo ?' rAjyazrI bahAvarI banIne bolI rahI. 'kumArI bA ! moTAM mANasa cho. boluM toya daMDo, na boluM toya daMDo ! bhale, bAkI to rasanAne pavitra karavA jevo A prasaMga hato.' 'to bhAI phUlasUpha, je hoya te jaladI bolI nAkha !' 'koI vAta jaladI kahI nAkhavI game, jhaTa chUTako thAya. koI kahevI ja na game, evA bhuMDA zabdone koNa sajIvana kare ? paNa koI vAta to moM bahAra kADhavI paNa na game. ema thAya ke moMmAM mamaLAvyA karIe ane eno rasa anaMtakALa sudhI cUsyA karIe.' vanapAlaka jANe pote je adbhuta dRzya joyuM hatuM, enI khumArImAM hato. 'eka pArasamaNinA sparze hajAro loDhAM suvarNa banI gayAM che !' rAjyazrIe badhAnA mananI samIkSA karatAM kahyuM. 'sAva sAcuM bolyAM, bahena ! rajavADAM ahiMsA zIkhe ke na zIkhe, ATaluM satya bolatAM ne samajatAM zIkhe toya ghaNuM sAruM.' eka dAsI bolI. 'mane pAgala banAvI dezo !' rAjyazrI mUMjhavaNamAM paDI gaI. 'pAgala banAvanAra banAvI gayo, aDadhe kUve UtArI dora kApI cAlato thayo!' bIjI dAsI bolI. bIjA badhA para D 335
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'mArI vAta kare che ? mane namakumAre aDadhe kUve utArI ema tame kaho cho?" rAjyazrI prazno karI rahI, ane bIjI tarapha vAtAvaraNa dhIre dhIre palaTo khAI rahyuM. vAjAM-gAjanA zora ekadama samApta thaI gayA. lagnagIto gAnArI alabelaDIo cUpa thaI gaI ne jANe citatAmaNanI pUtaLI hoya ema dUra dUra tAkI rahI : o jAya ratha ane eno besanAra ! mAMDavAnA puruSo zorabakora karatA jaladI jaladI jAnanA agraNIo pAse pahoMcyA, paNa koInI pAsethI emane saMtoSa thAya evo khulAso maLato na hato. varaghoDo varaghoDAnA ThekANe rahyo ne ghoDAo asavArane laIne doDI rahyA. nagarajano potapotAnI pravRtti choDIne utsukatAthI mArga para TahelavA lAgyA. vAtAvaraNamAM uzkerATa eTalo hato ke enI garamIthI AkAzamAM vAdaLo baMdhAtAM hatAM. kyAre gAjavIja thAya, kyAre vIjaLInA kaDAkA bole e kaMI kahevAya tevuM nahotuM ! kanyApakSane to jANe sApanA bhoNa para paga paDI gayo hoya tema lAgatuM hatuM. A rIte mAMDavethI pharI janAre lAkhanI dIkarIne jANe TakAnI karI nAkhI hatI ! purohitajI potAnuM pada siddha karavA ane temane sArAmAThA be zabdo saMbhaLAvavA AgaLa AvyA. "ame Ane lagna kahIe chIe. jAna, varaghoDo, vedI, vidhi, pavitra maMtroccAra...' purohitajIe rAjyazrIne miSTa svare kahyuM. | 'aMtara maLyAM tyAM vidhi bicArI vegaLI paDI !' rAjyazrIe javAba Apyo. e temanI pratipathI maTI nemanA trAjavAmAM caDI beThI. Akho saMsAra vidhine mAne che, emAM tame na mAno tethI zuM ? ane tame paNa vidhine na mAnatA ho to A badhA yAdavono zA mATe khoTI karyA ? kurukSetramAM to emanI kAganA DoLe rAha jovAI rahI che !' purohitajIe kahyuM. 'ApaNo pazuvADo e paNa eka kurukSetra ja che ne !' bahena ! pazu ane mAnavIne sarakhAM gaNo cho ?" purohite kahyuM. nA nA, purohitajI ! mANasa karatAM pazu zreSTha ! pazu to potAnA peTanI sudhA saMtoSavA pazune saMhAre che, mANasa kaMI peTanI sudhA saMtoSavA nahIM paNa jIbha lolupatAne pUrI karavA nirdoSa pazuno vadha kare che. pazuthI bhUMDI emanI lAlasA, pazuthI bhaMDo emano svArtha, pazuthI bhUMDAM emanAM vera.' rAjyazrI bolI. 'bahena ! yuddha e to kSatriyonuM svarga che.' 'baLyuM e svarga, je aneka mAnavInA jIvanane jIvatuM naraka banAve, patnIne vidhavA banAve, mAne nirAdhAra saraje , putrane anAtha banAve, pANIne rakta banAve ! paNa bhAI vanapAlaka ! tuM tArI vAta pUrI kara. sAbara, rojha, zikArAM...' purohitane pITha ApI rAjyazrI vanapAlaka tarapha vaLI. | 'sAbara, rojha, zikArA, maraghAM ne sasalAM, jemakumAre vADAno jhAMpo kholyo ke kUdyo ! eka bephAma haraNAe to AnaMdamAM temane ziMgaDuM bharAvI dIdhuM.' vanapAlaka potAnI vAtano dora sAdhyo. 'khammA mArA nemane ! vanapAlaka ! zuM lohI nIkaLyuM hatuM ? koIe emane pATo bAMdhyo hato ke nahIM ? nema gusse thayA hatA ?' rAjyazrI prazno pUchI rahI. 'nema pAse gussAnuM to nAma ja levAnuM kevuM ? emaNe potAnA cIrathI haraNAnA ziMgaDAne lUchI nAkhyuM. ane pachI ene paMpALyuM. e bicAruM to jANe zaraNuM zodhatuM hoya ema emanA be paga vacce bharAI gayuM, ne moM UMcuM karIne koNIne cATavA lAgyuM ! be paga vacce haraNuM ane haraNAne premathI paMpALatA nema! karuNAbhArathI jhUkelI AMkhothI nIrakhatA ane vAtsalyathI paMpALatA nema ! rAjakumArI ! e dekhAva to bhUlyo bhulAto nathI. ema lAge ke saMsAramAM dhana mATe, saMtati mATe, kuTuMba mATe, vilAsa mATe mANasa keTalA prayatna ane keTalAM kaubhAMDa kare che ! e badhI kSatio pUravA A eka haraNuM basa che. paNa saMsAra jANe e abudha bALakanI dazAmAM che. nemakumAra jANe e abudha dazAnuM mAraNa karavA ja avataryA che !' 'kevI suMdara vAto ! koI A vAto laIne hastinApura jAya ane kurukSetramAM e vAtono nAda gajave to kevuM sAruM !' rAjyazrI aveza bolI rahI. 'bahena ! verathI ne jherathI pRthvInuM paDa AMdhaLuM thaI gayuM che. A pRthvI kahevAtA mahArathIo ane mahApuruSothI tobA pokArI gaI che. bharI sabhAmAM nArInAM vastra kheMcavA e jANe bahAdurI; ane moTAmAM moTA vIrapuruSe e dRzya khamI khAvuM e jANe nimakahalAlI ! kuMvarIbA ! lAge che ke duniyAnAM tola-mApa sAva badalAI gayAM che ! AjanA moTA lekhAtA mAnavIo ane halakA mANaso pelA vADAnAM pazu jevAM banyAM che. ame garIbo dharma, nIti, satya pALIe, paNa e moTerAMonI AgaLa enI kaMI kiMmata nahi. yAda rAkhajo, A badhA mahAna nItijJo. kahevAya che, paNa eka dahADo kasAI emanA karatAM vadhu nItijJa lekhAze!' abhaNa lAgato vanapAlaka jIvanano draSTA lAgyo. 'vanapAlaka !' rAjyazrI bolI, 'zAbara, rojha, zikArAM ane tuM... badhAM kumAranAM bIjA badhA para 1 337 336 | premAvatAra
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzanathI dhanya thayAM cho ! re ! vanapAlaka, nema mArA che hoM !' bahena ! nema to sahunA che !' vanapAlake lAgaNIpUrvaka kahyuM. "to zuM e mArA nathI ?' rAjyazrI hatAzA anubhavI rahI. "nA, dIkarI nA !' rAjyazrInI mAtAe praveza karatAM kahyuM. bhAla pradeza uparanuM kumakuma tilaka prasvedathI bhUMsAI jAya ema emano AnaMda bhUMsAI gayo hato. 'to mA e konA che ?' rAjya zrI prazna karI rahI. e jenA hoya tenA, paNa have e tArA to nathI ja !' mAtAe jANe vIjaLIno kaDAko karyo. o mA ! tuM A zuM bole che ?" sAcuM boluM chuM beTA ! e dhutAro tAro nathI ! ApaNAM bhAgya eTalAM sArAM ke badho ghaTasphoTa vahelo thaI gayo. mAMDave vara poMkhyo hota, paMcanI sAkhe tAro hAtha grahyo hota ane agninI sAkhe corIe cAra pherA pharyA hota to tAruM zuM thAta ? to to mArI rAju bhavadukhiyArI thaI jAta ' 'eTale mA, have tema mane nahi maLe ?" "zuM karavo che ene ? evA kAyara kumArane koNa dIkarI varAve ? kUkaDAM-maraghAMnI hatyA joIne hArI janAro kurukSetramAM zuM laDavAno che ? kSatriyane hatyAthI, yuddhathI nArAjagI kevI ?* mAtAnuM hRdaya jANe bhaDabhaDatI agnivedI banI gayuM hatuM. | 'mA ! have mAruM zuM thaze ?' kaMTALelI rAjyazrI mAnA khoLAmAM mAthuM mUkIne raDI paDI. sahu sArAM vAnAM thaze ! nemane nIco dekhADe evA so vara hAjara karIza." so vara ?' 'hA beTI ! kuMvArI kanyAne so vara ne so ghara !' "ane e so vara karatAM eka nema ja mane game to ? "dIkarI ! evA kAyarane have mAre mArI lAkheNI chokarI ApavI nathI. satyAnI vAta to tuM jANe che ne ? tArA bApa jaDa maNimAM lobhAyA, ne meM mAro cetanamaNi khoyo !' mAe bhUtakALa ukheLyo. 'syamaMtaka maNinI vAta kare che ne ?" 'hA dIkarI ! e ghara bhale sonAnuM hoya, mAre nathI joItuM. sonAnI pALI bheTe khosAya, kaMI peTe na khosAya." mA khUba roSamAM hatI. "mA, satyAbena kyAM che ?' 338 1 premAvatAra 'jyAM hase tyAM, paraNelI dIkarInuM mana piyaramAM na hoya, e to sAsarAnuM zreSThatva rAkhavA cAhe, jo meM to manathI nirNaya karyo che ke....' mAtA dIkarInI pAse gaI ane kAnamAM moM ghAlI bolI, 'kurukSetramAM laDAI khelAvAnI che. ghaNA kSatriyo kAma Avaze. e laDAI pachI koI narabaMko zodhI kADhIzuM ne enI sAthe tArAM lagna racAvIzuM.' mA, mAre to nema e vara, bIjA badhA para." 'mUrakha jAtanI che tuM ! jarAka hoziyAra hoziyAra kahIne moMe caDhAvI eTale game tema bole che ! nema ApaNI sAthe saMbaMdha bagADIne gayo che. eTale e have kyAMyano nahIM rahe - na gharano, na ghATano ! e paththarahRdayane koI saMghare to mAtra revatAcaLanA pANA.' 'paththarahRdaya ke karuNAhRdaya ?' rAjyazrIe prazna karyo. 'paththarahRdaya ! AvI mINanI pUtaLI jevI dIkarIne tarachoDI nAkhatAM jene dayA na UpajI ene paththarahRdaya nahIM to kevo kahIe ?' 'enI dayA to mANasa chuM, pazu, paMkhI ne pRthvInAM paramANu para paNa varase che." 'pazupaMkhI para dayA rAkhIne zuM karavAnuM ? dukhiyA jIvone A rIte vadhu jivADI vadhu du:khI karavAnAM ne ! enA karatAM sArA kAmamAM vaparAIne sAro parabhava meLave e zuM khoTuM ? nemane moDhe caDhAvyo che. enI chokaravAdIne zrIkRSNa ne balarAme DAmI nathI, eTale e ghara ja mAre na joIe.' mAtAe potAno roSa ThAlavatAM kahyuM. 'mA ! tuM roSamAM che, zAMta thA !' 'kaI rIte zAMta thAuM ? mArI dIkarIno bhava....' 'mA tuM kaMIka zAMta thAya to huM vAta karuM.' rAjyazrIe kahyuM. 'bola dIkarI ! tArA mananI koI vAta chUpI na rAkhIza. juvAnInA mAMDave mananI vela kema caDe che, e sahu jANe che.' 'mA ! tuM mana ughADuM rAkhIne barAbara sAMbhaLI le, loko game te kahe, ane tame badhAM paNa game te vicAro, meM to mArA manamAM dRDha saMkalpa lIdho che ke nema e ja mAro vara, bIjA badhA para !" mAtAnI jIbha sivAI gaI. bIjA badhA para 1 339
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46. rathanemino prabhAva vivAhanA badale varasI jevo viSAda badhe chavAI gayo ! nemakumAre jAna zuM pAchI vALI hatI, jANe kanyApakSanA jIvanarasane kheMcI lIdho hato. jyAM AnaMdanI choLo UDavAnI hatI, tyAM AMsunA ogha UbharAyA hatA. koDabharI rAjyazrI vAre vAre mUcchamAM paDI jatI hatI, ane enI mAtAnI vedanA ane ciMtAno to koI pAra na hato. kALajAnI kora jevI dIkarInuM A zuM thavA beThuM hatuM ? sakhIo ane paricArikAo sUnamUna banI gaI hatI. jANe AbhamAMthI vIjaLI trATakI hatI. badhuM vAtAvaraNa bhAre boja vALuM banI gayuM hatuM ane kone zuM kahevuM ke zuM karavuM e samajAtuM na hatuM. Ave vakhate eka taravariyo navajuvAna rANIjI pAse pahoMcI gayo. eNe mamatApUrvaka kahyuM, 'rANIjI ! tame Ama hatAza banI beso e kema cAle ? saMkaTa vakhate ja dhIrajanI kasoTI thAya che. ane eTaluM sAruM thayuM ke vAta vadhu vaNase te pahelAM ja eno nikAla AvI gayo che. ane AmAM viSAda jevuM che paNa zuM?" A koNa bolI rahyuM che ?' rANIe pUchayuM. 'e to huM rathanemi-jemakumArano nAno bhAI !' Avo, Avo !" DUbato mANasa taraNuM pakaDe ema rANIe rathanemine AvakAra Apyo. kadAca e kaMIka upAya laIne Avyo hoya. 'badhAya mANasa kaMI ekasarakhA nathI hotA. koI bhUla kare to koI bhUlane sudhAravA prayatna kare.' rathanemi jANe AtmIya jana banIne vAta karato hato. 'ame tamAruM kahevuM na samajyAM.' rANIe kahyuM. 'samajavAnuM saheluM che. huM mArA bhAInA gunAnuM prAyazcitta karavA Avyo chuM!" eTale zuM tame mArI dIkarI rAjyazrIno...' aDadhuM vAkya pUruM karato rathanemi bolyo, "Apa vaDIlonI anujJA haze to huM suzIlA rAjyazrIno uddhAra karIza. mArA bhAInI bhUla mATe huM zaramAI rahyo chuM. eNe AvuM nahotuM karavuM !' 'tame...tame..mAro uddhAra karazo ?' Ama bolatI rAjyazrI eka vAra bhAnamAM AvI ane pharI behoza banI gaI. rathanemi phakkaDa yuvAna hato. enA ghugharAlA bAla, lAMbA bAhu, vizALa vakSasthaLa, sohAmaNo cahero ane teja bharI kIkIo sahu koIne AkarSaNa karatI hatI. enI godamAM AMkhothI AMkho milAvI paDyA rahevuM koI paNa suMdarIne game tevuM hatuM. enA madhapa jevAM oSThanA madhu pAchaLa bhalabhalI suMdarI pAgala thAya tema hatI ! enI sumadhura vANInA isurasanuM pAna karavA aneka yAdava suMdarIonA haiyAM tRSAtura rahyAM hatAM ! e jamAno baMsInI ghelachAno hato. zrIkRSNanI baMsIe saune kAmaNa karyuM hatuM, paNa rAja kAjanI bhUtAvaLoe baMsIne ane zrIkRSNanA hoThane hajAro mAIla aMtara pADI nAkhyuM hatuM. rathanemi paNa baMsIvAdanamAM nipuNa hato. eno baMsInAda bhale zrIkRSNanA jeTalo addabhuta na hoya chatAM enI baMsInA sUra gajaba hatA. rathanemi manacalo mAnavI hato. koI vAra sAgaranAM UchaLatAM mojAMo para, nAnIzI naiyA para besIne e dUra dUra cAlyo jato. AkAzamAM pUnamano cAMda khIlato, dharatI para dariyAnA taraMgo khelatA; ne rathaneminI baMsInA sUro relAvA lAgatI. sonAno rasa jema pittaLane suvarNamaya banAvI de ema rathanemino baMsInAda AkhI vAtAvaraNane mAdhurya arpI deto. rathanemi saMgIta, kalA ne sauMdaryano AtmA hato. e jyAre AkhI rAta baMsI cheDIne pAcho pharato, tyAre dariyAnAM mIna tenI naukA pAchaLa kheMcAI AvatAM ne dariyAkAMThe beThelI mInAkSIo potAnA jIvaMta mokSa samA rathanemine bheTavA dhasatI. e nArIo e vakhate khovAI gayelI lAgatI. rathanemi sAme kaMku ne kesaramAMthI banelI potAnI kAyAne arpaNa karatI ane kahetI, "amArA koI paNa aMgane sparza kara, rathanemi ! amAro mokSa emAM che.' paNa rathanemine strIo tarapha jhAjhuM AkarSaNa na hatuM. AvI game tevI strIne sparzavuM enA rasamasta AtmAne hInatA jevuM lAgatuM. e mAnato ke bAhya upAdAnathI rathanemino prabhAva D 341
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ suMdara lAge e suMdaratA zA khapanI ? e sarovaramAM khIlatA kamaLane batAvIne kaheto, 'kharuM sauMdarya to AnuM nAma ! bhAle TIlaDI, gaLe AbhUSaNano bhAra, hasta para kaMkaNa, mastaka para kezarUpI kRtyAnuM paryaMtra (kezavinyAsa), oSTha para aLato. A badhAM prasAdhano sAthe paNa tamAruM sauMdarya jANe satyahIna lAgyA kare che. ne rAjyazrI sarvathI vihIna chatAM...' rathanemi manamAM ne manamAM A badhI mAnunIo mATe A prakAranI AlocanA karyA karato. ane emanAMthI dUra dUra raheto. AkarSaNano e niyama che ke vastuthI dUra rahenAranI pAse vastu svayaM samIpa Ave ! rathaneminI rAhamAM sAme AvIne suMdarIo athaDAtI. yAdavone madirApAna atyaMta priya hatuM. rathanemine paNa e atyaMta priya hatuM. keTalIya sauMdaryagarvitAo rathanemine maLavA AvatI ne kahetI, madirApAna sAthe madirAkSI na hoya to kema cAle ?' rathanemi e rUpagarvitAone jANe paganI Thesa mArato hoya ema kahetoH 'madirAkSInI hAjarI hoya tyAre madirApAnanI jarUra lAge che, paNa madirApAna vakhate madirAkSI niHsAra ne tuccha lAge che !' bemAMthI tame vadhu zuM pasaMda karo cho ?' rUpagarvitA prazna karI rahetI. rUpanI garvita mUrtio para jANe hathoDo mArato hoya ema, rathami javAba vALato, 'sadA eka ja svabhAvamAM rahenArI madirAne huM vadhu pasaMda karuM chuM. madirA jeTalo madirAkSIno mane moha nathI.' rathanama jema kuzaLa baMsIvAdaka hato, ema jabbara madirAno bhoktA hato, paNa bIjA yAdavo madirApAnathI bekAbU ane bebhAna banI jatA evuM rathanamanuM na hatuM. ane madirA kyAreya bhAna bhulAvI zakatI nahi. baMsI ne miMdarA A be uparAMta rathanemine trIjo zokha yuddhano hato. yuddha yAdavonA lohIno guNadharma hato, paNa yuddha kaMI sadA mAgyuM maLatuM nahi. yuddhanA abhAve yAdavo zikArathI calAvI letA. rathanemi kuzaLa zikArI hato. zikAranI zodhamAM e divaso sudhI dvArakAnI bahAra raheto ane revatAcaLanI parakammA karyA karato. A vakhate e kyAreka thAkyopAkyo koI guphAmAM yA koI AzramamAM jaI caDato. yogIo, upAdhyAyo ane chAtro sAthe tyAre e tattvanI carcA karIne mana bahelAvato. carcA paNa tenI kaDAkaDInI rahetI - jANe e vakhate e zabdonI zikAra-ramata khelato. Ama karatAM ene baMsI, madirA ane zikAranI jema tattvacarcAno paNa zokha lAgyo, vakhata pasAra karavAnuM e suMdara sAdhana lAgyuM. 342 - premAvatAra rathanemi potAnI buddhinA baLe dhArelI vAtane sAcI puravAra karI batAvato. e jo ahiMsAnuM samarthana kare to ahiMsA jIvananuM sAratattva bhAsatI, ane kyAreka hiMsAno pakSa le to badhe hiMsAnuM ja prAbalya lAgatuM. keTalAya loko rathaneminI dalIlo sAMbhaLI hiMsakamAMthI ahiMsaka banI gayA hatA, to keTalAya ahiMsAne kAyarano dharma lekhI pAkA hiMsAvAdI banyA hatA. jyAre rathanemi to jalakamalavat nirlepa hato. ane potAne koI pakSa nahoto. e ghaNI vAra kaheto ke jagata mane samaje; mane samajavAmAM jagatanI kasoTI che ! ane kharekhara haju koI ene samajI zakyuM nahotuM ! AvA khetamA rathanemie eka dahADo jarAka kheMcANa anubhavyuM, jarAka dhakko anubhavyo ! eka DhIMgalI jevI chokarI jANe pahADane AMcako ApI gaI. vAta thoDIka jUnI che. revatAcaLa para satyArANIe zrIkRSNa ane anya yAdavonI icchAthI vasaMtotsava Ujavyo ane vananI hariNI jevI potAnI nAnI bahena rAjyazrIne emAM bhAga levA notarI. rAjyazrI ramavA mATe tAjuM ja sAvajanuM bALa laIne AvelI. rAjyazrI ane rathaneminA moTA bhAI nemanI e dahADe cAra AMkho maLI, netrapallavI racANI. rathanemine e divase AmaMtraNa nahotuM. nemanA jIvanachoDa para AkarSaNanuM gula khIlavavAno e eka khAnagI prayoga hato. rathanemi te vakhate revatAcaLa para bhaTakato hato, acAnaka tyAM jaI pahoMcyo, ane eNe snAnakrIDA mATe sajja rAjyazrIne joI. meru kaMpa anubhave ema e dahADe eNe strIsauMdaryathI kaMpa anubhavyo, enA abhimAna para jarA phaTako paDyo. paNa zikArI game tevI hariNInA sauMdaryathI hAthamAM sAheluM bANa mUkI na de ema strIo tarapha upekSAbhAva rAkhanAra rathanemie potAnA garvanuM bANa nIce na mUkyuM. eNe kahyuM, 'aMha ! rAjyazrI eTale zuM ? ATalI yAdavasuMdarIo karatAM enAmAM zI vizeSatA che ?' rathanemi snAnakrIDA pachI vidAya letI rAjyazrIne beparavAIthI maLyo, bedarakArIbharI rIte vAta karI. AvI beparavAI, e paNa puruSonuM strInA aMtaHkaraNane vaza karavAnuM eka vazIkaraNa hatuM. rAjyazrI kaMIka evA ja svabhAvanI hatI, eNe paNa e ja rIte vAta karI. paNa rathanemine to hatuM ke pote AbAda mUTha mArI che. rAjyazrI hamaNAM doDI rathanaimino prabhAva D 343
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvI samajo ! saMsAranI kaI strI mArA sauMdaryane bhajatI nathI AvI ? ' paNa e garvanI pAchaLa paravazatA chupAyelI hatI, e vAta e samajI zakyo rAjyazrI paNa rathanemine javAba daIne ghera AvI. rathanemi tarapha to ene rajamAtra paNa AkarSaNa nahotuM jAgyuM, paNa koI agamanigamanuM paMkhI mananI DALe AvIne besI gayuM hatuM. rathaneminI dhAraNA khoTI paDI. rAjyazrI to potAnI pAse na AvI, paNa e potAne saMbhAratI hoya evuM paNa na lAgyuM ! dhIre dhIre rathaneminI paravazatA vadhatI gaI. e bahAra jato, zikAre saMcarato ke koI yogI-Azrame tattvacarcAmAM gUMthAto tyAre paNa enI AMkho jANe koIne khojyA karatI ! - haMsa haMsiNIne zodhavA haMsIonA ToLAmAM saMcare, ema e strIvRMdamAM viharavA lAgyo. suMdarIo enI rasacarcA sAMbhaLI tRpta thaI jatI ne kahetI, "kharekhara! Aja sudhI to gamAra puruSo sAthe ja goThaDI karI ! rathanemi ! dhanya e suMdarI, jene tArA jevo svAmI maLe !" rathanemi A suMdarIvRMdane have rAjI rAkhavA mathato; kAraNa ke e vRdamAMthI ja potAnA mana-merune DagAvanAra rAjyazrIne kyAreka hastagata karavAnI hatI. eka divasanI vAta che. prabhAtanuM jhAMkhuM ajavALuM UghaDatuM AvatuM hatuM ane yAdavasuMdarIo snAna karatI hatI. eNe mAnyuM ke A vRdamAM rAjyazrI haze, ane eNe baMsI cheDI ! rathanemie dhIre dhIre ajaba svarajALa prasArI dIdhI. rathanemi dhIrethI Ubho thayo ane badhI suMdarIonAM cIra laIne vRkSa para caDI gayo ! thoDI vAre e svaro thaMbhI gayA, ane strIonuM snAna paNa pUruM thayuM. emaNe kinArA sAme joyuM to tyAM vastro ja na maLe ! kyAM gayAM cIra ?' suMdarIo citkAra karI rahI, "koNa che e dhutAro ?" yuvatIo jaLamAM UbhI rahIne citkAra karI rahI : 'cIra lAvo, rathanemi!' 'jenuM nAma rAjya zrI hoya e AgaLa Ave, ene prathama cIra maLaze.' rathanemi bolyo. 're ! juo to kharAM, A kAgaDo kAnananI koyalane jhaMkhe che !' suMdarIoe rathanemi tarapha apamAnasUcaka zabdo kADhyA. emane rathaneminI A rIta tarapha bhAre aNagamo Avyo hato. | 'alyA ratha ! A bhave to tene rAjyazrI maLI rahI. ene pAmavA mATe bhAgya joIe bhAgya !' bIjI suMdarI bolI. zuM mAruM bhAgya hINuM che ?' 'hA hA, rAjyazrI ane temanA lagnarathanA sArathi thavA jeTaluM paNa nahi !' zuM rAjyazrI ane nema paraNaze ?" rathanemie prazna karyo. 'hA, vAta nakkI thaI gaI che. sAvajanAM bALa khelavanArIne nAthanAra nema nagIna maLyo !? 'zAntam pApamu, zAntama pApamu !? rathanemie uparathI cIra pheMkyAM ne DALI parathI sIdho kUdako mArIne e nATho. pahelAM to potAnA rAjabhavana tarapha doDyo, paNa pAcho vaLyo. nA, nA, bhavanamAM jaIne zuM moM batAvavuM ? pachI e yogIonA Azrama tarapha doDyo, paNa tyAMthIye pAcho pharyo. re! yogIonI sAthe kaI jIbhathI vAta karIza ? chevaTe rathanemi eka aMdhArI guphAmAM jaIne beTho. enuM aMtara bhAre zarama anubhavatuM hatuM; enuM haiyuM jANe pokAra pADatuM hatuM, re ! AvuM kRtya karatAM tane zarama na AvI ! dharmAvatAra nema to potAnA moTA bhAI ! rAjyazrI enI vAgdattA, Aje vAgudattA e kAle vivAhitA ! AjanI kumArikA e kAle potAnI bhAbhI ! asaMskArI loko bhAbhIne bhale hIna najare pekhe, paNa yAdavo to bhAbhIne mAtA lekhe che. meM adharma Acaryo ! rathanemi ghaNA divaso pachI guphAmAMthI bahAra nIkaLyo; paNa enA svabhAvamAM bhAre parivartana AvyuM. sahu koIne bahAvaro banAvanAra pote bahAvaro dekhAvA lAgyo. juvAna bahAvaro bane, tyAre lagna enI davA bane che. mAbApe eka ekane rathanemino prabhAva | 345 'tuM koNa che ?' suMdarIoe svaranI dizAmAM joyuM. vRkSa para yuvAna puruSane joyo, ane e zaramAI gaI ! bAlakanI vAta judI che, enI zarama na hoya ! paNa A to yuvAna ! yuvAnImAM to zarama e DhAla che ne AMkha e talavAra che ! sahue rathanemine oLakhI lIdho. 344 | premAvatAra
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhulAve tevI suMdarIo ene batAvavA mAMDI. rathanemi rAjyazrInA rUpa sAthe e suMdarIone sarakhAvato ane kaheto, "are A to koyalanA mALAmAM kAga che !" ane rathanemi koI nArIne pasaMda karI zakyo nahi evAmAM moTA bhAI nemakumAranAM lagnanI kaMkotarI maLI. rathanemi e lagnamAM hAjarI ApavA Avyo. rAjya zrI para ene pUrepUro bhAva hato, paNa jyAre enI sAthe moTA bhAInAM lagna nakkI thayAM tyAre teNe rAjyazrIne manamAMthI paNa kADhI nAkhI hatI, ne manomaMdiramAM pavitra devatAomAM enI chabI umerI hatI. bhAbhIne sadA morI vaMdanA ! paNa sAcuM pUcho to bicArA rathanemine to bAvAnAM beya bagaDe evuM thayuM hatuM. managamatI nArI maLatI na hatI; ane je maLatI hatI emAM manane parovI zakAtuM nahotuM ! eTale eNe to moTA bhAInA lagnotsavamAM bhAga lIdhA pachI revatAcaLa upara jaIne guphAmAM alakha jagAvavAno nirNaya karyo. eno AtmA pokArato hato : mAro saMsAra bhale khAro banI beTho, mArA saMnyAsane nahIM bagaDavA dauM ! kAM saMsAra, kAM saMnyAsa ! paNa evAmAM na banavAnuM banI gayuM. lagnamAM kharekharuM vin paDyuM. ane yAdavonI bhavya jAna joDIne AvelA namakumAre lagnanA lIlA toraNethI potAno ratha pAcho pheravI lIdho. kahe che ke dIna-hIna niraparAdha pazuono pokAra sAMbhaLIne e pAchA pharI gayA ! kevuM najIvuM namAluM kAraNa ! are, rAjyazrI jevI strI maLatI hoya to kSatriya saMsAra AkhAnuM AkraMda zAMtithI beTho beTho sAMbhaLe ! ane saMsAramAM zuM nathI cAlatuM ? jIva jIvano khorAka che, ane bahu bahu to e pazuone mukta karAvI devAM hatAM. haTha letI hatI ke A badhAM prANIone chUTAM mUko to ja paraNuM; to bhalA koNa nA kahevAnuM hatuM ? rathanemi moTA bhAI tarapha pUrato Adara dharAvato hato, paNa risAIne pAchA vaLI javAnI emanI A bAliza pravRtti ene ruci nahi. neme nAnI vAta mATe moTI dhamAla karI mUkI hatI ! Aja sudhImAM AvuM kyAreya thayuM nathI. rathaneminA manamAM khIja caDhI AvI ke moTA bhAIe to madhamAkhI jevuM karyuM : na pote khAdhuM; na koIne khAvA dIdhuM ! enA manamAM dabAI gayelo rAjyazrI taraphano anurAga anukaMpA dvArA pharI jAgI UThyo. vadhu vicAra karyA vagara e rAjyazrInA mahelamAM pahoMcI gayo; ane 346 3 premAvatAra vaDIlonI anumati hoya to rAjyazrIno uddhAra karavAnI potAnI tatparatA darzAvI. rAjyazrIe rathanemine tyAre eTaluM ja pUchavuM ke tame mAro uddhAra karazo? ane eTaluM kahIne e pharI pAchI bebhAna banI gaI. mAtA to hajuya AkraMda karatI hatI : 'mArI phUlavela samI dIkarInI A dazA?' enAM netromAM AMsunA megha UbharAyA hatA. 'nema to kharekharo vairAgI jIva che. A to jANe ApaNe ene thAMbhale bAMdhIne paraNAvavA mAMgatAM hatAM.' satyArANIe kahyuM.. 'e sAcuM beTI ! paNa koInI dIkarIne Ama kUve naMkhAya ?' mAtAe satyAne prazna karyo. 'dIkarInAM nasIba vaLI eTalAM sArAM ke e paraNyA pahelAM pAcho vaLI gayo. jo rAjane lagnanA baMdhanamAM nAkhyA pachI eNe Ama karyuM hota to..to..' ane pitA vadhu bolI zakyA nahi, DUmo bharAI Avyo. rathanemi Ubho Ubho sAMbhaLato hato. eNe kahyuM, 'nama mArA moTA bhAI che. chatAM huM A bhUla mATe teone mApha karI zakato nathI.' 'ghaNuM jIvo rathanemi ! zuM A mAnavahatyA nathI ? pazuvadhathI bhayaMkara strIvadha nathI ?' have to satyArANIe paNa potAno roSa vyakta karyo. 'bezaka, satya bolatAM huM koInI zarama nahi rAkhuM. eka nirdoSa nArIno tejovadha karavA jevA A prasaMga mATe huM Apa kahezo te prAyazcitta karIza. re, jyAre mAnavahatyAbharyuM mahAbhArata jAgI UThavAnuM hoya tyAre pazuhatyAnI AvI ALapaMpALa kevI ! mANasanA jIvanano bharoso nathI, hajAronuM saMhAra karanAruM samarAMgaNa taiyAra thaI rahyuM che tyAre Abha phATyuM hoya tyAM thIgaDuM devAnuM kevuM ? e pazuone nAme neme rAjyazrIne kevo anyAya karyo ?rathanemie svasthatAthI kahyuM. ene rAjyazrI AkaDe madha jevI sulabha lAgatI hatI. rathaneminI UMcI paDachaMda A kRti atyAre khUba sohAmaNI lAgatI hatI. Aptavarga tathA strIvarga e jovAmAM tallIna banI gayo. 'sAcI vAta che. kurukSetrane saLagI UThatAM kyAM vAra che ?' mAtAe kahyuM. "are, A gRhayuddha aTakAvavA rAjyazrIe ghaDiyAM lagna levarAvyAM hatAM!? satyArANIe kahyuM. teo paNa rathaneminI vANIthI prabhAvita thayAM hatAM. 'e zuM vAruM ?" rathanemie prazna karyo. 'nema, balarAma ne zrIkRSNa - yAdava saMghanA traNa agragaNyo kurukSetranA yuddha aMge rathanemino prabhAva | 347
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ matabheda hovAthI judA paDavAnI taiyArImAM hatA; tyAM rAjyazrIe pote potAnA lagnanI vAta goThavIne badhAnuM mana A tarapha vALI lIdhuM.' rAjyazrInI mAtAe khulAso karyo. jazano badalo apajazathI e A nagurI duniyAno nyAya che. sAcuM kahuM chuM. rAjakuMvarIomAM ATaluM DahApaNa meM kyAMya joyuM nathI.' rathanemie rAjyazrI taraphano potAno bhAva vyakta karyo. 'kahyuM che ne ke aNIno cUkyo so varSa jIve !' rAjyazrInI mAtAe kahyuM. thoDI vAra rahIne rathanemie kahyuM, 'ApaNA AvA netAone yuddhamAM jatAM rokavAnuM pagaluM keTaluM zANapaNa bhareluM hatuM ? yuddha zarU karatAM ke emAM bhAga letAM so garaNe gaLavuM joIe. jIvatAne mArI zakAya, marelAne jIvatA karI zakAya nahi, e spaSTa che ! huM mArI vicArasaraNI mujaba kurukSetre nathI saMcaravAno. yuddha e puruSo mATe dilabahelAva haze, paNa strIo mATe to naryo zApa che !' dhanya chIe ame. aniSTamAM iSTanAM darzana AnuM nAma. jo Apano pUrato paricaya prApta thayo na hota to Apane mATe paNa ame kaMInuM kaMI mAnI leta !' rAjyazrInA pitAe rathanemi tarapha mamatA darzAvatAM kahyuM. 'ema mAnavAno Apano haka hato. bAkI rAjyazrInAM DahApaNa, zIla ne saMskAra mATe mAro abhiprAya ghaNo UMco che; e to aMdhAriyA pakSanI cAMdanI che. paNa kudarata ghaNI vAra vele koLAM vaLagADe che !' 'keTaluM badhuM sAcuM che tamAruM kahevuM ! ame to A ghaTanAmAM paNa kaMIka zubha saMketa kalpIe chIe.' ni:saMzaya. je thAya te sArA mATe. utAvaLa thaI hota to rAjyazrI mATe paraNIne pastAvA jevo ghATa thAta.' rathanemie kahyuM. evAmAM rAjyazrI jarAka saLavaLI. satyArANIe rathanemi tarapha pharatAM kahyuM, 'tame hamaNAM ahIM ja rokAjo. javAnI utAvaLa nA karazo; kadAca tamAruM kAma paDe. amArA mahAlayanA khaMDamAM ja vizrAma karo.' rathanemine to bhAvatuM hatuM ne vaidhe kahyA jevuM thayuM. 'koNa paNa sevA mATe taiyAra chuM.' rathanemie kahyuM ne khaMDamAM javA vidAya lIdhI. eno prabhAva barAbara jAmyo hato. 348 - premAvatAra 47 AzA nirAza sUryodaye surajamukhI moM pherave ema bebhAna banelI rAjyazrIe moM pheravyuM. enAM biDAyelAM popacAM rUpanI zrI pedA karatAM hatAM, ane devapratimA jevuM nirdoSa moM harakoInA aMtaramAM lAgaNI jagAvatuM hatuM. rAjyazrInI deha para hajI paNa pIThIno suvarNa varNa zobhato hato. vALanI laTo e ja bakula phUlanA bhAravALI hatI, kapoLa para mRgamadanI arcA hatI, hAthamAM kaMkaNano bhAra hato ane paganAM pAyala hajI aNadhArI rIte raNajhaNI UThatAM hatAM. pAse UbhelI ciMtAtura mAtAne jotAM ja dIkarI kSINa svare bolI, "mA ! mAruM suMdara svapna tUTI gayuM !' 'hA, dIkarI !' mAe eTaluM kahyuM. enuM hRdaya vedanAthI bharyuM hatuM. e manane kAbUmAM rAkhI rahI hatI. lAgaNInI jarAka atizayatA rovarAvI nAkhe tevI hatI. mAne moTI dIkarI satyA karatAM A baTakabolI ne uchAMchaLI rAjyazrI para vadhu vahAla hatuM. mA ! zuM kharekhara, svapna tUTI gayuM ?' 'hA dIkarI ! ApaNe koInA dilamAM thoDA ja pesI zakIe chIe ?' 'emAM dilamAM pesavAno savAla ja kyAM che ? mane zuM kAma jagADI ?' 'na jagADIe to zuM karIe ?' mA A ajaba chokarInI ajaba vAto samajI zakatI nahotI. "mA ! mAruM svapna tUTI gayuM. huM kevuM suMdara svapna mANatI hatI !' 'beTI ! svapnanI sukhaDI kaMI bhUkha na bhAMge.' 'paNa mA, A sukhaDI to sAcosAca bhUkha bhAMge evI hatI - bhavobhavanI
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUkha !' rAjyazrI jANe ghenamAM bolatI hatI. hajI paNa e svapna jotI hoya ema enAM netro vAraMvAra ughADaIca thatAM hatAM; ane vArevAre e khovAI jatI hatI. 'kevI hatI e sukhaDI ? jarA amane samajAva to !' mAe dIkarIne mAthe hAtha pheravatAM kahyuM. ene lAgyuM ke kadAca vAta karavAthI ene bharyuM hayuM khAlI thaI jAya. "mA ! gUMgo goLano svAda zuM samajAve ? paNa tane thoDuM kahuM; tArA dilane paNa dharapata vaLe, mA ! emaNe ratha pAcho pheravyo, ne mane saMketa karyo ke rAjyazrI! cAla, nIkaLI paDa ! deha-prANanA milanamAM A vidhiprapaMcanI zI jarUra che ?' 'sAva ghelI chokarI ! eTale badhe dUrathI tane AMkhathI saMketa karyo ane tuM e saMketa samajI gaI, kAM ?' mAe dIkarInI ghelachAne TakoratAM kahyuM. mA, aMtaranA saMketane sthaLa ke kALanAM aMtara naDatAM nathI. eka aMtaranI vAta ApameLe bIjA aMtaramAM samajAI jAya che.' rAjya zrI bolI, 'tuM mArI vAta to sAMbhaLa, mAnavI hoya to mAnaje , ane na mAnavI hoya to na mAnaje . mane mArA mananA svAmIno saMketa maLyo ne huM sarakI gaI ! tame badhAM jotAM rahyAM ne huM doDIne enI pAse pahoMcI gaI. e kahe, 'rAjyazrI ! jo ne pazuono kevo karuNa pokAra saMbhaLAya che ! mA ! meM avAja tarapha lakSa ApyuM. mane lAgyuM ke e bIjA koInA nahotA, tamArA badhAnA avAjo hatA !' 'zuM ame badhAM pazu ?' satyArANIno mijAja paLavAra hAthamAM na rahyo, paNa tarata ja e paristhitine varatI gayAM ane hasIne bolyA, sAcI vAta mArI benaDI ! tuM deva ane ame pazu ! he, pachI zuM thayuM ? 'ame bhAgyAM, bahena ! sIdhAM cAlyAM revatAcala para, e AgaLa ne huM pAchaLa ! paNa moTIbahena, huM vAre vAre jarAka pAchaLa paDI jatI, meM roSa karIne kahyuM, "jo sAthe rAkhavI hoya to AvuM, nahi to pAchI cAlI jAuM,' e zaramAyA ne bolyA, 'rAja , doTa devAnuM kAraNa bIjuM hatuM. tArAthI koI vAta chupAvIza nahi. mane pazuono pokAra pIDato hato, mArgamAM jyAM najara nAkhI tyAM Thera Thera AjaMda saMbhaLAtAM rahyAM. koI pazu haNAI gayuM che, koI haNAvAne taiyAra che, koI haNI rahyuM che, haNanArane vaLI haNavA mATe taiyAra thavuM paDe che. kevI ghaTamALa ! jANe sarvatra saMhAralIlAnuM sAmrAjya pravarte che !' meM kahyuM, 'tamAruM kAma eka jIvanuM zreya sAdhavAnuM nahi, paNa aneka jIvonuM kalyANa sAdhavAnuM che. bhale, to tame nirAMte AgaLa vadho!' rAja vaLI vAta karatAM khovAI gaI. thoDI vAre vAtano taMtu sAMdhatI AgaLa bolI, mArI vAta sAMbhaLIne nema UbhA rahyA. jarAka zaramAyA. mArA tarapha hAtha 350 g premAvatAra laMbAvIne bolyA, 'rAja, tuM mArA hAthanI zakti banaje, paganI beDI nahi. tArA sAthathI mAre saMsArasamudra oLaMgavo che." kahyuM, 'jAva re, tame to kuzaLa taravaiyA cho. tame ekalA abaghaDI tarIne pAra thaI jAo ! paNa zarata karo ke mane e vakhate khaMdhole besADI lezo.' bahena ! nema hasyA : 'rAja, tuM bhAre jabarI che. AMgaLI ApI tyAM poMco karaDI khAvAnI vAta kare che.' paNa pachI to mane khaMdhole besADI. ame revatagirinA sahasAmravanamAM pahoMcyAM. ane...ane...' bolatI bolatI rAjyazrI bebhAna thaI gaI - jANe e enI svapnanI duniyAmAM khovAI gaI. rAjyazrInI mAtAthI A sahana na thayuM. e raDatI raDatI bolI : "o nema! mArI dIkarIne bharyuM sarovara batAvI teM tarasI mArI ! satyA ! have vyavahAru thavAmAM sAra che. jo e cittabhramita thaze, to hAthamAM raheluM ratna ApaNe khoI besIzuM. mane to rathanemi barAbara yogya lAge che. tAro zuM mata che ?' satyAdevI javAba ApavA jAya che tyAM pharI rAjyazrIe AMkho kholI. e bolI, 'bahena ! sarovaranI majA ora che. ame to khUba DUbakIo khAdhI, kevI majA ! kevAM suMdara e sarovaranAM kamaLa !' 'have to hada thAya che, satyA ! vaidarAjane bolAva.' rAja nI mAtAe kahyuM. enAthI rAjano lavAro sahana thato nahoto. mA ! nemanI bhUrakI bhAre che; A rogano koI vaida dvArakAmAM nathI.' 'to ?' 'e to jeNe darada ApyuM e ja davA Ape to kAma thAya.' eTale je nAge DaMkha dIdho, e nAga jhera cUse to ja jhera Utare, ema ja ne?" mA ugra thaIne bolI. 'sAcI vAta e ja che, rAjamAtA !' madhumAlatIe kahyuM. 'anya koI gAruDI na cAle ?' 'cAle jarUra, cAle. mArI pAse evo eka gAruDI che. juvAnI kevuM jhera che, ane e kevI rIte Utare che e tamAma vAtano e jJAtA che.' mAtA bolI. mA, utAvaLa na kara, nahi to khela bagaDI jaze. rAja ApaNI anya chokarIonI jema juvAnI dIvAnIvALI nathI.' 'ema kahI kahIne ja tame badhAMe ene caDAvI mArI che !' mAe jarA roSamAM kahyuM. AzA nirAzA 351
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ thoDI vAramAM rAjyazrI beThI thaI. enA vALa vIkharAI gayA hatA, ane alakalaTo mukhacaMdrane AvarI rahI hatI. temanI dIvI jevA hAthe alakalaTo samAratI e bolI : "are ! e kamaLa suMghatAM suMghatAM huM to Anandamasta banI gaI. mArA temanA snehano amara pyAlo mane tyAM pIvA maLyo. huM amara thaI gaI." are re, dIkarI gAMDI thaI gaI che ! ene lavAro sAMbhaLatAM tamane majA paDe che. paNa mane to thAya che ke huM dIkarI khoI besIza ! koI vaidane teDAvo!' mAe AMsu sAratAM kahyuM. "ane bahena !' rAjyazrIno lavAro vadhI gayo; e bolI, "ane tyAM mArA name mane kahyuM, 'rAja ApaNe ahIM ja vidhithI paraNI laIzuM ? jo A pavana baMsI vAze, A AmravRkSa toraNa bAMdhaze, ne A kadaMbavRkSa maMjarI veraze. A jharaNAM jAnaDIo banIne gIta gAze. prakRti ApaNI purohita banaze; enAM paraNAvyAM ApaNe paraNIzuM. AtmAmAM AtmAne bheLavI daIzuM. vAha, mAro nema nagIno !' rAjanI vAta sAMbhaLI mAnuM haiyuM hAtha na rahyuM. eNe vedanAbharyA svare kahyuM, "arere, koIka to mArI vAta sAMbhaLo, ane kuzaLa vaidyane teDI lAvo ! tame badhAM joI zuM rahyAM cho ?" e ja vakhate koIno avAja saMbhaLAyo. joyuM to rathanemi bAraNAmAM Ubho hato; ane e potAnI sAthe vaidyarAjane teDato Avyo hato. rAjyazrInI mAtAne jANe DUbatAne nAva maLI. eNe svastha thatAM kahyuM, 'Avo Avo, khare vakhate tame vaidarAjane teDI lAvyA. A badhAmAM tame eka ja samaja dAra cho. rathanemi ! vaidya vaidya karIne mArI jIbha sukAIne kAMTo thaI gaI, paNa mArI vAta koI kAne ja dharatuM nahotuM.' "jyAM prasaMga pote ja kartavya samajAvI deto hoya tyAM bIjAnA kahevAnI rAha jovAnI zI jarUra ?' rathaneminI vANImAM jANe sudhA bharI hatI. enI vANI enA vyaktitva jevI ja mohaka hatI. vaide potAnI kAmagIrI zarU karI. oha ! pAMkha kapAyelI pArevI jevI rAjanI dazA che." rathanemie kahyuM. eno eka eka zabda lAgaNIthI UbharAto hato. 'mArI dIkarIne tamArA bhAIe rajhaLAvI !' rAjanI mAtA bolI. 'ciMtA na karazo. enuM prAyazcitta huM karIza. sahu sArAM vAnAM thaI raheze. ghInA ThAmamAM ghI paDI ja ze.' rathaneminA zabdomAM bhAre mamatA bharI hatI. vaidarAja rAjanI nADa tapAsatAM bolyA, 'dI karI !' 352 1 premAvatAra ' koNa vaidyarAja ? kema AvyA cho ? zuM mAruM madhura svapna bhAMgavA AvyA cho ?" rAja bolI. 'tamAruM citta asvastha che; upacAra mATe Avyo chuM." vaidyarAje kahyuM. 'tamAruM citta asvastha haze ! mane tamAre gAMDI banAvavI che ? mArI nAkhavI che ?' ne rAja ekadama UbhI thaI gaI. sauMdaryatarasyo rathanemi jANe e rUpanA ghaDAnA ghaDA pI rahyo. A jagatavijayI sauMdarya pAse e potAnuM ajeya vyaktitva vIsarI gayo. dIkarI, DAhI thA !' 'zuM gAMDI chuM ?" ne rAja cAlavA lAgI. enA zarIramAM azakti hatI, paDatAM paDatAM e mAMDa bacI. rathanemie doDIne ene Teko Apyo. koNa, rathanemi ? tame mane Teko ApavA AvyA cho ?" hA." rathaneminuM hRdaya AzAnAM spaMdano anubhavI rahyuM. 'tamArA bhAIne Teko ApavA kema na gayA ?' 'e to saMnyAsIno jIve che." to emane Teko ApavA tamAre emanI sAthe saMnyAsa levo hato." 'huM to mArA mArge ja jato hato, paNa tamAre khAtara mane rANI satyAe rokI rAkhyo !' rathanemie kaMIka beparavAI batAvavA kahyuM. e jANato hato ke beparavAI e strIne jItavAnuM eka amogha sAdhana che ! oha mAM ! jarA sAMbhaLa to kharI; pazuDAMno pokAra kevo jora jorathI saMbhaLAya che !' bolatAM bolatAM rAja jamIna para besI gaI. 'vaidarAja ! kaMI upacAra karo.' rAja nI mAe kahyuM. 'mAro koI vaidya nathI. mArI koI davA nathI. mAro vaidya mane maLI gayo. mArI davA mane maLI gaI." rAjano lavAro cAlu ja hato ! 'dIkarI, tAruM gAMDapaNa nahIM choDe ?" - "mA ! tAruM DahApaNa nahi mUke ?" ardha bebhAna avasthAmAM ja rAje javAba vALyo, dIkarI jANe samarAMgaNamAM zatruthI gherAI gaI hatI, ne cAre dizAnA zatruo sAme maraNiyo sAmano calAvatI hatI. mA-dIkarI vacce cakamaka jharI rahI. baMne vacce jhaghaDo thaI jAta, paNa catura rathanemi tyAM hAjara hato. eNe rAjanI mAne kahyuM, 'kaThora zAsana ApIne vananA vAghane mAnavI vaza karI zake, paNa mananA mora Apamatiyo hoya che. potAnI meLe AzA nirAzA | 353
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ khIle, potAnI meLe vilAya !' rathanemi rAjanI mAtA ane satyArANInAM mana jItI gayo. rAjanI mAtA ane satyArANIne have to eka ja vAtanI raDha lAgI hatI ke rAjyazrI mAnI jAya ane rathanemi sAthe lagna karavA taiyAra thaI jAya ! 2thanemi paNa nemikumAra karatAM kyAM ocho Utare evo hato ? ane yauvananA taravarATa ane rasikatAmAM to e nemane bhulAvI de evo che. Avo vara to zodhyo paNa na jaDe; ane rAjyazrIne mATe to e AkaDe madhanI jema sulabha hato. sAce ja, rAjyazrI bhAgyazALI hatI. paNa je vAta mAtA ane bahenane sadbhAgyanI sucaka lAgatI hatI, e vAtamAM rAjyazrInuM mana jarAya palaLatuM na hatuM - jANe paththara upara pANI ! chevaTe mAtAe jarAka AkaLA thaIne rAjyazrIne kahyuM, 'rAja ! AvI khoTI haTha zA kAmanI ? vAta jarA samajI le. tArAM bhAgya moTAM che, nahi to eka ThekANethI pAchI pharelI dIkarIne jhaTa bIjuM sAruM ThekANuM nathI maLatuM ! Avo vakhata vAre vAre nathI Avato, mATe lakSmI cAMdalo karavA Ave tyAre moM dhovA javA jevI nAdAnI na kara !' rAjyazrIe kaMTALIne kahyuM, "mA, tame badhAM A zuM laI beThAM cho ? mane to mAruM managamatuM ThekANuM maLI gayuM che, ane mArAM lagna thaI gayA pachI AvI badhI mAthAkUTa zA mATe ?" | 'dIvAnI na thA, dIkarI ! ghera beThAM gaMgA AvI pachI khALamAM moM dhovA na jaIe. rathanemine meM Agraha karIne rokyA che. pUrAM bhAgya hoya ene ja rathanemi maLe.' mAtAe bhArapUrvaka kahyuM. "mA ! tuM barAbara sAMbhaLI le, huM to kyAranI paraNI cUkI chuM. meM tane na kahyuM ke, huM chAnImAnI nema sAthe sahasAmravanamAM gaI hatI, ne tyAM prakRtine purohita banAvI, vRkSavelIone jAnaiyA banAvI, koyala rANI pAse lagnavANI uccarAvI ame paraNyAM. zuM tamAre eka vAra paraNelIne pharI paraNAvavI che ?" rAje kahyuM. 'rAja ! tArI AvI badhI vAto ja kahe che ke tAruM citta atyAre ThekANe nathI; ane tAruM hita zemAM che e tuM samajI zakatI nathI. tuM jarA hozamAM AvIne vAta kara, lagna karavAM na karavAM e tArI marajInI vAta che, paNa jarA eTaluM DahApaNa to vAparaje ke jethI potAnA hAthe ja potAnA paga upara kuhADo mAravA jevuM banI jAya nahi. ane pAchaLathI pastAvuM paDe nahi." satyArANIe kahyuM. 'bahena ! tane zuM vAta karuM ? huM to pUrepUrI hozamAM chuM. mane to tame badhAM 354 | premAvatAra bhAnabhUlyAM ho ema lAge che. ame to sohAgarAta paNa mANI, prANamAM prANanuM milana paNa karyuM, tema ja mArA vara ane bIjA badhA para !' rAja bolI. enI vANI apArthiva hatI. rAjanAM vacano enI mAtA sAMbhaLI na zakI. eNe vedanAbharyA svare kahyuM, "are A haThIlI chokarIne samajAvo koI !' 'mA ! mane eka jaNa samajAvI gayo, have koInI samajAvI huM samajavAnI nathI.' rAja dRDhatAthI bolI, satyArANIe kahyuM, "mA, have atyAre A vAta paDatI mela ane rathanemine hamaNAM vidAya Apa." 'rathanemi ! kayA zabdomAM tamAro AbhAra mAnuM ? kaI jIbhathI tamane vidAya ApuM ?" rAjanI mAe gaLagaLA sAde kahyuM. rathanemie gaMbhIra banIne kahyuM, "bairya khozo nahi. AbhAra mAnavAnI ahIM kaMI paNa jarUra nathI. huM vidAya to lauM chuM. paNa eka vacana ApIne. mAre saMsAramAM rAja sivAya tamAma strIo mA-bahena samAna che. rathanemi vare to rAjane vare, nahi to e paNa revatagirinI koI guphAmAM besI tapa karaze." ane rathanemi dhIre dhIre dRSTi bahAra cAlyo gayo. hAya dIkarI ! Aja te pote khoTa khAdhI, ane amane sahune paNa khoTa khavarAvI. hAthamAM Avelo hIro hAthathI khoyo !' rAjanI mA AkraMda karI rahI. 'mA ! zoka na karIza. huM mArA svAmInA saMdezanI rAhamAM chuM. saMdeza Avyo ke sAsare cAlI jaIza." 'kyAM che tAruM sAsaruM ?" 'revatAcalamAM ?" 'enA pANAmAM ?" 'nA, temanA hRdayamAM." dIkarI ! A te kevI vAto kare che ? koI AvA manamojInA hRdayamAM ghara karI zakyuM che kharuM ? gAMDI nahI to !' | 'mA ! joje ne, tArI gAMDI dIkarI eka vAra sAsare jaze, pachI e kadI pAchI piyara nahi Ave. pachI to Akho saMsAra enuM piyara ane Akho saMsAra enuM sAsaruM banI jaze.' 'ghelI vAto na kara. kahe to rathanemine hajI pAcho bolAvuM. bAjI hAthamAM che." AzA nirAzA D 355
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 kurukSetra bhaNI rAjanI mAtAe kahyuM. | 'mA ! mArA mATe rathanemino vicAra paNa pApa che. huM to enA moTA bhAInI patnI thAuM. enI bhAbhI thAuM, ane bhAbhI to mAnA sthAne lekhAya." rAja enI e vAta karI rahI. "mA !rAja sAthe vAta karavI, e have paththara para pANI nAkhavA barAbara che * satyArANIe kahyuM. temaNe hAtha dhoI nAkhyA hatA. A AkhA nATakanI racanArI pote, ane potAnAthI kaMI thaI zakyuM nahi. rAja koI judA gajavelanI banelI hatI. dhIre dhIre badhAM vIkharAyAM. rAjanI haTha koIne pasaMda paDI nahotI. Aja to haju mugdhAbhAvamAM che; paNa kAle yauvananI saritA be kAMThe chala kAze, tRSAturo cAre tarapha bhamatA haze, e vakhate dekhAvaDI dIkarIne jobana jALavavuM muzkela paDI jaze. jobanavaMtI nArIne to araNyamAM yogIthI, vanamAM vanavAsIthI ne nagaramAM nagaravAsIthI sadA DaratuM rahevAnuM ! paNa ahIM to badhI zikhAmaNa phoka hatI. chevaTe duHkhanuM osaDa dahADo ema mAnIne mAtA ane satyArANIe potAnA manane vALI lIdhuM. emanA manamAM UMDe UMDe evI AzA chupAI hatI ke Aje nahIM mAne e kAle rahI rahIne mAnaze. kALa potAnuM kAma karyA vagara nahIM rahe ! kALano pravAha potAnI rIte vaheto rahyo, paNa rAjyazrInA aMtaramAM sukAI gayelI saMsArabhoganI saravANI pharI vahetI na thaI, enuM citta koIthI caLAvI zakAyuM nahIM. rathaneminA manoratho manamAM ja rahI gayA. ane Akhare AzAbhaMga thayelo juvAna rathameni gharabAra tajIne revatAcala tarapha cAlI nIkaLyo. giranAranI guphAo ene Aje mahela karatAM vadhu pyArI thaI paDI ! saMsAra to pIDAno pArAvAra che. kurukSetranuM raNamedAna chevaTe jAgatuM thayuM hatuM, ane hAthI, ratha, ghoDA kurukSetra tarapha vahetA thayA hatA. kurukSetramAM koNa koNa rAjA AvyA hatA, kayA kayA rAjAnI keTalI senA emAM hAjara thaI hatI, ane koNa koNa senApati thavAnuM hatuM, enI ja carcAo core ne cauTe cAlatI hatI. raNaraMganA utsAhI yAdavo have Akho divasa eka ja carcA karatA : zatrune pote kyAM vIMdhaze, kevI rIte vIMdhaze, ane zatru jakhamI thaIne mRtyu mATe taraphaDato haze, tyAre e jovAnI kevI majA Avaze ! ane zatrunI strIonAM kamaLa jevAM locanomAMthI AMsurUpI motI TapakIne enAM madabharyA vakSasthaLo para hAra thatAM haze, tyAre jonAranAM netro kevAM dhanya banaze ! satyA ane rAjya zrI baMnenAM hadaya judA judA prakAranAM ghaDAyAM hatAM. rAjano jIva yuddhanA vartamAnathI kaLIe kaLIe kapAI jato hato; jyAre rANI satyA bhAre utsAhamAM hatAM. zrIkRSNa mahArathI arjunanA sArathi banavAnA hatA. ane zrIkRSNanA rathanAM sArathi satyArANI pote thavAnAM hatAM. e paNa potAne yogya bakhtara, tIra, talavAra, mudragara vagere zastro taiyAra karI rahyAM hatAM. sAvajone ramADanArI rAja khare vakhate hiMmata hArI gaI. e nAnI zI chokarI moTAmAM moTA vicAra karI rahI : re ! neme pazuno pokAra sAMbhaLyo ne lagnalIlAno ratha pAcho vALyo, e koI bhAvino saMketa haze ke zuM ? yuddhamAM mANasa pazunuM ja anukaraNa kare che. nirbaLane sabaLa kacaDe che ! saMsAra vaLI pAcho moTA moTA lokonAM mRtyuthI nirAdhAra banI jaze ? enI galIe galI duHkhiyArAM ke anAtha banelAM mAnavIonAM AkradothI bharAI jaze ? rAja bahAvarI banIne zrIkRSNa pAse doDI gaI ane emane vInavI rahI, 'mahArAja, kRpA karI Apa yuddhathI pAchA pharo.' 356 D premAvatAra
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'rAja ! pRthvI para pApanI gaMdakI vadhI gaI che. yuddhanI Aga vinA ene koI sApha karI zakaze nahi. pitA dhRtarASTra aMdha che, ane putraprema pAse vizeSa aMdha banyA che ! droNa jevA guruo rAjyane niyamanamAM rAkhanAra rahyA nathI. emaNe rAjyAzraya svIkAryo che, ne e rAjyAzrita banI gayA che. pRthvIne satyano saMdeza ApI zake evA bhISma jevA puruSo paisAnA dAsa banyA che ! zuM AvI saDelI dharatIne tuM sAcavI rAkhavA mAge che ?' zrIkRSNe kahyuM. 'paNa strIoe tamAruM zuM bagADyuM che ? bALakoe tamAro kayo guno karyo che ? AmAM kharI khoTa to strI-bALakone javAnI che. nirAzrita strIone na jANe koNa kheMcI jaze ? nirAdhAra bALakonuM bhAvi na jANe kevuM aMdhAriyuM thaze?' rAja dilanA jozathI bolatI hatI. 'rAja ! dIkarI ! pApaDI bhegI iyaLa baphAya. e jagajUno vyavahAra che. sUkA bheguM lIluM sadAya baLatuM AvyuM che !' 'Apa chevaTe eTalI pratijJA karo ke koI avasthAmAM paNa zastra nahIM grahaNa karo, nahIM to tamArI zastravidyA pRthvIne roLI nAkhaze.' rAje yAcanAnA sUramAM kahyuM. rAja ! tArA aMtaranI bhAvanA ane pRthvInA jIvo paranI tArI prIti huM samajuM chuM. paNa eTaluM yAda rAkhaje ke huM to vADhakApa karanAro vaida chuM. pRthvIne have vadhAre rogI thavA devI, mane anucita lAge che.' 'ema chatAM paNa game tema karIne mane vacana Apo ke huM zatru grahaNa nahi karuM.' 'jA, mAruM tane vacana che, rAja !tArA haiyAne pIDita thatuM huM joI zakato nathI. meM sArathinuM kAma lIdhuM che. sArathi zastra na le, sArathi avadhya rahe.' 'chatAMya yuddha TaLe to TALajo.' 'rAja ! e mArAthI nahi banI zake. saMsAra para AtatAyIono kabajo thayo che. pRthvIno vadhelo bhAra utAravAnuM kAma meM mAthe lIdhuM che. have to bhAra utArye ja chUTako che.' zrIkRSNe kahyuM. eTalAmAM satyArANI ratha hAMkIne dvAra para AvIne UbhAM. rAja nAnI hatI, satyArANI moTAM hatAM. paNa Aja yuddhaprayANa vakhate e rAjathI paNa nAnAM lAgatAM hatAM. emano UMco gUMthelo kezapAza emanI pratibhAmAM vadhAro karato hato. 'moTI bahena ! sukhe sidhAva ! saMgrAmamAM tuM tArA svAmInAthanI soDa banaje. jagate yuddhano svAMga sajyo che. e svAMga utarAvavA mATe tuM prakAza jevI che. huM havA jevI chuM. huM mAruM kAma zAMtithI sAdhIza.' rAja bolI. 358 - premAvatAra 'rAja !' satyArANIe kahyuM, 'ema parvatanI guphAmAM ekAMte besI gaye jagatanI gaMdakI ochI na thAya.' 'bahena ! tuM tananI gaMdakInI vAta kare che. mane mananI gaMdakI pIDe che. yuddha pahelAM manamAM janme che, tana to te pachI laDe che. manazuddhi mATe mArI ane mArA nemanI laDAI che. oha ! pazuono pokAra kevo jorajorathI saMbhaLAI rahyo che.' 'sAruM ! sAruM ! jA, tuM paNa raivatagiri para jaIne tapa kara. tapathI duniyA vizuddha thaze, ane vigraha jarUra aTakaze.' satyArANIe kahyuM. emAM thoDo vyaMgya paNa hato. 'huM to ema mAnuM ja chuM, bahena ! huM jarUra tapa tapIza. sUrya kaMI ApaNI najIka nathI. chatAM e keTale dara potAnAM ajavALAM pahoMcADe che ne aMdhakArano nAza kare che ! ema raivatagirinA pahADa parathI amArAM tapastejanAM kiraNo samasta pRthvI para prasaraze ne saMsAranI saMzuddhi karaze.' rAja vizvAsa ane gauravapUrvaka bolI rahI hatI. AvI rIte gauravathI bolatI nAnI bahena tarapha satyArANIne khUba prIti UpajI. eNe AgaLa vadhIne rAjane bAthamAM jakaDI lIdhI; e enA upara vahAlapa varasAvI rahI. zrIkRSNa A dazya joI rahyA hatA. e bolyA, 'oha ! tama be bahenomAM jeTaluM vahAla che, eTaluM ama puruSomAM hota to ? rAja ! pAMDava ne kaurava eka ja maganI be phADa che. chatAM Aje kevAM hADamAMsanA vairI banI beThA che !' 'bahena ! huM rajA laIza. pUjya balabhadrajI pAse mAre pahoMcavuM che.' rAje kahyuM, ene yuddhanI vadhu vAto gamatI nahotI. 'tyAM kaMI pracArakArya karavuM che ke pachI balarAmajIne kaMIka dharmopadeza Apavo che !' zrIkRSNe mazkarImAM kahyuM. 'mAre e jovuM che ke yuddhano virodha karavA jeTaluM hRdayabaLa balarAmajImAM hajI paNa salAmata rahyuM che ke nahIM !' 'salAmata che, rAja ! pUrepUruM salAmata che. huM to tIrthayAtrAe paravaruM chuM. A yuddha sAme mAro virodha che. A yuddhamAM zrIkRSNa bhAga le e sAme paNa mAro virodha che.' balarAmajI aMdara pravezatAM bolyA. balarAmajI pravAsane yogya sAmagrI sAthe AvyA hatA. teoe nakhathI zikha sudhI sapheda vastro sajyAM hatAM. sapheda azva lIdho hato. ne zastrAstra tamAma tajI dIdhAM hatAM. balarAma satyArANI sAme joIne bolyA, 'tame zastra sajyAM! ame zastra tajyAM! tame yuddhadIkSA svIkArI, meM zastrasaMnyAsa svIkAryo !' kurukSetra bhaNI - 359
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'vaDIlo jene taje, nAnAM ene saje, ApanI ja A bheTa meM bAMdhI che!" 'satyArANI ! tame to jabarAM yuddhazokhIna cho, paNa yAda rAkho ke jo yAdavo mArA matathI viruddha cAlaze, to A haLathI samasta pRthvI khodI nAkhIza. mAro gusso joyo che ?' balarAmajI AvezamAM hatAM. 'Apano gusso ApanAM zastrathI vadhu tIkSNa che, pahelAM e tajo !' satyArANIe kahyuM. 49 rAjano hRdayabAga. 'tapa vinA e tejI zakAya nahi." rAje kahyu. balarAmajI TIkA sahana karI zakatA nahi, paNa A be suMdarIo pAse e narama thaI jatA. teonuM game tevuM kahevuM sAMbhaLI letA, leNadeNa apUrva hatI. 'to virodhamAM mAnuM chuM. Aje yuddhano huM virodha pokArIza, kAle pAMcaso jaNA mArA matanA thaze, ne virodha pokAraze. pAMcasomAMthI pAMca hajAra mane anusaraze ane chevaTe koI laDanAra ja nahi maLe, pachI laDAI thaze kevI rIte ? bAkI tapa e to sAdhubhagatanuM kAma che, ne yuddha e laDAyaka mananuM kAraNa che." balabhadrajIe potAno abhiprAya ApIne vidAya mAgI. balarAmajIne nA pADanAra koNa ? yAdavono eka samudAya emane anusaravA taiyAra Ubho hato, thoDI vAramAM teo yuddhavirodhI pokAra karatA dvArakAmAMthI prasthAna karI gayA. A tarapha madhyAhune zrIkRSNa gopasenA sAthe chaDI savArIe kurukSetra tarapha ravAnA thayA. dvArakA khAlI thaI gayuM. satyArANI kurukSetre saMcaratAM rAja ekalI thaI gaI ! yauvanane ane ekAMtane kadI banatuM nathI. praNayI urane e bhaDake bALe che, manamAM kaMIka bhUtabhramaNAo jagAve che; ne ghaNIvAra mANasane gAMDo paNa banAvI mUke che. rAja ekalI paDI, ekAMte beThI. enA uramAM bhaDakA jAgyA. je vAtano rAja makkamapaNe inkAra karI rahI hatI. e vAta ja Aje banI rahI hatI ! rAjanA hRdayabAgamAM Aja sudhI cUpa beThelo bapaiyo khUba vyAkuLa banIne pokAra pADI rahyo. rAja divasa to jema tema pasAra karatI; ahIM gaI, tyAM gaI, mahAmahenate rAta pADatI; paNa rAte ene keme karI nidrA na Ave ane kAryArika AMkha miMcAya to sapanAM satAvavA lAge ! svapnamAM ne svapnamAM rAja UThIne doDe, pokAra kare, 'o nema nagInA! tArI rAja tane pukAre ! jarA sAMbhaLa to kharo ! paLavAra thobha to kharo !' paNa nema nagIno to pazuDAMno pokAra sAMbhaLIne sIdho revatAcala para cAlyo gayo hato, ane tyAM parvatanI Toca para padmAsana vALIne besI gayo hato. ene pazuonAM kaMdana pIDatA hatAM. duniyAnAM kaMdane ene thobhAvavAM hatAM. rAja pokArI pokArIne thAkI, paNa nema nagInAno kaMI javAba na maLyo! ahIM dvArakA badhI khAlI thaI gaI hatI. yAdavo laDavA cAlyA gayA hatA. balarAma tIrthayAtrAe gayA hatA, zrIkRSNa kurukSetre saMcaryA hatA. satyArANI emanI sAthe gayAM hatAM. potAnI mAtA sAthe saMbhASaNa karavA jeTalI sUdha nahotI. rathaneminA prasaMgamAM niSphaLatA maLyA pachI mA-dIkarI vacce khAsa vAtano prasaMga paDato nahi. rAje kAmamAM citta parovyuM, paNa ene zAMti na lAdhI. 360 D premAvatAra
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ eka dahADo eNe potAnA aMtaramAM pazuono bhayaMkara pokAra sAMbhaLyo ne e nemakumAra pAse javA cAlI nIkaLI. have to aMtaranA A tApane namakumAra sivAya koI bujhAve tema na hatuM! rAjane alaMkAra gamatA nahotA; vagara alaMkAre ja evuM rUpa khIlI UThatuM; chatAM temanI najarane ruce e mATe eNe thoDI rUpasajAvaTa paNa karI ! eNe AMkhamAM kAjaLa AMkyuM, bhAle kuma kuma coDavuM. zarIre mRgamadanuM vilepana karyuM, mastake keza hoLyA, hAthamAM phUlachAba lIdhI. gaLe motInI mALA paherI; ne vahAlAnI vijogaNa banIne e vahAlAne bheTavA cAlI. - revatagiri rAjanAM caraNone oLakhI gayo. nema kumAranI caraNarajathI pavitra thayelA pahADe priyatamanI priyatamAne jANe tarata oLakhI lIdhI, na oLakhe kema ? zItaLa jaLanA AzleSavALA maMda pavanathI eNe rAjane vIMjhaNo vAyo. rAjanA haiyAnI garamI kaMIka zAMta thaI., iMdrajavanAM khIlelAM phUlo para pharatA unmatta bhramaronA guMjAravathI rAja premabharyuM AzvAsana pAmI. rAjane revatagiri baMdhu jevo mITho lAgyo. 2 ! potAnA mArgane kevI rIte e zaNagAre che ? kyAMka methanuM madharuM, garjana che, kyAMka mayUronuM manohArI nRtya che, kyAMka kadaMba ne kurabakanAM phUlonuM khIlavuM che. rAja parvatanA suMdara keDA para zvAsa bharI cAlI. enI komaLa paganI pAnI paththaranI tIkSNa karaco sAthe athaDAvAthI raktaraMjita banI gaI, paNa enI ene khevanA na hatI. UlaTuM ethI enI pAnInI zobhA abhUtapUrva banI gaI, kAmadevane moha pamADe evI rAja khullI kudarata vacce cAlI jatI hatI. parvatamAMthI nIkaLelI jharaNa-kanyA sAgarapatine bheTavA nimna mArge vahetI hatI; tyAre A rUpakanyA potAnA priya patine bheTavA UMce mArage caDhatI hatI! Akhare rAja tyAM pahoMcI, AkAzane aDatuM e girizikhara hatuM, ne e ghanazyAma zikhara para potAnA aMtarano zyAma padmAsana vALIne beTho hato ! AkAzamAM vAdaLoe meghadhanuSa racI enI zobhAmAM vadhAro karyo hato. jaLabharelA megha AkAzamAM khaDakAyA hatA; ane samAna varNavALA nema girizaMga para birAjelA hatA. emanAM animiSa locana nAsikA agrabhAga para sthira thayAM hatAM. yogamAM layalIna ne dhyAnamAM e tallIna hatA. moM caMdranI sudhA varasAvatuM camatuM. pIDita rAja doDIne temanAM caraNomAM ALoTI paDI. 2 nema ! AvuM nahotuM karavuM ! Aja bharyA sarovare rAja pyAsI che. dehanA dharma dehIe cUkavavA ghaTe! 362 D premAvatAra nema to pUrNa svastha hatA, romamAM paNa romAMca nahoto. rAja vyathita hRdaye bolI, 'prANAdhAra ! zaraNamAM AvelAnI rakSA karavI e kSatriyano dharma che. huM ApanAM caraNonI dAsI chuM. mArI rakSA karo ! kRpA karIne Apa A parvatavAsa tajI do !' paNa nema to niSThapa hatAM. tejAbathI paNa na jale evA pocA mINanuM baneluM nemanuM aMtara hatuM, rAja ghUMTaNiye paDIne dIna vadane bolI, 'kRpA karIne A girizaMgano vAsa choDI do. A hRdaya paththara jevuM kaThina na banAvo. juo ! AMkha kholIne kudaratane nIrakho ! kALA kALA megha; emAM camakatI vIjaLI, jUI-jAInAM phUlono unmeSa. AvA varSAkALamAM koNa viyoga-dadhA potAnuM jIvana jALavI zake ? jo tame AzvAsana nahi Apo to mAruM haiyuM phATI jaze. cAlo nema nagara bhaNI !' nema to hajIya pASANanI pratimA jema sthira hatA. rAja AgaLa bolI, 'zuM Apane ApanI janmabhUmi yAda AvatI nathI? e suMdara dvArakA, e manahara rAja prAsAdo, jenI cAre tarapha suvarNano koTa che, ne nIlamaNinA AkAzadIpo che ! pRthvImAtAnA stana jevI e nagarI zobhe che. e nagarI tamane leza paNa yAda AvatI nathI ?' paNa nemane to jANe kone ja na hatA ! thoDI vAra visAmo laIne rAjyazrIe AgaLa kahyuM. 'dvArikAnI rAjapariSadamAM ApanI upasthiti devarAja indra para paNa AkarSaNa karatI hatI, ne mANasamAtrane pratikULa A jaDa girizikhara Apane kema bhAve che ?" | 'jarA mananAM kamADa ughADIne A heta-prItanI duniyA to nIrakho ! A mRga cAra divasanA sahavAsamAM ApanA mitra banI gayAM che. Apane dhyAnamAM nizcala dekhI e ApanI godamAM rame che, Apane jIbhathI cATe che. Apa jarA AghApAchA thazo, tyAre e vyAkula thaI jaze, ne moMmAMthI cAro nAkhI daI UbhAM UbhAM AMsu DhALaze. pazu mATe paNa prItanI rIta AvI che. to kazA mananI nArI rAjanA kALajAno kaMIka to vicAra karo." rAja jANe temane manAvI rahI. e AgaLa bolI, mRga kasturI mUke evI e zabdAvalI hatI : 'yuvAnI sahunA jIvanabAgamAM acUka Ave che. AvIne dehanA gajarAne dIpAve che. yuvAnIe AvIne ApanI dehane zaNagArI che. have e yuvAnIne tarachoDo nA. upakArIno upakAra jANavo joIe. je rAja tarapha atyAra sudhI Ape rAjano hRdayabAga 2 363
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50 rAjyazrInuM bhAratadarzana mAyA rAkhI, e rAja tarapha A chetarapiMDI ! re ! tamane khabara che ke Atura strInuM apamAna e to ene mATe avasAnathI paNa bhayaMkara AghAta che.' rAja caturA nAra hatI. e svAmIne AgaLa zIkha ApI rahI, 're nema! meM tamArA mATe jaga AkhuM mUkyuM che. dvArikAne tajI, yAdava saMgha tajyo, kuLa, mAna ne abhimAna saghaLuM taryuM ! velI jevI huM tamArA jevA ekAkI vRkSane avalaMbI rahI. have zuM tame vahAlIne vegaLI karavAnI peravImAM cho ? jarA A meghane to juo ! e praphulyA to, sAthe eNe temanA mitra mayUrone paNa kevA praphullAvyA che ! nema, teonI pAsethI kaMIka to zIkho.' rAjanI vANImAM mITho upAlaMbha hato. enI vAgdhArA parvatanA jharaNAnI jema vahI rahI hatI. 're nAtha ! zANAne zIkha ApavI ucita nathI. Azramadharma to jANo cho ne! bAhya, yuvAna, prauDha ne vRddha - A cAre avasthAnA dharmo judA judA che. buddhimAna kSatriyo jyAre vRddha thatA tyAre ja girivaranuM sevana karatA, ane sAthe patnIne rAkhatA; ne vRddha avasthAe munidharmanuM AcaraNa karatA, jharaNanuM halakuM jaLa pItA, ne tapa dvArA zarIrane kRza karatA, paNa Ape to yuvAnImAM A badhuM zarU karyuM che, ane te paNa ekalavAyA ! zuM AvuM karavuM ucita che ? vicAra karo ane javAba do." rAja temanA mukha tarapha javAbanI pratIkSA karatI tAkI rahI. nema to hajI paNa sAva niSkapa hatA. dhIre dhIre cAre taraphathI havAmAM pazuono pokAra karNagocara thavA lAgyo hato. oha ! Akho saMsAra lohInAM AMsue raDI rahyo che ! koI ene bacAvanAra nathI. kALa kasAInI charI nIce e bApaDAM beM beM karI kalla thaI rahyAM che ! havAmAM koI haiyAphATa AkaMdanA paDaghA paDatA hatA. rAja thoDI vAramAM bebhAna thaIne temanA caraNa para DhaLI paDI ane kozamAMthI megha muzaLadhAra varasI rahyo. jAga, jAga ! saMsAravAsanAnI taMdrAno tyAga kara !" paNa rAjyazrI e svaronA bhArane na jhIlI zakI. rAjyazrI mUchamAMthI jAgI tyAre caMpAnAM vRkSo vacce paththaranA ozIke paDI hatI. phUlazaiyAnI sUnArIne paththaranI pathArI kema bhAvI haze ? paNa e ene jarUra bhAvI haze, nahi to jAgatAMnI sAthe e ATalI AnaMdita na hoya ! enI vikala mukhamudrA para prasannatA chavAI gaI hatI, enuM vizvala citta zAMtinA sAgaramAM nAhatuM hatuM. je bharAyelo eno deha plAna thayo hato. paNa Atmika rUpakAMti dviguNa vadhI hatI ! bhayaMkara varSo pachInuM jANe e nirabhra AkAza hatuM. kyAMya vAdaLa nahotAM, vIja nahotI, gaDeDATa nahoto; badhe sukhada samIra vAtA hatA. rAja svastha thatI bolI, 're svAmI ! tamArI vANI karatAM tamAruM mauna mane ghaNuM kahI gayuM che. oha ! murdAmAM tame kevA kevA mahApradezomAM mane pheravI che ! zuM zuM mane batAvyuM che ! saMsAranA AkhA svarUpano tame sAkSAtkAra karAvyo che. tame sAMbhaLelo pazuono pokAra sAco hato. vAsanAnA zudra ne tophAnI taraMgo para jholAM khAtI mArI jIvananaukAne Aje tame tArI dIdhI ! huM svapnamAM hatI ke mUrdhAmAM te kaMI jANatI nathI, paNa AkhuM mahAbhAratanuM yuddha jANe meM najare nihALyuM. sAcuM ke khoTuM, huM e jANatI nathI; paNa joyuM tevuM kahuM chuM, oha kevI kaleAma ! pazuono pokAra satate mArA mana-cittane AvarI 2hyo. kauravarAja duryodhananI chAvaNI vIsa mAIlamAM patharAyelI meM joI, ne 11 akSauNihI senA enA mATe laDavA khaDI rahelI nihALI. pAMDavonI senA sAta akSauhiNInI hatI. duryodhane agiyAra senApatio nImyA hatA, ne bhISmane sahunA uparI banAvyA hatA. bhISmane meM dUrathI vaMdana karyAM. nakalaMka motI ! pAMDavonI senAno uparI dhRSTadyumna hato. satI rANI draupadIno e bhAI | 364 | premAvatAra
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhayaMkara svabhAvano puruSa hato, jANe kaliyuganuM moM ja joI lo. e divase AkAza raje bharAyeluM hatuM, sUrya phikko Ugyo hato ne pRthvI kaMpa anubhavatI hatI. A badhA mane bhayaMkara banAvonI AgAhIrUpa lAgyAM. nAtha ! huM to jANe pavananI pAMkhe UDatI hatI : ghaDIkamAM kauravasenAmAM, kadI pAMDavapakSamAM ! mArAM cakSuo divyacakSu banI gayAM hatAM. je koI na joI zake e huM joI zakatI hatI. uSNa pakSanI senAo A vakhate potapotAnA sthAne AvIne goThavAI gaI. kauravanI senA pazcima tarapha mukha rAkhIne UbhI hatI; ne pAMDavonI pUrva tarapha moM rAkhIne UbhI hatI. kauravonA saradAra bhISma pitAmaha sapheda vastramAM, sapheda rathamAM, sapheda dhajA sAthe AgaLa hatA. arjuna paNa tevA vastramAM sajja thaIne, suvarNanA rathamAM beTho hato. zrIkRSNa enA sArathi hatA. niSkAma mahArathI. dekhAva bhAre bhayaMkara hato. jamInanA thoDAka bhAga mATe aMgata snehIo, mitro, saMbaMdhIo sAthe laDavuM ? ekabIjAnAM mota nipajAvavAM ? je mRtyu pachI mUThIbhara pRthvI paNa maranAranI sAthe AvavAnI nathI, e pRthvI mATe sagAM, snehI ne gurujanonI AvI krUra hatyA ! svAmInAtha ! huM jANuM chuM. arjuna ahIM Avyo tyAre Ape ene 'jIvo ane jIvavA do' ane 'ahiMsA paramo dharma no premasaMdeza Apyo hato. paNa Aje to tyAM kAM vijaya kAM mRtyuno Adeza apAI rahyo che ! arjune potAnuM dhanuSa nIce mUkI dIdhuM ne kahyuM, 'AvuM ghora karma karavA karatAM bhikSA mAgIne jIvana gujAravuM bahetara che. pRthvInA eka tuccha TukaDA mATe pUjya guru jevA bhISmapitAmahano jIva mArAthI nahi laI zakAya. AmAM mArA vairI koNa ne vahAlAM koNa, e ja huM samajI zakato nathI !' zrIkRSNa A vakhate hAjara hatA. temaNe kahyuM, 'arjuna ! tane moha thayo che. kartavyanA pAlana vakhate tArI A vicAraNA ThIka nathI. mArI pAsethI eTaluM jANI le ke adharmIo to kharI rIte avasAna pAmelA ja che. anIti, adharma, anAcArane je sahana kare che, je ene svarachaMde cAlavA de che, te paNa marelA che. e marelAne tAre mAravAnA che. yuddha e agni che. gaMdI pRthvI enA vinA svaccha nahi thAya. Aja tuM kAyara thaIza, to pRthvI para kukarmIonuM rAja thaze ane nItivAnone sahana karavuM paDaze. mATe tAruM tIra calAva. A badhA kahevAtA moTA mANasonAM kAryo to tuM jANe ja che !' arjuna sAvadha thayo. tyAM yudhiSThira pAMDava senAmAMthI kauravasenA tarapha doDatA 366 D premAvatAra dekhAyA. sthiti evI hatI ke eka sAMdhatA tera tUTatA hatA. are ! laDavuM kAMI saheluM che ? ane te paNa potAnA pUjya ane priya puruSo sAme ! A mATe ja mAnasazAstrI duryodhana kaheto hato ke laDAI vagara soyanA nAkA jeTalI paNa jamIna nahi ApuM! yudhiSThirane doDatA joI AkhI kauravasenA hasI rahI, paNa yudhiSThira to dharmarAja hatA. teo bhISma pitAmaha pAse pahoMcIne bolyA, 'pUjya pitAmaha ! anicchAe amAre yuddhamAM bhAga levo paDyo che. Apa AziSa Apo ? keTaluM premabharyuM jIvana ! mArI AMkhamAM to premano zrAvaNa-bhAdaravo varasI rahyo. A premanuM rAjya AkhI pRthvI para vistare to ? paNa AvI kalpanAo badhI atyAre kevaLa viDaMbanA rUpa ja hatI. yudhiSThirane bhISma pitAmahe AzIrvAda ApyA. e pachI yudhiSThira mahArAje droNAcArya gurunA, kRpAcArya zikSakanA ne mAmA zalyanA AzIrvAda meLavyA. A badhA Aja bhale parAyA hoya, gaI kAle to e potAnA ja hatA ! Akhare yudhiSThire jAhera karyuM : 'hajI jene je pakSamAM javuM hoya te te pakSamAM jaI zake che.' phakta dhRtarASTrano dAsIputra yuyutsu kauravono pakSa choDI pAMDavonA pakSamAM Avyo. bAkI badhA yathAvat rahyA. svAmInAtha ! pachI bhayaMkara romaharSaNa yuddhano prAraMbha thayo, oha, kevuM dAruNa dezya ! kevo hRdayavidAraka banAva ! ratho doDyA, padAti dhAyA. bhayaMkara kaleAma macI rahI. hAthI ane ghoDAnAM kapAyelAM aMgothI jamIna khADA-TekarAvALI banI rahI. arjuna sAme bhISma medAne paDyA. droNa sAme dhRSTadyumna Avyo. duryodhana sAme bhIma medAne paDyo. oha ! zuM bhayaMkara e yuddha ! bhImanI gadA hAthIsenAno kaccaraghANa kADhavA lAgI ! svAmInAtha ! pRthvI jANe pazuonA pokArathI gAjI rahI. sarvatra mAro, kApo, saMhAronA nAdo gAjI rahyA. - sAMja sudhI A khUnakhAra laDAI cAlI. sUraja astAcaLe Utaryo, ne yuddhavirAmanAM raNazIMgA vAgyAM. baMne senA potapotAnI chAvaNImAM pAchI pharI. raNakSetranuM dRzya rAjyazrInuM bhAratadarzana 367
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhayaMkara hatuM. zuM AnuM nAma ja saMskRti ! zuM AnuM nAma ja bhAIe bhAga ! | bIje divase sUryodaya sAthe samarAMgaNa pharI gAjI UThayuM. bhISma pitAmahe to rojanA daza hajAra yoddhAono kaccaraghANa kADhavA mAMDyo. Akhare emane mArI pADavAnuM kAvataruM racavAmAM AvyuM. zikhaMDI nAmanA eka mANasane vacce medAnamAM utAravAmAM Avyo. laDAImAM zuM pUjya ne zuM apUjya ! badhA eka ja trAjave toLAya che ! ane je sAme paDe enI sAme chaLa, prapaMca ne kAvatarAno prayoga chUTathI thAya che. premamAM ne yuddhamAM badhu ramya ne gamya che. bhISma pitAmahanI pratijJA hatI ke zikhaMDI sAthe mAre yuddha na karavuM, temaNe dhanuSa nIce mUkyuM ke pAMDava pakSamAMthI tIrono varasAda varasyo, bhISma pitAmaha cALaNInI jema vIMdhAI gayA ne nIce DhaLI paDyA! kauravo ane pAMDavo baMnene e pUjya hatA. baMnene thayuM, amArA potAnA kAraNe ja pitAmaha haNAyA ! bhIkhe chellA zvAse kahyuM : "zatrutAno aMta ANo, mArA avasAna sAthe yuddhanuM paNa avasAna thavA do.' paNa atyAre rAgadveSanI bharatI bhayaMkara hatI. hRdayanA-premanA tamAma TApuo e bharatImAM DUbI gayA hatA. prAraMbhamAM e rokI hota to kadAca rokAI jAta; have to veranA pANInAM pUra evAM vadhyAM hatAM, ke AkhA hAthInA hAthI emAM taNAyA hatA. bhISma gayA ne guru droNa medAne paDyA. senApatipadano mugaTa emane mAthe mukAyo. droNa 85 varSanA vRddha hatA ne jAte brAhmaNa hatA. kauravo ane pAMDavone emaNe ja zastravidyA zIkhavI hatI, teoe pahele ja divase cakravyuha (cakrAvo) racyo. kapaTa ane kAvatarAM have baMne pakSe yuddhano mahattvano bhAga banI gayAM hatAM. arjunane irAdApUrvaka eka jaMgalI ToLI sAthe yuddhamAM rokI rAkhavAmAM Avyo. arjunano soLa varSano putra abhimanyu yuddhe caDyo, cakravyuhamAM phasAvIne ene haNI nAkhyo. Ucharato yuvAna vIra abhimanyu ! enA hoTha parathI mAtAnuM dUdhe sukAyuM nahotuM. ane enI deha parathI hajI pIThIno raMga paNa gayo nahoto; potAnI prANapriyA sAthe eNe mAMDa eka rAta ja kADhI hatI ! evA UgatA yuvAnanuM mRtyu ! mAruM hRdaya 2DI rahyuM, paNa rudanano tyAM koI artha nahoto. potAnA svapnavihAranI vAta karatAM karatAM rAjya zrI jarA gaMbhIra banI gaI; enA aMtaranuM prematattva AghAta khamI rahyuM. thoDI vAre pAchI e bolavA lAgI, hajIya jANe abhimanyu enI najara sAme tarato hato. eka tarapha e soLa varSano chokaro ekalo; sAme kauravonA aneka mahArathIo; ekasAmaTo hallo thayo. yuddhanA niyamanI viruddha A vAta hatI. eka dUdhamala yuvAnanI sAme bhalabhalA yoddhAoe lAja zarama mUkI dIdhI ! mane lAgyuM ke yuddha evI verapipAsA jagave che ke jethI khare vakhate nItinA badhA niyamo neve mukAya che ! mANasa veranI pUrti khAtara satyanI mUrtine tyAgI de che. eka sAme aneke maLIne dagAthI soLa varSanA abhimanyune haNyo. jANe moTuM parAkrama AcaryuM ! verathI ghora vera sarajAyuM. tarata ja vera levAyuM. abhimanyunA pitA arjuna evA ja dagAthI putranA hatyArA rAjA jayadrathano vadha karyo. bhagavAna ! mUchamAM paNa meM keTakeTaluM joyuM ! jagatamAM prema khoTo, sneha chetarAmaNo, sattA ane vera sAcAM ! jayadratha jevA mahArathInA vadhathI kauravono rAjA duryodhana uzkerAyo. senApati banIne samarAMgaNe saMcarelA guru droNane eNe na kahevAnAM vacana kahyAM ! kevI adhogati ! potAnA zikSAgurune cAnaka caDAvatAM duryodhane kahyuM : 'arjuna eka vAra tamAro priya ziSya hato, mATe pakSapAta karo cho. ema yuddha nahi jitAya, gurujI ! mAyA sarva chAMDo !' guru droNe kahyuM, 'sAmAnya nIti evI che ke astravidyAno upayoga je e vidyA jANato hoya tenA tarapha ja thAya che. paNa have huM e nItiniyamonI paravA nahi karuM! kAM vijaya, kAM mRtyu !' jANe guru droNa pote nahIM paNa emanA peTamAM paDelo rAjapiMDa bolato hato ! kharekhara, sAdhusaMto mATe rAja e aniSTa lakhyuM che, te guru droNe sAcuM TheravyuM. sattAnuM Adhipatya kevuM bhayaMkara che ! jeo A klezAgni mATe jaLasvarUpa banavA joItA hatA, e ghInI garaja sArI rahyA ! sAmAnya rIte yuddha rAte thatuM nahotuM; e divase mazAlo peTAvIne rAtre yuddha AraMbhAyuM. bhImano rAkSasapatnIthI thayelo putra ghaTotkaca medAne paDyo. eNe zeraDInA sAMThAnI jema zatruno kaccaraghANa vALavA mAMDyo. A vakhate mahArathI karNa arjunane saMhAravA rAkhI mUkeluM astra enA para vAparyuM ne ghaTotkaca haNAyo ! oha ! UgatI avasthAvALA phUladaDA jevAM komaLa bALakono kevo kAramo saMhAra ! ane e saMhAra zUravamAM khape ane baMdIjano enAM gIta gAya! Azcarya ! mahad Azcarya ! - oha prabhu ! lohInAM A khetara ! AMsunAM A vAvetara ! na jANe prajA kyAM sudhI eno pAka laNyA karaze, kaMI khabara nathI ! verano A vipAka keTalA yugo sudhI varcasva jamAvaze, Izvara jANe ! guru droNa jagatazAMtinA maMtro 2TanAra mahAna brAhmaNa; bIje divase medAne paDyA. emaNe nItinyAya choDI yuddha AraMbhya. pAMDavapakSanuM satyAnAza vaLI jAya rAjyazrInuM bhAratadarzana 39 368 D premAvatAra
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ evI sthiti AvIne UbhI rahI. paNa Aje hAthanAM karyA haiye vAgavAnAM hatAM mahAgurune ! pharI chaLabAjI ramavAmAM AvI. A vakhate satyavAdI yudhiSThirane aMdara saMDovavAmAM AvyA. koI zA mATe bAkI rahe ? guru droNane potAnA putra azvatthAmA para atyaMta cAha hato. pAMDava pakSamAMthI koI ke kahyuM, ' azvatthAmA marAyo !' 'nara ke kuMjara (hAthI)* droNa gurue bUma mArI. satyavAdI tarIke paMkAyelA yudhiSThire goLagoLa javAba dIdho: 'azvatthAmAM haNAyo ? azvatthAmA hAthI paNa hato. nakI potAno putra azvatthAmA haNAyo ! droNa gurune cakkara AvI gayAM. saMsAramAM itara mAbAponA aneka putronI ghora hatyA karanArane paNa potAnA putranA mRtyu-vartamAna vyagra karI gayA, emanI samasta cetanA jANe harAI gaI. pAMDavono catura senApati dhRSTadyumna taiyAra ja hato. eNe AgaLa vadhIne kartavyamUDha guru droNanuM mastaka kApI nAkhyuM. guru karyuM tevuM pAmyA ! nItinyAyane abharAIe mUkanAra bIjA pAse kevI rIte nItinyAya mAgI zake ? paNa dveSa eka pazu che, kalaha bIjuM pazu che ane vera trIjuM mahApazuM che! mAnavatAnA bAganI hariyALIne A pazuo carI jAya che; ane e pazuono vaLI anya koI mahApazu zikAra karI jAya che. have kauravonA senApati tarIke mahArathI karNa medAne paDyo. e garviSTha hato. ne kahevAtAM badhAM ucca kuLo tarapha bhayaMkara dhRNA dharAvato hato. eNe loDhAthI loDhuM kApavA duryodhanano pakSa svIkAryo hato. arjunano ratha zrIkRSNa jevA vicakSaNa mahArathI hAMkatA hatA ! karNane paNa lAgyuM ke kauravonA senApati tarIke huM jAuM tyAre UMca varNano koI rAjavI mArA rathanuM saMcAlana kare ! AkhuM jIvana ucca varNano dveSa karavAmAM gayuM ane AkharanI paLe A ucca varNanuM AkarSaNa ? e AkarSaNa ja ene mATe viparIta thaI paDavuM ! rAjA zalya enA rathanuM saMcAlana karavA beTho to kharo, paNa eNe yuddhamAM paNa jarA karNane madada na karI, balka Akho vakhata ene kaDavAM veNa kahyuM rAkhyA : nIca, halako, adhama ! e vakhate karNanA rathanuM paiDuM kAdavamAM khUMtI gayuM. sArathi zalya jevo ucca kuLano AtmA AvA halakA kuLavALA karNanA rathanuM paiDuM UMcake tevo na hato. karNa paiDuM kADhavA bahAra nIce Utaryo. arjune lAga joIne tIrano mAro zarU karyo. karNe kahyuM, "A rIta anyAyI che. jarA thobhI jA. mane paiDuM kADhI levA de.' arjune kahyuM, "tArAM karelAM tuM bhogava. draupadIne nagna karavAnI vAta duHzAsanane 370 D premAvatAra teM karI hatI, e zuM vAjabI hatuM ? tuM to naryo anyAyano ja piMDa che. tArI sAthe nyAya kevo ?" arjuna uparAuparI bANa choDyAM. karNa marAyo. pRthvI parathI zaktino mahAna tAro e divase kharI paDyo! ane e ja divase bhIme duHzAsanane yuddhamAM ghAyala karyo. duHzAsana bebhAna thaIne nIce DhaLI paDyo. bhIme vAghanI jema huMkAra karyo ne lohItarasyA dIpaDAnI jema dhasI jaIne enI chAtI para caDhI besI potAnI kaTAra kADhI, duHzAsananI chAtI cIrI nAkhI. lohIno phuvAro chUTyo ! bhIme lohIno khobo bharyo. bharIne e pIdho,. o bApa re ! mANasa veramAM kevo pAgala thAya che ! mANasa mANasanuM lohI pIve ! kevI vAta ! - rAja cIsa pADI rahI, e ardhabebhAna jevI banI gaI. vyartha che A sattA! vyartha che A adhikAra ! 2, TukaDo bhUminI bhUkha mANasane kyAM laI jAya che ! paNa nA. mArA nema 'te mane saMsAranuM sAcuM rUpa batAvyuM. have huM pote nabaLI nathI, ane tane nabaLo mAnatI nathI. saMsAramAM AvAM so mahAbhArata yuddha laDAze, toya zAMti prasaravAnI nathI, aniSTono uccheda thavAno nathI, rAvaNano velo nAza pAmevAno nathI, balake lohInA buMde buMde navA rAvaNo janmaze ! saMsAranA khetaradharamULathI kheDI nAkhavAM paDaze, ne premanI vela bovI paDaze. jo premanI velanuM vAvetara thaze to kadI koIka dahADo thAkelA jagatane zAMti lAdhaze. mAruM hRdaya vikArothI rahita thaI gayuM che ! svArtha khAtara, tuccha vAsanAo khAtara tane pAchA vaLavAnuM nahi kahuM. melA jagatanA melA aMtarapaTa para premanI muzaLadhAra varSA banIne tuM varasaje ! huMya tArA paMthe chuM. A jaga mArA mATe have khAruM banyuM che ! paNa joyuM-jANyuM te badhuM kahI dauM ! oha; aMtaramAM vairAgyane sajIvana kare evuM e citra hatuM ! bhImasena duHzAsananuM lohI gaTagaTAvI gayo ! draupadInA apamAnanI Agane eNe e rIte zAMta karI ! prabhu ! tuM kahe che ke game tevI usara bhUmi paNa dhArIe to phaLadrupa thaI zake che ! jagatamAM jema kaDavuM che tema mIThuM paNa che; adharma che to dharma paNa che; hAra che to jIta paNa che; kyAMka mAnavatAnuM chaDecoka lilAma thaI rahyuM che, to koI ene saMrahIne beThuM paNa che. kRpAcArya AgaLa AvyA, kRpAcAryanI bahena kRpI guru droNane paraNI hatI. droNa pahelAM kRpAcArya kauravo-pAMDavonA dhanurvidyAnA guru hatA. temaNe kalezanA mULa duryodhanane kahyuM, 'haju paNa samaya che. pAMDavo sAthe salAha karo. yudhiSThira tamane aDadhuM rAjya Apaze.' rAjyazrInuM bhAratadarzana B 371
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ duryodhananI aMdaranuM pazu krodhamAM barADI UThyuM : 'zuM huM enuM ApyuM lauM? na bane ! e kadI paNa banI zake nahi !' kRpAcArya karagaryo, 'duniyAmAM jiMdagI jevI bIjI koI vahAlI cIja nathI. huM kahuM chuM. thoDA mamatane khAtara tamArI jiMdagI ane zeSa rahelA yoddhAonI jiMdagI hoDamAM na muko; have jarA zANA thaIne e bacAvI lo !' duryodhane siMhanI jema garjanA karatAM kahyuM, 'jiMdagInI kaMI kiMmata nathI; kharI kiMmata to kIrtinI che. duryodhananI pAse pAMDavo bhikSA mAgI zake, paNa duryodhana pAMDavo pAse yAcanA kare e na bhUto na bhaviSyati ! meM bhISma, droNa ne karNa jevA mahArathIo gumAvyA che, phakta mArA prANanI rakSA mATe ! temaNe AraMbheluM yuddha huM choDI na zakuM. mahArathI zalya kAle saradArI leze, ane raNano raMga palaTI nAkhaze. mAro chellAmAM chello yoddho pAMDavonA mukhya senApati karatAMya mahAna che !' bhagavAna ! oha, keTalIka vastuo evI hoya che ke eka vAra UgyA pachI ene mULathI khodI kADhe, toya nikaMdana jatuM nathI. vera evuM che. zalyarAja medAne paDyo. zakuni paNa samarakSetre Avyo. yuddha zarU thayuM ! bhayaMkara kApAkApI cAlavA lAgI; paNa na jANe kema, ahaMkArInA aham haNAI gayA. zakya rAjA marAyo. zakuni pachaDAyo. senA raNamedAna mUkIne nAThI. chAvaNImAM Aga lAgI. badhuM naSTabhaSTa thaI gayuM. duryodhana niHsahAya banI gayo. e eka taLAvamAM jaIne chupAI gayo. e bahu doDAdoDIthI thAkyo hato. thoDIka AzAeza laIne pharI laDAI ApavA mAgato hato. lohI ne AMsu vagara ene cena nahotuM ! paNa keTalAka zikArIoe pAMDavonA A zikArane joyo. teoe pAMDavone khabara ApI. pAMDavo dhasI AvyA. duryodhana jabaradasta gadAdhara hato. bhIma ane e medAne paDyA ! yuddhanuM pariNAma A prasaMga para AvIne UbhuM rahyuM hatuM, paNa zrIkRSNa tyAM hAjara hatA. teoe kahyuM, 'pharI lohIthI lekha lakhavA nathI ! duryodhana vIra che, dAnI che, paNa anyAyI che ! eNe bharasabhAmAM draupadInuM apamAna karyuM hatuM; ene sajA thavI ghaTe. satya ke nIti tenA jevA mATe nathI.' bhIme duryodhananI jAMgha para gadA phaTakArI. yuddhanA niyama pramANe je ayogya, e ja potAnA mATe yogya, evo avaLo kAyado cAlato hato. sattA, saMpatti ne adhikAranI sAthe anIti anyAya tANAvANAnI jema vaNAyela che! duryodhana motanI rAha joto paDyo e vakhate azvatthAmA, kRpAcArya ne kRtavarmA tyAM AvyA. duryodhane kahyuM, 'kRtavarmA ! huM to have jAuM chuM, paNa yuddha jArI rAkhavA 372 - premAvatAra mATe azvatthAmAne senApati tarIke nImuM chuM. A verano badalo jarUra lejo.' duryodhana marAyo. yuddha jitAyuM; paNa oha ! e vijaya kevo bhAre paDI gayo! rAja ATaluM bolI stabdha banIne UbhI rahI. have je dRzyanuM e varNana karavA mAgatI hatI, e dRzya jANe jIravI zakatI nahotI ! e rAta ! bhayaMkara rAta ! ghuvaDa paNa bI rahyAM hatAM. nizAcaro cAro choDI beThAM hatAM. evI e bhayaMkara rAta ! rAjyazrInuM bhAratadarzana 373
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ 51 veranI cinagArI ghuvaDano e rAjA atyAre vijayanA kephamAM Dolato bharye peTe kavitA karI rahyo hato. ghuvaDa ane kAganI A jIvana-maraNanI ramata cAlatI hatI tyAre traNa jaNA e vaDalA heTha sUtA hatA. emAnAM be jaNA to soDa tANIne nirAMte ghoratA hatA, ane eka mANasa jAgato hato. saMsAramAM zokha ane rasa vidhavidha prakAranA hoya che. ene A kAgamaMDaLa ane ghuvaDasenAmAM rasa hato. e vicArato hato ke pAMDavonI ghuvaDasenAe kauravonI kAgasenAne kevI dagAbharI rIte cUMthI nAkhI hatI ! ane sUtelo puruSa beTho thaI gayo. e mahAna guru droNano putra azvatthAmAM hato. ene potAnA pitA yAda AvyA. yudhiSThira jevA satyavAdIe thoDIka pRthvInA rAja mATe satyarUpI svargane abhaDAvyuM ne droNane kahyuM, 'azvatthAmA marAyo'. tyAre putravatsala pitA zastratyAga karI besI gayA. re pApI dhRSTadyumna! e veLA talavAra laIne tuM kudI Avyo. jhADa parathI phaLa utArI le ema teM pitAjInuM mAthuM utArI lIdhuM ! kevo vizvAsaghAta ! Ubho rahe ! enAM phaLa have tane tarata cakhADuM ! mane A ghuvaDoe mArga batAvyo che ! ghuvaDa kahe che ke samaya ja baLavAna che, emAM rAtri e to mRtyunuM AchuM rUpa che. ane pazutAne praphullAvavA mATe rAtrI jevo uttama samaya bIjo kyAM che? rAtrIe mANasa gAphela hoya che, nirAMte UMgha leto hoya che, ane UMgha e to mRtyunuM bIjuM nAma che ! azvatthAmAe vItelA divaso saMbhAryA, lohI, AMsu, vizvAsaghAta ne khUnakharAbIthI kharaDAyelA e kevA gojhArA divaso hatA ! bhISma pItAmaha jevA pitAmahane A temanA putroe zikhaMDIne vacce khaDo karIne saMhAryA ! kayA zreya mATe pitAmahanI hatyA AkAzanA caMdaravA para manohara raMgonI phUlagUMthaNI racAI hatI. pAchaLa iMdradhanuSa kheMcAyeluM hatuM. zikhara para padmAsane beThelA nemakumAra koI manohara devapratimA jevA zobhI rahyA hatA. phulagajarA jevI sohAmaNI rAjya zrI AgaLa beThI hatI. ene to mUrNAvasthAmAM jANe AkhA jagatanA rAga-dveSanuM bhAna thaI gayuM hatuM. saMsAranA svArthaparaka saMbaMdho ane e sAdhavA potAnA svArtha mATe game te hIna sAdhanono upayoga, vikAra ane viSayonI zaraNAgati e badhuM jANe sAkSAt thayuM hatuM ! eNe joyeluM ne jANeluM pharI kahevuM AraMbhya. e bolI, 'svAmI ! bhayaMkara kALarAta ! pApInA hRdaya jevI kALI meMza rAta ! DAkaNo ane bhUtone ramavAnuM mana thAya evI rAta !' sAmI ja DALe beTheluM ghuvaDa manamITho avAja kADhI rahyuM hatuM, eNe tAjo ja AhAra karyo hato, ane enA oDakAra hajI gaLAmAM hatA ! paNa re vidhAtA! thoDI vAra pahelAM to e pote ja koIno zikAra banI rahyuM hatuM. zetAna kAgasenA saMdhyAkALe ene haNI nAkhavA tUTI paDI hatI ! enAM baccAM to naSTabhraSTa thayAM hatAM, potAneya maravAnI veLA najIka hatI. emAM rAtrino aMdhArapacheDo pRthvI para paDavo ne pote bacI gayo ! have to pote rAtano rAjA hato ! eNe ghuvaDasenAne notarI; chAnAmAnA kAganA mALAo para hallo karavA sUcana karyuM. jarA paNa avAja karavAno nahi. avAja thaze to kAgaDIo kalarava karI besaze ane kAma bagaDI jaze. ghuvaDasenAe cUpacApa kAganA mALAmAMthI maLyAM teTalAM baccAMne bharakhI lIdhAM! pharI pharIne AvI taka kyAM maLavAnI hatI ? nirAMte potAnuM vera vALyuM. karI ? mahArathI karNa je paNa kevI rIte mAryo ? enI lAcArIno lAbha lIdho. kAdavamAM khUMceluM paiDuM bahAra kADhavA jeTalo samaya paNa ene na Apyo ! mahArathI duryodhana kaMI bhImathI gAMjyo jAya tevo nahoto. duryodhana nItiniyamamAM na mAnato, paNa e ghaDIe eNe nItiniyamanA pAlanano Agraha rAkhyo, ane pADA jevA bhIme yuddhanA niyamano chaDecoka bhaMga karI, duryodhananI jAMgha para gadAno evo prahAra karyo ke khela khalAsa ! azvatthAmA Ubho thayo. eNe potAnA baMne sAthIdArone jagADyA. pote manamAM goThavelI vera levAnI yojanA kahI saMbhaLAvIne e bhayaMkara hasyo. e brAhmaNano cahero bhayaMkara lAgyo. baMnee kahyuM, 'rAtrIe sUto saMgrAma khelavo e to varanI cinagArI 375
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ narI kAyaratA che !' azvatthAmAe kahyuM, 're nabaLA mananA loko ! najara sAme adharma tAMDava khelato hoya ne tame dharmanI duhAI devA nIkaLyA cho ! tame ArAma lo. savAre nirAMte jAgajo. koI sUta-purANIne pUchIne pahelo DAbo ke jamaNo paga pRthvI para mUkajo , ne pachI zatrune zubha zukane saMhArajo. huM to A cAlyo. kAlanI to khabara nathI, AjanuM mAruM kartavya spaSTa che ! aDhAra divasanI kurukSetranI laDAImAM ApaNe je siddha na karI zakyA te eka rAtamAM huM siddha karIza. sarvanAza ! zatruno AbAlagopAla samUloccheda ! hA, hA, hA, ! pachI tame naimiSAraNyamAMthI RSionAM maMDaLone notarajo, ne nirAMte sukhAsane beThA beThA dharmAdharmano nirNaya karajo !? azvatthAmAe zikhA bAMdhI, talavAra hAthamAM lIdhI, kaTArI kamare nAkhI, dhanuSyabANa khabhe bheravyAM, ne bolyo, 'to tamArI rajA lauM chuM.' rokAI jA, vatsa !' kRpAcArye bhANeja azvatthAmAne kahyuM. 'rokAI jAta, paNa Aja mArA rokAvAmAM duniyAne moTI khoTa paDaze. huM mArA pitAnuM vera nahi lauM to duniyAno koI bApa putra nahi vAMche ! nakhkhoda mAgaze ! saMsAranA sArApaNA mATe jAuM chuM." ATalo vinAza zuM adhUro che ?' kRtavarmAe kahyuM. 'nA, vera hajI adhUruM che; vera mukhya vAta che. vinAza gauNa bAbata che." azvatthAmA ! kaMIka to samaja !" 'samajavAnI ghaDI pachI che, atyAre to kartavyanI ghaDI che. evuM karI batAvIza ke yugo pachI paNa sAMbhaLanAranAM haiyAM tharatharI jAya ! prIta karatAM bhaya vadhu kAryasAdhaka kauravapakSanAM suvarNa, rana, taMbu ane pazu - e badhuM pAMDavapakSane hAtha lAgyuM hatuM. A rAtamAM thAkelAM pazu paNa UMghatAM hatAM, ne zramita senA paNa ArAma laI rahI hatI. UMgha e paNa ardhamRtyu che. phakta pAMca pAMDavo, draupadI ne zrIkRSNa dharmakriyA karavA raNakSetrathI dUra jAgatAM beThAM hatAM. azvatthAmAe potAnA pitAnA khUnIne joyo, ne jema varu tarApa mAre ema e kudyo. eka jADI cAdara laI enA moM para nAkhI dIdhI, ne talavArathI nahi paNa hAthathI gUMgaLAvIne ene marmasthaLa para prahAro karIne eno prANa harI lIdho. babaDyo, duSTa ! tuM e ja lAgano hato ! rAjyazrI pazuono pokAra jorathI sAMbhaLI rahI. oha nema ! tame to aNumAM brahmAMDa joyuM; sasalAmAM saMsAra nIrakhyo ! oha nAtha ! A verano kevo bhayaMkara vipAka ! AmAM premanA bIjAMkura vAvavA keTalA duSkara che ! paNa huM jANuM chuM ke e duSkarane sukara karanAra ApanAM dhAraNA, dhyAna ne samAdhi che. jema mAro bhrama bhAgyo, mane vikArathI parizuddha karI, e ja rIte eka dahADo jagatanA manovikArone parimArjita karajo ! azvatthAmA veramAM aMdha banyo hato. e doDato Avyo ne ghUsyo pAMca pAMDavonA taMbumAM ! draupadInA pAMca putro tyAM sutelA maLyA. eNe vicAryuM, 'teo jAge, pANIno pyAlo mAge e pahelAM ja emane haNI nAkhavI ghaTe ! ene ghuvaDanI vANI yAda AvI !' azvatthAmAM potAnA bhayaMkara kRtyanA pariNAmano vicAra karIne hasyo : dIvAno brAhmaNa babaDyo : "AkhI duniyAne ghera dIkarIe dIvo na rAkhIne tame zuM tamAro vaMzavelo vadhArazo ? mArI pAse mArA pitAgurunuM ApeluM zastra mojUda che. ane ethI huM pAMDavakuLano samULago uccheda karI nAkhavAno chuM.' ane azvatthAmAe talavAra calAvI. eka rUMvADuM pharake tyAM pAMcanAM mastaka alaga ! ATalI jhaDapathI to nALiyerI parathI nALiyera paNa utArI na zake ! potAnA zurAtanathI azvatthAmA malakAyo; potAnI jAtane abhinaMdavA lAgyo. mahAbhAratanA yuddhanuM vera Aje saMpUrNa thaze. re pAMDavo ! Aja meM evuM yuddha karyuM che ke have tamane yuddhano vijaya phikko lAgaze, ne siMhAsana zuLInI jema bhoMkAze. jo eka dahADo vanavAsa ne laI lo to mane brAhmaNane yAda karajo! azvatthAmAM tyAMthI AgaLa vadhyo. e bhISma pitAmahanuM kamota karanAra zikhaMDIne zodhI rahyo hato. Aje e sArA zukane nIkaLyo hato; ene zikhaMDI paNa maLI gayo. jANe veranA hutAzanane pUratI bheTa sAme pagale maLI gaI. eNe veranI cinagArI [ 377, ne azvatthAmAe kadama baDhAvyA ! rAjyazrI potAnuM svapnadarzana varNavatAM paLavAra thobhI ane bolI, 'svAmInAtha! abhuta hatI mArI mUrchA ! beThI beThI huM jANe badhuM joI rahI !" vaLI pAchI eNe mahAbhAratadarzananI vAta AgaLa calAvI : 'aMdhArI rAta samasama karatI vahI jAya che.' pAMcAlonI ane pAMDavonI chAvaNIomAM sopo paDyo che. pAMDavono senApati ne draupadIno baMdhu dhRSTadyumna Aja vijayI banIne nirAMte suto che. kurukSetranI vijayakalagI ene mAthe mUkavAmAM AvI che. pAMDavonA draupadI rANIthI thayelA pAMca putro paNa nirAMte ghore che. have ciMtA kaI vAtanI che ? 376 | premAvatAra
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ zikhaMDInA zata zata TukaDA karI nAkhyA ! - have cokIdAro jAgI gayA hatA. paNa aMdhAruM gADha hatuM. aMdhArAmAM mitra ke zatru koI oLakhAtA nahotA; paNa kaMIka thayuM hatuM. ema samajI sahu ekabIjA para tUTI paDyA hatA. oha ! e rAte jANe bIjuM mahAbhArata racAyuM ! prathamanA karatAM ghora ! ghoratighora ! e rAta jevI kALarAtri saMsAramAM pharI na UgI ! pAMca pAMDavo, rANI draupadI ane zrIkRSNa doDadhAma sAMbhaLI doDatAM AvyAM, joyuM to mahAbhISaNa dRzya ! mahAna senApati dhRSTadyumnanI lAza na oLakhAya e rIte dhULamAM ragadoLAI gaI hatI ! AgaLa vadhatAM, pAMca putronAM zaba raDavaDatAM jovA maLyAM! koInA hAtha judA, koInA paga judA, koInAM mastaka judAM ! zikhaMDIno deha paNa khaMDa khaMDa vaheMcAyelo paDyo hato ! rANI draupadIe potAnA rudanathI rAtane vadhu bhayaMkara banAvI dIdhI. pArake ghera zoka hoya, tyAM sudhI mAnavIne aMtaranI vedanAno bhAra samajAto nathI. gheTAnA zizunA mAMsanI vividha vAnIo jamanArane kyAMthI khyAla Ave ke koI aghorI ke koI dukALiyo enA bALakane khAto hoya tyAre kevI vedanA thAya ! piMDe so brahmAMDa - e vAtane mANasa jAta keTalI jaladI bhUlI jAya che! dropadI potAnA pAMca putro mATe raDavA lAgyAM, paNa aDhAra lAkha (aDhAra akSauhiNInI sAmAnya gaNatarI) haNAyelA yoddhAonI mAtAnA valopAta kevA haze, eno khyAla emane Aja sudhI nahoto Avyo ! svAmInAthe ! mANasa potAnI jAtanuM lakSa rAkhe, potAnA svArtha tarapha lakSa Ape eTale samarAMgaNano prAraMbha thayo lekhAya, bhale pachI enI pAse tIra ke talavAra hoya ke na hoya ! draupadI AkhI rAta raDatI rahI. AkhI rAta aMdhArAmAM tIra-talavAra cAlatAM rahyAM !na jANe koNa marAyuM ? na jANe koNa haNAyuM ? sUryodaya thayo tyAre A dRzya jovAne jIvita na rahyA hota to sAruM ema jIvanArAne lAgyuM! kAle kauravo hAryA hatA, Aje jItelA pAMDavo hAryA ! koNa kayA mukhe vijayano AnaMda mANe ! draupadInuM rudana haiyAphATa hatuM. sUraja Ugato kSitija para thaMbhI gayo. paMkhIe caNa na lIdhAM. gAye ghAsa mUkI dIdhAM. vAcharuM dhAvatAM thaMbhI gayAM ! draupadI kahe, 'hatyArAne hAjara karo. mAre enuM lohI pIvuM che. mAre enuM 378 1 premAvatAra mastaka kApIne eno daDo karIne ramavuM che !' pAMDavo chUTyA. hAthI chUTayA, sAMDhaNIo chUTI. duzamanane zodhavA jhADe jhADe ane pAnerAna khuMdI nAkhyAM. ghora karmano karanAro azvatthAmA UbhI pUMchaDIe bhAgyo hato. e maravAnI rAhamAM zvAsa letA duryodhana pAse pahoMcI gayo hato. samAcAra ApyA hatA ke 'zatruone yamaloka pahoMcADyA che. rAjana ! have sukhe prANatyAga karo. pAMDavo, zrIkRSNa ane sAtyaki tyAM ne tyAre na maLyA, nahi to teo paNa atyAre paralokamAM hota !' maratAnA moMmAM gaMgAjaLa mUke ne jema AMkha khole ema duryodhane AMkha kholI. A samAcArathI e khuza thayo ne bolyo, 'vIra azvatthAmA ! Aja te abhuta kAma karyuM. mArA AtmAne saMpUrNa zAMti prApta thaI che. je kAma guru droNa, pitAmaha bhIkha, mahArathI karNa na karI zakyA. te teM karyuM. pharI dhanyavAda! mane have parAjayanuM leza paNa du:kha nathI. mitra ! huM sukhe svarge sidhAvuM chuM. have to ApaNe svargamAM maLIzuM !' Ama kahIne duryodhane prANano tyAga karyo. azvatthAmAM AgaLa nIkaLI gayo. ene haju eka vAtano garva hato, tenI pAse brahmAstra hatuM. A astra sahu koIne khedAnamedAna karI zake tema hatuM ! hAryo jugArI bamaNo dA mUkavA taiyAra hato. A tarapha ThIka ThIka vilaMba thayo, paNa koI azvatthAmAne pakaDIne lAgyuM nahi. draupadIe bhImasenane sajja karyo, e sAhasakarmamAM zUravIra bhImasena nIkaLI paDyo; paNa azvatthAmAM sAme bATakavuM saheluM nahotuM ! yuddharUpI dIpakanI jyotamAM koNa kyAre jhaDapAI jAya, teno prazna Ubho thaI gayo hato. yudhiSThira ne arjuna tenI madada dhAyA. ezvatthAmAM gaMgAnA kinAre AvelA AzramamAM praveza karI gayo. ahIM mahAmuni vyAsajI, nAradajI vagere beThA hatA, tyAM temanI pAse AvIne besI gayo. thoDI vAramAM gadAthI dharaNI dhrujAvato bhImasenano ratha Avyo. pAchaLa arjuna ane yudhiSThirane laIne zrIkRSNa rathamAM AvyA ! azvatthAmAe A badhAnI AMkhomAM potAnuM mota nAcatuM joyuM ! azvatthAmAe pAse paDelo eka sAMTho lIdho ne maMtra bhaNI brahmAstra choDyuM. AjJA karI ke pAMDavano khAtamo thavo joIe ! thoDI vAramAM bhayaMkara agni saLagyo. enI jvAlAo AkAze aDI. arjuna paNa e ja guruno celo hato. enI pAse paNa A astra hatuM. eNe varanI cinagArI 379
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ emAM bharI hatI. rAjyazrI jAgatI hoya tema svapnanI vAta pUrI karatI bolI, 're svAmInAtha! saMsAranuM rUpa meM nihALI lIdhuM. ahIM to nAnA mATe moTuM khovAnuM che ! lakSmI, dhana, sattA, parAkrama, yauvana ne jIvana zuM phakta ATalA khAtara ja haze ?" varSo jema pRthvIne svaccha kare, ema tArI samIpatAe mane pavitra karI dIdhI che. have manamAM koI prakAranI eSaNAo nathI. tAruM zaraNa svIkAruM chuM. mArA nAtha. mane tAraje ! mAnavI potAnA pagamAMthI kAMTo kADhIne dUra pheMkI de ema rAje tamAma alaMkAro kADhI nAkhyA. nemakumAranA pagale pagale e sAdhvInA jevAM vastro sajI revatagirinI koI guphAmAM tapa-ciMtanamAM lIna thaI gaI ! varSAnAM vAdaLa hajI paNa evA ne evAM ja jAmelAM hatAM. svarakSA karAje e astrano prayoga karI dIdho. havA garama thaI gaI. paMkhIo taraphaDIne maravA lAgyAM. thoDI vAramAM to pRthvIno pralaya thaI jaze, tevuM lAgyuM ! samaya pArakhIne mahAmuni vyAsa ane RSi nArada e astronA mArgamAM AvIne khaDA rahI gayA. teoe be hAtha UMcA karIne baMnene potapotAnAM zastro pAchAM vALI levA kahyuM. arjune tarata zastra pAchuM vALI lIdhuM; paNa azvatthAmA na mAnyo. e bolyo, pAMDavo pApI, durAcArI ane anyAyI che. emanA sarvanAza vagara mAruM astra zAMta nahi thAya.' mahAmuni vyAsa bolyA, 'bhAI ! evuM na kara. divya astra niSphaLa jaze. ane ema thaze to bAra varSano dukALa paDaze. jagatanuM kalyANa vicAra ane tArA mastakano maNi ApIne pAMDavo sAthe samAdhAna karI le." azvatthAmA mahAmuni vyAsanAM vacanone pAchAM ThelI na zakyo. e bolyo, Apa kaho cho to Apane maNi ApI dauM chuM; Apa jene Apavo hoya tene Apo. paNa mAruM A astra to niSphaLa nahi javA dauM. pAMDavavaMza have pRthvI para nahi rahevA dauM ! Aje uttarAnA garbha para ene calAvuM chuM. e garbha gaLI jaze. basa, pachI bhale pAMDavo jiMdagIbhara hatAzAmAM jIve !" draupadIne khabara maLatAM e ahIM AvI pahoMcI. eNe maNi laI lIdho. maNi letAMnI sAthe ja azvatthAmAnA dehamAMthI pAsaparu vahevA mAMDyA ! zrIkRSNe kahyuM, 'azvatthAmA ! tuM sAMbhaLI le. pAMDavono vaMza khatama nahi thAya. uttarAno garbha janmaze. yogya uMmarano thaI sATha varSa rAja karaze. tArA mAmA kRpAcArya ene dhanurvidyA zIkhavaze. paNa he droNaputra ! tAre tArI A amAnuSitAnAM AkarAM mulya cUkavavA paDaze. tArA mATe to mRtyu paNa sulabha nahI rahe. tuM haDadhUta thaIne pRthvI para rajhaLIza. koI tArI sAthe vAta nahi kare. tArA dehamAMthI eTalI durgaMdha chUTaze ke koI tArI najIka paNa nahi Ave. vividha prakAranA rogo tane gherI vaLaze, ne tuM zAMti meLavavA mATe mRtyunI jhaMkhanA karIza. toya tane mRtyu nahi maLI zake. zAMti tArA bhAgyamAMthI gaI, mRtyu tArA nasIbamAM have nathI rahyuM. jA, bhaTakato phara!" azvatthAmA saDelA kUtarAnI jema tyAMthI bhAgyo ! draupadI enuM bIbhatsa rUpa joI vera levAnI ke lohI pIvAnI vAta bhUlI gaI ! Akhare vijayI pAMDavoe hastinApuramAM praveza karyo; paNa e pravezamAM vijayano umaMga nahoto, mRtyu pAmelAonI smazAnayAtrA jevI gaMbhIra udAsInatA 380 | premAvatAra veranI cinagArI [ 381
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ 52 saMmilana varSAnI Rtu che. jevI prakRti ane puruSanI belaDI che, evI ja vIja rANI ane megha mahArAjAnI joDalI che, emanA milananI e sohAmaNI Rtu. revatAcaLanA otarAdA khUNAmAM meghapuruSa mauna dharIne beTho che. garavA parvatanA dakSiNa khUNAmAM jhabuka jhabUka karatI vIja rANI mauna dharIne beThI che. megharAjA jANe vInave che, 'mAnI jAo ne vIrANI !' vIja rANI javAba Ape che, 'lAvo vA ane lAvo pANI !' A to juvAna haiyAnAM risAmaNAM che; e ema jaladI kema chUTe ? pachI to lIdhAno artha zo ? bemAMthI koI bolatuM nathI. paNa re ! tamArA risAmaNAMe dharatI para kevo hAhAkAra vartAvI dIdho che; e to juo ghelA nara-nAra ! korAdhAkora DuMgarA ne sUkAbhaTha medAno sAme joIne pazu AMtaraDI kakaLAve che! re, mAnA thAna jevA rasabharyA A pradezo Aje kema sAva sUkA? re, koI samajAvo A baMnene ! pavanadeha sahunAM haiyAno saMcArI ! eNe Akhare AgevAnI lIdhI, enA jhapATe megharAjA ane vIja rANInAM risAmaNAM pUrAM thayAM ane tapelI dharatI ane saMtapta jIvanasRSTi jaLabaMbAkAra banI gaI. mahAyogInAM netromAMthI ke saMta puruSanA aMtaramAMthI snehanI saravANI vahI nIkaLe ema raLiyAmaNA revatAcaLa parathI Thera TherathI jaladhArAo vahI nIkaLI. uparathI varasato muzaLadhAra varasAda ane dharatI para vahetA pANInA vaheLAothI bacavA yAtrAe paravarelAM yAtriko jyAM rakSaNa maLyuM tyAM Azraya laIne thobhI gayAM! Ave vakhate revatAcaLanI 2jane suvarNaraja banAvatI eka nArI cAlI AvatI hatI. eNe eka ja sAduM vastra paheryuM hatuM; ne sAdhvI jevA e vastramAM paNa e apsarAonI kAMtine jhAMkhI pADatI hatI. e nArI paNa meghathI bhIMjAI gaI hatI; ane lajjAne AvaravA mATe rAkheluM vastra khuda lajAne pragaTa kare tevuM thaI gayuM hatuM. e nArI potAnA samudAyathI vikhUTI paDI gaI hatI. satata varSothI parvatanA keDA bhUMsAI gayA hatA ane e namaNI nArI AzrayasthAna zodhI rahI hatI. saMsArano bhalabhalo cakravartI AvI nArIne Azraya mATe potAno mahela kADhI Ape ne pote varasatA AkAza nIce Azraya levAmAM saubhAgya mAne, evI enI dehagarimA lAgatI hatI. nArInI caMpAkaLI jevI dehane ThaMDA susavATA kaMpAvatA hatA ne AkAzanA gaDagaDATa AvI jobanabharI nArIne chaLAvI nAkhe tevA gAjatA hatA; paNa A nArIne bIka ke saMtApa jarAya sparzI zakatAM na hoya, evI enI nizcala mukhamudrA hatI. A nArI vIjanA jevI tejasvI ne parvatanA jevI acala hatI. varasAda vegamAM varasato hato. nArI eka pachI eka kadama Age baDhAve jatI hatI. koI Thokara khAtI, kadI lapasatI, kadI pAchI paDatI e AgaLa vadhatI hatI. saMsArano rAha to Avo ja hoya che ne ! Akhare eka guphA jatI AvI. aMdhArI ne ekAMta e guphA hatI. evI guphAnI ja ene jarUra hatI. nArIe emAM praveza karIne hAzakAro karyo. mAnI goda jevI kevI hUMphALI e guphA ! ahIM nuM megha che, na ThaMDo sUsavAto pavana che, kamaLa parathI jaLa jharI jAya, ema guphAnA mAthethI varSAnA jaLa jharI jAya che ! nArIe bhIMjAyeluM vastra alaga karIne nicovyuM ane nicovIne havAnI dizAmAM paththaro para sukAvA pAtharI dIdhuM, aMdhArAnuM aMbara enI pAse hatuM ne digaMbarava e to mANasanuM paheluM ne chelluM sarajata hatuM. vastranI e mananI gAMTho choDIne nigraMtha banavA nIkaLelI A rAjavaMzI nArI hatI. e nArIe aDaga niradhArathI rAja kuLa ne rAjamahela tajyAM hatAM. guphAmAM AvelI eka zilA para e nArI zAMtithI beThI; ane pavana ane pANInA tophAnane ArAmathI nIrakhI rahI, paNa e nirIkSaNa bAhya jagatanuM nahotuM, aMtara bhAvanuM hatuM. saMsAramAM rAganAM tophAna hatAM, hepanA dAvAnala hatA, sacarAcara sahu koI emAM bhIMjAI rahyAM hatAM. koIka vIralA ja enAthI bacavA saddagururUpI Azraya zodhatA hatA. koIka ja sadguruno Azraya svIkArIne rAga-dveSanA bhAvathI bhIjAyelAM bAhya vastrone dUra karIne, vivekanI zaktithI ene nicovIne sAdhanAnA tApamAM sukavatA hatA. nirmaLatAno - mAnavImAMthI sAcA mAnavI banavAno - e ja mArga hato. saMmilana [ 383
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ jevI A nArI ahIM Azraya mATe AvI pahoMcI, evo eka nara paNa pavanapANInA tophAnathI mUMjhAyelo tyAM AvI pahoMcyo ! jIva badhA Akhare ziva tarapha kheMcAya che, ema e nare guphAnA bIjA dvArathI emAM praveza karyo. e bhIMjAyelo hato, deha para adhovastra ane upavastra be ja hatAM, eTale e sAdhu bhAsato hato, nahi to kAMti to rAja kumAranI hatI ! na jANe A Akho saMsAra be bhAgamAM vaheMcAI gayo hato. eka yuddhamAM rAjI hato, bIjo tyAgamAM prasanna hato, kSatriyonuM yogIpada bhavya lAgatuM; kAraNa ke emanA dehamAM vIratva ne arpaNa svAbhAvika hatAM. A puruSe sAdhuno veza paheryo hato, paNa tenI AMgaLIonAM avaguMThana kAMDAnI rekhAo ne deha paranA jakhamo enA kSatriyatvanI gavAhI pUratAM hatAM. enI bAMkI garadana, TeDhI bhramaNa ane dhanuSyanA jevo deha koI paNa suMdarIne moha pamADe tevo hato, enI AMkhanAM teja pAse pANIdAra hIrAnAM teja paNa phikko lAgatAM. dehano bAMdho sughaTita hato. avayavo mAMsala ne ghATIlA hatA. mastaka moTuM DAlAmaththA siMha jevuM hatuM. re, Avo rAjavaMzI atyAre to varSA-mahelamAM vAmAMganAonI vacce ramato hota ! e bhalA A khADATekarAvALA pahADanI vacce kyAMthI, ane te paNa AvI RtumAM ! zuM narakesarI vanakesarIne nAthavA bahAra paDyo haze ? nA, nA, evuM to kaMI lAgatuM nathI. hAthe parathI maNibaMdha chAMDIne eNe jAhera karyuM hatuM ke kSatriya chuM, paNa ahiMsaka chuM. premanI zaktimAM zraddhA dharAvanAro mAnavI chuM. sAdhu banyo chuM. amAri (ahiMsA) mAro dharma banI che. e nare upavastra paherI lIdhuM, ane adhovastra nicovIne sUkavI dIdhuM. guphAnA aMtarabhAganI eka zilA para e beTho - jANe vanarAja koI zilApaTa para virAma karavA beTho ! mANasanA manamAMthI hiMsAnAM tophAno zame to A pavanapANInAM tophAno zame ema lAgatuM hatuM. A saMgharSa to jANe cAlyA ja karaze, anavadhi kALa sudhI! nara,tArI dhIraja na khUTe e joje ! sAdhu thoDI vAra sudhI kAjaLazyAma AkAza sAme joI rahyo ne pachI kaMTALyo. eNe bagAsuM khAdhuM, ALasa maraDIne dRSTi guphAnA aMdhArA aMtarabhAga bhaNI vALI! mANasa jema aMtaramAM koI vAra dRSTipAta kare ema e guphAnA aMtarabhAgane potAnI najarathI vadhI rahyo. sAva pASANI sRSTi ! naryA kALA kALamIMDha ! emAM zuM jovAnuM ! pharI bagAsuM 384 3 premAvatAra khAtuM, pharI ALasa maraDI. naranI najara kaMTALIne anyatra pharI. emAM nirudyama hato, vakhata vyatIta karavAno Azaya hato, paNa nirudhamIne jamIna khotaratAM jema koI vAra khajAno hAtha lAgI jAya che, ema enI AMkhane eka adbhuta dRzya lAdhI gayuM! potAnI jema ja jANe AkAzanI caMdA hoya evI koI nArI pavana-pANIthI kaMTALIne A guphAmAM Azraya levA AvI hatI ! oha, AvAM spaSTa rUpadarzana to, saMsAramAM koIka prabhubhaktane bhagavAnanA sAkSAtkAranI jema kadIka ja lAdhe che ! baDabhAgI tuM nara ! sarvazreSTha rUpamAdhurI Aja tArI AMkhane pAvana karavA A guphAmAM AvI pahoMcI che ! bhakto je bhAvathI AkhA dehane khavAI javA de che, paNa prabhune nihALavA be AMkhonuM jatana kare che, e rIte rakSelI tArI be AMkho Aja sArthaka banI. nara kalpanAmAMthI vAstavamAM Avyo. ekAeka vanarAjane paDakhAmAM Ubhelo joI mANasa aMgopAMga halAvyA vagara sthira thaI jAya che, tema A rUpamAdhurI nIrakhIne nara stabdha thaI gayo. AvI maunasamAdhinI veLAe bolAya kema-rakhe ne rUpavAdaLI vIkharAI jAya! calAya kema-rakhe ne rUpa pratimA sarakI jAya ! AMkhanuM maTakuM mAravAmAMya jokhama hatuM. A suvarNa rajanI pratimAM kadAca reNumAM bhaLI jAya to ! narane thoDI vAra jANe rUpasamAdhi lAgI gaI. sAme khaDo hato nArIno maghamaghato dehabAga, ane nArInAM aMgonAM to aneka kAvyo eNe racyAM hatAM. paNa Aje ja bAna beja bAna ane zabda khuda mUMgA banI gayA ! naranI naja2 vadhu TharI, ane ene lAgyuM ke kozanI caMdA nathI; A to koI ajaba zilpI hAthIdAMtamAMthI gajaba mUrti sajIne ahIM chupAvIne gayo che! zilpI paNa Akhara to mAnavI ja ne ! mUThIbhara dilavALo e mAnavI A mUrtine sAkAra karatAM karatAM enA sauMdaryamohamAM khuda DUbI gayo haze, ne e mohathI alaga thaI ahIMthI bhAgI chUTavyo haze, eNe vicAryuM haze ke AvI mohinImUrtiothI dUra rahyA sArA ! nara have vadhu vAstavamAM Avato hato. enI najaro have e manohara mUrtinI deha para pharatI rahI hatI, tyAM ene eno sAdhudharma yAda Avyo. eno dharma AjJA karato hato ke apsarA, devAMganA ke saMsAranI koI nArInuM sAduM citra paNa enAthI A rIte nIrakhI na zakAya ! dehanA zabanI kalpanA, sAramAM asAranI samajaNa ane rUpamAM kurUpatAnAM darzana e ja enI sAdhutAnAM kavaca hatAM. e kavaca Aje kayA kAraNe phagAvyAM teM sAdhu ? zA mATe tuM e rUparekhAne vadhu spaSTa karavA AgaLa vadhyo ? zuM tane ekAMta avalaMbana ApatuM hatuM? vIja zuM tane camaka caDhAvatI hatI ? zuM meghanI garjanA tane AgaLa vadhavAnuM vIratva preratI hatI? nara AgaLa vadhyo. eNe A koI mAyAvI tatva hoya ne bhaDako thaI havAmAM saMmilana 385
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ 53 bhAbhI vilIna na thaI jAya tenI sAvacetI rAkhI ! AvuM rUpa to sadA abhinaMgha che ! Aja AMtaratRpti thaI. naranA aMtaramAM beThelo nArInA surUpadarzanano bhAva tRpta thaI gayo; enI jhaMkhanA jhaMkhavAI gaI ! nara vadhu Age baDho. nArInI pratimA para vIje prakAza DhoLyo, garjanAnA Dhole jayajayakAra pokAryo ne narane adbhuta darzana lAdhyAM ! nara dhasyo; paNa nArI vAdaLanI jema dUra sarI gaI ! jANe nirjIva pratibhA koI karAmatathI sajIva banIne paththaronI oTamAM samAI gaI, ane thoDI vAramAM cIrAcchAdita thaIne bahAra AvI. e nArIe avAja karyo, 'rathanemi !' AkAzanI vIja pRthvI para paDe ne hariyALIno vinAza karI nAkhe, ema A zabdoe narane AghAta Apyo ! ene potAnI svapnasamAdhi tUTyAno kheda thayo. re ! vAstava mAre nathI jovuM, kalpanAnuM mAruM citra sajIva raho ! e citra jotAM jotAM mane mRtyu prApta ho ! A nayanathI have anya rUpa nathI jovAM ! paNa kaThora vAstavikatA sAme khaDI hatI : ekalo nara, ekalI nArI ane sAva ekAMta ! A to dhRta ane agnino saMgama ! nArIe tarata ahIMthI bhAgI chUTavuM joIe. bhAgI chUTatAM paga bhAre thaI gayA hoya to cIso pADIne jyAM tyAMthI mANasone sAda devo joIe; paNa A nArI paNa nakkI na karI gajavelanI pUtaLI lAgI. eNe pharI kahyuM, 'rathanemi !' zabdomAM sAmarthya gAjatuM hatuM. e sAmarthya narabaMko rathanemi anubhavI rahyo. aMdhAregherI guphAmAM jANe be AtmAnI agniparIkSA thatI hatI. dhRta ane agni bhegAM maLyAM hatAM; e ekabIjAthI kevAM calita thAya che, eno Aje pheMsalo thavAno hato. rathanemi vicArato hato; AvA ekAMta sthAnamAM mArA nAmano uccAra karanAra A namaNI nArI koNa haze bhalA ? paLavAra e UMDA vicAramAM UtarI gayo. paNa paLavAramAM ja ene thayuM, A to cokkasa rAjyazrIno ja avAja ! rathaneminI vAsanAno vaDavAnaLa bhaDakI UThyo, eNe bhAre mamatAbharyA svare kahyuM, "koNa ? bhAbhI ?' rathanemino manabarpayo thanaganI rahyo. sAmethI pharI e ja zabdaTekAra saMbhaLAyo, 'rathanemi !' bhAbhI' zabdamAM vAsanAno kepha bharyo hato. 'rathanemi' zabdamAM AtmajAgRtino TaMkAra gAjato hato. sAdhvI rAjyazrIe samabhAvabharyA zabdomAM kahyuM : 'sAdhune koNa bhAbhI ne koNa bhAI ? rathanemi ! tuM to vizvavAtsalyano AtmA! tuM to sAdhu ! A vAsanAnAM vaLagaNa tane zobhe ?' keTalAMka rUpa caMpA jevAM hoya che. bhramara enI pAse TUMkI ja na zake. TUMkavAnI hiMmata paNa karI na zake ! keTalAMka rUpa talavAra jevAM hoya che; mANasane bhaya upajAve che. ane keTalAMka rUpa mAkhaNa jevAM hoya che ! mANasane khAvAnuM ja mana thAya che. rAjyazrInuM rUpa caMpA jevuM ne talavAra jevuM aspRzya hatuM ! rathanemI puruSa hato, ekAMta hatuM, chatAM e rAjyazrI tarapha avinayI thaI zakyo nahi ! enI potAnI saMskAritA ene AgaLa vadhavA nA kahetI hatI. 386 3 premAvatAra
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjyazrInI saMskAritA sAme kavaca banIne khaDI hatI. 'bhAbhI !' rathanemie pharI uccAra karyo. 'oha ! kUtaruM jANe sukAyeluM hADakuM pharI pharIne cAvatuM hoya evo A tAro avAja che. tArA potAnA khUnano ja svAda e sUkA besvAda hADakAmAM tane jaDaze!' rAjyathI jarA kaDaka thaI. 'sAdhutA paNa che zA mATe ? svarga kAje ja ne ? maryA pachI maLanAruM svarga jIvatAM maLI gayuM. rAjyazrI ! mArI sAdhanA tuM che. huM tapa dvArA, A bhavamAM nahi to AvatA bhavamAM tane ja icchuM chuM. A bhavamAM mArA manane saMtoSa nahi Ape to, rAjyazrI ! mArA khAtara tArI mukti aTakaze. tAre pharI bhava levo paDaze.' rathanemie kahyuM. enA kathanamAM hRdayanuM satya bharyuM hatuM. 'rathanemi ! cAmaDIno ATalo moha ? re ! moha kAje tuM tArI unnatine rokavA cAhe che ? rAjyazrImAM evuM te tuM zuM bhALI gayo ke ene mATe amRtanA kUpa jevI sAdhutAne cheha devA taiyAra thayo che ? jo tane mArA mukhano moha hoya to mukha utArIne ApI dauM, hAthamAM tArI Asakti hoya to tane kApIne ApI dauM, paNa bhalo thaIne tArI siMhasamI sAdhutAne ziyALanI sAdhanA na banAva!' rAjyazrIe kahyuM. enA zabdomAM apUrva vega hato. rathama Ano tarata javAba vALI na zakyo. 'A vAsanAnAM vaLagaNa tane zobhe !' rAjyazrIe kahyuM. rathaneminuM aMtara zAMta thaI thaIne vaLI vAsanAnuM tophAna anubhavatuM. e rAjyazrI vizeno vyAmoha choDavA prayatna karato, thoDI vAra choDato; ne vaLI bevaDo phasAI jato. rathanemi thoDo pAse saryo. rAjyazrI nirbhaya hatI; ene pAse AvavA dIdho. rathanemi bolyo, 'huM to tamane bhAbhI ja kahIza. sAdhu thayo chuM. paNa aMtaranI snehasaravANIo hajI sukAI nathI. khoTuM nahi boluM bhAbhI ! huM tamAro nAno diyara. diyara to lADako hoya, tamArA paganI pAnIe meMdI lagADavAno mArA bhAI pachIno huM bIjo hakadAra. sevakane dAna Apo sauMdaryanuM ane ApanA caraNanI raja banAvo !' 'sAdhu ! tArI jIbhamAM kALotarA nAganuM jhera UchaLe che. nAga to parane saMhAre. ane tuM tArI jAtane saMhArI rahyo che ! mArA caraNanI 2ja nahi, paNa yAdavakuLano yatilaka banI jA !' rAjyazrI aNanama hatI. 'bhAbhI ! mane tArA haiyAno hAra banAva. mArA jheranuM mAraNa tuM ja che. tuM kaMI 388 7 premAvatAra vivAhitA nathI, mATe kahuM chuM, rAjyazrI ! mane tArA jIvanabAgano mALI banAva !' 'zabdathI nahIM, enI pAchaLanI bhAvanAthI mANasa nAno-moTo thAya che. huM tane tuMkAre bolAvuM chuM, e tuMkAramAM vahAla nathI, tiraskAra che. tArA pratyeka zabda dvArA pragaTa thatI gaMdakI pRthvImaMDaLane apavitra karI rahI che;' rAjyazrI samajAvatAM kaMTALatI nahotI. 'gaMdakIthI DaravAnuM zA mATe ? paMkamAM ja paMkaja janme. pavitra-apavitranuM purANa choDI de, rAjyazrI ! jarA ApaNA baMnenI juvAnI sAme jo, ApaNAM rUpamAdhuryane nIrakha. ApaNA jevo meLo saMsAramAM durlabha che.' rathanemie guphAnI bAhya sRSTi tarapha AMgaLI cIMdhatAM kahyuM. jarA jo to kharI rAjyazrI ! prakRti paNa ApaNA premanI sAkha pUrI rahI che. kevI anukULa Rtu che ! A guphA kevI zItala che ! pavana kevo mRdu che ! varSAdevI ApaNA premayogane abhiSeka karI rahI che ! jone, pelAM premI paMkhIDAM kevAM rasasamAdhimAM poDhacAM che !' rathanemi hajI e ja dhUnamAM hato. 'sAdhu ! tuM jANe che ke saMsArIne je divasa che, yogInI e rAta che. saMsArInuM je amRta che, yogIo mATe e jhera che. jo ne varSAsuMdarIe revatAcalanAM pASANahaiyAMne kevAM bhIMjavI nAkhyAM che ! zuM mArA zabdo tuja sAdhunA haiyAnI suSupta pavitratAne nathI jagADatA ? yogI ! jAgI jA !! 'tArA sauMdaryanI vAMcchA e ghena kahevAtuM hoya to mane e kabUla che. saMsAra mahAsauMdaryo vize zuM jANe ? e to sahu sauMdaryane potAnA trAjave toLe. re phakta eka sAdA cIvaramAM paNa tArI kAyA kevI zobhe che ! sAcA sauMdaryone vastra ke alaMkAranI khevanA nathI hotI ! bhAbhI ! sauMdarya e to vidhAtAnI amUlya bheTa che. ene Ama ragadoLavuM na ghaTe. ragadoLavAnuM nimitta bananAra mArA bhAI mAre mana badhI rIte pUjya che., paNa eka tArI bAbatamAM huM emane mApha karI zakato nathI. emaNe tane tajavI joItI nahotI.' rathanemi philasUphImAM niSNAta hato. 'koNe mane tyajI ? huM tyajAyelI chuM ? o bhramita sAdhu ! tuM kAdavano kITa che. kAmadeva tAro netA che. sAcA premanI ke sAcAM premIonI tane zI gama ? ame to kALavijayI divya praNayIo chIe. amAruM sakhya to AtmAnuM sakhya che ! re, nemanA smaraNamAtrathI mArA sarva vikAro gaLI jAya che. neme mane duniyAmAM cAlI raheluM veravRttinuM bhayAnaka yuddha samajAvyuM. oha rathanemi ! mANase saMsArane kevo vikRta karI nAkhyo che ! zuM ApaNe e vikRtinAM vAdaLone vadhu gherAM banAvIzuM ke ApaNI bhAbhI - 389
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ premaprakRtithI e vikRtione varasatAM pahelAM vikherI nAkhIzuM ? mane madada kara ! duniyAne dAnavanI vastI nahi, devonI sRSTi banAvI de !' rAjyazrInI vAto marmasparzI hatI. e nIDarabhAve bolatI hatI. AkAzI Dhola AchA garjatA hatA. mora TahukAra karatA hatA. dAduroe sAraMgI cheDI hatI. havAmAM AphlAdakatA bharI hatI. pRthvImAMthI mIThI gaMdha chUTatI hatI. rathanemi hajI paNa mohaviSTa hato. e bolyo, 'huM rathanemi, tuM rAjyazrI ! huM aMtaramAM premavALAthI saMtapta houM, pachI bIjAne zuM karuM ? megha pRthvIne tRpta kare, pachI tRpta pRthvI hariyALI banIne zobhe che. mane tuM tRpta kara, pachI huM AtmavijayI divya praNayI banI jaIza. ane mane tuM tarachoDIza to huM lAMbuM jIvIza nahi. tane hatyA lAgaze, e hatyA bhavobhava sudhI tAro pIcho karaze!' | 'nirvikArIne bhaya kevo ? neme mane nirvikArI banAvI che. te nirvikArI banI jA. rathanemi ! pachI sadAkALa sat, cit ane AnaMdamAM mahAlazuM.' rAjya zrI judA vajjaranI hatI. rathaneminI eka paNa dalIla ke AjIjI ene sparza karI zakatI nahotI. 'rAjyazrI ! AvI vAto karIne mane bharamAvIza nahIM. mAruM sat tuM, mArA cittano AnaMda tuM, tuM maLe to mAre sat, cit ane AnaMdane karavAM che zuM ? rAjyazrI mArI tAkAta tuM che." "sAdhu ! tArAmAM karoLiyAnI jALathI hAthIne bAMdhavAnI addabhuta tAkAta hoya, toya vAsanA-vikAranA bhujaMgathI khelIza mA. tArI dRSTimAM parivartana lAva. suMdara strImAM patnIno bhAva nahi, bhaginIno ane mAtAno bhAva jagADa. tArI vivekadRSTine zuddha kara.' rAjyazrIe barAbara Takkara levA mAMDI hatI. paNa rAjanuM aruNodaya jevuM sukomaLa rUpa sAdhune virAgI banAvI ghaDImAM pAchuM rAgI banAvatuM hatuM. | 'tuM nA pADe che. kAmazAstra mane kahe che ke mAnunI strInI nAmAM hA chupAyelI hoya che. huM kadAca AgaLa vadhu ne tane mArA jIvanarathanI sArathi banAvavA prayatna karuM to mApha karaje ." rathanemi adhIro banI gayo. enI aMdaranA pazue huMkAra karyo. rAjyazrI e pazuno pokAra sAMbhaLI jarAya pAchI na haThI. eNe eka DagaluM makkamatAthI AgaLa bharyuM ne kahyuM, 'rathanemi ! kAna kholIne sAMbhaLI le ! je kSatriyANInuM dUdha tuM dhAvyo che, huM paNa evI ja kSatriyANInuM dUdha 390 | premAvatAra dhAvI chuM. paNa mArAmAM ne tArAmAM phera lAge che. koI vAra tuM bahu bhUkhyo thayo hoIza, ne dAsInuM dUdha tane sAMpaDyuM haze, nahi to sagA be bhAI - ane e be bhAI vacce vRttiono ATalo phera ?" rAjyazrInI AMkhomAMthI eka prabhAvotpAdaka jyoti jharI rahI hatI. e AgaLa bolI, "eka bhAI siMha bIjo bhAI zvAna ! eka sAme maLeluM tajanAro, ane bIjo vamana kareluM paNa jamanAro ! ekane meM prArthanA karI ane eNe mane tajI ; eNe mane samajAvyuM ke saMsAra je bhUla kare che, evI bhUla ApaNe na karIe; dAMpatyabhAva mAtra dehane Azrita nathI, AtmAnuM amara dAMpatya AdarIe. rathanemi ! tane ema lAge che ke mArA jevI rUpasauMdaryazAlinI strIne koI tajI na zake ane chatAM tuM bhUlI kema jAya che ke e rUpane kaMkaranI jema tajanAra tAro sago bhAI ja che ! huM tane tiraskAruM chuM ane tuM mane bhaje che. bhalA mANasa, koI zIrAnuM bhojana chAMDI ukharaDA Aroge kharA ?" rathanemi dhIre dhIre vivaza banato jato hato. rAjyazrInI upadezavarSA ene bhIMjavI rahI hatI. paNa enI najara rAjyazrInI dehanI suzrI para pharatI ke badhuM bhulAI jatuM. | 'bhAbhI ! meM ghaNA sAdhunA sadupadeza sAMbhaLyA che, paNa tArA jevI sacoTatA anyamAM nathI anubhavI, paNa mAruM manarUpI mAMkaDuM hajI mAnatuM nathI. e to kahe ke bhalA, AvI ekAMte tArA mananI mAnelI strI pharI ekalI kyAre maLavAnI hatI ? mAruM mana kahe che ke abaLA baLane vaza thAya. tuM raNaghelo rajapUta che. AgaLa vadha ane anAtha abaLAne-* | 'rathanemi ! tAruM sAhasa tane pazcAttApa na karAve e joje. gajavela sAthe gajavela TakarAya e sArI sthiti nathI, paNa bhAvi evuM hoya to bhale ema thAya. yAda rAkha ke kadAca tArA vIratvathI revatAcaLanA pANI pIgaLe , kadAca ahIMnA sAvaja tArA sevaka banI bese, paNa rAjyazrIne tArI thanArI ne mArIza. chatAM tAre tAruM zurAtana ajamAvI jovuM hoya to huM taiyAra chuM.' rAjyazrIno Akho deha agnijvALA jevo banI gayo. dehane sparzavAnI vAte to AvI rahI, enI AMkha sAthe AMkha milAvavAnI tAkAta paNa rathanemi khoI beTho. e gadgad kaMThe bolyo, 'rAjyazrI ! ATalI naThora na thA ! mArA jevA sevaka para tAro sneha varasAve. mane mApha kara. Aja vAsanA-vyAmohathI trasta banelAne ApeluM dehanuM dAna ane tArI deze. jagata kaMI jANavAnuM nathI.' 'jagata jANe ke na jANe, aMtaramAM beThelo AtmA jANe e ja moTI vAta che. bhAbhI D 391
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ tuM tArA AtmAmAM sthira thA.' 'tuM maLI e pahelAM huM sthira ja hato. aneka sAdhuo mane sevatA, yogIo mArA tapa ane dhyAnanuM udAharaNa letA; paNa tane joI huM badalAI gayo ! tuM ja mArI siddhi che, meM A sAdhuveza svIkAryo che, tenuM kAraNa paNa tuM ja che. rAjyazrI ! mArI sAdhujIvananI upAsanA ane mArA tyAga, tapa ane titikSAnuM kendra paNa tuM ja che!' 'to mAruM dhyAna dharI le ne pavitra thaI jA. mArA bola aMtare utAra ane tArA mahAna bhAInA pagale paLI jA. A vIja karatAMya jIvana vadhu capaLa che. ne DuMgaranAM A vahetAM pANI karatAMya yauvana vadhu vegavaMta che. rathanemi ! saMsAra ApaNane joto nathI, paNa ApaNe ApaNI jAtane joIe. Aja ApaNe evo Atmavijaya varIe, evo itihAsa racIe ke saMsAramAM ApaNuM zIla dIvAdAMDIrUpa banI rahe. jyAre jyAre koI bhUlA-bhaTakyA ghelAM strIpuruSa ghelachAM karavA ekaThAM maLe tyAre ApaNA dRSTAMtathI emane sanmArge vaLavAnuM baLa maLe.' 'sAcI vAta bhAbhI!' rathaneminA aMtaranuM jhera ochuM thatuM jatuM hatuM. *sAdhu ! ApaNuM AcaraNa avanimAM anartha janmAvanAruM na hovuM joIe. ApaNo itihAsa loko jANe ane kahe ke sAcAM ane pavitra hatAM e nara ne nAra. ekalAM maLyAM, ekAMte maLyAM, toya vratathI ane TekathI na caLyAM !' 'rAja ! bolyuM jA ! mArA manamaherAmaNanuM motI barAbara vIMdhAI rahyuM che. mAruM aMtara jAgI rahyuM che.' rathaneminAM netro nIcAM DhaLI rahyAM hatAM. 'rathanemi ! vyakti vizvano aMza che. ApaNAM sArAMnarasAM kAryano itihAsa rajeraja ahIM aMkAya che. yAda rAkha ke vRkSanI jANakArI bahAra koI pAMdaDuM pILuM paDatuM nathI. vizva vRkSa che, ApaNe parNa chIe.' rathanemi pRthvIsaraso jhUkI rahyo, bolyo, 'bhAbhI ! nA, bhUlyo, mAtA ! mArI guru!' ne vAdaLe nagArA para ghA dIdho. vIje jhabakAro karIne AratInA zatazata dIvA pragaTAvyA. bapaiyAe dhIrajanI vANI uccArI. rathanemi ! sAdhu ! A megha jevuM vrata le. nirapekSa bhAve nirdoSa rIte varasI jA. dharatImAM UtarI adazya thaI jA. hariyALI banIne jagatane lIluMchama banAvI jA. tuM rogI nathI, zokI nathI. tuM to yogI che. yogI traNa lokano rAjavI, eno koI rAjA nahi.' rAjyazrIe kahyuM. rathanemi gadgad kaMThe bolyo, "sAco yogI mAro bhAI nema ! sAco tyAga eno. ame to tamArAM choruM ne tamArAM vAcharuM !' 392 7 premAvatAra sarva vyAdhino upAya prema ane prAyazcitta che.' rAje kahyuM. sAdhu najIka Avyo. rAja najIka sarI. paNa atyAre sAdhunA romamAMyeaNumAMye vikAra nahoto. 'rathanemi ! jA ! mArga tAro anukULa ho, puruSasiMha ! tArI sAdhanAno vijaya ho !' 'Ajano prasaMga mArA mATe kALI TIlI banaze, kAM ?' rathaneminA avAjamAM pazcAttApa hato. 'nA. e tAruM jayatilaka banaze. tArI gAthA gauravabhera gavAze.' 'AziSa ! rAja ! mArI guru !' rathanemie rAjanA caraNa jyAM paDyAM hatAM, tyAM dhULa para hAtha aDADyo, ne e guphAmAMthI bahAra nIkaLI gayo. eno AtmA jAgI UThyo hato. bhAbhI C 393
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 aruNodayA rathanemi ane rAjyazrInI revatAcaLa paranI ghaTanA gharatharanI dharmakathA banI gaI. je vAta rathanemi mATe kalaMkarUpa banavAnI hatI, te rAjyazrInI vairAgyapreraNAthI zobhArUpa banI gaI - jANe TUMkA samayamAM vAsanAvijayanuM moTuM nATaka racAI gayuM. e nATake eka patita AtmAno uddhAra karyo, ane aneka AtmAone Atmavijayano mArga darzAvyo. Ama rathaneminA aMtaramAM jAgeluM vAsanAonuM samudramaMthana zAMta thaI gayuM ane vairAgyanA zAMta samIra laherAvA lAgyA. - bIjI bAju mahAbhAratanA yuddhanI AganA aMgArA holavAI gayA hatA, ane have to mAtra enI rAkha zeSa rahI hatI. AkhuM AryAvarta jANe rAMDI beThuM hatuM. aneka rAjyo zunyamAM maLI gayAM hatAM. aneka nagara-grAmomAM aMdhakAra vyApI gayo hato. pRthvIpaTa para potAnI buddhithI pUjAtA ne parAkramathI paMkAtA rAjavIo nAmazeSa banyA hatA. emanA khajAnA lUMTAI gayA hatA ne emanAM aMtaHpuro apaharaNonAM dhAma banyAM hatAM. nItino bhaMza, nyAyanI bhraSTatA ane chalaprapaMcI buddhinI bolabAlA jAmI hatI. artha, strI, pazu ne suvarNa pAchaLa sahu ghelAM banyAM hatAM. loko koI paNa apakRtya AcaratAM pAchuM vALIne jotA na hatA. yuddha to gayuM hatuM, paNa e nyAya, nIti ane mAnavatAno bhaMgAra racatuM hatuM ! e bhaMgAranI kAlimA badhe pharI vaLI hatI. loko kahetA ke kaliyugano have prAraMbha thaI gayo. mANaso sarpa jevA thaze. potAnAMne saMhAraze, pArakAne saMhAraze, saMhAramAM zaurya mAnaze. saMhAramAM dharma mAnaze. jeonA parAkramathI pRthvItaLa dhamadhamatuM e mahApuruSo gaI gujarI banyA hatA. eka mAtra pAMDavo ane yAdavonI bolabAlA hatI. emAMya pAMDavo jItyA hatA, toya emanI jIta hAra jevI AkarI banI hatI. potAno vaMza rAkhe tevo eka paNa bALaka ke yuvAne jIvato nahoto rahyo ! ekamAtra abhimanyunI patnI uttarA tarapha sahunI AzAnI mITa maMDAyelI hatI; e garbhavatI hatI, e sivAya bIjuM eka paNa AzAcina dRSTigocara thatuM nahotuM; jo uttarAne putra na janme to pAMDavone to sagI AMkhe potAnA vaMzanuM nikaMdana jovAnuM hatuM ! pachI to zuM jaya ane zuM vijaya ! evAmAM eka dahADo aMtaHpuramAMthI strIonA rudananA vedanAbharyA svaro AvyA. e rUdana haiyAphATa hatuM. pAMDavonI AzAnA tamAma minArA Aje ekasAthe jamInadosta thayA hatA. pAMDavakuLano Akho vaMzavelo itihAsamAMthI Aje lupta thato hato. uttarAe marelA putrane janma Apyo hato ! yudhiSThira stabdha kheDA hatA. emano dharma Aja kaMI karavA lAcAra hato. arjuna asvastha banIne AMsu sArato hato. enA prakhyAta gAMDivamAM haNavAnI tAkAta hatI, koIne jivADavAnI leza paNa zakti nahotI. bhIma to enA baLane khuda nirbaLa thatuM joI rahyo. rUpavAna nakula Aje vilAI gayo hato, ane jagatanA joza jovAmAM pAvaradhA lekhAtA sahadevane kazuM sUjhatuM na hatuM. draupadInuM rudana kalejuM kaMpAvI rahyuM hatuM. 're ! mRtaputrane sajIvana koNa karI zake?' sarvatra anAthatA vyApI rahI, draupadIe AkraMda karatAM kahyuM, 'A prasaMge agara koI kaMIka karI zake to zrIkRSNa ja karI zake. agAdha emanI zakti che. e kaLa emanI mAyA che. anAtha pAMDavonA nAtha ane nirAdhAra kurukuLanA tAraNahAra e ja banI zake ema che. daivata hAryuM che, duA jarUrI che.' A vakhate zrIkRSNa vagara bolAvyA AvI rahelA jaNAyA. Aje emanI mukhamudrA para anerA bhAva chavAyA hatA. yuddha kALa daramiyAna kadI na dekhAyelI gaMbhIratA atyAre temanA caherA para prasarelI hatI. suvarNa pAtramAM bharelA tapta agni jevuM tejasvI emanuM mukha hatuM. mITa mAMDI maMDAya tema nahotI. aruNodaya D 395
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ ema lAgatuM hatuM ke yuddhakALa e to emane mana bALakanI ramata jevo kALa hato. kharo kasoTIno kALa to have ja Avyo hato. teo bolyA. bahena subhadrA, kuMtI phaIbA, draupadI ane uttarArANI ! tame sau dhIraja dharo. dharmanuM zaraNa dharo. sahu sArA vAnAM thaze.' paNa AzvAsana nirarthaka nIvaDyuM; balke zabdoe dhIrajano baMdha toDI dIdho. khullA moMe bALaka mAbApa pAse 23, ema badhAM 2DI rahyAM. emanAM azru rAjamahelanI pharasane bhIMjavI rahyAM. sarvatra asvasthatAnuM sAmrAjya prasarI rahyuM. A badhAMmAM svastha lAgatA hatA ekalA zrIkRSNa. chatAM emanA aMtaramAM paNa bhAre maMthana cAlI rahyuM hatuM. dizAone, marutone ane devoneya thaMbhAvI de evo nizcaya emanI mukhamudrA para AkAra dharI rahyo hato. thoDI vAre e AgaLa vadhyA. emanA eka eka kadamamAM je kauvata hatuM, e yamarAjane paNa AgaLa vadhatA aTakAve tevuM hatuM. uttarAnI AgaLa kasamaye janmelo bALaka mRtavat paDyo hato, zrIkRSNe potAnI najara enA para sthira karI. thoDIeka paLo ema ne ema vItI. zrIkRSNanA oSTha vajadvAranI jema biDAyelA hatA, e thoDA khUlyA ne emAMthI zabdo zaryA, 'dharma mane sadA vahAlo lAgyo hoya, to A zizu pharI zvAsozvAsa levA lAgajo.' na mazkarImAM paNa huM asatya vagho na houM to A bALaka jIvato thajo !' 'yuddhamAM meM kadI pAchI pAnI na karI hoya to A bALaka jIvana dhAraNa karajo!' vijayane samaye meM kadI virodhabhAva na dAkhavyo hoya to te satyanA baLathI A zizu punarjIvita pAmajo.' zabdo saMjIvanI jevA hatA. zrIkRSNanA moM sAme mITa maMDAya tema nahotI. ane saunA Azcarya vacce nizcetana bALakamAM jIvanano saMcAra thato dekhAyo. thoDI vAre eNe hAthapaga halAvyA. rotI strIoe AnaMdanAM AMsu vahAvavA mAMDyAM ! kSaNa pahelAMnA zokanAM AMsu harSanAM AMsu banI gayuM - saMsAramAM jANe zoka ne harSa pADozI na hoya! arjuna doDIne zrIkRSNanA pagamAM paDyo, ane bolyo, 'ApanuM sArathipada mahAbhArata yuddhamAM nahi, paNa Aje sAcuM siddha thayuM. amArA kuLanA Apa ekamAtra sAthi. Apane amArAM vaMdana ho !' 396 ] premAvatAra yudhiSThirakanA hRdayamAM dharma ane satyano A jIvaMta vijaya joI apUrva AnaMda thayo. lokApavAda zrIkRSNane chalaprapaMcI TharAvato hato ane yuddhamAM asatya ne adharmanA je dAva khelAyA tenA adhipati tarIke teone mAnato hato, te apavAda Aja TaLI gayo. thoDI vAre harSAtireka zamatAM yudhiSThira bolyA, 'prabho ! amArA kuLanuM Apa pUjAsthAnaka cho ! Aja zrIkRSNacaMdrane lAgelI 2ja dhovAI gaI ne mukha yazojjvala thayuM te mATe Apano pADa mAnuM chuM. amane loko game te upAlaMbha Apo, paNa amArA pUjyane kadI koI eka khoTo akSara paNa na kaho, evI amArI icchA che.' bhImanI to AnaMda vyakta karavAnI rIta ja anokhI hatI. eNe zrIkRSNanAM caraNanI raja mastake caDAvI ane zrIkRSNane AkhA ne AkhA teDI laIne ghaNI vAra sudhI nRtya karyuM. strIoe hAlaraDAM upADyAM ! saMsAra paNa kevo ajaba che; ghaDImAM rUdana, ghaDImAM harSa ! ghaDImAM chAMyo, ghaDImAM taDako ! e bALake moTAonA dharmanI parIkSA lIdhI mATe enuM nAma parIkSita rAkhyuM. hastinApuramAM kuruvaMzanI hastI TakI rahI, bAkI to A mahAbhAratamAM bhalabhalA TaLI gayA hatA. mahArathI jarAsaMdhanuM magadha Aje hayAta nahotuM. balke e vakhatanA pracalita rivAja mujaba jarAsaMdhanI dIkarI potAnA pitAnA haNanAra bhImane varI hatI. ane evuM ja Azcarya cedi dezanA rAjA zizupALanA putra dhRSTaketunuM hatuM. bApe maratAM sudhI pAMDavo ane zrIkRSNano dveSa karyo hato, duzmanAvaTa nibhAvI hatI, ne teno putra dhRSTaketu pAMDavonA pakSamAM rahIne laDyo hato. Aje siMdhusauvIrano parAkmI jayadratha nahoto, eno jayano ratha parAjayano ratha banyo hato ! uttara taraphathI pItavarNI prajAno mAlika bhagadatta Aje saMsAramAM zodhyo jaDato nahoto. ane jenA parAkramanAM bhUribhUri abhivAdana thatAM hatAM, e bhUrizravA paNa gaI gujarI banyo hato ! enAM gadA, talavAra ne parazu kyAMya zodhyAM maLatAM nahotAM. madra dezano rAjA zalya, karNano sArathi, Aja zrIkRSNanA atyuttama sArathipaNAne lIdhe niMdAto hato ne maryA pachI paNa gALo khAto hato. mAdrI rANIno bhAI ane nakula-sahadevano mAmo zalya zatru siddha thayo hato. aruNodaya - 397
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjakAraNamAM mAmA-bhANejanA saMbaMdho na jANe kema khUba vagovAyelA hatA. moTe bhAge emane kadI ekabIjAne rAstI AvatI ja nahi. avantIno rAjA, keya dezano rAjA, virATano rAjA vagere mahAkALanA khapparamAM homAI gayA hatA. pazudhananA vinAzano to koI pAra nahoto. sUMDha tUTelA, paga bhAMgelA hAthIonA mRtyu sudhInA taraphaDATa haiyuM valovI nAkhe tevA hatA, ne emanI sArasaMbhAra lenAra koI nahotuM. azvonI dazA to ora vicitra hatI. emanA jakhama mATe davAo maLatI nahotI, ne jIvAtothI ne paruthI ghA khadabadI rahyA hatA. khetaromAM dANA nahotA, jaLAzayomAM jaLa nahotAM. jaMgalomAM pazu nahotAM. AkAzamAM paMkhI nahotAM, yuddhanI A bibhISikAe sahune tharatharAvI dIdhAM hatAM. nagaronAM nagaro verAne paDyAM hatAM; sama khAvA jeTalAya puruSo rahyA notA ne strI-bALakone lUMTArAo uThAvI gayA hatA ! koI zastradhArI nIkaLe ke AjubAjunA loko pokAra pADI UThatA, zastradhArI zastra choDI detA te pachI ja enAthI AgaLa vadhI zakAtuM. ghaNAM gharomAM ekaladokala vRddho ane rugNo zeSa rahyA hatA, ane emane pANI pAnAra paNa koI nahotuM. kaurava pakSane madada karavA gayelI yAdavonI gopasenAnI khuvArI thaI hatI, ane bacelA sainiko hastinApurathI kUca karIne dvArikA AvavA nIkaLI gayA hatA. zrIkRSNa paNa hastinApuramAM cAlatA putrajanmanA utsava vaccethI eka divasa potAno ratha pAcho vALyo. yAdava sAtyaki sAthe hato. ktavarmA ke jene azvatthAmA sAthe racelA hatyAkAMDanI javAbadArImAMthI mAphI maLI hatI te paNa sAthe hato. A vakhate nema kumAranI pazuDAMnA pokAranI vAto ThIka ThIka carcAtI thaI hatI. ane saMsAranI kuzaLatA yuddhamAM che ke tapa-tyAgamAM teno moTo vivAda cAlato hato. e badhI vAtonI carcAmAM lAMbo mArga kapAI jato hato. vAtamAM ne vAtamAM rathanemine rAjyazrInI vAta nIkaLI. yuddhanI ane hatyAnI vAtothI kaMTALelA sainikoe A vAto khUba racavA 398 premAvatAra lAgI. kavitAnA rasiyA jIvo enI alaMkAra-upamA sAthe kavitAo racIne gAtA pharavA lAgyA. jIvanano jaya jIvanane jItavAmAM che, ema teo pratipAdana karatA. jIvana jIvavAnA puruSArthano parAjaya enuM nAma ja yuddha ! vIratva kaI vAtamAM ? bharasabhAmAM pArakI patnIne nagna jovAmAM ke potAnI patnIne saMyamanA mArge tajI devAmAM ? kuMtA mAtA ke jeoe putrone bhikhArI-yAcaka banIne rAjya mAgavA karatAM potAnA hakanI laDAImAM marI khUTavAno Adeza Apyo hato, teonA vacano saMbhaLAtAM hatAM ke dharme te dhIyatAM buddhiH manaste mahadastu ca / dharmamAM tamArI buddhine parovajo. mana tamAruM moTuM rAkhajo ! evuM moTuM ke je mAM AkhuM vizva samAI jAya.' mananI saMkucitatAmAM to kauravoe badhuM khoyuM. vaheMcIne bhogavo e siddhAMtane teo kadI anusaryA nahi, pAMca gAmaDAM paNa pAMDavone ApavAnI nA kahenAra kauravo Aje kyAM gayA ? keTalAM gAmaDAM potAnI sAthe laI gayA ? zuM ApaNuM che ? zuM parAyuM che ? are, kharI rIte pArakAne je ApIe chIe te ApaNuM che, ane jene ApaNuM mAnI tijorImAM pUrI rAkhIe chIe, te ApaNuM nahIM paNa parAyuM che. A to nemakumAranI vicAradhArA ! e vicAradhArA vagara pracAra sarva hRdayamAM praphullI rahI. nemakumAra kahetA hatA ke saMsArano uddhAra mahAtyAgathI, mahApremathI ne mahAyamAthI thaze, anyathA nahi thaI zake ! rAjyazrIe e mahApremane caritArtha karI batAvyo, 2thanemi jevA narane sAcI rAha para levo e eka suMdarI mATe kaMI sAmAnya vAta nahotI; e to mahAbhAratanuM yuddha laDavA jevA kaparI vAta hatI. ane e kaparuM kArya rAjyazrIe saphaLa karyuM hatuM. yAdavasenA dhIre dhIre dvArakA AvI pahoMcI. ghaNe divase zrIkRSNa paNa pATanagaramAM padhAryA ane balarAma tIrthayAtrAethI AvI rahyAnA samAcAra maLyA. zrIkRSNa AkhA mArage nema, rathanemi ane rAjyazrInI vAto sAMbhaLyA karI hatI. emanuM mana mastIkhora rAjyazrIne jovA talasI rahyuM hatuM. satyArANI ane rukmiNIdevIe motInA thALathI potAnA manamohanane vadhAvyA aruNodaya 399
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ ke zrIkRSNe prazna karyo, 'rAja kyAM che ?' 'kyAM che tenI koIne mAhitI nathI. sAgaramAM matsyano rAha koNa jANI zake bhalA ? satyArANIe kahyuM. jIvanane DolAvato emano mada Aje sAva alpa thayo lAgyo. 'vRddhA strI jevI kAM vAto karo, rANI ? yuddhamAM phateha karIne AvuM chuM ne!' zrIkRSNe hasatAM hasatAM kahyuM. 'rAje je vayamAM A badho tyAga karyo, e vicArIne huM to vRddha thaI gaI chuM. mane to cAre dizAmAMthI pazuono pokAra saMbhaLAya che. zuM ApaNA bhoga, zuM ApaNA vilAsa, zuM ApaNA vikAra !' satyArANI kharekhara pazuDAMno pokAra sAMbhaLatAM hoya tema bolI rahyAM. 'rANI ! pazuono kharekharo pokAra sAMbhaLIne to huM AvuM chuM. sAta lAkha pAMDavonA ne bAra lAkha kauravonA yoddhAonA prANatyAga meM najaronajara nihALyA che ! adharmano bhAra pRthvI parathI halako karavAno puruSArtha sevIne AvuM chuM.' "adharmano bhAra Utaryo kharo ? 'rANI, e to Avato yuga kaheze. kaliyuganA kAMTA phUTI rahyA che. kamaLanI vADIo racAze jo kartavyanA rAha apanAvaze to, vAvetara sAruM vADIo evI nirdoSa karI che ke je bhAvathI kaNa vAvaze ane maNa maLaze. moTA moTA mahArathIone ramatamAtramAM haNAtA joIne duniyA have dehanA baLamAM rAcavAnuM baMdha karaze. asatya ane adharmanA sAgaro eTaluM jANaze ke satyadharmanI eka nAnIzI cinagArI asatyanA AkhA samudrane zoSI jAya che.' 'satya che nAtha !' satyArANIe kahyuM. evAmAM koIke vartamAna ApyA : "revatAcala parathI bhagavAna nemanAtha AvI rahyA che. 'oha ! Aja na jANe keTalA divase anAtha dvArakA sanAtha banI, azAMtino aMdhakAra dUra thayo ne zAMtino aruNodaya thayo !' rukimaNIe kahyuM. paNa kyAM che mArI rAja ? enA vinA badhAM ThAma khAlI che.' satyArANIe kahyuM. 400 7 premAvatAra 55 premanI ajaba sRSTi dvArakAmAM rAjyazrI kyAMya zodhI jaDatI nahotI-jANe dehamAM thanaganato prANa khovAI gayo hato ! zrIkRSNe AvatAMveMta rAjanA khabara pUchyA. rAja vinA rAjapATa sUnAM sUnAM lAgatAM hatAM. balarAmane e lADakavAyI chokarI vinA cena nahotuM. teo mAnatA hatA ke bicArI koDabharI nArI nema jevA alagArIne paraNI phasAI paDI; nahi to koI cakravartInI preraNAmUrti bane evI e hatI. enI kevI durdazA thaI ! re deva! sahue zodhamAM nirAzA anubhavI ane nakkI karyuM ke have kaMI bhALa maLe to nemakumAra pAsethI maLe. paNa nemakumAra Aje jUnA rAjakumAra nahotA rahyA. e to have traNa kALanA jJAnanA dhAraka banyA hatA. satya emanI vANImAMthI ne ahiMsA emanA AcAramAMthI pragaTa thatAM hatAM. revatAcalanI kaI guphAmAM rahIne emaNe evI te kaI gebI zaktinI sAdhanA karI ke e jyAM Daga detA tyAM hiMsAne badale premanuM vAtAvaraNa prasarI jatuM? jema mahAyoddhAne joI kAyaro dhrUjatA ne nAmardo nAsI chUTatA ema nemanAtha jyAM ghUmatA tyAM pudgalomAM ane prANIomAM ajaba parAvarta jovAmAM Avato hato. aneka loko sAkSI hatA ke nitya vaDhaveDa karanArAM sApa ane mora nemanI bhUmimAM premathI vartatAM. mayUra keli racato, sarpa nRtya karato; baMne maitrIthI rahetA. eka vAra to eka upatyakAmAM vikarALa siMha kSudhA tRptinI zodhamAM ghUmato hato. dUra dUra eNe govALanI baMsI sAMbhaLI.
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ baMsInA sAde eNe bhakSa zodhavA mAMDyuM. suranA rAhe e AgaLa vadhyo. joyuM to savatsA gau ! siMhane thayuM. are, Aja purato bhakSa sAMpaDI gayo, Aja pUrI mijabAnI thaze. pelA baMsInA nAdo to hajI paNa anavarata AvI rahyA hatA. siMha AgaLa vadhyo, paNa enI bhAvanAmAM parivartana AvavA lAgyuM, gAyanI nirdoSatAne, enI madhuratAne, enA apatyapremane e anubhavI rahyo. ane ethI vadhu Azcarya to vAcharaDAne joIne thayuM. mA kevI cATI rahI che potAnA vatsane ! janetAnI mAyA saMsAramAM ajoDa che. siMha sarakhAmaNI karI rahyo. siMhane potAnAM bALa mATe lAgaNI pragaTa karatI siMhaNa yAda AvI. re! enuM bALa koI laI jAya, to e mAtAne kevuM thAya ? ne mArA jevA pitAne kevuM lAge? ane evuM ja A gaumAtAne enA govatsane mATe kema na lAge ? jIva to sahune vahAlo che. jIva koI ApavA mAgatuM nathI, sahu jIva bacAvavA mAge che ! siMhane A AtmaupatyanI philasUphI na samajAI, paNa ene gAya para pyAra jAgyo. re gau ! mArAthI na DarIza, huM hatyAro nathI ! ane siMhanA pagale siMhaNa AvI. siMhane joIne chakkA chUTI jAya ! emAM paNa gAyanA to motiyA marI jAya ! paNa vAha re gAya ! e jarAya na DarI. eNe sAme jaIne siMhaNanuM svAgata karyuM ne kahyuM, 'Avo siMhaNabahenI' bhoLA jagatanuM bhoLuM vAcharaDuM ! ene to saMsAranI badhI strIo mAtA lAge. e siMhaNane jaIne dhAvavA lAgyuM. gAye vatsane vAratAM kahyuM, 'vatsa ! anadhikAranuM-aNahakanuM dUdha kema pIe? siMhaNabahenIne paNa potAnAM saMtAna dhavarAvavAnAM haze ne ?' 'nA re bahenI ! nijanA bALane to sahu uchere, emAM mahattva zuM ? paranAM bALane potAnAM karIe, tyAre ApaNAmAM ApaNApaNuM parakhAya !' siMhaNanuM aMtara premanI abola vANI uccArI rahyuM. ekabIjAne najare dIThyA na mUkanAra, Aja ahIM mamatAnAM mIThAM baMdhane baMdhANA che. pyAranI ajaba duniyA racAI gaI che ! bhalA kayuM divya jaLa A kaDavI bhUminA mULane mIThuM banAvI rahyuM che ? oha! usara bhUmine ATalI phaLadrupa koNa sarjAvI rahyuM che ? ahIM to saMsAra Akho manamITho ne jIvavA jevo lAge che ! cAlo, cAlo, tyAre baMsInA sUra je dizAmAMthI Ave che, e dizAmAM jaIe. 402 - premAvatAra re ! e baMsInAda nathI, A to bhagavAna nemanAthanI premabAnI che. e premabAnIe A pRthvImAM, A pANImAM, A havAmAM, A jIvomAM parivarta ANyo che. rAjakumAra nema Aja yogInA veze che. bAhya saMpadA badhI sarI gaI che, paNa aMtara saMpadA eTalI AkarSaka banI che ke bAhyano ahIM koI bhAva pUchatuM nathI. mukha para tapa, tyAga ne titikSAnAM AbhAmaMDala eTalAM bhavya racAyAM che ke dRSTAnI AMkho ApoApa mugdha bhAva anubhave che. premavANI jyAM sudhI vahetI hatI, tyAM sudhI Akho pradeza premajaLathI taraboLa rahyo. jANe svArtha A saMsAramAM hato ja nahi ane mANasane ApamatalabanI vAta karavI e AtmahatyA karavA jevuM lAge che ! agnimAM hAtha nAkhavo sukara hato, duHkhabharI vANIthI koInA dilane dubhAvavuM duSkara hatuM. bhUMDuM karavuM e mRtyu lekhAtuM, bhaluM karavuM e jIvana lekhAtuM. zUravIra yoddho game tyAM jAya, paNa potAnI zeha pADe, evuM A mahAna yogInuM hatuM. e jyAM jatA tyAM potAnuM premamaya vAtAvaraNa laI jatA. jonArane lAgatuM ke jANe premano avatAra pRthvIne pAvana karI rahyo che. nema yAdavonA agragaNya narapuMgavomAMnA eka hatA. abhimAna levA lAyaka gaNyAgAMThyA janomAM temanuM sthAna hatuM. teonA dvArakA bhaNI AvavAnA samAcAre anekanAM aMtaramAM harSa pedA karyo. paNa kharekharo harSa to rAjakulonA pArzva bhAgamAM rahetA pati-patnInA eka yugalane thayo. patinuM nAma vasudeva. satInuM nAma devakI. vasudeva ane devakI dvArakAnA zAsanamAM eka rIte atyaMta mahattvanAM hatAM; bIjI rIte teoe Atmavilopana karI lIdhuM hatuM. saMdhyA jema vividha raMgothI AkAzane bharIne nizAtArakonI pAchaLa chupAI jAya, ema temaNe kahyuM hatuM. saMsAravidyuta balarAma ane mahArathI zrIkRSNanA vasudeva pote pitA hatA, paNa emaNe janakalyANa mATe e gauravano tyAga karyo hato. zrIkRSNane zrAvaNanI meghalI rAte gokuLamAM naMda gopane tyAM mUkI AvyA, balarAmane to e pahelAM ja premanI ajaba sRSTi D 403
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ pahoMcADyA hatA; ane pote chate saMtAne niHsaMtAna banIne saMyamI tapasvI jevuM jIvana jIvI rahyA hatA. saMsAranuM bhaluM thatuM hoya to potAnI lAgaNIonAM pUrane aMtaramAM ja samAvI devuM e vizva kalyANano pahelo dharma emaNe adA karyo hato. hajI pitA to dila kaThora karI zake, paNa mAtAnAM dila to nadI kAMThAnA vIraDA jevAM che : lAge sUkAkhaMkha paNa jarAka kharyuM ke khaLakhaLa karatI jaLasaravANI vahI nIkaLI samajo ! mAtA devakI vize evuM ja banyuM hatuM. emaNe sAta sAta jaNyAMne janmatAMnI sAthe jhUTavAI jatAM joyAM hatAM. emAM chano patto nahoto. sAtamA jaNyAne bacAvavAno AkharI nirdhAra karelo paNa e niradhAra ja bhAre paDyo ! AMkha sAme potAnA AtmAno aMza ramato hoya ane potAnAthI ene potAno na kahI zakAya. jIvananI karuNatA AnAthI te vizeSa kaI hoya ane AnAthI te vizeSa kaI hoI zake ? kaMsavijaya vakhate mathurAnA darabAramAM naMdarANI yazodA zrIkRSNanI mAtA tarIke potAnI jAtane saMgarva rajU kare; ane jenI e saMpatti e pote bhikhAraNanI jema cUpa khaDI rahe ! paNa tyAganI havA evI che ke sahunAM dilamAM ApoApa sanmAna pedA kare che. vasudeva ane devakI gRhastha hatAM, toya sAdhu jeTalAM sanmAna pAmatAM. Aje bhagavAna nemanAtha temanA dvAra para AvavAnA hatA ane tethI teo pUrAM AnaMdamAM hatAM. roja sAduM jamanArAe Aje kesariyA modaka banAvyA hatA. bhagavAna nemanAtha padhAryA che, to sAdhu ke gRhastha koI ne koI darzanArthI atithi jarUra AvI pahoMcavAnA. e kALe mANasane AvA prasaMgo putravivAha jevA rUDA lAgatA ane eve vakhate teo potAnI saMpatti ne zaktine leza paNa chupAvatA nahi. mAtA devakIe AMgaNAne rUDuM zaNagAryuM hatuM, ne gharane phUlahArathI suzobhita karyuM hatuM. zrIkRSNa pachI potAne thayela AThamA gajasukumAra nAmanA putrane sAdhuone ghara tarapha laI AvavA emaNe mArga para mokalyo paNa hato. kumAra gaja bhagavAna nemanAthanA svAgate nIkaLyo hato. emanI sAthe keTaluMka sAdhuvaMda hatuM. e vRMdane AhAra nimitte bolAvavAnuM hatuM. mAtA devakI AMgaNAmAM UbhAM UbhAM bhUtakALanA vizALa paTane ane e paTa para gherAyelA citravicitra raMgone yAda karatAM hatAM, tyAM sarakhesarakhA be sAdhuo bhikSA mATe AvI pahoMcyA. UgatA bAlacaMdra jevI baMnenI juvAnI hatI. khIlatA kesUDA jevo baMneno varNa hato. kAMti to devatAI hatI. mAtA devakI A be anagArone nIrakhI putravAtsalya anubhavI rahyAM. paNa munine mAna ghaTe, emanA mATe mAyA na zobhe, ema samajI emaNe e tarapha vAraMvAra doDI jatA manane vArI lIdhuM. gharamAM jaI kesariyA lADuno thALa laI AvyAM. eka eka sAdhune bebe ema cAra lADavA ApyA. sAdhuo AzIrvAda ApI pAchA pharI gayA. mAtA devakI putra gajasukumAranI rAha joI rahyAM hatAM. eTalAmAM hajI bhikSA laI gayelA e ja be sAdhu bhikSA mATe pharI pAchA AvyA ! mAtA devakIe manamAM vicAryuM ke muni to jaMgalavAsI jIva ! emane AvA modaka kyAMthI maLe ? Aja peTa bharIne jamatA haze. bhale laI jatA. ahIM lADavAno kyAM toTo che? mAtA devakIe bIjA cAra lADu sAdhune ApyA. sAdhu lADu laIne pAchA pharyA. mAtA devakI have kumAra gajanI rAha joI rahyAM. e Ave to jamI levAya; vilaMba thato hato. tyAM pelA be vAra AvelA beya sAdhu pharI AvatA dekhAyA. mAtA devakI jarAka Azcarya anubhavI rahyAM, paNa emaNe prathama jeTalo ja harSollAsathI cAra modaka vahorAvyA. baMne sAdhuoe AzIrvAda ApyA. A vakhate mAtA devakIe vinayathI ne premathI kahyuM, 'he sAdhuo ! kRSNa vAsudeva jevA pratApI rAjanetAnI navI yojana pahoLI ne bAra yojana lAMbI, svargalokanA bIjA namUnA jevI A dvArakA nagarI che. eka ja kuLamAMthI pUrI bhikSA levI, ene sAdhu-munio mATe doSa lekhyo che. zuM tamane dvArakA nagarInA ucca, nIca ne madhyama kuLomAM samudAyika bhikSA mATe pharatAM bhikSA nathI maLatI, te eka kuLamAM vAraMvAra AvavuM paDe che ?' anya koI hota to game tema javAba Apata, paNa zILI caMdrikA jevAM devakI mAne UMcA avAje javAba paNa kema apAya ? baMne munioe namratAthI kahyuM, 'devakImAtA ! ame cha munio chIe. ame bhagavAna nemanAthanA ziSyo chIe. saMsArI avasthAmAM nAga gAthApatinI patnI 404 premAvatAra premanI ajaba sRSTi 05
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ sulatAnA amo putra chIe. amArAM rUpa, kAMti ne AkAra ekasarakhAM hovAthI Apane ame chae eka ne eka hovAnI bhrAMti thaI che. vAstavikamAM ame cha bhAIo chIe ane bannenA samudAyamAM ahIM bhikSA mATe AvyA chIe." mAtA devakI satyano svIkAra karI rahyAM. paNa manamAMthI zaMkA nirmULa na thaI zakI. e pachI bhagavAna nemanAthanI pariSadamAM gayAM. zAMtibharyA vAtAvaraNe emanA dilamAM sukha upajAvyuM. are; AvI zAMti rAja kAraNI ke arthakAraNI jIvanamAM kaye dahADe dekhAya che ? pRthvIno haraeka paramANu ahIM premabharyo banIne aMtarane sparzato lAge che. ahIMnI dharatI makhamalI bichAnAthI paNa beza lAge che, ne ahIMnAM paMkhI saMgItAlayone potAnI bolIthI phikkA pADe che. ahIMnAM pazuo paNa premasRSTinAM saMtAno hoya tema bhAse che. 56 devakInA cha putro bhagavAna neminAthanI upadezadhArA baMdha paDI eTale mAtA devakI najIka saryA. eka vAranAM nemanAthanAM vaDIle Aje bhagavAna nemanAthane bhAvapUrvaka vaMdana karyuM. saMsAramAM haMmezAM guNa ja pUjAya che; vaya ke jAtino koI mahimA nathI ! | bhagavAna nemanAthe kahyuM, 'mAtA devakI ! tamArA aMtaramAM ghoLAto prazna saraLa chatAM AzcaryakAraka che. je cha sAdhuone tame mAtra be ja mAnyA e sAcesAca cha che, ane e chaye cha tamArA potAnA ja putro che." "mArA putro !' mAtA devakI Azcaryano AghAta anubhavI rahyAM. teo sAme beThelA eka ekane maLatA AvatA chaye sAdhuonA caherA sAme joI rahyAMH are, emanA bhAla pitA vAsudevanAM ne nAsikA hubahu potAnA jevI. A vAMkaDiyA vALa zrIkRSNa jevA ane sukomaLatA mArA AThamAM putra gaja kusumAranI. ane vagara Rtue varasAda varasavA mAMDe. ema mAtA devakInI chAtImAMthI dhAvaNanI dhArA vachUTI. oha ! kevAM pocAM ne karuNALu hoya che mAnAM aMtara ! devakImAe nemanAthane prazna karyo, 'tamArI vAta barAbara lAge che. hRdaya sAthI pUre che, paNa buddhi baMDakhora che. e kaMIka samajavA mAge che. Ape jJAnathI ne dhyAnathI saMsAranAM aMdhArAM pheDI nAkhyAM che, to ATaluM aMdhAruM jarU2 pheDazo.' bhagavAna nemanAtha thoDIvAra svastha beThA, pachI madhura vINA jevI jhaMkAra karatI svaragarimA sAthe bolyA, 'saMsAramAM jeTalAM jANItAM che, eTalAM ja ratno che, ema nathI; paNa ajANyAM paNa ghaNAM ratno che. balka ajANyAM ratno jagatanI sevA vizeSa karatAM hoya che. saMsAramAM ghaNI satIo che. rANIo che, zreSThIvadhUo che, 406 | premAvatAra
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ paNa emAM sarvazreSTha to nAga gAthApatinI patnI sulasA ja che. e vrata karanArI che, saMsArane samajanArI che, ane arpaNa karIne bhogavanArI che. eka vAra eka jJAnI munine sulatAe pUchyuM : 'mane keTalA putra thaze ?" 'tuM sAta putronI mAtA thaIza; paNa mRtavaMdhyA rahIza." 'mRtavaMdhyA ? nA, nA. saMsAranA puNya kAryamAM bhAga ApavA strIo saMtAna vAMche che. huM paNa mArA mRtaputro dvArA saMsAranuM zreya sAdhavA mAguM chuM.' nAga gAthApatinI patnI sulasAe A jAtano nizcaya karyo; ne potAnuM kArya karI zake evA devatAnI e bhakta banI gaI. eNe e devatAnI pratimA banAvarAvI. e devanuM nAma hariNagamepI ! mAthuM haraNanuM ane dhaDa devanuM. evA vilakSaNa dehaAkAravALo deva te hariNagamelI! A devanI sulasA roja sevA karavA lAgI. vahelI paroDhe UThe, snAna Adi karI zuddha thAya, pachI bhoLAM ne nirdoSa pazupaMkhIone caNa nAMkhe. A balikarma karI mazI-tilakAdi kautuka kRtya kare. A karavAthI duHsvapnonuM ne kuzaMkAonuM nivAraNa thAya. pachI bhInI sADI paherI, puSpAdi ekatra karI devanI pUjA karI devane page paDIne kahe, "he deva ! huM jagatanI koI janetAne AnaMda-sahAya bane tema karaje ." A vakhate khabara AvyA ke mathurApati kaMsa potAnAM bhANejiyAno jIva levAno che. potAnI sagI bahenanAM bALakone janmatAM ja mArI nAkhaze e vahemI rAjA ! lokomAM kALo bokAso bolI gayo. saMtAnanI mAyA to janatA samaje, bIjA zuM samaje ? A rAjakAraNI lokoe svArtha kAje saMsAranA sarva snehasaMbaMdhone tilAMjali ApI dIdhI; nahi to eka nahi, be nahi, sAta sAta saMtAnonI Ahuti svArthanI vedI para ApatAM game tevo pASANahRdaya mAnavI paNa dhrUjI UThe, paNa mathurApatine haiye na koI kaMpa na koI vedanA ! ene mAnava kahevo e paNa doSa che. saMsAramAM svArthI nara rAkSasa samAna che. ATaluM moTuM bhAratavarSa, paNa mathurApatinA A nirNaya sAme koI eka zabda paNa na bolyuM ! chevaTe kaMsanA e nirNayane DagAvavA bhaddhilapuranI eka bhadra nArI taiyAra thaI. eNe hariNagamelI devane AvAhana karyuM. devanI prArthanA karatAM eNe kahyuM, "he deva ! tuM to mAtAnA garbhamAMthI garbhanI heraphera karI zake tevo che ! tArAM pagalAM akaLa che. tAruM kAma akathya che. Aja eka janetAnI bhIDa bhAMgavA mArAM saMtAnono tuM upayoga kara !" ane he devakImA ! tArA janmelA saMtAnane hariNagarmaSI deve tArI pAsethI uThAvyA. game tevuM kAma pUruM karavAnI zakti e devamAM che. e tamAma sthaLe nidrAnI jALa bichAvI de che ne pachI nirAMte potAnuM kAma kare che. devakI mAtA bhagavAna nemanAthanA mukhe A adbhuta vAta sAMbhaLI rahyAM. are , duniyAmAM jANapaNAno garva mithyA che. mANasa potAne vize ja pote pUruM jANato nathI, pachI bIjAnI vAta kevI ? bhagavAne AgaLa vAta vistAratAM kahyuM : " eka rAtre tamane putrano prasava thayo. hariNagamethI tyAM hAjara hato. eNe e putra upADyo, sulasAnI godamAM mUkyo; sulatAno ardhamRta putra lAvIne tamArI kUkhamAM mUkyo. ardhamRta bALake chellI kikiyArI karI paraloka prayANa karyuM ! 'tarata mathurApati kaMsa dhasamasato tamArI pAse Avyo, navajAta bhANejanA be paga pakaDI ene nIce jamIna para pachADyo. nAnA phUlane cImaLAtAM zI vAra? mathurApati hasato hasato bahAra nIkaLI gayo. ne ema eka pachI eka ema cha saMtAnono tame janma Apyo. chayene hariNagamepIe badalI nAkhyA. sAtamA kRSNa ne AThamAM gaja kumAra !' oha ! A chaye sAdhu zuM mArAM saMtAna ?" devakI AgaLa vadhyAM. emanA haiyAmAM vAtsalyanAM pUra vadhyAM. stanamAMthI dUdha jharavA lAgyuM. e bolavA lAgyAM, 'e mAtAone dhanya che, e puNyazIlA che, e puNyAcaraNA che, je potAnAM saMtAnone godamAM rAkhe che, chAtImAM dUdha pAya che, bALakanAM hasatAM mukhone cUme che. puNyanI pUrI pUMjI vagara mAtRtvano lahAvo sAMpaDato nathI.' mAtA devakI bhagavAna nemanAthane vilokatAM bolyAM, 'yAdavo dvArakAmAM AvyA, tyAre sulatAe zA mATe zrIkRSNane A vAta na kahI ? e udAracitta puruSa jarUra potAnA vaDIla bhAIone yogya rAjabhAga Apata !' 'vAta tamArI yogya che." bhagavAna bolyA, 'jyAre teo mArI pAse mUDa thavA AvyA, tyAre meM teone A vAta kahI hatI, paNa teoe kahyuM ke 'amAre vahAlAmAM vera karAve tevuM, nItidharmane neve caDhAvanAruM kalezanuM mULa evuM rAjapada nathI joItuM. ame to jagatane zAMti ApavA icchIe chIe, ne zAMti mATe tyAga ne aparigraha jarUrI che. ame aparigrahI banIzuM, duHkhatApamAM tapatA saMsArane samajAvIzuM ke tame devakInAM cha putro 409, 408 premAvatAra
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjakAraNanI AgamAMthI zItaLa jaLanI apekSA rAkho cho, e ThIka nathI. zItaLatAthI tamArI AkAMkSA sAcI hoya to pahelAM tamArA kaSAyone zItala karo. ne e ye jaNAe mArI pAse munidharma svIkAryo. teo anya kathA karatA nathI, dehane bhADuM ApavA bhojana le che. sAcA AtmArthI munio che !' mAtA devakI potAnA chaye putronI suMdara bhAvanAne satkArI rahyAM; emanA tyAgane namI rahyAM. 410 - premAvatAra 57 gajasukumAra premAvatAra nemanAthano mahimA ajaba hato. emanAM darzana thatAM ane mAnavI tyAgamArgano yAtrI banavA talasI raheto. mAtA devakI kaMI AtmaciMtanamAM beThAM hatAM eTalAmAM lADakavAyo gajasukumAra tyAM AvI pahoMcyo. bhagavAnanA caraNe namIne eNe mAtA devakIne kahyuM, 'mA ! huM mUMDa thaIza." beTA gaja ! kaMI pAgala to thayo nathI ne ? somazarmA brAhmaNanI atyaMta lAvaNyavatI kanyA somAne tArA mATe zrIkRSNa laI AvyA che. somAnAM rUpaguNanI dezadezamAM khyAti che; ane ene mATe to bhalabhalA talasI rahyA che, chatAM tArA moTA bhAInI mAgaNIne e gRhasthe svIkArI che. eNe kahyuM, "somA mArA jIvanano eka bhAga che ! e to rAjarANInuM rUpa ane bhAgya laIne AvI che. dvArakAnA siMhAsana para somA ane gajakumAranI joDI ajaba dIpaze.' zrIkRSNe kahyuM, 'avazya, ema ja thaze.' devakI mAtAe kahyuM, 'vAta AvI che, mATe bIjo vicAra na kara, beTA !' paNa gajasukumAra potAnA cha baMdhuonA mukha paranI apUrva zAMti ane cakravartIne jhAMkhA pADe tevA tejane nIrakhI rahyo hato. oha ! rAjabhavano ne aMtaHpuro mane to kevaLa eru jhAMjharuMnA vAsa jevAM lAge che. bhoga roga jevA bhAse che. samatvanA A mArge mane javA do !' paNa e kema bane ? tarata zrIkRSNane teDuM gayuM. zrIkRSNa gajasukumAra pAse AvyA ane samajAvavA lAgyA, 'bhAI, gajasukumAra! vayane yogya dharma bajAvavA ghaTe. yuddhamAM tAre javAnuM nathI, tAre to kevaLa zAMtimAM
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ ja jIvavAnuM che. somA tane pRthvI upara svargano bhAsa karAvaze, Aje ja huM tAro vivAhotsava racAvuM chuM. ne pachI rAjyArohaNano utsava karuM chuM. tame baMne eka vAra dvArAmatInA siMhAsane beso, pachI tamArI icchAne anukULa vartajo. duHkhI devakI mAtAne have vadhu du:kha na pahoMcADazo.' mAtApitA ane pUjya vaDIla baMdhunI vinaMtIne mAna ApI gajasukumAra ghera AvyA. e vakhate bhagavAna nemanAtha cha sAdhuo sAthe sahasrAmravanamAM pahoMcI gayA hatA ane A bAju vivAha ane rAjyArohaNanAM maMgala vAdyothI dvArikA nagarI guMjI UThI. gajasukumAra patnIne laI yamunAmAM naukAvihAre gayo. pUrNimAno caMdra AkAzamAM khIlyo hato. saritAnuM pANI rUperI banI gayuM hatuM ! enAM matsya paNa rUperI raMge camakI rahyAM hatAM. gaje somAne kahyuM, "saMsAramAM sneha karIne sAthe rahIne sahu jIve che. ApaNe evAM nara-nAra nathI. ApaNe duniyAne darzAvavuM che ke paraNyA eTale bhoga, roga ane zokanuM jIvana vitAvavuM ema nahi ! paraNIne prabhutA tarapha pagalAM bharavAM e ja sAcuM paraNetara; bAkI to badhAM jhAMjhavAnAM nIra ! A zarIranA sauMdaryamAM jovAnuM paNa zuM che ? e asthira che, anizcita che, nitya saDanAruM ne gaLanAruM che. emAM bharelA maLono koI pAra nathI !' somA jema surUpA hatI tema e suzIlA paNa hatI. enA aMtaranuM sauMdarya enA dehanA sauMdaryane vaTI jAya evuM hatuM. eNe gajasukumArane enA rAha para niSkaMTaka thaIne javA anujJA ApI. potAnA pitAno potAnA para atyaMta moha che; e moha pUro thatAM pote paNa revatAcaLa para AvI pahoMcaze tema eNe vacana ApyuM. gajasukumAra naukA parathI ja bhagavAna nemanAtha pAse pahoMcyA. somA ekalI rAjamahelamAM pAchI pharI. e mauna dhAraNa karI rahI. gaja sahasrAmavanamAM bhagavAna nemanAtha pAse dIkSita thayo. eNe pahele ja divase mAgaNI karI : 'mahAkAla smazAnamAM A rAta dhyAnamAM gALavA cAhuM chuM. bhikSu mahApaDimA svIkArIne huM tyAM rahIza.' bhagavAna nemanAthe kahyuM, 'devAnupriya ! jema sukha thAya tema karo.' yuganA pravAho haMmezAM mAnavajIvanane doranArA hoya che. yuddhanI havAmAM mANasa hoMze hoMze mastaka kapAvavA nIkaLI paDe che; paNa mAnavIne jyAre tyAganI havA lAgI jAya che tyAre to e potAnuM sarvasva homI de che, dehane paNa yajJazeSa mAne che. 412 Q premAvatAra gajasukumAra mahAkAla smazAnamAM gayA. smazAnanuM svarUpa ja bihAmaNuM hoya che, paNa jeNe saMsAranA svarUpane jANyuM hoya, ene enuM e bihAmaNApaNuM satAvatuM nathI ! aDadhI jaLelI ciMtAo bhaDakA nAkhatI hatI. bujhAI gayelI citAonA aMgArA rAkSasanI AMkho jevA dhakhadhakhatA hatA. hADakAM karaDatAM kUtarAMo jyAM tyAM ghUmatAM hatAM, ne Apasa ApasamAM bhayaMkara rIte laDatAM hatAM. nAnAM bALakonI lAzo jyAM tyAM dATelI paDI hatI. ghorakhodiyAM jAnavaro potAnI mijabAnI mATe ene phaMphosI rahyAM hatAM. gIdha jevAM nizAcaro paNa tyAM AMTA mAratAM hatAM. saMsAra jene asAra samajIne tajI de che ene mATe jhapaTAjhapaTI cAlatI hatI. asAra ane sAranI bhAre vimAsaNa ! eka mAnavI eka vastune sAra samaje; bIjo ene ja asAra samaje. gajasukumAra abhayanI mUrti banIne dhyAnamAM sthira thaI gayA. dehanA mRtyuthI jagatamAM moTo koI bhaya nahi; paNa gajasukumAre ene ja arpaNa karI dIdho. ane AtmAthI moTo koI abhaya nahi ! Aja ene jAgrata karI dIdho. munie kAyAno utsarga karyo. ene namAvI cAra AMgaLane aMtare be pagone saMkocyA; eka pudgala para dRSTi sthira karI. eka rAtrinA dhyAnano AraMbha karyo. rAta samasama vItI javA lAgI. TADhamAM sApa guMcaLA vaLavA lAgyA. moDI rAte atisAranA vyAdhithI marI gayelA eka mANasanuM maDaduM AvyuM, enAM sagAMoe citA khaDakIne ene dAha dIdho. zaba baLyuM na baLyuM ne badhA cAlyA gayA - saMsAramAM sagAI jIva hoya tyAM sudhInI ja ! muni to hajI paNa dhyAnamagna ja hatA. rAta to potAnI rIte ja vahI jatI hatI. e vakhate eka TaTTu para eka mANasa tyAMthI pasAra thayo. smazAnamAM thobhavuM kone game ? TaTTunA asavAre vega vadhAryo. tyAM aMdhArI aSTamInA caMdranA ajavALAmAM eNe kaMIka joyuM. je joyuM ethI ene khuba Azcarya thayuM. e kUdako mArIne nIce Utaryo. dhasamasato pAse Avyo. caMdranA prakAzamAM eNe barAbara nihALIne joyuM to potAno jamAI gajasukumAra ! gajasukumAra D 413
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ somila brAhmaNanI cIsa paDI gaI. pUrNimAnA caMdrane zaramAve tevI potAnI priya putrI somAno pati ! A bhikhArAne dIkarI koNa Ape ? e to mAgI mahAmAnya zrIkRSNe ane ApI !re, mArI dIkarInA eka aMganuM mUla eka deza jeTaluM ane A mUrkha ene potAnA jIvatejIvata vidhavA banAvI ! mArI DAhI dIkarIne tajIne mUMDa thayo ane ghara choDIne muni thayo ! bhAgIne smazAnane bhajavA Avyo ! mArI dIkarIne bhavanI oziyALI karI ! somila AgaLa vadhyo. aSTamIno pAchalI rAtano caMdra teja DhoLI rahyo hato. muninA mukha para nirvikAra zAMti prasarelI hatI. somazarmA vadhu khIjavAyo. 'vAha, rAjakumAra thayo eTale jANe kAyadA kAnUnathI para thayo ! potAnI patnIne paraNyAnI rAte tajanAra mAthe keTakeTalI javAbadArI rahI che ane A mUrkha bejavAbadAra muMDa banIne Ubho che. o kAyara ! raNakSetramAM pITha batAvIne bhAge e rajapUta nahi. choDI de A bAlaceSTA ! cAla ghera ! ane saMbhALI le tAro saMsAra. hajI kaMI bagaDyuM nathI.' somazarmAe pharI pharIne kahyuM, vinavaNI karIne, AjIjI karIne kahyuM, paNa jANe paththara para pANI ! pelo to jANe kazuM sAMbhaLato ja nathI, bolatoya nathI, cAlatoya nathI ! somazarmA thoDI vAra dhIraja dharIne khaDo rahyo. eNe mAnyuM ke hamaNAM gajasukumAra A DhoMgadhapeDA choDI AgaLa thaze ! paNa vyartha ! rAta gherI banatI jatI hatI ! soma AgaLa vadhyo. enI dhIraja have khuTI gaI hatI. eNe gajane be bAvaDe pakaDIne dhamakAvyo. paNa e to jANe naryuM kASThanuM pUtaLuM ! thoDI vAra halAvyo to hAlyo, pAcho hato tevo ne tevo ! re ! lagnanA maMDapamAM tuM khoTI ramata ramyo ! mArI kuMjavananI koyalaDI jevI dIkarIne teM ThagI ! cAla, AgaLa thA, nahi to tArI bhUMDI vale karIza! mane oLakhe che ! koNa bole ke koNa cAle ! o puNyahIna chokarA, Aja tArI chokaramatanuM tane prAyazcitta karAvuM chuM. jouM chuM ke tuM kevo bolato nathI, kevo cAlato nathI! some AjubAju joyuM. eka bujhAyelI citAnI rAkha para pANI bharelI mATalI 414 D premAvatAra hatI. eNe mATalI uThAvI. pRthvI para pAmI DhoLIne kAdava karyo. e kAdava laIne gajasukumAranA mAthA para mUkyo ne cAre tarapha pALa bAMdhI. pachI mATalInA be bhAga karyA. saLagatI citA pAse jaIne mATalInI ThIbamAM aMgArA bharyA, kesuDAnAM phUla jevA lAlacoLa aMgArA ! soma ApoApa hasyo, 'javAna ! Aja tArI bejavAbadArInI tane pUratI sajA thaze ! evI sajA ke jenI vAta sAMbhaLIne koI chokarIno bhava bhALatAM saMsAranA tamAma puruSo dhrujaze. bhUMDa thavuM hatuM to zA mATe mArI kanyAno bhava bagADaco ! sasaro jamAIne pAghaDI baMdhAve. Aja huM tane agana-pAghaDI baMdhAvuM chuM.' ane some dhagadhagatA aMgArAnI ThIba gajasukumAranA muMDita mastara para ThAlavI dIdhI. krodha kharekhara, mahArAvaNa che. soma atyAre rAvaNa banyo hato. UgatA tAruNyavALA muni gajasukumArane khyAla nahoto ke AtmasAdhanAnA pahele pagathAre ja AvI AkarI kasoTI thaze. ene to hatuM ke mArA dehano kALa meM bALyo, sAthe somaputrIno paNa uddhAra karyo. paNa duniyAno krama sAva judo ja che. ahIM je uddhAranuM puNyakArya hatuM, saMsAranI najare e bhayaMkara pApakArya karyuM hatuM ! muMDita mastaka para dhakhadhakhatA aMgArA eka ajaba vedanA sarajI rahyA. mahAvedanA | kalpanAtIta vedanA ! thoDI vAramAM muni e vedanAne vaMdanA karI rahyA. bharyA sarovaramAM ziziranI prabhAte nAnakaDuM poyaNuM AMkha kholIne baMdha karI de, ema eNe AMkha kholIne eka maMdasmita karyuM, ne jotajotAmAM AMkha jvAlAmAM saDasaDI gaI ! jIvatuM mAMsa zekAyAnI gaMdha nAkane phADI rahI. ane koI kumaLuM vRkSa mULamAMthI UkhaDI paDe, ema e muni nIce UthalI paDyA. prANa paravArI gayo ne niSprANa deha na jANe kyAMya sudhI jalato rahyo. e rAte ghuvaDoe A karuNa dezya joI bhayaMkara citkAra karI AkhI vanapallIne gajavI dIdhI. muDadAla mAMsa khAvAmAM AnaMda mAnanAra ziyALa e citkAra sAMbhaLIne UbhI pUMchaDIe nAsI gayAM. AvuM mAsa to koI dahADo teoe joyuM nahotuM. citAnA aMgArA muninA deha sAthe potAno svadharma adA karI rahyA. gajasukumAra D 415
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58 bhAvInA bola revatagiri para Aje pharI vasaMtotsava UjavAto hato. yAdavasenAo ane yAdavakuLo nemanAthane vaMdana karavA ane krIDA karavA jaI rahyA hatA. yAdavo vyavahAra kuzaLa hatA. saMdA eka paMtha ane be kAja jevA avasara yojatA hatA. kurukSetra racAyuM ne samApta thayuM; zukla pakSano caMdra Ugyo ne amAsanI aMdhArImAM paripUrNa thayo. hastinApuranuM pAMDavonuM rAjya vilAsIonA badale vairAgIonuM dhAma banI gayuM ! vAraMvAra e kaLAmaNa sAda saMbhaLAtA hatA : 'AvA lohiyALa siMhAsane besIne zuM karavuM che ?' kaMI kahevAya nahi. na jANe kaI ghaDIe manathI thAkelA, hArelA pAMDavo siMhAsana choDIne girigavaromAM adRzya thaI jAya ! A vakhate teja mAM teja ekalI dvArakAmAM dekhAtuM hatuM. ane ullAsamAM ullAsa ekalA yAdavomAM dRSTigocara thato hato. teone haiye abhimAna hatuM ke Aje dvArakAne ke yAdavone parAjita karI zake tevI koI tAkAta pRthvI taTa para mojUda nathI. ane kharekhara, yAdavonuM nAma paDatuM tyAM bhalabhalA rAjavIonA motiyA marI jatA. mahAbhAratanA saMgrAmamAM yAdavanetA zrI kRSNanI zakti camatkAra lekhAI gaI hatI, ane e yAdavanetAnA kaLa-baLathI ja, jUnAM vRkSa vAvaMToLathI jamInadosta thAya tema, bhalabhalI rAja sattAo khokharI thaI gaI hatI. yAdava- senAnI zakti kahevata jevI banI gaI hatI. yAdavo digvijayI lekhAyA hatA. emanA ghoDA AkhA bhAratavarSanA pATalA para niraMkuza doDavA lAgyA hatA. emanA ghoDAne rokavAnI tAkAta koImAM hatI nahIM. yAdavonA A bhautika baLanI sAme yAdavonA netA zrIkRSNa thoDA vakhatathI AtmAnI, mananI ane aMdhakArane dUra karavAnI vAto karatA. vAtavAtamAM e mananAM, AtmAnAM gIta gAtA. e gIta ne e gItA ne e vAtone potAnA baLanA garvathI chakI gayelA khuda yAdavo ja eka kAne sAMbhaLI bIje kAne kADhI nAkhatA. moTA mANaso AvI na samajAya tevI vAto zA mATe karatA haze? yAdavo dhIme dhIme vilAsI ane nRtya-gAnanA zokhIna banatA cAlyA, yAtrA to emanA pUrvajono jIvanakrama hato. paNa A yAdavonI yAtrA kaMIka judA ja prakAranI hatI; emAM hamezAM nRtya-gAna-stAna ane mAnanI ja vAto cAlatI. ane suMdarIo emanA rathanI sArathi na hoya-sAthe na hoyato emano yAtrAno AnaMda UDI jato. ane suMdarIo hoya tyAM madha na hoya to juvAnI kema jAge ? yAdavo madirAnA adhika zokhIna banyA hatA. prAMtaprAMtamAMthI maLanA niSNAto dvArakA rAjamAM AvIne vasyA hatA ane dArU gALatA hatA. Akho divasa madha pIvAnI mahephilo cAlyA ja kare. jANe vilAsapriyatAno eka Akho sAgara dvArakAne vIMTI vaLyo hato, ne enA taraMgomAM sahu snAna karI rahyA hatI. yAdavonuM eka jUtha A rItanI vilAsitAmAM mazagUla hatuM, tyAre bIjuM jUtha A sAme vairAgyanI vAto karanAruM hatuM. e A kAryapraNAlIno virodha karatuM ane kahetuM : 'kurukuLanA vaMzajoe bhautika mUlyo pAchaLa mahAbhArata notaryuM. yAdavo paNa emanI vilAsitAthI bIjuM yuddha na notare to sAruM !' yuddha ? yuddhanI vAto sAMbhaLIne yAdavo garjatA : 'yuddhathI yAdava na Dare. yuddhanI AkAMkSAmAM to yAdava jIve che. yuddha nathI to madha che ! magha nathI to mAnunI che ! yuddha Avaze tyAre yAdava pAse yuddha sivAya kaMI nahi hoya. samaya samayanA dharma paratve yAdavo sadAkALa sAvadha che. mApha karajo, yAdavone koI dayA khAya e racatuM nathI, koI murabbI thaI zikhAmaNa Ape, e gamatuM nathI !' keTalAka yAdavo yuddhavirodhI vAto karatA pharatA. e AzramavAsI RSio hatA. munio hatA. sadAcAranA e saMrakSaka lekhAtA ne dharmanA dhorI gaNAtA. A munio kALeakALe upadeza devA lAgatA, ane yAdavone e upadeza pharajiyAta sAMbhaLavo paDato paNa AkhAbolA juvAna yAdavone AvI dakhalagIrI na gamatI. re ! evA muniothI saryuM ! bhAvInA bola 417
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharapata rAkhe, amAruM svarga kyAMya sarI nahi jAya. yuddhamedAnamAM maranArane vagara tapa-dhyAne svarga prApta thAya che. amArAM balazaktine vyartha kahenAra muniono amane neha nathI ! kALakrame yAdavomAM munio pratye tiraskAra jAgyo ane AthI yAdavomAM munione mAnanArAM ne na mAnanArAM evAM be jUtha paDyAM. A be pakSo ekabIjAnI khaNakhoda karavA lAgyA. munionA virodhIo munionA jJAnanI mazkarI karavA lAgyA; game tyAM, game tevA prazno pUchI teone herAna karavA lAgyA. A cakamaka nAno hato, loDhuM nAnuM hatuM, taNakhA paNa nAnA hatA, ne yAdavavIronI kIrtinAM gAna amApa gaganapaTalamAM paLavAra jhabakIne adRzya thaI jatAM enI khAsa asara na dekhAtI. bhagavAna nemanAtha revatAcaLa sahasAmravanamAM AvyAnA samAcAra maLyA eTale yAdavo teono upadeza sAMbhaLavA revatAcaLa para AvyA hatA, yAdavone khyAla hato ke e upadeza kevo haze ! emane spaSTa khyAla hato ke ApaNe je AcarIe chIe. enI niMdA emAM haze; ane ApaNe je nathI AcaravAnA enAM vakhANa haze. surya madhyAkAzamAM AvyA pachI zrI nemanAtha pariSadAmAM AvavAnA hatA. tyAM sudhI yAdavo suMdara nirjharagRhomAM nAhyA, dhUta ramyA. - A badhAthI aLago rahenAra yAdavono eka saMgha AmravananI chAyAmAM AvIne savArano beTho hato. ene to haraeka vItatI paLa yAtrA jevI puNyazIla lAgatI ! AkAzanA madhyabhAgamAM sUrya Avyo, ne pariSadAmAM zrI nemanAtha AvyA. oha, gaI kAle potAnI sAthe ramanArAmAM Aje keTalo parAvarta ! tapa ane jJAnanI keTalI tAkAta che ! teja sUryanuM che ne zItalatA to caMdranI che ! yuddhano vijetA to samrATanoya samrATa bane. zrI nemanAthane joyA ne jANe sahune potAnI jAta sAmAnya lAgI; pote khaleluM mahAbhArata yuddha ati kaniSTha lAgyuM. temanAthe kheleluM AMtarayuddha mahAna koTinuM lAgyuM. bhagavAna nemanAthe pariSadAmAM sthAna letAM cAre tarapha dRSTi pheravI. e dRSTimAM saMjIvanI hatI, sneha hato; IrSyA ke anAdara kyAMya nahotAM. A dRSTi game tevA yAdavane anunayazIla banAvI rahI. sAme ja pariSadA beThI hatI. eka ekane AMTe tevA yAdava rAjAo ane yoddhAo emAM hatA. sabhAmAM eka sthAne zrIkRSNA zAMta gaMbhIra bhAve beThA hatA. mahAbhAratanA yuddha 418 D premAvatAra pachI, e yoganuM jIvana jIvatA hatA. loko kahetA ke jema mahAbhAratano saMhAra emane pratyakSa hato, ema have Akho saMsAra emanI najara sAme che. yogamaya jIvana emano Adarza che ! yuddhanA vijayanI kalagI emanA mAthe mukAya tema hatI; paNa e kadI yuddhanI vAta karatA nahi, potAnA kAraNe vijaya kevo zakya banyo. ne potAnA ja kAraNe ezvatthAmA jevA brAhmaNano vadha kema azakya banyo, evI koI vAta e uccAratA nahi. kyAreka paNa e vAta karatA vA gIta gAtA to AtmavAdanAM, tattvavAdanAM, ciMtananAM. zarUAta kurukSetratI karatA, pAMDava-kauravathI karatA, ane pachI manuSyanA dehamAM vasatA daivI ane AsurI vRtti rUpa pAMDava-kauravamAM e ghaTanAne pheravI nAkhatA. e vAta RSi munio paNa temanI pAsethI sAMbhaLatA. teo zrIkRSNane mukhethI yuddhavArtA sAMbhaLI dharmagraMthomAM gUMthatA. hamaNAM yAdavonI pravRtti tarapha zrIkRSNa mauna hatA, yAdavone kaI rIte samajAvavA teno ja teo vicAra karyA karatA. yuddhamAM mANasane zistamAM rAkhavo sahelo che; premamAM muzkela che. bhaya ane premanI potapotAnI AgavI zakti hoya che. bharI sabhAmAM mahAna yAdava vizvabAhue mUcho para vaLa caDAvatAM kahyuM, 'vizvavijetA yAdava vIronA parAkramane have pRthvI nAnI paDavA mAMDI che, nAtha!' zrInemanAtha A vacano sAMbhaLI saheja malakAyA. AkhI sabhAne lAgyuM ke bhale yogIrAje saMsArI saMbaMdho tajyA hoya, paNa jema kapUra UDI jAya, chatAM enI suvAsa rahI jAya ema gauravabharyuM yAdava kuLa nemane mATe garva ne harSano viSaya bane emAM zI navAI ? Akhare to ema paNa yAdava-kala-naMdana ja che ne ! yAdavonI sattAne paDakAranArI koI zakti Aje to vizvamAM vidyamAna nathI.' parAkramI yAdave jarAkumAre kahyuM. eTale ja yAdavo Aje magharI banyA che, kharuM ne ?" zrInemanAthe jarA kaTAkSa ryo. 'mahArAja , samarathane koI doSa lAgato nathI.' vIra sAtyakie jarA mazkarImAM kahyuM, 'agnine vaLI AbhaDacheTa kevI ?' mANasanI bhujAnA baLa upara ja sAmrAjyo TakatAM hoya che, ema mAno cho ke yAdavarAja ?' yogIrAjanA zabdomAM TekArava hato. 'nahi to, prabhu ?" rAja kumAre bhujAnuM kaMkaNa UMcuM caDhAvI pracaMDa bhujAne AmaLatAM kahyuM. bhAvInA bola D 419
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'bhujabaLathI sAmrAjyo kadAca racI zakAtAM haze, paNa sAmrAjyo Take che to sadguNathI !' yogIrAja nemanAthe sAva zAMtithI kahyuM. paNa e zAMta zabdomAM paNa haiyAvalAvaNa vyathA bharI hatI. 'prabho ! rAjakAja eTale paristhitinI pArAzIzI ! emAM to vakhata joIne ja vartAya ! emAM sadguNa ke durguNa, zatru ke mitra, kaMI na jovAya. yAdavonA mate be ke ja vastu jarUrI che : eka saMgha, bIjuM sAmarthya !! 'be nahi, traNa !' yogIrAje eTalI ja sAhajikatAthI vizvabAhunA vaktavyamAM sudhAro karyo. 'trIjuM zuM ?' 'trIjo sadguNa ! jANuM chuM ke madya ane dyUta yAdavonA jIvananAM avibhAjya aMga banI gayAM che. dvArakAmAM je dArU gALaze ene zULInI sajA thaze evI rAjaAjJA chatAM, rAjanA staMbha samA tame pote ja enI avajJA karo cho. ane madya ane dyUtanI pAchaLa kayA avaguNo nathI AvatA ?' yogIrAje dRDhatAthI kahyuM ane AgaLa calAvyuM : 'bahAranA zatruthI DaravAnI lagIre jarUra nathI; sAvadha rahIe eTale kAma saryuM. e zatru to ApaNane sAvaceta rAkhe che. vicAra karo tyAre aMtaranA zatruno vicAra karo, eno bhaya rAkhajo. mANasa jyAre ema vicAre che, ke mAre koI zatru nathI, huM sarvataMtrasvataMtra chuM, tyAre ja enA aMtarano zatru jAge che. yAdavo e zatruthI sAvadha rahe.' mahArAja ! evI nabaLI vANI kADhI; apratispardhIya yAdava vIrone DhIlA nA pADazo. Aja digadigaMtamAM guMjI rahelI emanI parAkramagAthAothI pratyeka yAdavavIranuM mastaka gaganane sparzI rahyuM che. ame to amAruM ujjvaLa bhAvi jANavA mAgIe chIe.' jarAkumAre kaMIka roSamAM kahyuM. yAdavasenAno e suprasiddha yoddho bhagavAna zrIkRSNanA kAkAno putra hato. 'tamAruM bhAvi ?' yogIrAje gagana tarapha nayano UMcA karyAM-tyAM e jANe kaMI lakhyA lekha vAMcI rahyA. 'hA, yogInAtha !' nemanAthe gaMbhIra bhAve kahyuM, 'bhAvI ! sAcesAcuM kahuM ? yAdavone to emano potAno garva ja gALI nAkhaze; e mATe emane bahAranA duzmananI jarUra nahIM paDe. sonAnI dvArakA dvArakAvAsIonI najara sAme naSTa thaze. yAdava yAdavathI haNAze. mahAna yAdavarAja yAdavaprANa zrIkRSNa paNa yAdavone hAthe ja haNAze !' 420 - premAvatAra 'zrIkRSNa yAdavane hAthe haNAze ? azakya ! traNa kALamAM azakya ! traNa lokamAM azakya !' jarAkumAre tiraskAramAM kahyuM. mAtra yAdavane hAthe ja nahi, paNa potAnA bhAIne ja hAthe haNAze ! aMtariyALa haNAze.' 'mahArAja, amArA prANadhanane mATe ame eka paNa kaTuvacana sAMkhI zakIe tema nathI. spaSTa bolo.' jarAkumAre kahyuM. dIpaka bhale dUra hoya, paNa enI jyota dUra dUrathI paNa dekhAya che, ema tamArA dUragAmI bhAvine huM ahIMthI nIrakhI rahyo chuM. jarAkumAra, Azcaryano AghAta na lagADIza. tAre ja hAthe e mahAna AtmAnuM mRtyu avazyabhAvi che!' naimanAthe bhAvi lekha vAcatA hoya tema spaSTa kahyuM. 'to to e hAtha, ane hAtha dhAraNa karanAro e deha atyAre ja pADI nAkhuM chuM na rahe vAMsa, na baje vAMsaLI !' jarAkumAre kamara parathI kaTArI kADhatAM kahyuM. 'bhAI ! e kaTArI myAna kara !' atyAra sudhI zAMta beThelA zrIkRSNe kahyuM ne AgaLa bolyA. 'yAdavono dUragAmI bhAvilekha to jyAre sAco paDe tyAre kharo, paNa tArA A kRtyathI to tuM tene kadAca Aje ne atyAre ja sAco karI batAvIza. A rIte to tuM pote kamote marIne mAruM kamota nipajAvIza. pratyeka yAdava mAro prANa che.' jarAkumAre kaTArI myAna karI, paNa e svastha thaI zakyo nahi. sabhAsthaLa choDIne cAlyo gayo. enA vizALa AvAsamAM paNa ene zAMti na lAdhI ! bhayaMkara bhAvinA bola ene jANe badhe gAjatA lAgyA. e vyAkuLa banI rahyo. bhAvInA bola - 421
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ 59 unmAda koI kharAba sapanuM Ave ane jAgatAMveMta e sapanuM bhulAI jAya, ema bhagavAna nemanAthanI vANI kALanA pravAhamAM yAdavo vIsarI gayA ane pAchA vAruNI ane vanitAnA vilAsamAM khUMtI gayA . bhagavAna nemanAtha revatAcaLanI guphAo tarapha cAlyA gayA, tyAre samAcAra AvyA ke satI rAjya zrI nirvANa pAmI gayAM che ! rAjyazrInA nirvANanA samAcAra zrI nemanAthane maLyA tyAre teo eTaluM ja bolyo, strIo svakarmamAM bhAre kuzaLa hoya che. premamAM ne vairAgyamAM teone koI AMTI zakatuM nathI. premamAMya rAjyazrI pahelAM ne vairAgyamAMya pahelAM; ane AtmakalyANane paNa e sahunI pahelAM varyA. evA siddha AtmAone sRSTinAM vaMdana !' bharyA sarovarane choDIne haMsa cAlyo jAya, ema rAjyazrI chellA ghaNA vakhatathI janasamudAyathI adRzya thaI gayAM hatAM ane chelle chelle to e kyAM rahetAM hatAM ane zuM karatAM hatAM enI kaMI mAhitI jagata pAse nahotI. jAtavilopana emano dharma banyo hato. tapa-zIla sArAM hatAM, paNa enI kIrti bhayaMkara hatI, tapakIrti ke zIlakIrti ja tapiyAne ke zIliyAMne tapathI ke zIlathI pAchAM pADe che. jagatanI najara sAme rahevuM sAcA yogIone akAruM lAge che, ne e mATe teo ekAMta sAdhe che. loko kahetAM ke rAjane revatAcaLa khAI gayo. koI kahetuM, re ! ame revatagirinA durgama pagathiyAnA kALA paththaro para aMkita thayelI pagalIo nihALI che. e pagalIo bIjA koInI nahi, satI rAjyazrInI ja che ! dvArakA to enacenanI nagarI banI gaI hatI. eza-ArAmanI vAtomAM ene jeTalI jijJAsA hatI, eTalI tapa, tyAga ane saMyamanI kathAomAM nahotI. gAyana ne nartanano jeTalo ene nAda hato, eTalo AtmAnI vAtono nahoto. yAdavo cokhkhuM kahetA : je vastu pratyakSa na hoya, jenuM pratyakSa pariNAma na hoya, enI vAta na karazo ! AkAzakusuma jevI kAlI kAlI aprameya vAto karavAthI zuM lAbha ? AtmAnI vAta AvA lokone koNa kahe ? AtmA vinAnA loko koI parvaNI ke koI meLAne na mUkatA. meLAo to saMparka ne snehanAM mukhya sAdhana banyA hatA. e meLAomAM gAma-nagaranAM jUjavAM rUpa jovA maLatAM. tyAM chelachabIlAM naranAranAM gIta sAMbhaLavA maLatAM. ahIM kola ApelAM premIo maLI zakatAM. chatAM keTalAya yAdavo munijIvanano Akaro mArga svIkArIne kyAreka rAjyazrInI khoja mAM nIkaLI paDatA. eka nArInI zodha mATe AvA tapa-tyAga svIkAravA, e chokarAMnA khela nahotA. paNa rAja to jalakamalavatuM banIne jagatamAM adazya banI gaI. Atmazodhako rAjanI zodha karatA rahyA, ane rAja nirvANa pAmI. enI sumadhura chabI sAthe pavitratAnuM teja bhaLyuM. ane eka sadAvaMdanIya vyaktitvane mUkIne e AtmalIna thaI gaI. paNa yAdavo have AvA cAritryane vadhu mahattva Apato nahi, Avo jIvananuM mUlya zuM ? khAdhuM nahi, pIdhu nahi, ekatra karyuM nahi, kIrtinI patAkA pharakAvI nahi, e jIvanano artha zo ? pavitratAnI kiMmata teone nahotI. prasiddhimAM e bahu mAnatA. paNa AzramomAM nema ane rAja nAM tapa, tyAga ane saMyama carcAno viSaya banyAM hatAM, temanI tattvacarcAno pAra pAmavA to yogIo rAtanA ujAgarA karatA. paNa AvA vairAgI yAdavo to mUThIbhara ja hatA, bAkInA badhA to vyasanomAM masta hatA, ane dharmanI vAto karanAranI hAMsI uDADatA hatA. eka vAra rAjavaMzI yAdavonuM jUtha mRgayA ramavA nIkaLyuM. emAMthI keTalAka yAdavo ughAna tarapha vaLyA. emane jugAra, zikAra ke dArU tarapha kazuM AkarSaNa na hatuM. emane joIne pelA vyasanI yAdavoe mazkarI karatAM pUchayuM, 're RSipUja ko! kyAM jAo cho ? RSipUjaka jUthe kahyuM, 'dvArakAnA upavanamAM munitripuTI padhAravAnI che. e bhUta, vartamAna ane bhaviSya bhAkhe che." zuM nAma che emanuM ?" pelA jUthe pUchavuM. unmAda D 423
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'ekanuM nAma vizvAmitra, bIjAnuM nAma kava ane trIjAnuM nAma nArada!' 'oho ! tyAre to ame paNa bhAvi jANavA AvIzuM. tamArA cokhaliyA RSio amAro tiraskAra to nahi kare ne ?' svairavihArI jUthe prazna karyo. 'RSio udAracitta hoya che. jarUra Avajo.' svairavihArI jUthe haraNAMno pIcho lIdho. enA pracaMDa gativegane potAnA azvakhelanathI jhAMkho pADI dIdho. re ! zikAra e to zatrune haNavAnI kasarata che, ane zatrune haNyA vagara svAtaMtrya kyAMthI ? pachI yAdavo zetaraMja bichAvIne beThA. hAra-jIta AraMbhI, dhanadolata, azva, gAya, rAjapATa ne chevaTe patnI paNa jugAranA pATa para mUkIne ramavA lAgyA. kevI majA ! paisA karatAM preyasIonI hAra-jIta vadhu AkarSaka puravAra thaI. yAdavo have pUrepUro mArga cUkyA hatA. keTalAka yAdavo ramatAM ramatAM bolyA : 'jagatano kAyado che ke vijetA vizvane vare. satyavAdI yudhiSThira histanApuramAM jugaTu ramatAM draupadIne hAryA; to pachI draupadInI sAthe game te ceSTA karavAne vijetAne hakka hato. emAM ADakhIlI karanAra aparAdhI Thare.' 'bilakula sAcI vAta.' vAtanuM samarthana karatAM eka juvAna yAdave kahyuM, 'paNa juone ! ApaNA netA zrIkRSNane na rucyuM. teo draupadInI vahAre dhAyA. koInA haka para A tarApa na gaNAya ?' 'cokhkhI tarApa ! A rIte ApaNI vacce Ave to khabara pADI daIe !' eka juvAna yAdava tapI gayo. ene jUnIpurANI vAtonAM popaDAM ukheLato bolyo, 'ane pelA syamaMtaka maNinA nAme khelAyelI kRSNalIlA kyAM bhUlI bhulAya evI che !' 'AgevAnanuM ghasAtuM bolavuM ApaNane na chAje.' eka DAhyA juvAne vRddhanI adAthI kahyuM. 'sAcI vAta to paramezvarane paNa kahevI joIe. yAdavo kaMI bApanA kUvAmAM bUDI maranArA nathI.' sAme javAba maLyo. 'are, AvI niMdA-kUthalImAM vakhata kAM bagADo ? kAmaNagArI suMdarIonAM aMgo upara kavitA raco ne !' eka rasika yAdave vAtane navo vaLAMka ApavA kahyuM. ane pachI to suMdarInA eka eka aMganI zata zata mukhe prazaMsA karatI kavitAnI jANe tyAM saritA ja vahI nIkaLI. eTalAmAM koIke Takora karI. 'are vinatAnAM aMgonAM to bahu vakhANa karyAM, paNa vAruNI vagara eno raMga jAmato nathI. AvA snehamilanamAM to dArUno deva pahelAM hAjara thavo joIe.' 424 - premAvatAra thoDI vAramAM eka kAvaDa AvI. emAM be ghaDA chalochala bharAIne madirA AvI. yAdavo doDyA. suMdarIo jarAka saMkocAI. yAdavoe pAtra uThAvyAM. 'are ! madirAkSIone madirA kAM nahi ?' tRNabAhu nAmanA yAdave Takora karI. suvarNapAtra bharAyAM ane yAdavo dhasyA. suMdarIoe potAnA komaLa hAthothI teone tyAM thaMbhAvI dIdhA, ne kahyuM. 'je kavie je suMdarInAM sauMdaryamaya avayavanuM kAvya racyuM hoya; e ene madirA pAya !' tarata suMdarIonI sUcanAno amala thayo. potAnA priyapAtra pAse pAtra dharavAmAM ajaba lahejata AvI. 'kahe che ke devo marIne yAdava thAya che ! paNa huM kahuM chuM ke ApaNuM jIvana devo jue to emanuM abhimAna UtarI jAya !' eka raMgIlA yAdave kahyuM. pariSada barAbara raMga para AvI rahI hatI. thoDI vAramAM to badhAM madyapAtro khAlI thaI gayAM; ane yAdavo nazAmAM cakacUra banIne DolI rahyA. nazAbAjane navaruM ke cUpa besavuM game ja nahIM, eTale teo kaMIka navI pravRtti, navuM TIkhaLa zodhI rahyA. eka manacalA yAdave kahyuM, 'cAlo, cAlo, pelA cokhaliyA RSimunionI khabara laIe. mArA beTA beThA beThA DiMgo hAMke rAkhe che !' 'hA, e vAta bahu majAnI karI. hamaNAM hamaNAM emanI phATa bahu vadhI gaI che ! Aja emanI khabara laI nAkhIe ane emanI pUrI phajetI thAya tema karIe.' eke AgaLa Daga bharatAM kahyuM. juo. tamAzo barAbara goThavIe ne emanuM bhopALuM khulluM pADIe. eka chokarAne chokarI banAvo !' eka TIkhaLI yAdave navo tukko sujhADyo. 'barAbara, pachI zuM ?' 'pachI enA peTe poTaluM bAMdho.' 'zA mATe ?' "ema lAge ke chokarI garbhavatI che.' vAha vAha, pachI ' 'pachI jaIne e dADhIvALAone pUchIe ke A chokarIne zuM avataraze? sAvaraNI ke sUMthiyuM ? dIkaro ke dIkarI ? emanA bhUta, bhAvi ne vartamAna jJAnanI tarata parIkSA thaI jaze.' 'zAbAza, zAbAza ! zuM buddhi laDAvI che ne ! kevI sarasa yukti zodhI kADhI. kharekhara jJAnI banavAno DoLa karanArA bhoMThA paDaze tyAre emanAM moM jovAnI khUba unmAda 0 425
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ majA paDaze. pachI vAre vAre ApaNI TIkA karanAra e doDha DAhyA dADhIvALAonI dADhImAM dhULa nAkhazuM ane AkhI dvArakAmAM phajetI karIzuM.' cAlo, tyAre A zabane chokarInAM kapaDAM paherAvo. e rUpALo vadhu che. eTale suMdarI tarIke zobhI UThaze.' eka suMdarInAM vastro utarAvIne zAMba nAmanA yAdavane paherAvyAM ane ene peTe poTaluM bAMdhyuM. e khuda zrIkRSNano putra hato. garbhavatI strIne laIne e nazAbAja TIkhaLI yAdavo upavanamAM AvyA. ahIM munio jJAnadhyAna karatA beThA hatA. kyAMka paThanapAThana cAlatuM hatuM. kyAMka zAstracarcA cAlatI hatI. kyAMka jyotiSa, piMgala, kAvya, vagere viSayonuM adhyayana cAlatuM hatuM. duniyAnA vAtAvaraNa karatAM ahIMnuM vAtAvaraNa sAva anokhuM hatuM. jANe koI bIjI duniyA ja joI lyo ! badhe gaMbhIratA patharAyelI hatI.' are mahApuruSo ! jarA UMcuM joIne haso to kharA ! jJAne zuM tamane paththara banAvI dIdhA che ?' yAdavonA tophAnI ToLAe AvatAMnI sAthe vAtAvaraNa pheravI nAkhyuM. samatAvaMta munio zAMti jALavI rahyA. teoe tophAnI yAdavone AvakAra Apyo. eka hoziyAra yAdave hAMsI karatA badhA yAdavone AMkhanA IzArAthI thaMbhAvI dIdhA, pachI vinayapUrvaka AgaLa AvIne eNe e RSione vaMdana karyuM. ane pachI bhAre gaMbhIra bhAva dhAraNa karIne pUchayuM, 'trikAlajJAnI munivaro! amAre ApanI pAsethI eka vAta jANavI che. ApanI rajA hoya to amArA mananI vAta Apane pUchIe.' 'khuzIthI.' munioe bhoLebhAve kahyuM. 'A chokarI garbhavatI che.' ATaluM bolI yAdava jarA thobhI gayo. ane eNe potAnI pAse UbhelA aTakacALA yAdavone zAMta rahevAnI sUcanA ApatAM cetavaNI ApI ke, 'A munio trikAlajJAnI che. bhUta, bhaviSya ne vartamAna traNene hAthamAM rahela AMbaLAnI jema jANe che, ane kahI zake che, paNa jo e nArAja thaIne zApa Ape to satyAnAza kADhI nAkhe." ATaluM bolI e yAdava munio tarapha pharyo ne bolyo, "kRpA karIne Apa kaho ke A chokarIne zuM avataraze ? prazna pachI hasuM hasuM thato yAdava saMgha kRtrima gaMbhIratA dhAraNa karI rahyo. keTalAka yAdavoe hAsya rokavA moMe hAtha dALyo. muni taraphathI javAba na maLatAM, pelA yAdave pharI vinaMtI karI. 'kRpA karIne A suMdarInA garbhamAM chokaro che ke chokarI te amane kaho." munio hajI paNa mauna hatA. yAdave pharI vinaMtI karI. muni khinna citta bolyA, 'A zAMbakumAra sAMbelAne janma Apaze, ane e sAMbeluM yAdavonuM nikaMdana kADhaze, emano sarvanAza vALaze.' 'hA-hA-hA ! joI lIdhA jJAnI munio, ane joI lIdhuM emanuM jJAna ! nakarA DhoMgI, dhutArA ane bhoLI duniyAne ThaganArA ! jarA vAtamAM muni krodhI banI gayA 1 krodhI cAMDAla ! muni cAMDAla !' badhA yAdavo khaDakhaDATa hasI paDyA. thoDI vAre jANe aMtaranI dAjha kADhatA hoya ema teo bolyA, 'satI zApa de nahi ane zaMkhaNIno zApa lAge nahi ! yAdavo tamArA jevA dhUrta saMnyAsIothI ke emanI dhutArI bhaviSyavANIthI DaratA nathI. tamAruM cAle to yAdavonuM satyAnAza vALI nAkhajo.' ne yAdavo ane yAdavasuMdarIo hAsyanA parapoTA uDADatAM uDADatAM pAchAM vaLI nIkaLyAM. 426 premAvatAra unmAda 427
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ 60 samasta zAstrono sAra e vAtane divaso vItI gayA. munionA zApane ane temanAthanI vANIne loko avanavA banAvo sAthe sAMkaLI rahyA hatA; paNa e to pocA dilanA Darapoka loko hatA. dvArakAmAM dArU purajozamAM chaNAto hato ane dArUmAM cakacUra banelA yAdavo uddhatAIne gaurava mAnIne cAlatA hatA ane unmatta jIvana jIvatA hatA. jANe koInI tamA na hoya e rIte teo vartatA hatA. ane laDe nahi to laDavA de, ema kahIne jyAM tyAM jhaghaDA khaDA karatA hatA. bhAvino bhayaMkara ghaMTArava galIe galIe nirdoSa karato hato, paNa dArUnA daityanA paMjAmAM paDelA e badhAnA kAna baherA banyA hatA. A badhAmAM jAgrata ane jalakamalavatuM eka puruSa hatA ane te zrIkRSNa ! e rAjaprAsAdamAM vasatA, paNa araNyonI bhAvanAthI ! hIracIra paheratA paNa cIMtharAnI manodazAthI! sonuM ane mATI emane mana eka samAna hatAM. yAdavonI durdazA joIne zrIkRSNa sadAkALa ciMtita rahetA. emanuM game tevA parAjayamAM hasatuM rahenAra mukha have gaMbhIra banI rahyuM hatuM. paNa yAdavone enI tamA nahotI. teo to UlaTA zrIkRSNanI ThAvakAInI mazkarI karatA ane kahetA ke, 'bhAI ! moTA ema ne ema na thavAya. Akho dahADo eraMDiyA pIdheluM moM rAkhavuM paDe. vaLI e to kahevAtA mahAna philasUpha che ne ! RSi-munioe ThIka emane chApare caDhAvyA che !' bharI dvArakAmAM zrIkRSNanA manomaMthanane samajanAra eka ja AtmA hato, ane e odhavajI ! odhavajI zrIkRSNamaya hatA, teo temanA dehane joIne vicAratA : "oha! A pUrNapuruSano deha have A duniyA para lAMbo vakhata nahi Take ! havAmAM ThaMDI joIne mANasa ziyALAnA AgamananI eMdhANI Ape ema have A kSaNabhaMgura deha thoDA vakhatano mahemAna che. je kAma mATe avatAra lIdho hato, te have pUruM thayuM lAge che!' Akho avatAra zrIkRSNa asuro, aniSTo ane pAponA nAza pAchaLa gALyo hato. eka ghaDI jepanI kADhI na hatI. ezaArAmanI sAmagrI to bhare bharAtI hatI, paNa e bhogavavAno emane samaya ja nahoto, pArakI pIDa dUra karavAmAM ja badho vakhata cAlyo gayo hato. ane lohInuM pANI karIne, UMgha ane ArAma vecIne karelA AvA badhA prayatnonuM pariNAma zuM ? jugArI ane chAkaTA yAdavo najara sAme hatA. zuM A mATe pote e anartho sAme jhUjhayA hatA ? eka anarthane DAmIne bIjA anarthane vega ApavA ? bharyA vAdaLa jevAM e vedanAbharyA nayano je jotA, e pAvana thaI jatA, varamuM varasuM lAgatAM e netravAdaLo varasatAM nahi, tyAre bahu bhAre lAgatAM. loka-kalyANa mATe agarabattInI vATa jevuM jIvana gALanAra zrIkRSNa kharekhara bhavya vyakti banI gayA hatA. odhavajI lokomAM pharatA ne kahetA : 'A divya teja have thoDA dahADAnuM mahemAna lAge che; prakAza jhIlavo hoya e jhIlI lo !' paNa jANe bharapeTa bhojana mANyA pachI lokone apaco thayo hoya ema koI AvI vAta kAne na dharatuM. ane koI paNa sArI vAtanI majAka karavI, yAdavonI khAsiyata banI rahI hatI. koI paNa AdarzanI hAMsI uDAvavI e tyAM caturAI lekhAtI. odhavajIe rAja mahelone sAda karyo, koI na jAgyuM, ahIM to vAruNIno mahimA prasthApita thaI gayo hato. odhavajIe zreSThI-sAmaMtonI sAme ahAleka jagADyo. kahyuM, 'kalyANakAmanAnI muzaLadhAra varSo have rokAI javAnI taiyArImAM che. tamArAM nAnAM-moTAM pAtro bharI lo. varSonA virahe tamArA sukAtA kaMThone e komaLa rAkhaze !' paNa zreSThI-sAmaMto vepAra ane zikAranI prakriyAmAM samAna rIte magna hatA. emane A vAta samajavAnI navarAza na &tI. odhavajIe jhUMpaDIo ane sAmAnya mANasone DhaMDhoLyA, 're ! sadA jhUMpaDIoe sAda jhIlyA che. zrIkRSNa jeTalA moTAnA che, enA karatAM nAnAnA vadhu che. eno samasta zAstrono sAra 429,
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmA gopano che, deha bhale rAjAno hoya, ene gau vadhu priya che, bhale hAthI hajAra jhUlatA hoya ! ene yuddha karatAM rAsa vadhu priya che. ne mutsadI puruSo ane rUpamaNi samI rANIo sAthenA narma vinoda karatAM gopAMganAo sAthe nirdoSa mazkarI vadhu game che ! Avo, bahAra nIkaLI Avo ! A purANa-puruSane pichAnIe !" paNa koNa nIkaLe ? odhavajIno sAda sAMbhaLI riyo Dolyo, gAyo ghelI banI, vagaDo jIvato thayo, paththaromAM vAcA AvI, paNa mAnavI eno e rahyo-paththara para pANI ! odhavajI zrIkRSNanI priya nagarI dvArakAnA dvAre dvAre pharyA. paNa dvArakAmAMthI satyavatI brAhmaNo ne pavitra RSio to kyAranA cAlyA gayA hatA, unmatta dvArakAvAsIo emane AMkhanA kaNA jevA gaNavA lAgyA hatA; ane emanA AzramonA astitvane yAdavonI game te ToLakI kyAre naSTabhraSTa karI nahi nAkhe, enI emane dahezata hatI. e mATe lAjanAM lUgaDAM kheMcAya te pahelAM te mAnabhera cAlyA gayA hatA. odhavajI pote ghAMghA thaI gayA, tyAM eka dahADo zrIkRSNa yAdava sabhAne saMbodhatAM kahyuM, 'ApaNA kuLa upara RSionA zApa UtaryA che. garva ApaNane baherA ane aMdha banAvI rahyo che, cAre tarapha najara karo, bhayaMkara utpAto ne khoTA banAvo banI rahyAM che. saMpa ane jaMpa jANe paravArI gayAM che.' 'netRvarya ! yAdavo AvatIkAlanI ciMtA karIne potAnI Aja bagADanArA kAyaro nathI. ApanI sthiti AkhA gAmanI ciMtAmAM dUbaLA thaI pharanArA pelA kAjI jevI che ! khAo, pIo, nAco, gAo ! hAthamAMthI UDI gayeluM kALarUpI paMkhI pAchuM hAtha para AvIne besatuM nathI.' yAdavo mIThA thaIne zrIkRSNane upadeza ApavA prayatna karatA. 'tame mArI deha jeTalA mane priya cho. mArI dehane jeTaluM kaSTa paDe eTaluM kaSTa tamane duHkhI joIne mane paDe. mAre tarka nathI karavA, dalIlo nathI calAvavI, phakta vinaMtI karavI che ke prabhAsa moTuM tIrtha che. ApaNe badhA tyAM ja Ie; ane snAnaprAyazcitta karI dAnAdithI pavitra thaIe.' yAdavone prAyazcitta ? azaktimAna bhavet sAdhu. zaktimaMtonI pAse sAdhutA to caraNa cAMpatI Ave.' yAdavo garvanI vANI vadI rahyA. zrIkRSNa tarka-dalIla karavA cAhatA nahotA. teo mauna UbhA rahyA paNa emanAM netro yajJakuMDanI lAlAza pakaDI rahyAM hatAM. Akhare keTalAka yAdavone cAra AMkhanI zarama naDI. teoe jAhera karyuM ke 430 p premAvatAra prabhAsa kSetranI yAtrAnI sahu yAdavo taiyArI kare. ApaNA vaDIlone ApaNe nArAja karavA nathI. taiyArIo cAlu thaI. paNa e taiyArIo prabhAsanI yAtrAne anurUpa nahotI, vairavihArane zobhe tevI hatI. bhAtabhAtanA jugAranA khelADIo tyAM pahoMcI gayA ane na jANe keTalIya jAtanI surA tyAM saMgRhIta thaI. odhavajIne emAM jarAya rasa nahoto. teo eka vAra ekAMte zrIkRSNa pAse pahoMcI gayA. lokanAyaka lAgatA zrIkRSNa atyAre lokagurunA bhAvamAM hatA. sUryanAM sahasarazmi jevuM tejavartuLa temanI mudrAnI cAre bAju patharAyeluM hatuM. odhavajI sAme jaIne besI gayA, bolavuM ghaNuM hatuM paNa bolAyu nahi. e mukta mane 2DI paDayA. mana bharIne 2DyA ! lokagurue paNa avasara pArakhIne emane mokaLe mane raDavA dIdhA. haiyuM bharAyeluM hatuM, khAlI karavA dIdhuM. haiyuM khAlI thAya to ja hoTha kaMIka spaSTa vAta karI zake. odhavajI hIbakAM bharI bharIne 2cI, nAnuM bALaka mAtAnA viyoge raDe ema raDyA ! paNa o mAM bhAre kaThina nI kaLI, bhakta ane premI mATe prANa saMkaTamAM mUkatAM AMcako na khAnAra zrIkRSNa atyAre sthitaprajJa banI rahyA. Akhare lokaguru bolyA, 'uddhava ! samaSTi thA ! mArA deha taraphanA anurAgano tyAga kara ! AtmA tarapha jo.' odhavajI vicArI rahyA ke kAMkarA ane maNimAM kevI rIte samadRSTi sAdhI zakAya ? asaMbhava ! odhavajIe kaMI javAba na vALyo. 'tArA manane mArA vize sthApita kara.' zrIkRSNe kahyuM. mana to sthira che; paNa hamaNAM hamaNAM emAM zaMkAnA thoDA vAyu pedA thayA 'caMcaLatA chAMDI de uddhavajI ! iMdriyAdine kAbUmAM karo. AtmAmAM ja AkhA vizvane nihALo ane mane AtmasvarUpa mAno. A jagata mAyA che, nAzavaMta che. yAda rAkho mana, vANIne cakuthI sAcuM jagata oLakhI zakAtuM nathI.zrIkRSNa bolyA. A emanI vANI abhuta hatI ! samasta jIvana duSkRtyonA vinAza mATe vAparavAthI emanuM A pAsuM lokothI sAva aspRzya rahyuM hatuM. odhavajIne joItI taka lAdhI gaI. e bolyA, "mANaso mATe moja zokhano tyAga sahelo nathI. mane parivAra ruce che. gharavyAdi ane saMtAnamAM mArI ahaMbuddhi che. Asakta jIva chuM. mArA jevA jIvanA kalyANano mArga batAvo." samasta zAstrono sAra 431
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkRSNa have sutrAtmaka vANI bolyA, "mANasa pote potAno guru che, ne potAno uddhAra pote karI zake che." zrIkRSNa uddhata yAdavone rUce evI paribhASAmAM vAta karI. | 'mane Apano ziSya ne anugAmI mAnajo. yogya lAge to niHsaMkoca kahejo, dRSTAMta mane vadhu anukULa raheze.' odhavajInI AMkhamAM AMsu dUra thaI gayAM hatAM, ne mukha para joItuM maLyAno AnaMda ramavA lAgyo hato. zrIkRSNa paramakoTI para pahoMcyA hatA, chatAM bhakto taraphanuM vAtsalya hajI azruNa hatuM. e bolyA, 'zrIdattAtreyanI rIta aMgIkAra karanAra sukhI thAya che. mANasa pAse jijJAsAbuddhi joIe. dattAtreya Ama to guru e ke ryA nahotA, ane Ama covIsa guru karyA hatA.' 'covIsa guru ? e kevI rIte prabhu ?' odhavajIe prazna karyo. "mANasane ekabe guru hoya, kaMI covIsa guru hoya ?" 'guru hoya e tattva Ape. jeNe kaMI tattva ApyuM e guru. dareka vastumAMthI temaNe sAra grahaNa karyo. madhamAkha madha bheguM kare che tema emaNe covIsa guruo pAsethI buddhi grahaNa karI mukti meLavI." e guruonA nAma ?" 'camakI na jaIza. A samasta duniyA ane temAM sacarAcara jIvo e badhAMyane vAMcatAM AvaDe to upadezanA eka graMthasamAM che, vicAratAM AvaDe to gurusamAM che. dattAtreyanA covIsa guruonAM nAma sAMbhaLa-dharatI, Abha, pavana, pANI, agni, caMdramA, sUrya !' zrIkRSNa ATaluM bolIne thobhyA. "vAha, pachI...?" 'hola, ajagara, samudra, pataMgiyuM, madhamAkhI, hAthI, haraNa ane mAchaluM!' | 'haraNa ane mAchaluM guru ? addabhuta ! AgaLa ?" 'madha haranAro vAgharI, piMgaLA vezyA, TiMToDo, kumArI kanyA, bANa banAvanArA luhAra, sarpa karoLiyo ne bhamarI !' zuM A pAsethI dattAtreye tattvanizcaya prApta karyo ?' 'hA, tAre je guru vize ane teNe ApelA A sAra vize pUchavuM hoya to pUcha!" 'pRthvI guru kevI rIte ? eNe kyAM tattvono nizcaya karAvyo ?" odhavajI raMgamAM AvI gayA. pRthvI pAsethI e sAra tattva jANyuM ke mANase jIvana paropakAranuM jIvavuM ane 432 | premAvatAra sukhadu:kha samabhAvapUrvaka sahana karI letAM zIkhavuM. pRthvIne mANasa kacaDe che, pIle che, khode che, chatAM e potAnA dharmathI calita thatI nathI. ne parvata tathA vRkSAdine loko kApe-chede toya potAnA guNadharmathI vimukha thatI nathI. eTale pRthvI pahelo guru !' 'sarasa, have vAyu vize kaho." | 'vA-pavana sugaMdhI ne durgadhI baMne prakAranA hoya che, paNa e to eno bAhyabhAva che, pavanane potAne sugaMdha ke durgadha kaMI nathI. ema mANase paNa potAnI guNadoSanI vRttione AtmAthI bhinna mAnavI." 'suMdara mahAprabhu !' odhavajIne A vAto sAkAra-sukhaDI jevI lAgI gaI, ane zrIkRSNanA dehanI ciMtA kSaNavAra bhulAI gaI; sAdA chatAM marmasparzI upadezane e cittamAM utArI rahyA. lokaguru potAnA bhaktanA manodezane avagAhana karanArA hatA, enI utkaMThA tRpta karavA temaNe kahyuM, 'uddhava ! AkAza kyAM nathI patharAyeluM chatAM, kyAMya e kyAreka pakaDAtuM nathI. AkAzanA sthAne AtmAne levo, ane deha vagere ene prApta thatAM dharmo kharI rIte AtmAnA dharmo nathI, ema mAnavuM A rIte jaLa-guruno saMdeza paNa evo che ke lAla pANI, meluM pANI, e badhI bAhya upAdhio che. jaLa to badhAthI bhinna che. jaLano sAra tIrtha thavAmAM che. manuSya paNa tIrtharUpa banavuM joIe.' 'agni guru kaI rIte ? e to bALanAro che." odhavajI goThaNabhera thaI gayA hatA. emanuM citta ekAgra banatuM jatuM hatuM. 'agnine potAnA guNo ne potAnuM sAmarthya che. e koIthI parAbhava na pAme tevo udararUpI eka ja pAtravALo sarvabhakSI ane koInA paNa doSane grahaNa na karanAro che. mANase agni pAsethI A guNo svIkArI tejasvI banavuM ghaTe.' | 'caMdra ane sUrya guru kaI rIte ?" odhavajIne A sAdI vAtomAM gahana artha bharelo lAgyo. 'caMdranI vRddhi ne hrAsa athavA grahaNa tenI kaLAomAM che. caMdra pote to e badhAthI sAva alipta che. mANase potAnA AtmA vize ema ja samajavuM. vikAro dehanA che, AtmAnA nahi, ane sUrya-gurunI vAta to gajabanI che. ATha mahinA e pANIne cUse che. ane comAsAmAM badhuM ThAlavI de che. ema mANasa iMdriyo dvArA aneka viSayo prApta kare paNa yogya pAtra maLatAM e badhuM ApI de che. ApavAno dharma AdamI pALe.' 'A badhuM to ThIka paNa holo guru kevI rIte thAya ?" 'holo saMsAranI mAyAnuM dRSTAMta che. eka hatAM holo ne holI. pRthvI para e samasta zAstrono sAra | 433
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ svarganuM jIvana jIvatA. emAM teone baccAM thayAM. teonAM sukhano pAra na rahyo. mRtyune bhUlI gayAM hatAM. kUra pAradhI tyAM Avyo. e emanAM baccAMne upADI gayo, ane zekIne khAI gayo. parivAranA duHkhamAM holI tathA holo bhAna bhUlI gayAM, ne e vyagratAmAM e paNa pAradhInA hAthe baMdhANAM ne marANA! AthI holAe bodha Apyo ke parivAramAM mamatva duHkha kartA thAya che. muktine irachanAre parivAramAM ati moha na dharAvavo.' | 'vAhe prabhu ! ajagara kayuM tattva dAkhave che ?" mANasa rojI mATe divasabhara doDadhAma kare che. maLe che tyAre karmane zubha kahe che, nathI maLatuM tyAre karmane kaThaNa kahe che. vaLI e rojI mATe hInakarma kare che, svamAnahIna cAkarI kare che. teonI sAme ajagara kahe che ke huM cAkarI karato nathI, zubha-azubhanI khevanA rAkhato nathI. deva che. ghaNI vAra e sulabhatAthI de che, ghaNI vAra durlabhatAthI paNa deto nathI. paNa mArA mATe to de topaNa vAha vAha, na de topaNa vAhavAha ! e che ALasu lAgatA ajagaranA jIvanano sAra !' 'suMdara ! mahAprabhu ! mAre covIsa guru dvArA maLatuM tattvaciMtana samajavuM che. samasta zAstranA graMthono sAra A nArI vAtomAM bharyo che." odhavajIe kahyuM. zrIkRSNane bhaktane tattvajJAnanuM bhANuM pIrasavA tatpara ja hatA. e AgaLa vadhyA, uddhavajI dattacitta thaIne sAMbhaLI rahyA hatA. kALakSepa karavo emane gamato na hato. paLepaLa kImatI vItatI hatI. pRthvInuM paDa bhIMsAtuM lAgatuM hatuM, kALadhaTAno azrAvya ghoSa saMbhaLAto hato. bhagavAna zrIkRSNa AgaLa bolyA, 'pAradhI ane madhamAkhImAMthI guru dattAtreye e bodhapATha tAravyo ke dAna ane upabhoga vagaranuM dhana Akhare bIjA laI jAya che, ne saMgraha karanArAnA nasIbamAM Akhare saMtApa rahe che.' uddhavanI jijJAsA apUrva hatI, emaNe pUchayuM, 'bhagavAna dattAtre piMgalA vezyAne gurupade kevI rIte sthApI ? vezyA ane vaLI guru ?' 'videha dezamAM piMgalA nAmanI gaNikA rahetI hatI. e eka sAMje grAhakonI rAha jotI dvAra para khaDI hatI. ema karatAM aDadhI rAta vItI gaI, paNa koI grAhaka na Avyo. Akhare e UThIne aMdara jatAM bolI, "khoTI meM rAha joI. khoTA mANasonI meM AkAMkSA karI. AtmarUpa patine meM pichANyo nahi, have to huM paramAtmAnI rAha joIza, ne yaddacchAthI je Avaze tenAthI gujarAna calAvIza.' 'guru dattAtreye A zabdo sAMbhaLyA ane gaNikAne guru karI. bhagavAna zrIkRSNa thoDI vAra thobhyA ne AgaLa bolyA, 'eka TiMToDo moMmAM mAMsano TukaDo laIne Avyo, A joI bIjAM gIdha Adi paMkhIo tene gherI vaLyA ane cAMco mAravA lAgyAM. TiMToDAe mAMsanA saMgrahamAM potAnuM mRtyu joyuM. eNe mAMsapiMDa choDI dIdho ne e sukhI thayo. emAMthI zIkhavAnuM e che ke jarUra karatAM vadhu saMgraha saMtApakArI che. ogaNIsamo guru karyo e ka bALakane ! mANase potAnuM mana bALaka jevuM nidaoNSa rAkhavuM ghaTe, bALa kane jema mAnapAna pIDatuM nathI, AvatI kAlanI ciMtA satAvatI nathI, ne nirdoSa krIDAmAM satata masta rahe che. A bAbatamAM bALaka yogIono paNa guru che.' 'suMdara, lokaguru ! ApaNe pharI bALaka banIe to ApaNuM to kharekharuM kalyANa thaI jAya !' odhavajIthI bolAI gayuM. 'uddhavajI ! eka gRhastha hato. ene eka kanyA hatI. eka vAra keTalAka loko kanyAne jovA AvyA. mAbApa ghera nahotAM. kanyA mahemAna mATe DAMgara khAMDavA beThI, paNa khAMDatAM khAMDatAM hAthamAM paherelAM kaMkaNano avAja thavA lAgyo. kanyAe vicAryuM ke huM atyAre anAja khAMDavA beThI chuM, e jANaze to mahemAno mArA gharane daridranuM ghara dhAraze. mATe eNe ghaNAM kaMkaNo kADhIne phakta be ja rAkhyAM. be paNa avAja karavA lAgyAM. Akhare eka eka rAkhyuM tyAre avAja baMdha thayo.A parathI DAhyA mANase samajavuM joIe ke ghaNA sAthe rahevAthI khaDakhaDa thAya che, be jaNAthI vAto thAya che. kharI zAMti to eka jaNamAM ja che. mATe yogIoe ekalA ja rahevuM. vaLI, e mATe samasta zAstrono sAra 435 'uddhava ! mANase sAgaranA jevA banavuM joIe. na jANe keTalI nadIonAM pANI enAmAM ThalavAya che, na jANe keTaluM pANI varALa vATe UDI jAya che. ane chatAM e maryAdAvAna ne samaSTi che. A bAbatamAM sAgara mANasano guru che. sukha maLe to chakI na javuM, du:kha paDe to dIna banI na javuM.' bharI sabhAmAM eka odhavajI UbhA hatA e bhAvinI najare nihALatA hatA ne yAdava kuLanI saMsAra vikhyAta jyotionA vilInIkaraNane pratyakSa karI kahI rahyA hatA. cAtaka jema svAtinA jaLane mukha phADI pIe, tema teo zrIkRSNanI vANI pI rahyA hatAM. | 'uddhavajI !' vAta AgaLa cAlI. 'dattAtreye pataMgiyuM joyuM, bhamarAne joyo, hAthIne joyo, haraNane joyuM ane malyane pArakhyuM. A pAMce pAsethI pAMca iMdriyono bodha meLavyo. dIvAnA rUpamAM Asakta banI pataMgane baLatuM joyuM, sugaMdhanA ati zokhathI kamaLamAM biDAI nAza pAmato bhramara joyo, hAthaNI pAchaLa ghelo banI khADAmAM paDI keda thato hAthI joyo, gItamAM lubdha banI pAradhInI jALamAM sapaDAtuM mRga joyuM ane jIbhanA svAdamAM jhaDapAtuM masya joyuM. ne A badhA pAsethI emaNe iMdriyonA saMyamanuM tattva prApta karyuM.' 434 3 premAvatAra
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'zabda, rUpa, rasa, sparza ne gaMdha vagere pAMca viSayorUpI raso e vRkSomAMthI pedA thAya che.* sarpane guru banAvavo. sarpa kadI potAnuM ghara banAvato nathI; e jyAM tyAM upa-Azrayo zodhI le che, ane bANa banAvanAra luhAra bAvIsamo guru ke jenI pAsethI varaghoDo Akho pasAra thaI gayo paNa tapAvela loDhAne TIpavAmAM e eTalo badho magna hato ke tene kazo khyAla Avyo nahi. AtmA vize manane luhAranI jema ekAgra karavuM joIe." vAha guru ! A to tame jIvanagIta racI rahyA cho. have dattAtreyanA 24 guruomAM be bAkI rahyA che. Apa e benAM varNana karo !! 'karoLiyo trevIsamo guru banyo. karoLiyo potAnI lALathI AkhuM jagata AvarI le che, ne pAchuM potAnI jALa sameTI laIne jANe kazuMya nahotuM tevuM karI de che. A saMsAranI vacce paramAtmAnuM evuM samajavuM. A vistAra kaMI nathI. mAtra bAhya ja sarvasva che.' | 'covIsamo guru bhamarIe daramAM mUkelo kIDo che. rAga, dveza ke bhramaranuM bhayathI ciMtavana karato kIDo jema bhramarUpa thaI jAya che, tema paramAtmAnuM game te bhAve ciMtana karato, AtmA paramAtmA banI jAya che. zrIkRSNa thobhyA. uddhavajInuM mana sUryodaye khIlelA kamaLa jevuM praphulla banyuM hatuM. zrIkRSNa jANe potAnA upadezano upasaMhAra karatA hoya tema bolyA, 'uddhavajI saMyopamAM jANI lo ke 'deha mAyAnA guNothI racAyelo che. "emAM rata hovAthI mANasane saMsAra prApta thayo che. "AtmajJAnarUpI agnithI badhuM pAvana thAya che. AtmA eka ja che. 'AtmAmAM anekapaNAno bhAsa e ja parataMtratA. jIvane avidyAne lIdhe baMdha thAya che. 'jIvane jJAnane lIdhe mokSa thAya che. he uddhavajI ! tame mArA parama mitra cho, vaLI zuddha aMta:karaNavALA cho, tethI tamane A parama rahasya kahuM chuM. A jagatarUpI vRkSonAM bI puNya tathA pApa che. e vRkSonAM muLa agaNita vAsanAo che. 'sukha ne du:kha vRkSonAM phaLo che. 436 | premAvatAra 'jagatarUpI vRkSonAM du:kharUpI phaLone gIdha jevAM viSaya-lolupa jIvo khAya che, ne sukharUpI phaLone je galamAM vasatAM satsaMgI haMso Aroge che.' 'satsaMga AdarI. satsaMgathI prApta karelI bhaktithI brahmanI upAsanA karo.' 'A bhaktiyoga tyAga, dAna, vrata karatAM zreSTha che. 'dAnavo, zudro ne strIo paNa satsaMgathI tarI jAya che. 'taravAnuM uttama sAdhana bhakti che. 'bhakti ja samagra pApono nAza kare che. 'bhaktithI aMtaryAmI vaza thAya che. 'mANasane mana sivAya koI sukhadu:kha ApanAra nathI. mitra ke zatru evA bhedabhAva kevaLa ajJAnathI ja kalpAyelA che. mATe uddhavajI ! manano sarva prakAre nigraha karo. manano nigraha e sarva yogano saMgraha (sAra) che.* uddhavajI dhyAnamagna banIne e vANI aMtamAM jhIlI rahyA. emanA saMtapta AtmAne ghaNA divase saMtoSanuM amRta pAna lAdhyuM hatuM. e zrIkRSNanA caraNone praNamI rahyA ne bolyA, "dhanya, mArA svAmI !' samasta zAstrono sAra | 437
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ 61 yAdavAsthaLI zrIkRSNa potAno upadeza pUro karyo ane uddhavajI saMtuSTa citte UbhA thayA, e zAMti jhAjho vakhata TakI nahIM. cAre tarapha pokAro UThayA, 'yAdavo manano nigraha cUkyA che. bhayaMkara laDAI jAgI paDI che, doDo ! doDo !' bhagavAna zrIkRSNanAM netro eka vAra vizALa thayAM, eka vAra biDAyAM; tyAM uddhavajIe bUma pADI. | bhagavAna ! yAdavonI rakSA Aje thAya to ApathI ja thaI zake tema che!' 'uddhavajI ! keTalAka jIvone to svayaM bhagavAna paNa bacAvI zaktA nathI; karmano hisAba cUkate thaIne ja rahe che. karelAM karma kyAreya mithyA thatAM nathI!' zrIkRSNa khinna svare kahyuM. yAdavonI vakratA ane uddhatAI emanA aMtaramAM bhAre vyathA jagAvI rahI hatI. badhA moracA para pahoMcI gayA. tyAMnI sthiti vicitra hatI. maireya nAmano ati kephI dArU chaDecoka pivAto hato. suMdarIonA hAthamAM rahela suvarNapAtro kheMcI kheMcIne yAdavo e pI rahyA hatA ! sAthe sAthe suMdarIonAM sauMdaryamadhanuM pAna karavAnuM paNa e cUkatA na hatA, vAmA ane vAruNInA kephamAM cakacUra banIne sau bhAna bhUlyA hatA. koI koIne kahI zake evuM rahyuM na hatuM. saunAM mAthAM savAzeranAM banI gayAM hatAM ! jANe sarvanAzanI suraMgo goThavAI cUkI hatI. emAM koI cinagArI Ape eTalI ja vAra hatI. A badhuM joIne zrIkRSNano AtmA kakaLI rahyo, paNa enI paravA koIne na hatI ! eka eka yAdava AtmaprazaMsAmAM magna hato. kurukSetramAM khelAyelA yuddhanA jANItA be khelADIo ahIM sAmasAme AvyA hatA. eka sAtyaki ane bIjo kRtavarmA. sAtyakie potAnI zaktinuM varNana karatAM kahyuM, 're suMdarIo ! A kAyara, kRtavarmAne pUro pUro pichAnI lejo. yuddhamAM sAmI chAtIe ghA karavAnI enAmAM tAkAta na rahI eTale kAyaranI jema rAte pAMDavonI chAvaNImAM pesI eNe pAMDuputrono vinAza karyo. yU enA parAkramamAM ! suMdarIo ! eno paDachAyo paNa tamane apavitra banAvaze. enAthI bacatA rahevAmAM ja sAra samaja ja ! dhikkAra hajo evA kAyarane!' kRtavarmA dArUnA gharamAM cakacUra hato. e jANe dina ane duniyAnuM bhAna khoI beTho hato ! paNa sAtyakinA tAtAM tIra jevA A zabdoe enA magajamAM uttejanA ANI dIdhI. e trADa pADI UThyo ane bolyo, 'o kAyara bApanA kapUta ! pAra konI vAta kare che, paNa tArI vAta to kara ! te bhUrizravAne kevI rIte haNyo hato ? harAmakhora ! gunegAra to tuM pote che ne bIjAne gunegAra banAvavA nIkaLyo che ? kAyarono ziratAja Aje bIjAne sire kAyaratAnuM kalaMka lagAvavA nIkaLI paDyo che ! Ubho rahe duSTa, nIca, pAtakI, pAkhaMDI, pApI !' ne kRtavarmAe potAnA hAthamAM rahela zastrathI sAtyaki para jorathI prahAra karyo. e prahAra zuM hato, jANe madhapUDA upara paththara paDyo ! yAdava-saMghamAM jabaro kolAhala macI gayo; ane enA be moTA bhAga paDI gayA-jANe be duzmanonA sAmasAme goThavAyelAM sainya ja joI lyo ! pachI to yAdavanA e baMne pakSo sAmasAmAM AvI gayA. hAthamAM AvyAM te zastro ne astrothI ekabIjA upara prahAra karavA lAgyA. AkhuM yAdavakuLa khUnakhAra yuddhamAM orAI gayuM. samagra prabhAsatIrtha jotajotAmAM yAdavanA raktathI raMgAI gayuM! zrIkRSNa ane balarAma vagere doDatA AvyA. teoe UMcA sAde sahune samajAvyA, ne A yAdavAsthaLIthI pAchA pharavA kahyuM. paNa have vAta hAthathI gaI hatI ! yAdavo sUdhabUdha khoI beThA hatA. teoe zrIkRSNanI vAta kAne dharavAne badale UlaTI emanI hAMsI uDADI, temanAM putro para prahAra karyA, keTalAya tyAM nizmANa thaIne nIce DhaLI paDyA ! paLavAramAM bhAre khAnAkharAbI sarajAI gaI. zrIkRSNa ne balarAma vacce paDyA. to temanA para paNa hallo thayo. have to A madAMdha yAdavo sAme hathiyAra upADyA vinA bIjo koI mArga nahoto. hRdayane vaja yAdavAsthaLI D 439
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ jevuM banAvIne emaNe zastro hAtha dharyAM. ane je yAdavo potAnA prANarUpa hatA. e yAdavone vadhu apakRtya karatAM vAravA emane emano ghAta karavo paDyo ! re krUra vidhAtA ! Ama koI paNa jAtanA kAraNa vagara prabhAsatIrthe mahAbhAratanA yuddhaneya bhulAvI de evo vinAzakArI yuddha kAMDa sarajAyo ! dhIme dhIme gRhakalezano A hutAzana vadhu bhaDabhaDavA lAgyo. jema jema A sarvanAzanI vAta phelAtI gaI tema tema dUrathI ane najIkathI yAdavonAM ToLeToLAM e yAdavAsthaLImAM joDAvA AvatAM gayAM, ane potAnAM sagAMvahAlAMne madada karatAM karatAM kALadevatAnA khapparamAM homAI gayAM ! yAdavakuLane mATe to jANe sarvanAzanuM cakra karavA mAMDyuM hatuM. e cakramAM yAdavono sarvanAza racAI gayo. 62 parama jyotinI vidAya rUDArUpALA ane maghamaghatA udyAnamAM jANe lAvArasa varasI rahyo hato ! vRkSo nAmazeSa thayAM hatAM; enA TUMThAM aMtarane vedanAthI bharI detAM hatAM. Avo hato yAdavAsthaLIo varasAvelo sarvanAza ! devone paNa jhAMkhA pADe tevA yAdavonI lAzo pavitra prabhAsatIrthamAM yatratatra rajhaLatI hatI. zrIkRSNa ane balarAma A dAruNa dRzya joI zakyA nahi. balarAme prabhAsatIrthanA samudranA kinAre ja yoga samAdhi laIne prANatyAga karI potAnI AtmavedanAno aMta ANyo ! zrIkRSNanI asahya vedanAnI ciMtAmAM jANe ghI homAyuM. emanuM AtmamaMthana vadhu ne vadhu gheruM ane vadhu AtmalakSI banatuM gayuM ja na mAluma eka jiMdagImAM kuTuMba kalezanA keTakeTalAM mahAbhArata nIrakhavA sarajAyAM haze ! keTakeTalI yAdavAsthaLIo jovAnI lakhI haze ! zrIkRSNa apUrva AtmaciMtanamAM eka pIpaLA nIce AvIne beThA; jANe kamara tUTI gaI hoya tema ADo paDyo. hiMsAnuM cakra to ATalA sarvanAza pachI paNa hajI jorajorathI ghUmatuM hatuM-koI mahAprANa puruSanA prANa haryA vagara e jANe zAMta thavA mAgatuM na hatuM ! siMhAsananA besanArane A pIpaLo Aje bahu bhAvI gayo hato. zrIkRSNa e pIpaLA nIce ciMtana karatA sUtA hatA, evAmAM emanA padmazrIthI aMkita paganA taLiyAmAM eka tIra AvIne pesI gayuM ! lohIno phuvAro chUTyo ! - tIra mAranAra najIka Avyo. zrIkRSNa tene oLakhyo, ane ene kSamA ApatAM kahyuM, 440 premAvatAra
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ jA, prema karatAM zIkhaje ! prema ja saMsAranuM sAcuM sukha ane amRta che.' ne e vakhate ja zrIkRSNano prasiddha ratha laIne sArathi dAruka tyAM AvI pahoMcyo. dAruka A karuNa dazya joI na zakyo. e codhAra AMsue raDavA lAgyo. zrIkRSNe ene dhIraja ApatAM kahyuM, 'dArUka ! aphasosa karavAnI A veLA nathI. A saMhAramAMthI ja sarjana thaze ane jagatamAM prema avataraze. jA, satvare dvArikA pahoMcI jA ! badhAne yAdavakuLanA A sarvanAzanI khabara Apaje ane sahune cetavI deje ke dvArikAno paNa nAza thavAno che. mATe e nagarIno tyAga karIne sahu hastinApura tarapha cAlyAM jAya ! soraThanI garavI bhUmi sAthenuM ApaNuM leNuM have pUruM thavAmAM che !' ATaluM bolatAM bolatAM zrIkRSNanA dehanI AsapAsa pa2majyotinuM eka divya AbhAmaMDaLa racAI gayuM. ane jANe e AbhAmaMDaLanI alaukika cAdara oDhIne e deha sadAne mATe poDhI gayo ! saue jANyuM ke zrIkRSNe dehatyAga karyo. pRthvI para pharI aMdhakAra prasarI gayo. saMsArane ajavALavA dharatI para avatarelI paramajyoti potAnA paramadhAma tarapha vidAya thaI gaI kALakrame e aMdhArAmAMthI pragaTelA prakAze samagra vizvane premAvatAra AtmAono amarasaMdeza saMbhaLAvyo : ahiMsA paramo dharmaH / 442 D premAvatAra 63 premanuM avataraNa ghora aMdhakAra che. dizAomAMthI pokAra paDe che. emAM eka be dIvA TamaTame che; e dIvA te jJAnanA che, e vATe samajaNano prakAza relAI rahyo che. 'sarva jIvone tamArA jevA gaNo ! 'tamane sukha game to sarva jIvone e ja game ! jIvamAtramAM mana rahyuM che. manamAM sukhaduHkha che 're ! manane sAdho ! manane sAdhazo to A yuddha, A vera, A kalaha zAMta thaI jaze, saMsAra svarga thaI jaze. pRthvI premanuM maMdira banI jaze.' saMsAra bhAre khoTa khAIne have yuddhanAM navAM mUlyAMkano karavA beTho che; navA bodhapATha zIkhavA lAgyo che. bahu jANItA RSionA Azramo tarapha koI jotuM nathI; emaNe ja ekabIjAnAM paDakhAM laI veranI sagaDI cetAvI che. rAjasaMsthAthI sahune AbhaDacheTa che. lokavRddhine badale loyajJa teo dvArA ja sadhAyo che. jANe sAco mANasa siMhAsane nathI, sAcI strI aMtaHpuramAM nathI ! A vakhate eka strI phare che; e verAna thayelA gAmegAma phare che. e premano saMdeza laIne AvI che. eno nema Aje to bhagavAna nema thaI gayo che, ene mana nAno che. ane e vRddha thaI che toya juvAna che. e ghera ghera pharIne eka nAnI zI vAta kare che. e kahe che ke mAro nAno nema kahe che, 'jIvo ane jIvavA do ! cAho ane cAhavA do !' pRthvIne premanuM maMdira banAvanAro A pegAma ghera ghera pahoMcADavA e AvI che. jagata ataMtra banI gayuM che !
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ A vakhate eka RSinuM apamAna thAya che. RSine paNa potAnI paDI che. potAnAM sanmAnanI paDI che ! RSi vera vALavA takSaka nAgane mokale che. pAMDavavaMzIya rAjA parIkSitanA prANa haNAya che ne dizAomAM pharI mahAbhAratI pokAra jAgI UThe che. 'nAgamAtranuM jaDAbITa kADhIza,. nAgayajJa AraMbhIza, zatruno aMza paNa pRthvI para rahevo na joIe. re ! pharI veranI dhUna ! vera te ahIMrAvaNa mahIrAvaNano aMza che ke zuM ? TIpuM paDyuM ke pharI pharI jIvaMta ! verathI ATalo vinAza thayo toya pharI veranI ja vAta! kyAM gaI kanaiyAnI baMsI ? re ! nAjuka baMsI sAcI, tIkSNa barachI nakAmI! e baMsI pharI bajAvo ! re munivaro ! amane tamAruM bhedAbhedanuM, halakAmoTAnuM, kuLavAna binakuLavAnanuM jJAna gamatuM nathI. amane prema khape che! pRthvIne gokuLa banAvo. amAre mathurA nathI joItI. raNamedAne zuM ApyuM ? sArA ne bhUMDA baMneno vinAza! aMtaranA snehathI je kajiyo bujhAvavo joIe, te jaDa zastrothI bujhAvyo ! have to koI rUDA rAsa ramADo. bhUMDAM raNamedAna nathI khapatAM ! javAbamAM bamaNAM vegathI tIra AvyAM, baMsInA cAhakonA dilamAM ArapAra nIkaLI gayAM. tyArathI Aja sudhI aneka yuddho laDAyAM, paNa baMsInA svaronI mohinI mAnava manamAMthI na gaI ! kanaiyo game tevo bhaDavIra thayo, paNa enuM bAlarUpa ja manabhAvana rahyuM ! jagata gokuLa bane, mAnavamAtra gopI bane, baMsInA divya svaro pAchaLa pAgala rahe ! verajhera bhUla, jAta-pAMta bhUle,. nAnAI-moTAI vIsare ! to ja saMsAramAM prema avatare ! revataka pahADano pavana paNa tapanA, tyAganA, veramuktinA saMdeza pAThave che. re sauMdaryaghelI nArI ! rAjanA tyAgane abhinaMda ! tAruM saubhAgya kadApi tAruM durbhAgya nahi thAya. re raNavijetA nara ! neha lagADavo hoya to nemanA tapano-tyAgano lagADa ! saMsAramAM tyAga vagara svarga UtaravuM saMbhava nathI. tapa tapyA vagara, manane damyA vagara prema pragaTavo muzkela che. pRthvIne svarga karavI che ke naraka ? * vaiSNava saMpradAyamAM bAlakRSNanI ja pUjA thAya che; zastradhArI kRSNanI nahi, baMsIdhara zrIkRSNanI. 444 - premAvatAra re ! pRthvIne bemAMthI ekeya na banAvavI hoya toya pRthvIne pRthvI to rAkhavI che ne ? to cAla ! prema varasAva ! kAM balarAmanI jema udAsIna thA-na prema na dveSa! chatAM pRthvI paranuM mAnavamana mahAbhArata jevuM kAjaLa potyA pachI. sAva nirlepa kema rahI zake ? rAjA parikSitane nAgapAzathI bacAvanAra eka ja mADIjAyo hato ! kazyapa nAme brAhmaNa ! e brAhmaNa para jaga AzA karIne beThuM hatuM. verano pratizodhano paritoSa e karaze. takSaka nAgane enI ajeya tAkAtanI kamajorI nAnAzA maMtramAM rahelI e darzAvaze. paNa hAya ! bhUmaMDala para eka vAra khoTA zabdonA paDaghA paDyA, pachI e jaladI zamatA nathI. mada, mAna, mAyA ne lobhanA Na manakhetaronI mATImAM bhaLI gayA pachI ene game teTalAM jhUDI nAkhIe toya kyAMka kyAMka e UgyA vagara rahetA nathI ! brAhmaNa kazyane mAyAno lobha sparzI gayo. takSaka nAga pAsethI moMmAgyuM sonuM laIne e pAcho pharI gayo - saMsAranuM thavAnuM hoya te thAya, meM to mAruM sAjuM karI lIdhuM ! Akhare parIkSita rAjA nAgathI haNAyo. pharI dizAo verathI aMdhArI banI gaI ! AryakuLanuM to AryonA hAthe nikaMdana nIkaLyuM hatuM; have nAga prajAno vAro Avyo. bhAratavarSanA khUNekhUNAmAMthI nAgone pakaDI ANavAmAM AvyA. emane katla karavAnA nahotA; eka dahADo dharmarUpI agninI bhaDabhaDatI jvAlAomAM homI emane nAmazeSa karavAnA hatA ! re ! dharmano paNa kevo durupayoga ! mAnavamana palaTAya eTale AkhuM mUlyAMkana palaTAya ! nAnI zI vairoTyA saMsAramAM premanAM-vahAlapanAM bIja vAvatI Aja vRddha thaI hatI. eNe moTA mANasone nAnA mananA thatA joI, nAnA mANasomAM moTA manano pracAra karyo hato. kuLa-jAtino khyAla ene saMsAranA verabhAvane poSanAro mAlUma paDyo hato. A mATe e eka RSi nAme jaratkArune zodhI lAvI hatI. ane sarasa nAgakanyA dvArA putra pedA karavAnuM karyuM hatuM. premanuM avataraNa D 445
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRthvIno pATalo pApathI lepAI gayo che. Arya-nAganA milana vagara e dhovAze nahi ! AryapuruSa ne nAgakanyAno putra te Astika. A putre-baTuke janamejaya rAjAne nAga-yajJa karato vAryo, ane pRthvI para kSamAno saMdeza pAThavyo ! verathI veranI velI vadhe che. ene phaLa, mULa ne phUla bese che. kSamAthI vera ghaTe che, ne sneha vadhe che ! tamano tyAga karo ! roga-dveSathI para raho ! niSkAma karma karo ! - pRthvInA guMjabamAM A paDaghA e divase paDyA. Aje paNa yuddha ke veranI aMdhiyArI UbhI thAya che, tyAre e premAvatAranA saMdeza yAda Ave che. dhajya paheluM che. e vizvamaitrInuM cAhaka che. rAjya eTale jemAM prajA raMjana pAme te, AmAM jIvamAtranI samAnatAno svIkAra e pahelo siddhAMta che. dezarAjya game tevuM UMcuM hoya, paNa dharmarAjyano e eka bhAga mAtra che. paheluM dharmarAjya: bIjuM badhuM e pachI. sRSTimAM vizvarAjyano pahelo nItiniyama te prema ! (samApta) mahAguruno Azrama 1 446