Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14996 tihAsa sosavAlavaMza sthApaka 14g zrAdyAcArya zrIratnaprabhasUrIzvarajI AC kA jayanti-mahotsava una pUrvajoM kI kIrti kA varNana atIva apAra hai| gAte hamI guNa haiM nahIM unake gA rahe saMsAra hai|| ve dharma para karate nichAvara tRNa samAna zarIra the / unase vahI gambhIra the vara vIra the dhrava dhIra the| nana 140 lekhaka -muni zrIjJAnasundajI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ CSSC SCA SSSSSSSSSSSSSSS namra nivedana pyAre sajjano ! yaha jayantI mahotsava nAmaka kitAba zrApakI sevAmeM isa zarta para bheMTa bhejI jArahI hai ki Apa mAgha zukla pUrNimA ko eka virAT sabhA kara janatA ko AcArya zrI ratnaprabhasUrIzvarajI kA pavitra jIvana aura osavAla samAja kI utpatti viSaka hAla isa kitAba ko par3hakara sunAveM / aura AcArya zrI ne jisa uddezya ko lakSa meM rakhakara una AcAra patita kSatrIyoM ko zuddhi dvArA jaina dharma meM dikSIta kara mahAjana saMgha (jaina kSatrIya) kI sthApanA kI aura una mahAjana saMgha ne apanI vIratA evaM udAratA se deza samAja aura dharma kI bar3I bar3I sevAe~ kara apanI dhavala kIrti ko amara banAI unakA anukaraNa svayaM kare aura anya sajjanoM se karavAkara jayanti ke uddezya ko saphala banAve kimadhikam / vi0 jayanti mahotsava ke samAcAra prasiddha patroM meM prakAzita bhI karavA de ki dUsaroM kA bhI utsAha bar3he / 'prakAzaka' 9999999999999999999999) Adarza presa kesaragaMja ajamera meM chapA--saJcAlaka jItamala lUNiyA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ Frilastrichaimidi. 1911 zubha-bhAvanA zrImAn zrosavAloM ! poravAloM ! aura zrImAloM ! Aja Apa apanI A~khoM se dekha rahe haiM ki bhArata ke anyAnya sampradAya apane-apane prAcIna evaM arvAcIna parama-upakArI puruSoM ke guNa smaraNArtha kisa utsAha se jayantie~ manA rahe haiM, parantu Apa apane parama-upakArI mahApuruSoM ko kaise bhUla gaye ho ? kyA ApakI patanA'vasthA kA yahI to mukhya kAraNa nahIM hai / ? kAraNa Apake pUrvajoM ko jina mahApuruSoM ne mAMsa, madirAdi kuvyasanoM kA tyAga karAkara, jaina-dharma meM dIkSita kara, unheM svarga mokSa kA adhikArI banAyA, Apa unakI santAna kahAte hue bhI una mahAtmAoM ke nAma taka ko bhI ekadama se bhUla baiThe, kyA yaha kama duHkha kI bAta hai ? / mahAzayoM! cAhe Apa saiMkar3oM maNDala sthApita kareM, sahasroM sabhA-samitie~ bhareM evaM anekoM sammelana-mahA-sammelana ikaDe kareM, parantu Apa jaba taka apane upakArI puruSoM ke sAtha kiye gae kRtaghnatA ke vanapApa se apane Apako mukta nahIM kareMge taba taka Apake kisI bhI prayatna meM saphalatA milanA nitAnta asaMbhava hai| jaina samAja ke nara-ratnoM! ataH aba bhI Apake lie samaya hai| Apa uTho, jAgo aura karttavyakSetra meM zrAo, matabheda evaM vicAra-bheda bhUlakara, apane paramopakArI, osavAla samAja ke saMsthApaka AdyAcArya zrI ratnaprabhasUrIzvarajI mahArAja jayanti-mahotsava kA manAkara bhinna-bhinna vibhAgoM meM vibhakta zakti tantuoM kA punaH saMgaThana kara karmakSetra meM kUda par3o, vizvAsa rakkho ApakI unnati sApahI ke hAthoM se honA saMbhava hai| 'jJAnasundara' Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ kyA grApha prAsakAla hai ! kyA Apako osavAla jAti kA gaurava hai ?kyA ApakI nasoM meM osavAla jAti kAkhUna hai?kyA Apa kRtaghnatA ke pApa se bacanA cAhate haiM?kyA Apa kRtajJatA prApta karane ke icchuka haiM ?kyA Apa apanI patana dazA korokanA cAhate haiM?kyA Apa apanI unnati ke abhilASI haiM ?yadi ina saba praznoM kA uttara "hA~" meM hai to osavAla vaMza ke Adya-pravartaka jainAcArya zrI ratnaprabhasUri upakAra smaraNArtha unakI svargavAsa hone kI tiAthe / mAgha zuklA pUrNimA " kovirAT sabhA evaM bar3e hI samAroha ke sAtha jayanti mahotsava manAkara dekhiye ApakI AtmA meM vIratA evaM vizAlatA kI kaisI naI vidyut dhArA paidA hotI hai ! Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ paropakArAya satAM vibhUtayaH - -- - - upakezavaMza arthAtU prosakAla samAja aAdya saMsthApaka zrImadjainAcArya zrI ratnaprabhasUrIzvarajI mahArAja jayanti-mahotsava maMgalAcaraNa arhanto bhagavanta indramahitAH siddhAzca siddhisthitAH prAcAyo jinazAsanonnatikarAH pUjyAupAdhyAyakAH / zrI siddhAnta supAThakA munivarAH ratnatrayArAdhakAH paJcaite parameSThinaH pratidinaM kurvantu vo maMgalam // upasthita pUjyavarga, mahilA samAja, evaM prAtma bandhuoM ! ahA ! Aja ke suvarNamaya avasara ke sAtha hI bhApa sajanoM kI upasthiti dekha merA hRdaya zrAhlAda se parama ullasita horahA hai| Aja ke suvarNamaya avasara para jisa mahAn maMgala bhAvanA se prerita ho Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 2 ] hama yahAM ekatrita hue haiM vaha Apako bhalI prakAra vidita hI hai| hameM aAja eka mahAn pratibhAzAlI, vizvopakArI ahiMsAparamadharma ke pracura pracAraka advitIya mahAbhAga jo osavAla vaMza ke prAdya saMsthApaka haiM, kI jayanti utsava manAkara unake mahAn upakAroM kA vivecana yukta smaraNa karanA hai| Adhunika kRtajJatA ke yuga meM, sAdhAraNa kArya karane vAloM kA bhI jayanti utsava mahAn samAroha se manAyA jAtA hai, itanA hI nahIM kintu kaI andha zraddhAlu to isa pavitra bhUmi ke bhAra svarUpa prAtmAtroM kA bhI yaza gAna karate hue dRSTi gocara hote haiM, aisI dazA meM una vizvopakArI mahAn puruSoM kA, ki jinakA hama para asIma upakAra hai yadi jayanti utsava nahIM manAveM tathA unake kRta upakAroM kA smaraNa nahIM kareM to hamAre jaisA isa vizva meM kauna kRtaghna siddha hogaa| ____ yadyapi Aja una mahA bhAgya, mahA puruSa kI sthUla aAtmA hamAre samakSa nahIM hai, kintu unakA amarayaza tathA hama para kRta alaukika upakAra hI una ke sUkSma Atma pratibimba kA svarUpa hai jo sadaiva hamAre hRdaya paTala para apanA advitIya prakAza DAla rahA hai yahI hetu hai ki ve hamAre pUjya sthala haiM, ataH hameM prati varSa isI bhAMti anupama utsAha se unakA jayanti utsava bar3e samAroha se manAte rahanA Avazyaka hai| ___ jayanti utsava unhIM mahAbhAgya, mahApuruSoM kA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ manAnA Avazyaka hai jinhoMne aneka vipadanada taira kara deza, jAti, samAja, dharma aura vizva kA mahAn kalyANa kiyA ho, vizvasAgara meM patita jIvoM ke jo mArga pradarzaka bane hoM, nAnA atyAcAroM tathA anAcAroM se pIDita vizva ko apane alaukika upadeza aura tapobala se apUrva sukha zAMti kA prAsvAdana karAyA ho ityaadi| hamAre caritra nAyaka meM yaha saba guNa vidyamAna the| __ yahAM yaha kathana bhI atizayokti pUrNa na hogA ki svanAmadhanya rASTra-bhakta deza netA lokamAnya tilaka, gokhale, mahAtmA gAMdhI, mAnanIya mAlavIyajI, deza bandhudAsa, paMDita motIlAla, javAharalAla neharU Adi jo deza kI sevA kara rahe haiM athavA jinhoMne kI hai, inase kaI sahasra guNI adhika sevA usa samaya ina mahApuruSa dvArA huii| vizeSa ullekhanIya bAta yaha hai ki usa samaya meM vartamAna kAla kI bhAMti samunnata sAdhana nahIM the| usa samaya kumArgI matoM tathA paMthoM kI prAbalyatA thI ki jinake viruddha koI bhI kArya uThAnA TeDhI khIra yAne bar3A hI kaThina kAma samajhA jAtA thaa| jisa samaya kA hama varNana kara rahe haiM, usa samaya kyA sAmAjika, kyA rAjanaitika aura kyA dhArmika ina tInoM vyavasthAoM meM itanA ghora patana ho cukA thA ki jinakA uddhAra karanA sAdhAraNa kArya nahIM thA, usa samaya isa prakAra ke kukRtyoM ke sudhAra ke liye kisI mahAn AtmA kI AvazyakatA thii| itihAsa ke saMzodhana se yaha spaSTa hocukA hai ki bhAja se 2500 sau varSa pUrva bhArata kA vizeSa bhAga Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAmamArgiyoM ke hastagata thaa| sampUrNa rAjasattA unake hAtha kI kaThaputalI banI huI thii| yajJa homAdi kAryoM meM lAkhoM mUka pazuoM kI bali dIjAtI thii| isa jaghanya pAzavika ghora hiMsAtmaka Andolana se jahAM tahAM rakta kI nadiyAM bahatI thiiN| isa bhAMti usa pApAcAra ke sAtha hI sAtha mAMsa madirA tathA anAcAra, atyAcAra, aura vyabhicAra kA pracura pracAra apanI carama sImA taka pahu~ca cukA thaa| isa prakAra janatA, varNa, jAti-pAMti ke kIcar3a meM apanA sarvathA nAza kara rahI thI, ataeva vAmamArgiyoM ke vipula pracAra se bhArata meM karuNanAda kI cItkArasesarvatra trAhi trAhi kI duMdubhi apanA zabda karane lagI, tathA janatA evaM vizva ko aise vikaTa avasara para eka mahAn zakti kI AvazyakatA par3I, jisase vizva meM apUrva zAMti kA pracAra ho, usI samaya hamAre caritra nAyakajI kA padArpaNa isa marubhUmi meM huA unakA zubha nAma thA "jainAcArya zrI ratnaprabhasUrIzvarajI" jisa mahatva pUrNa ghaTanA kA hama yahAM varNana kara rahe haiM, usa samaya isI marudharabhUmi meM vyApAra kA vizAla kendra sthala upakezapura nAma kA eka sundara manohara nagara thaa| vahAM ke zAsanakartA mahArAjAdhirAja utpaladeva the jo zrImAlanagara ke rAjA bhImasena ke laghu putra the| unhIM ke bAhubala evaM paramapuruSArtha se yaha nagara jana, dhana, dhAnya-pUrNa huA thA arthAt isa nRpati ne isa nagara ko prAbAda kiyA thA / jaisA ki kahA haiShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 5 "tato bhInnamAlAt aSTAdazasahasra kuTumba agAt / dvAdaza yojanA nagarI jAtA" / aThAraha hajAra kuTumba bhinnamAla (zrImAla ) nagara se Ae aura bhI anya nagaroM se Aye hue logoM se vaha nagara bAraha yojana lambA nau yojana caur3A basa gyaa| isake alAvA upakeza gaccha cAritra meM bhI isakA ullekha isa prakAra milatA hai|| aSTAdaza sahasrANi, kulAnAM vaNija tathA / tada ni dvijAtInAmasaMkhyAprakRtirapi // 32 // arthAt aThAraha hajAra vyApAra karane vAle mahAjana, nau hajAra brAhmaNa aura anaginatI ke anya varNa vAle logoM ne zrImAla nagara kA tyAga karake nUtana base hue upakeza nagara meM vAsa kiyaa| phira bhI isake alAvA "nAbhinandanajinoddhAra" nAmaka grantha meM isa nagara kA vistRta varNana kiyA hai aura kisI aitihAsika bhASA kavi kI kavitA bhI isa bAta ko siddha karatI hai tathA:gAr3I sahasa guNa tIsa, bhallA ratha sahasa igyArA / aThArA sahasa asavAra, pAlA pAyaka nahIM pArA // moThI sahasa aThAra, tIsa hastI mada bharatA / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ daza [ 6 ] dUkAna, koDa vyApAra karetAM // sahasa pAMca sahasa vipra bhinnamAla se, maNidhara sAdhe mAMDiyA / zAha Uhar3a ne upalade sahita, gharabAra sAthe chAMDiyA // 1 // isI hI nagara meM nahIM apitu sAre prAMta meM vAmamArgiyoM kA pUrNa adhipatya thA, pratyeka zubha kArya meM yajJa homa karanA to unakI sAdhAraNa caryyA thI, madya mAMsa to unakI dainika khurAka ( AhAra ) thI / una durAcArI pAkhaNDiyoM ne apane mata poSaNa ke liye svArthAndha ho aise azlIla granthoM kA nirmANa kiyA tathA unakA pracura pracAra kara bhadra janatA ko pUrNa patana ke gahare gahara meM girAkara unake sAtha dharma ke nAma para atyAcAra kara pUrNa vizvAsaghAta kiyA / - * kucha namUnA - mAMsa viSayaka: " madyaM mAMsaM ca mInaM ca mudrA maithuna maiva ca / iti paMca makArAzca mokSadAhi yuge yuge" // madirAviSayaka : " pItvA pItvA punaH pItvA, yAvat patati bhUtale / utthitaH san punaH pItvA punarjanma na vidyate " // vyabhicAra viSayakaH " rajasvalA puSkara tIrtha, cA~DAlI tu svayaM kAzI / carmakArI prayAga tIrtha, syAd rajakI mathurA matA" // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 7 ] uparokta sUktiyoM se pUrNatayA puSTa hotA hai ki vAmamArgiyoM ne kaise azlIla siddhAntoM kI puSTi kii| durAcAroM ko mokSa kA mArga batalAkara kisa bhAMti adharma aura durAcAra kA pracAra kiyA, isa prakAra ke ghAtaka siddhAMtoM kA pracAra kara sampUrNa samAja ko aisA raMga diyA ki koI vyakti una vicAroM ke parivartana meM samartha nahIM ho sakatA thaa| isa bhAMti rAjA aura prajA sampUrNa jana samAja devI ke upAsaka the| devI kI prasannatA ke kAraNa sahasroM mUka pazuoM ke rakta se yajJa vediyA~ rakta raMjita rahatI thiiN| Age cala kara inake mukhya do vibhAga pracalita hue (-1) kuMDApaMthI (2) kA~caliyA paMtha / ina vibhAgoM ke nAnA mata bane hue the, jinake akhAr3e pratyeka grAma aura nagara meM vidyamAna the| dharma ke nAma para isa bhAMti janatA kA dravya, samaya aura zaktiyA~ balAtkAra pUrvaka naSTa kI jAtI thiiN| prakRti kA yaha aTUTa niyama hai ki unnati ke aMta meM avanati kA cakra pAtA hai| java avanati pUrNa sImA para pahuMca jAtI hai taba punaH dUsare samaya meM mahAna parivartana aura unnati kA sUrya udaya hotA hai| hamAre marudhara kI bhI yahI sthiti huI, usa samaya prakRti ne eka mahAna puruSa ratna ko janma diyA jo isa prakAra kI ghora viSama paristhiti ko sudhArane meM sarvaprakAra samartha the| hama yahAM hamArI jayanti ke nAyaka prAcArya pravara zrI madaratnaprabhasUrIzvarajI ke viSaya meM, ve kauna the, kisa samudAya ke the Adi saMkSipta paricaya karA denA parama punIta karttavya samajhate haiN| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 8 ] tevIsaveM tIrthakara bhagavAna pArzvanAtha eka aitihAsika mahAn divya puruSa ho gaye haiN| jinake nirvANa bAda unake pada para zubhadatta gaNadhara hue jinhoMne jainadharma kA mahAn pracAra kiyaa| pazcAt unake pada para prAcArya zrI haridattasUri hue jinhoMne svasti nagara meM vedAntI lohitAcArya aura unake 1000 (eka sahasra) ziSyoM ko jaina dIkSA dI pazcAt jJAna kA sampUrNa abhyAsa karavA kara pUrNa yogya banAyA, prAcArya pada pradAna kara mahArASTra prAnta meM dharmapracArArtha bhejaa| unhoMne tathA unake uttarAdhikAriyoM ne usa prAnta meM cirakAla taka bhramaNa kara syAdvAda, jJAna aura ahiMsA dharma kA khUba jhaMDA phhraayaa| prAcArya haridatta sUri ke pada para AcArya Arya samudrasUri hue, Apa bhI jaina dharma ke kaTTara pracAraka the| Apake zAsana kAla meM videzI nAmaka prAcArya ne ujjaina nagara ke jayasena rAjA aura anaMga sundarI rAnI tathA unake ekAkI putra kezIkumAra ko dIkSA dI, pazcAt aApane usa kezIkumAra zramaNa ko apane pada para prAcArya pada se vibhUSita kara svarga ko prasthAna kiyaa| prAcArya kezI zramaNa ne apanI advitIya vidvattA vacana labdhi aura divya Atmazakti dvArA jaina dharma kA khUba pracAra kiyaa| zvetAmbikA nagarI kA rAjA pradezI pUrNa nAstika ziromaNi thA, vaha kahara adharmI aura paakhNddiithaa| aisI AtmAoM ko bhI Apane pratibodha dekara saccA prAstika jaina dharmAvalambI bnaayaa| aisI sthiti meM una prAcArya zrI ne sulabha prAntoM meM paribhramaNa kara jaina dharma kA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 9 ] kitanA atula pracAra kiyA hogA ? arthAt unhoMne aneka rAjA mahArAjAoM ko ahiMsA parama dharma ke upA saka banAye / tathApi isa vizAla bhArata ke kaI prAntoM meM yajJavAdiyoM kI hiMsAmaya pravRtti kA nirodha sarvathA nahIM ho sakA isakA mukhya hetu yahI thA ki yajJavAdiyoM ne isa viSaya ke nAnA grantha nirmANa kara una para Izvara kathita vANI ko mohara aMkita kara dI thI / avasara milate hI una zAstroM dvArA bar3e bar3e rAjA mahArAjA tathA janasAdhAraNa ko vizvAsa dilAyA jAtA thA ki yajJa karanA navIna prathA nahIM kintu svayaM paramAtmAkathita vedoM kA ho isameM pramANa hai ityAdi, kintu aisI vikaTa sthiti meM bhI kezI zramaNAcArya kA prayAsa niSphala nahIM huA Apane satata prayatna kara aneka rAjAoM ko ahiMsA dharma ke upAsaka banAye / vizva kI azAMti ko naSTa karane ke liye isI - prakAra vizvakalyANArthaM samaya samaya para mahAbhAga mahApuruSa avatIrNa ho pRthvI kA uddhAra karate haiM / prakRti aisI sthiti meM eka alaukika AtmA kI pratIkSA kara rahI thI, ThIka usI samaya caramatIrthakara parama pitA mahAvIra prabhu ne avatAra dhAraNa kara gRhavAsa ke pazcAt pravrajyA dhAraNa kara ghora tapa kiyA, vIra prabhu ne ghAtI karmoM kA nAza kara kaivalyajJAna prApta kiyA, pazcAt apanA zAsana pracalita kiyaa| bhagavAna vIra lokottara puruSaratna the unakA anupama sAhasa, alaukika vIratA, Adarza sahanazIlatA, vizvakalyANa tathA janatA ke uddhAra kI utkRSTa bhAvanA ne vizva ko 2 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 10 ] anupama zAMti pradAna kI, apane atizaya prabhAva aura apAra zakti se "ahiMsA paramodharmaH" kA saMdeza bhArata ke kone kone meM pahuMcA diyA, samAja jo varNa, jAti, upajAti, U~ca, nIca ke viSaile kAMTo se pUrNatayA grasita thA, apane kalyANakArI upadeza evaM mahAmantra dvArA janatA ko samabhAvI banAke usa viSa ko amRtamaya banA diyA, yAne usa kAla ko bhinnabhAvarUpI bAr3AbandhI kA nAza kara prANImAtra ko dharma va mokSa kA adhikArI banAyA, usake phalasvarUpa thor3e hI kAla meM bhagavAna vIra ke zAMtiprada jhaMDe ke nIce lAkhoM karor3oM hI nahIM kintu asaMkhya bhAvuka sukha pUrvaka apanI jIvana yAtrA bitAne lge| bhagavAn vIra prabhu ke samakAlIna ahiMsAdharma ke pracAraka eka aura vyakti the jinakA nAma thA mahAtmA buddha / prasaMgAnusAra mahAtmA buddha kA bhI saMkSipta ullekha karanA hama yahA~ samucita samajhate haiN| __ kapilavastu ke rAjA zuddhodana ke putra gautamabuddha nAmaka rAjakumAra ne jainAcArya pehita muni ke pAsa jainadIkSA lii| cira avadhi taka tapa karane ke pazcAt unakA dila tapasyA se haTa gayA aura ekAkI vihAra karane lge| pazcAt apane nAma para "bauddha" nAmaka dharma claayaa| yadyapi bauddha granthoM meM yaha spaSTa ullekha nahIM milatA ki buddha ne jaina dIkSA lI thI tathApi isa bAta ko siddha karane meM thor3e bahuta pramANa avazya mila sakate haiN| (1) zvetAmbara samudAya kA AcArAMganAmaka sUtra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ ko zilAMgAcArya kRta TIkA meM likhA hai ki buddha ne pUrva jaina dIkSA lI thii| (2) digambara samudAya ke darzanasAra nAmaka grantha meM bhI yahI likhA hai| (3) bauddha dharma ke mahAvaggA nAmaka grantha ke 1-22-23 meM vuddha ke bhramaNa samaya kA ullekha hai ki eka samaya vuddha supAsavasti meM ThaharA thaa| isase yahI siddha hotA hai ki vuddha prArambha samaya meM jaina the aura jainoM ke sAtaveM tIrthakara supArzvanAtha ke mandira meM Thahare the| (5) bauddha grantha lalita vistAra se bho yahI siddha hotA hai ki rAjA zuddhodana jaina zramaNopAsaka the arthAt pArzvanAtha santAniyoM ke upAsaka the / (6) DA0 sTIvensana sAhaba ke mata se bhI yahI siddha hotA hai ki rAjA zuddhodana kA gharAnA jaina dharma kA upAsaka thaa| (7) DA0 bhANDArakara ne bhI mahAtmA buddha kA jaina muni honA svIkAra kiyA hai ( dekho jaina hitaiSI bhAga 7 vA~ aMka 12 pR0 1) / (8) buddha ne apane dharma meM jo ahiMsA ko pradhAna sthAna diyA hai yaha bhI jaina dharma ke saMsarga kA hI pariNAma hai| (8) buddha ne AtmA ko kSaNika svabhAva mAnA hai jo jaina siddhAnta meM "dravya paryAya' dravya nitya aura paryAya anitya arthAt payoya samaya samaya para badalate rahate haiM, buddha ne dravya ko paryAya samajha AtmA ko "kSaNika" pratikSaNa nAza honevAlA mAnA hai| ityAdi Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 12 ] pramANoM se siddha hotA hai ki buddha kA gharAnA jaina thA aura buddha ne prArambha meM jaina dIkSA svIkAra kI thii| buddha kA samaya ThIka kezI zramaNAcArya ke zAsana kA hI samaya thA, buddha, bhagavAn mahAvIra ke samakAlIna hue the / bhagavAn mahAvIra kI Ayu 72 varSa kI thI, jaba mahAtmA buddha kI Ayu 80 varSa kI thI / mahAvIra se do varSa pUrva buddha kA janma huA aura mahAvIra ke nirvANa bAda chaH varSa pazcAt buddha kA dehAnta huA / isa bhAMti vIra kI taraha buddha kA bhI ahiMsAtmaka upadeza aura yajJahiMsA ke prati ghora virodha thA / isa prakAra ke pramANoM meM saba ko eka hI dhvani meM svIkAra karanA par3egA ki yadi bhagavAn mahAvIra kA hiMsA ke viSaya meM itanA prayatna nahIM hotA to na jAne saMsAra kI kyA dazA hotI - prasaMgavaza itanA kaha kara aba hama mUla viSaya para Ate haiM / AcArya kezI zramaNa ke paTTa para AcArya svayaMprabhasUri hue, jinhoMne marudhara meM zubha padArpaNa kiyA aura zrImAla nagara ke rAjA, kSatriyoM, evaM nAgarikoM ke 60,000 kuTamboM ko jaina dharmopAsaka banAyA ve Aja bhI zrImAla nAma se prasiddha haiM / pUrvakAla meM maharSiyoM kI antarAtmA meM dharmapracAra kI kaisI utkaTa bhAvanA rahatI thI / ve ekaAdha kArya karake hI mauna nahIM baiTha jAte * " tacchiSyAH samajAyanta, zrI svayaMprabhasUrayaH / viharantaH krameNaiyuH zrIzrImAlaM kadApi te // tasthuste tatpurodyAne mAsakalpaM upAsyamAnAH satataM bhavyai munIzvarAH / rbhavatarucchide || Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 13 ] the kintu satata dharmakAyoM meM pravRtta rahate the| unhoMne padmAvatI nagarI meM hotehue yajJabalidAna ko rokA aura mahArAjA padmasenAdikoM ko upadeza dekara 45000 sadgRhasthoM ko jainI banAyA ve Aja bhI prAgvaTa ( poravAloM) ke nAma se prasiddha haiM / isa bhAMti marudhara meM jaina dharma kI nIMva DAlane kA sabase pahalA arthAt zuddhi aura saMgaThana karane kA yazaH Apa hI ne upArjana kiyaa| prAcArya svayaMprabhasUri eka aise mizinasaMcAlaka kI zodha meM the jo isa mizina ko ati vega se pragatizIla bnaaveN| yaha zodha svArtha ke lie nahIM kintu paramArtha ke lie hI thii| vaha ADambara mAtra kI nahIM kintu zuddha aura sacce hRdaya kI thI -- "yAdRzI bhAvanA yasyasiddhirbhavati, tAdRzI" isI yukti ke anusAra aise honahAra saMcAlaka kA zIghra hI saMyoga mila gyaa| "anyadA svayaMprabhasaroNAMH dezanAM dadatAM upariratnacUr3a vidyAdharo naMdIzvaradvIpaM gacchan tatra vimAnaM stambhitavAn' .. prAcArya svayaMprabhasUri eka samaya jaMgala meM kaI devI devatAoM ko dharmopadeza de rahe the usa samaya ratnacUr3a vidyAdhara apane kuTumba (sAthiyoM) sahita naMdIzvara dvIpa kI yAtrArtha jA rahe the| jaise usa vidyAdhara kA vimAna,sUrIzvarajI ke Upara pAyA usakI gati ruka gii| ratracUr3a ne vimAna ke avarodha kA kAraNa eka mahAna Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 14 ] prAcArya kI zrAzAtanA huI hai| yaha jAna vaha bhUmi para AyA, aura apane avinayapUrNa aparAdha kI prAcArya zrI se kSamA yAcanA kii| sUrijI ne use yogya samajha dezanA dI, jisako zravaNa (pAna) kara ratnacUr3a ne saMsAra ko asAra samajha, vairAgya bhAvanA se prerita ho rAjya vaibhava tyAga arthAt apane jyeSTha putra ko rAja bhAra samarpita kara 500 vidyAdharoM ke sAtha sUrijI ke caraNa kamaloM meM bhagavatI jaina dIkSA svIkAra kI aura vinaya, bhakti pUrvaka jJAnAbhyAsa karane laga gye| ( kaI pahAvaliyo meM ApakA nAma maNicar3a bhI pAyA jAtA hai)| "krameNa dvAdazAGgI caturdazapUrvI babhUva guruNA svapadesthAvItaH zrImadvArajinezvarAt dvipaMcAzatvarSe prAcAryapade sthApitaH paMcazatasAdhubhiH saha dharAM vicarati / " kramazaH dvAdazAMgI ( catudarza pUrvAdi ) kA adhyayana kiyA, guru mahArAja ne ratnacUr3a muni ko sarva prakAra yogya samajha vIra nirvANa se Age 52 veM varSa meM apane pada para sthApita kara zrApakA nAma ratnaprabhasUri rakkhA / tat pazcAt ratnaprabhasUri 500 muniyoM ke sAtha pRthvI maNDala para vihAra kara aneka bhavya jIvoM kA uddhAra karane lge| * nivezyAtha sutaM rAjye'nujJApya ca nijam janam / vidyAdharapaJcazatIyukto vratamupAdade // 27 // "u0 ga0 ca." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 15 ] jisa samaya AcArya ratnaprabhasUri aAbU tIrtha se bihAra karane kA vicAra kara rahe the usa samaya vahAM kI adhiSThAtrI devI ne Akara savinaya prArthanA kI ki bhagavan ! Apa marudhara meM bihAra kara vahAM kI bhadra janatA ko dharmopadeza pradAna kara mahAn lAbha ke bhAgI bneN| ApazrI ke guruvarya ne marudhara meM vihAra kiyA kintu ve zrImAlanagara se Age nahIM bar3ha ske| mujhe pUrNa vizvAsa hai ki Apa marudhara meM padArpaNa kareM to mAzAtIta saphalatA prApta hogii| sUrijI ne devI kI prArthanA ko sunakara apane atajJAna meM upayoga diyA to jJAta huA ki merA vihAra marudhara meM hI lAbhakArI hogA kyoMki Apa caturdaza pUrvadhara the aura dharma pracAra kI paddhati Apake guru paramparA kI calAI huI eka dhArA thii| jaise prAcArya haridattasUri kI AjJA se lohitAcArya ne mahArASTra meM, kezIzramaNAcArya ne kaI prAntoM meM, svayaMprabhasUri ne zrImAla va padmAvatI meM ajainoM ko jaina banAkara ahiMsA kA jhaNDA phaharAyA thA kahA bhI hai ki "vIroM kI santAna vIra hI hotI hai|" prAcArya ratnaprabhasUri apane 500 ziSyoM ko sAtha lekara marudhara meM vihAra kara rahe the, Apane mArga meM kisabhAMti pariSaha, upasarga aura kaThinAiyoM kA sAmanA kiyA vaha to unakI prAtmA vA trikAladarzI jJAnI hI jAna sakate haiN| prathama saMkaTa to yaha thA ki vaha kSetra mithyAtviyoM se sampanna thA, vAmamArgiyoM kI prAcalyatA thI, dUsarA satya dharma ke prati vidveSa, tIsarA hetu jainadharma ke prAcAra vicAroM kI anabhijJatA, aisI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 16 ] viSama paristhitiyoM meM kahA~ cAya dUdha, anna, jala aura kahA~ sundara upAzraya kahA~ svAgata sammelana ? ityAdi kintu jina mahAbhAga AtmAoM kA vimala uddezya kevala paropakAra aura saddharma pracAra kA hI ho vahAM sadmArga meM AI huI kaThinAiyoM se unheM duHkha nahIM apitu apAra harSa hotA hai| isI prakAra prAcAryadeva apane dhavala uddezya ko lakSya meM rakhakara kramazaH vihAra karate hue upakezapura nagara ke nikaTa padhAra ge| . .. ___ "tatrazrImAn ratnaprabhasUriH paMcazataziSyasametaH lUNAdrahIM samAyAti. mAsakalpaM pAraNyaM sthitaH" - unhoMne pAraNya arthAt lUNAdrahI pahAr3I para dhyAna lagA diyaa| kaI sAdhuoM ke tapa kA pAraNA hone se bhikSA nimitta kaI muni nagara meM gae para usa nagara meM mAMsa madirA varjita aisA koI ghara prApta nahIM huA ki jahA~ se sAdhu bhikSA aMgIkAra kara skeN| ___ "gaucayA~ munIzvarAHvajanti paraM bhikSAM na labhante lokAH mithyAtva vAsinaH yAdRzAHgatA tAdRzA AgatA munIzvarAH pAtrANi pratilekhya mAsaM yAvat saMtoSiNaH sthitaaH|" __munIzvara jaise gae the vaise hI pIche lauTa Ae, pAtroM kA pratilekhana kara saMtoSa kiyA aura tapo vRddhi kI bhAvanA se jJAna dhyAna meM saMlagna ho gae kintu isa bhAMti audArika zarIra vAloM kA kArya kahAM taka calasaktA hai| muniyoM ke punaH punaH vinaya karane para Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 17 ] sUrijI ne anyatra vihAra kiyA kintu vahA~ bhI pUrvavat ho sthiti rahI, isa bhAMti muniyoM kI bhI uttarottara tapa vRddhi hotI rahI / AcArya zrI ne idhara udhara paribhramaNa kara punaH upakezapura meM padArpaNa kiyA, kyoMki sUrIzvarajI isa bAta se bhalI prakAra paricita the ki upakezapura vAma mArgiyoM kA kendra sthala hai ataH sabase pahile vahAM kI janatA ko bodha diyA jAya, aura aisA karane se nikaTatara vAsiyoM ke liye bhI mArga niSkaMTaka banajAyagA kintu muniyoM ke lie bhikSA kA prazna to uttarottara jaTila banatA gayA / mukhya 2 muniyoM ne vinaya pUrvaka arja kI ki pUjyavara ! saba sAdhu samAna nahIM hote / bahuta samaya se ve apanA kAla binA AhAra ke vyatIta kara rahe haiM, bhaviSya meM binA AhAra ke nirvAha honA zakya hai, muniyoM kI rakSA ke lie zrAcArya deva ne pharamAyA ki yadi aisI hI dazA hai to yahAM se vihAra kro| isa Adeza ke milate hI munIzvara vihAra karane ko udyata ho gaye / yaha vRttAnta vahA~ kI adhiSThAtrI devI cAmuNDA ko jJAta huA, usane vicArA ki AbU kI adhiSThAtrI ne aise parama punIta mahAtmA ko hamAre kSetra meM bhejA hai, aisI dazA meM yadi munigaNa bhUkhe pyAse yahA~ se vihAra kara cale gaye to usameM merI kyA zobhA hogI ? ataH aisA yatna karanA Avazyaka hai ki AcArya zrI yahAM se bihAra na kareM, isI prayojana se devI ne sUrijI se yaha vinaya kI / 3 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 18 ] "zAsanadevyA kathitaM bho zrAcArya ? atra caturmAsaM kuru mahAlAbho bhvissyti'| he bhagavan ! Apa yahAM caturmAsa kareM Apako bar3A lAbha hogaa| devI kI vinatI sunakara prAcArya deva ne zruta jJAna dvArA upayoga lagAyA, aura bhaviSya kI sthiti ko bhalI prakAra samajha lI ki yahAM kA caturmAsa vAstava meM parama lAbhadAyaka hai, ataH sAdhuoM ko Adeza diyA ki jisakI zakti tapa karane kI hai vaha mere nikaTa rahe, zeSa anukUla sthala para jAkara caturmAsa kreN| isa para 465 muni to sUrijI kI prAjJA lekara vihAra kara gaye aura zeSa 35 muni rhe| ___ "guruH paMcatriMzanamunibhiH saha sthitaH mAsI, dvimAsI, trimAsI, caturmAsI upoSitA kRtA isa prakAra 35 muniyoM ke sAtha prAcArya zrI ne vahAM caturmAsa karane kA nizcaya kara liyaa| pazcAt parvatoM kI kandarAoM tathA vRkSoM kI zItala chAyA meM sthita dhyAna meM magna ho ge| aise mahAn paropakArI mahApuruSoM ko dhanya hai ki jinhoMne dharma pracArArtha itanA balidAna kiyA, nirAhArI bana zarIra kI rakSA ke lie bhI pUrNa upekSI bana gae / kyA vartamAna yuga ke upAdhidhArI muni tathA AcArya isa bhA~ti balidAna kara AcArya deva kA anukaraNa karane ko udyata haiM ? . ___ sajjano! Age Apako bhalI prakAra vidita ho jAyagA ki tapasvI muniyoM ke tapa kA prabhAva janatA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 19 ] para kisa prakAra par3atA hai ? yaha tapa bAhyADambarI tapa nahIM thA kintu antarAtmAprerita svaparakalyANa kI bhAvanA se otaprota, zuddha, pavitra evaM nirmala tapa thA / vAmamArgiyoM ko isa bAta kA bhaya to pahale se hI thA ki yaha jaina sevaDA yahA~ Aye haiM kahIM hamArI poleM na kholdeN| isa kAraNa ve apanI dalabandI karane meM khUba prayatna kara rahe the,sAtha meM jainadharma va jaina sAdhuoM kI burAiyAM karane meM bhI kasara nahIM rakhate the phira bhI samaya to apanA kAma kiyA hI karatA hai| utpaladeva mahArAja kI mahiSI jAlapAdevI rAnI kI saubhAgya sundarI nAmaka rAjakumArI pANigrahaNa ke yogya ho jAne ke kAraNa, rAjA ne mahiSI kI sammati lekara maMtrI uhar3adeva ke putra trilokyasiMha ke sAtha kanyA kA pANigrahaNa kara diyaa| kucha kAla pazcAt ekadivasa nizA meM jaba dampatI AnandapUrvaka sukhazayyA meM nidrA devI ke Azrita the, akasmAt eka viSadhara sarpa ne Akara maMtrIputra ko Dasa liyA / "maMtrIzvara-Uhar3a-sutaH bhujaMgena daSTa": zIghra hI usake sampUrNa zarIra meM viSa vyApta ho gyaa| jaba prAtaH kAla rAjakanyA jAgRta huI aura apane patidevake zarIra ko avalokana kiyA to sahasA hAhAkAra aura cItkArapUrNa karuNa nAda kara rudana karane lgo| isa dazA meM vahAM janasamudAya dAsa dAsI ekatrita ho gaye / jaise hI yaha samAcAra rAjA aura pradhAna ko milA to ve bhI zIghra vahAM Akara upasthita hue| kramazaH yaha zokamaya vRttAnta sampUrNa nagara meM phaila gayA, nagaravAsI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 20 ] khAnA pInA chor3a kara vaidya, hakIma, yaMtra, mantra, taMtravAdiyoM kI zodha meM paribhramaNa karane lge|* "aneke maMtravAdinaH aAhatA paraM na ko'pi samarthastatra" Agantuka maMtra taMtra vAdiyoM ne nAnA upacAra kie kintu saba ke saba usa kArya meM asaphala hue| anta meM unhoMne yahI kahA ki "ayaM mRta: dAho dIyatA" mantravAdiyoM ke kathanAnusAra ki rAjajAmAtA mara gaye haiM, inakA agni saMskAra karane meM aba bilamba nahIM karanA cAhie, yaha sunakara rAjakanyA "tasya strI kASTabhakSaNe smazAne aAyAtA" pati viyoga ke ghora duHkha se duHkhI ho vikarAla evaM karuNAjanaka rUpa dhAraNa kara azvArUr3ha ho apane patideva ke sAtha satI hone ko udyata hogaI yaha usa kAla kI eka prathA thI ki mRta pati ke sAtha apane satItva kI rakSA ke lie usI ke sAtha citA meM bhasma hojaanaa| mantrIputra trilokyasiMha kI mRtyusamajha,lAza ko eka vizAla vimAna meM prAruDha karavA ke rAjA, mantrI aura ke kitaneka ajJaloga yaha kaha dete haiM ki AcArya zrI ne ruI kA sarpa banAkara rAjaputra ko kaTavAyA thA, kintu yaha sarvathA asatya bhrama hai| caturdaza pUrvadhara AcArya kA aisA karanA sarvathA asaMbhava hai aura na kisI prAcIna grantha va paTTAvali meM aisA likhA hai| isalie aisI gappoM ko bhATa bhojakoM kI mana kalpanA hI samamanI cAhiye / www.umaragyanbhandar.com Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 21 ] lAkhoM nAgarika sAtha hI sAtha zmazAna kI ora prayANa karuNApUrNa moha dazA kA upAya bhI to kyA ho karane lage / usa samaya usa pAra nahIM thA kintu isakA sakatA thA ? devI cAmuNDAne apane jJAna bala se jAnA ki mantrI putra marA to nahIM hai, para viSavyApta mUrchita huA hai, isa dazA ko avalokana kara devI ne socA ki yaha mUrkha janatA kahIM isa jIvita kumAra ko jalA na deve, idhara usane yaha bhI vicAra kiyA ki maiMne mahAtmAoM ko bhI bacana de rakkhA hai ki Apako yahAM caturmAsa karane meM bar3A bhArI lAbha hogA / aisI sthiti meM yaha avasara ThIka AyA hai, pazcAt devI ne eka choTe sAdhu kA rUpa banAyA aura zmazAna ke mArga para jAkara manuSyoM se isa prakAra kahA ki, " jIvitaM kathaM jvAlayata are ? ajJa logoM ? mantrI putra to jIvita hai, tuma ise jalAne ke lie kaise le jA rahe ho ? itanA pravacana kara devI to lupta hogii| jina manuSyoM ne yaha sunA unhoMne zIghra hI rAjA aura mantrI ko kahA ki eka sAdhu kaha rahA hai ki kumAra jIvita hai / yaha suna kara saba ko khuzI huI aura rAjA kI AjJA se usa sAdhu kI zodha bhI huI, kintu vaha sAdhu na mila sakA, pazcAt savoM kI sammati se usa mantrI putra kA vimAna AcArya deva ke pAsa le gaye / yahAM rAjA aura mantrI ne "" kaI paTTAvajiyoM meM isa laghu sAdhu ko sUrijI kA ziSya bhI likhA hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 22 ] sUrIzvarajI ke caraNoM meM mastaka navA dInatApUrNa bhAvoM se prArthanA kii| ___"zreSTI gurucarasme ziro nivezya evaM kathayati, bho dayAlo ! mama devo ruSTaH mama gRha: zUnyo bhavati, tena kAraNena mahyaM putrabhikSAM dehi" he bhagavan ! Apa samartha haiM rekha meM bhI mekha mAra sakate haiM, hama pAmara prANiyoM para dayA karo Aja hamArA sUrya asta ho rahA hai, sampUrNa rAjagRha zUnya ho rahA hai, hamAre para kisI duSTa deva ne kopa kiyA hai, aba hama Apa hI kI zaraNa ke Azrita haiN| Apa kRpA kara mujhe putrarUpI bhikSA pradAna kreN| isa para devI ke kathanAnusAra prAMsuka pAnI maMgavAyA aura tatpazcAt guru mahArAja ke caraNAMguSTha kA prakSAlana kara "gurumA prAMzuka jalamAnIya caraNau prakSAlya tasya upari chAMTitaM" vaha prakSAlana kA jala mantrIputra para chir3akate hI vaha sAvadhAna ho zIghra uTha baiThA huA / kahA hai ki "sahasotkAraNaMsajjo babhUva" phira to kyA dera thI dAruNa duHkha aura mahAn zoka kA samaya harSa aura Ananda maMgala meM parivartita hogyaa| "harSavAditrANi babhUvuH" cAroM ora harSa ke bAje bajane lge| saba ke mukha mudrA para khuzI ke nUra barasane lage, kumhalAe hue Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ [23] kamala mukha praphullita hogae, logoM kI antarAtmA se sahasA yahI dhvani nikalane lagI ki, 'lokaiH kathitaM zreoSTasuto nUtane janmAne zrAgata: 1 dhanya hai paropakArI gurudevako aura dhanya hai ApakI apAra zakti ko / zreSTiputra ke jIvita hone ke camatkAra ko dekhakara rAjA, maMtrI aura saba janatA jaina dharma evam AcArya zrI kI muktakaMTha se bhUri bhUri prazaMsA karatI huI koTizaH dhanyavAda dene lagI aura apane manahImana apanI niSThuratA para pazcAttApa karatI huI kahane lagI ki dhikkAra hai apanI ajJAnatA ko, ki aise mahAn camatkArI, vizvopakArI, zAntamUrtti mahAtmA ke jo apane yahA~ cirakAla se virAjamAna hone para bhI inake parama pUjanIya caraNakamaloM kI sevA kA lAbha nahIM le sake / aho ! kheda hai ki apane jaise abhAge kauna hoMge ? ityAdi / phira usa samUha se kisI vyakti ne madhura zabdoM se kahA ki bhAI yaha to saMsAra kI svArthavRtti hai evaM camatkAra ko namaskAra huA hI karatA hai para apane ko inake Atmika guNoM kI ora vizeSa lakSya denA cAhie / rAjA aura sacitra ne AcAryadeva ke atulita upakAra se prerita ho mana hI mana apane hRdayataMtrI ke tAroM kI jhanakAra meM mahAtmA zrI ke guNoM kI prazaMsA karane meM kucha bhI kamI na rakkhI aura apanI kRtajJatA kA paricaya dete hue khajA~ciyoM se dravya maMgavAkara - zranekamaNimuktAphalasuvarNavastrAdi zrAnIya, ' gurora bhagavan ! gRhNAtu " Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat "" www.umaragyanbhandar.com
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 24 ] AcArya zrI ke parama pUjanIya caraNakamaloM meM aneka bahumUlya ratna, maNi, muktAphalAdi arpaNa kiye itanA hI nahIM para rAjA utpaladeva ne namra zabdoM meM yahAM taka kahA ki he prabho ! Apake upakAra se to hama kisI bhava meM mukta ho hI nahIM sakate haiM para yaha hamArA rAjya hai isako Apa svIkAra kara hamako kRtArtha karane kI kRpA avazya kIjie / bAta bhI ThIka hai ki AcArya zrI ke upakAra ke sAmane rAjya yA dhanamAla kyA vastu hai ? sUrIzvarajI una rAjA aura maMtrI ke bhakti pUrvaka namra zabdoM ko suna kara mana hI mana rAjAdi kI buddhi kI AlocanA karane lage aura lage socane ki aho Azcarya ! ina logoM ne dhanamAla aura rAja 'jo mokSa sAdhana meM eka kaMTaka rUpa haiM unako hI apanA sarvasva samajha rakhA hai / aho ! yaha kitanI ajJAna dazA ki ye moha evaM mAyA ko pAza meM par3a kara vAstava meM apane patha se cyuta ho rahe haiM aise ajJAnI logoM ko sadupadeza denA mahAna lAbha aura apanA khAsa karttavya samajha kara sUrIzvarajI ne niSedhavAcaka zabdoM meM pratyuttara diyA ki " guruNA kathitaM mama na kAryaM" 2 he rAjan ! hama tyAgiyoM ko isa anarthakArI rAjya ba dhanamAla se koI sambandha nahIM hai / yadi maiM isa nAzavAna rAjya kA hI icchuka hotA to hamAre svAdhIna rAjya ko tilAJjali dekara isa tyAgamaya yoga ko kyoM dhAraNa karatA / he dharAdhipa ! rAjya Rddhi Atma kalyANa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 25 ] ke lie sAdhaka nahIM para eka prakAra kA bAdhaka hai| yadi gRhastha loga inakA zubhakSetra meM upayoga kareM to ve nizcaya se zubha karmopArjana kara sakate haiM, para nispRhI tyAgiyoM ke lie to yaha eka kalaMka svarUpa hI hai| rAjA maMtrI aura nAgarika jana sUrIzvarajI ke aise parama nispRhatA sUcaka zabda zravaNa kara mana hI mana meM AlocanA karane lge| aho! kahA~ to apane maThadhArI lobhAnandoM kI mAyA, mamatA, tRSNA aura lobha dazA ? ki dravya prApti ke hetu aneka prapaMca aura kukRtya karate rahate haiM aura kahAM! ye parama nispRhI mahAtmA ki dravya kA sparza karane meM bhI mahAn pApa samajhate haiM itanA hI nahIM para isa vizAla rAjya Rddhi para bhI inhoMne lAta mAra dI hai| dhanya hai inake tyAga aura vairAgya ko| prAcArya deva ke tyAga, vairAgya, tapa aura nispRhatA ne janatA para khUba hI prabhAva jamAyA / rAjA evaM maMtrI ne punaH namratA pUrvaka araja kI ki he prabho ! hama ajJA. niyoM ko Apa ThIka rAstA batalAie ki hama Apake isa mahAn upakAra se kisa prakAra uRNa ho sakta haiN| "bhavadbhi jaina dharmo gRhItavyaH;" sUrijI ne pharamAyA ki he rAjan ? hamane jo kucha kiyA hai vaha to hamArA kartavya hI thA, yadi Apa isa bhava va parabhava meM sukhI honA cAhate haiM to Apake lie saba se uttama mArga yahI hai ki Apa saba loga parama punIta jaina dharma ko svIkAra kara isakA hI ruci pUrvaka pAlana kareM usase hama saMtuSTa haiN| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 26 ] maMtrIzvara ne punaH nivedana kiyA ki he bhagavan ! hama nahIM jAnate ki jaina dharma kisa padArtha kA nAma hai ? isa dharma meM kyA vizeSatAeM haiM ? kyA kRpA kara Apa hama logoM ko samajhAyeMge ? maMtrI ke prerita vacanoM ko suna kara sUrIzvarajI ne apane divya jJAna rUpI amRta vAri kA varSaNa karate hue apanI madhura, rocaka evaM projasvI bhASA dvArA isa prakAra jainatatvajJAna kA vistRta vivecana kara samajhAyA ki rAjA prajA ke hRdaya meM cirakAla se jo mithyAtva evaM prajJAna ke saMskAra the ve saba eka dama dhvasta hogaye jaise sUrya ke prakAza se andhakAra naSTa ho jAtA hai| yadi usa upadezAmRta kA saMkSipta sAra upasthita zrotA. gaNa ke kAnoM taka pahu~cA diyA jAya to bhI asaMgata na hogaa| "isa apAra saMsAra meM jIvoM ko paribhramaNa karate hue manuSyajanma, AryakSetra, uttamakula, zarIra ArogyatA, indriyaparipUrNatA, dIrghAyuSyAdi uttama sAmagrI kA milanA ati durlabha hai| yadi kisI janma ke pukhyodaya se pUrvokta sAmagrI kA sahayoga mila bhI gayA to bhI satsaMga ke lie nispRhI mahAtmAoM kA sAkSAtkAra honA to ati duSkara hai yadi aisA bhI ho jAya to bhI sadupadeza kA zravaNa karanA to vizeSa kaThina hai| para mahAnubhAvoM ! jisa sAmagrI kA durlabhapanA jJAniyoM ne batalAyA hai vaha saba sAmagrI Aja Apa logoM ko saralatA se prApta ho gaI hai aba Apa logoM kA khAsa kartavya hai ki Atma kalyANArtha saddharma kI parIkSA kareM jaise ki kanaka kI parIkSA kI jAtI hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 27 ) "yathA caturbhiH kanakaM parIkSyate, nigharSaNacchedana tApa tAr3anaH / tathaivadharmo viduSAM parIkSyate, zrutana zIlena tapo dayA guNaiH // uparokta mahAvAkyA'nusAra jisa bhAMti svarNa kI parIkSA kasauTI se, chedana karane se, tapAne se. aura kUTane se isa taraha cAra prakAra se hotI hai usI bhAMtidharma kI parIkSA ke sAdhana bhI cAra hai yathA zAstra, zIla (sadA. cAra ) tapa aura dayA / jisa dharma meM ina cAroM amUlya ratnoM kA sthAna hai vahI dharma zuddha sanAtana kahalAne kA dAvA kara sakatA hai vahI dharma sarva mAnanIya aura jIvoM kA kalyANa karane meM samartha ho sakatA hai| __ kheda aura mahAkheda hai ki kitane hI loga dharma ke nAmapara bar3A hI anyAya kara rahe haiM jinako suna aura dekha ke hRdaya eka dama kAMpa uThatA hai, dila para vajra sA ghAta hone laga jAtA hai, AMkhoM se azrudhArA pravAhita hone lagatI hai ki dharma ke pAkhaNDiyoM ne apanA matalaba siddha karane ko aura apanI viSaya vAsanA aura vilAsitA pUrNa sAmagrI ko prApta karane ke hetu bicAre bhole bhAle bhadra jIvoM para anyAya karake madirApAna mAMsAhAra aura vyabhicAra karane meM bhI dharma batalAyA hai para vAstava meM yaha dharma nahIM kintu sarAsara adharma hai| yaha hita nahIM para ahita kA kAraNa hai| isase svarga, mokSa nahIM para naraka prApta hotA hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 28 ] mahAnubhAvoM! yoM to isa bhUmaNDala ke vakSaHsthala para anekAneka dharma vidyamAna hai, para yaha bAta hama dAve ke sAtha kaha sakte haiM ki sarvottama saba se prAcIna aura svarga mokSa pradAna karane vAlA koI eka dharma hai to jaina dharma hI hai| jaina dharma kA AtmajJAna, adhyAtmajJAna, tattvajJAna, AtmavAda, IzvaravAda, karmavAda, paramANuvAda aura sRSTivAda bar3I hI uccakoTi kA hai| sAdhAraNa vyakti ke to ekadama samajha meM AnA hI muzkila hai| yadi jJAniyoM kI upAsanA kara inako ThIka samajha liyA jAya, to phira itara dharma to baccoM ke khela ke sadRza hI mAluma hote haiN| jaise jainoM kA tattvajJAna ucca darje kA hai vaise hI prAcAra, vyavahAra, rahana, sahana, khAna pAna aura udAratA tathA paropakArazIlatA bhI ucca koTi kI hai| tattvajJAna meM syAvAda aura prAcAra jJAna meM ahiMsAparamodharmaH jainiyoM kA mukhya siddhAnta hai / he rAjan ! Atma kalyANa karane meM saba se pahile indriyoM kA damana aura kaSAyoM para vijaya prApta karanA hI mukhya batalAyA gayA hai| isa kaThina vRtti ko vahI pAla sakatA hai ki jisako apanA kalyANa karanA ho kintu saMsAralubdha pAmara prANI isako dhAraNa nahIM kara sakate haiN| sajjanoM ! jaina dharma kisI sAmAnya vyakti kA calAyA dharma nahIM hai para svayaM paramAtmA-Izvara-sarvajJa bhagavAna kA pharamAyA huA dharma hai| jainadharmAnuyAyI ko mAMsAhAra, madirApAna, mRgayA (zikAra khelanA ) para strI saMga juA corI aura vezyAgamana evaM sapta Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 29 ] kuvyasanoM ke lie hara taraha se niSedha kiyA huA hai| vAsI bhojana, rAtribhakSaNa kanda mUlAdi abhakSya padArthoM ko bhI sarvathA tyAjya batalAyA gayA hai| suvA, sUtaka aura Rtudharma kA bar3A bhArI paraheja rakhanA bata. lAyA hai yadi koI dharma pUrvokta bAtoM ke lie chUTa detA ho to jaina dharma inakA bahuta virodha karatA hai| jaina dharma ke upadezakoM kA khAsa karttavya hai ki aise adharma kAryoM ko upadeza dvArA zIghra roke aura janatA meM sadAcAra kA joroM se pracAra kre| yadi koI ajJAnatA ke vazIbhUta ho patana dazA ko pahu~ca gayA ho to usakA punaruddhAra karanA bhI jainiyoM kA khAsa karttavya hai| narendra ! kitaneka ajJa loga jaina siddhAntoM se anabhijJa hote hue bhI jaina dharma para kaI prakAra ke vyartha AkSepa kiyA karate haiM, ve kahate haiM ki jaina nAstika haiM ? jaina Izvara ko nahIM mAnate ? jaina Izvara ko sRSTi kA kartA bhI nahIM mAnate haiM ? jIvoM ke zubhAzubha karmoM kA phala Izvara detA hai usako bhI jaina loga nahIM mAnate haiM ? jaina nagna deva kI mUrtiyoM ko pUjate haiM ? jainoM ne ahiMsA kA upadeza dekara janatA ko kAyara aura kamajora banA diyA ? jainoM ne zAstrazravaNAdika kA adhikAra zUdroM taka ko bhI dediyA hai ityAdi aneka kapola kalpita bAteM kaha kara janatA ko bhrama meM DAla jaina dharma se ghRNA paidA kara unako satya sanAtana aura pavitra jaina dharma se dUra rakhane kI koziza karate haiN| he narendra ? jaina dharma na to nAstika hai aura na Izvara ko mAnane meM inkAra hI karatA hai| para duHkha hai Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 30 ] ki aise mithyAkSepa karane vAle jaina siddhAntoM ko na to kabhI dhyAna lagA ke sunate par3hate haiM aura na kabhI vidvAnoM ke pAsa jAkara isa bAta kA nirNaya hI karate haiM isa liye maiM Aja Apa logoM ko yaha batalAnA cAhatA hU~ ki pUrvokta dalIloM ke viSayoM meM jainoM kI kyA mAnyatA hai: (1) svarga, naraka, puNya, pApa, ihaloka, paraloka arthAt bhava bhavAntara aura zubha kriyA kA zubha phala, azubhakriyA kA azubha phala ina bAtoM ko nahIM mAnane vAlA hI nAstika hotA hai parantu jaina siddhAnta to ina bAtoM ko svIkAra hI nahIM balki jora dekara pratipAdana karatA hai phira nAstika kahanA yaha dveSa nahIM to aura kyA hai ? arthAt jaina dharma AstikoM kA hI dharma hai| (2) Izvara-niraMjana nirAkAra saccidAnanda, sarvajJa ajara amara akSaya paramabrahma aura sarva karmopAdhi mukta ko hI jaina Izvara mAnate haiM para jo lIlA krIDA vilAsa saMyukta ho punaH punaH avatAra dhAraNa karate hoM aisoM ko jaina kadApi Izvara nahIM mAnate haiM Izvara vahI hai jo saccidAnanda ho arthAt svaguNa meM ramaNa kara rahA ho aura aise Izvara ko hI jaina Izvara mAnate haiN| (3) Izvara sRSTi kA karttA nahIM hai / bhalA soco to sahI sAMsArika baMdhanoM aura isa mAyA jAla se chUTane ke lie Izvara se prArthanA kI jAtI hai aura jaba ve svayaM ho AtmajJAna meM sukho nahIM rahakara isa gorakhadhandhe meM apane samaya ko pUrA karate haiM to ve hameM isa saMsAra sAgara se kaise pAra utAra sakate haiN| jaba yaha prANI apane hI karmAnusAra cora kotavAla Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 31 ] garIba sAhUkAra banatA hai taba bIca meM Izvara ko isa mele meM par3ane kI kyA AvazyaktA hai ? yadi Izvara sRSTi kA kartA hI hai to batalAIye Izvara vyApaka hai yA avyApaka ? sAkAra hai yA nirAkAra ? svayambhU hai yA anyabhU ? mAyI hai yA amAyI ? icchAvAlA hai yA anicchAvAlA ? lIlA krIr3A vAlA hai yA alolA krIr3A bAlA ? zarIro hai yA azarIrI ? yadi Izvara vyApaka nirAkAra svayaMbhU amAyo-anicchA vAlA, lIlA krIr3A rahita, azarIrI hai to vaha sRSTikartA kaise ho sakatA hai kAraNa sRSTi kA nirmANa vaha hI kara sakatA hai ki jisake AkArAdi pUrvokta lakSaNa ho ve to Izvara meM eka hI nahIM hai vAstava meM vicAra kiyA jAya to Izvara ko sRSTikartA mAnane vAle Izvara ke asalI svarUpa se bilakula anabhijJa haiM / isalie unako nAstika kahanA bhI anucita nahIM hai kAraNa Izvara kI svatantratA svaguNa ramaetA, nirAbAdha aura parama zAMti sukhakA anubhava karanA evaM anaMta jJAna darzanAdi guNoM kA viccheda karate haiM paramAtmA ke parama-pada ko satyarUpa meM svIkAra nahIM kara yadvAtadvA kaha denA hI nAstikatA ke lakSaNa hai sRSTi anAdi anaMta hai isakA kartA hartA koI nahIM hai dravyApekSA yaha nitya zAzvata aura varNAdi paryAyApekSA azAzvata haiM yaha mAnanA yathArtha Astika kA saccA nizAna hai / (4) AtmA jIva svayaM karmoM kA kartA bhoktA haiM isameM nirAkAra Izvara ko nimitta batalAnA eka alpajJatA hai jaba Izvara ke mukhAdi zarora hI nahIM to ve sampUrNa vizva ke jIvoM ko karmoM kA phala kaise bhuktA sakate haiM yadi sampUrNa vizva ke jIvoM kA insApha dene Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 32 ] kI upAdhi Izvara apane zira letA hai to ve Izvara hI kisa bAta ke aura unameM IzvaratA kA hI kyA lakSaNa rahA ? mAno.ve to saba se adhika duHkhI aura prapaMcI Thaharate haiM para vAstava meM yaha kathana jJAniyoM kA nahIM para ajJAniyoM kA hai saccindAnanda parabrahma Izvara aisI jhaMjhaToM meM kadApi nimitta nahIM hai / saMsArI-jIva svayaM karma karate haiM aura usake phala ko svayaM bhogate haiM jaise kisI ne bhAMga pI hai to kyA usakA nazA Izvara dvArA prAtA hai ? nahIM, bhAMga ke paramANu hI usa nazA ke kAraNa haiM isa bhAMti karma paramANu hI jIvoM ko sukha duHkha pradAna karate haiN|| - (5) jaina-jina mUrtiyoM ko pUjate haiM ve paramatyAga maya paramadhyAnamaya saMsAra ke baMdhana mocana kI antimAvasthA aura vItarAgadazA kI haiN| aise parama vItarAgA. vasthA kI upAsanA karane se hI vItarAgadazA prApta hotI hai na ki rAga-dveSa moha vikAra aura krUratA-pUrvaka mUrtiyoM kI upAsanA karane se / kyoMki ve svayaM rAmadveSAdi se nivRti nahIM pA sakI to upAsakoM ko to vaha milegI hI kahAM se ? vAstava meM mUrtiyoM kI upAsanA Atma-vikAsa ke liye ho kI jAtI hai| prAtma-vikAsa unhIM mUrtiyoM dvArA ho sakatA hai ki jinakI AkRti meM sampUrNa vikAsatA kA bhAva labAlaba bharA ho| (6) jaina-dharma kAyaroM kA dharma nahIM hai para bahAdura vIroM kA dharma hai| jaina-dharma ke upadezaka evaM pracAraka tIrthakara cakravartI baladeva vAsudeva aura bar3e 2 rAjA mahArAjA vIra hue haiM aura unhoMne vIratA se hI abhyantara zatruoM para vijaya prApta kara saMsAra kI jaMjIroM ko Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 33 ] tor3a parama pada prApta kiyA hai kyA kAyaroM ne pUrvokta kArya kiye haiM ? kadApi nhiiN|| bhUpate ! jainoM kI ahiMsA ne janatA ko kAyara nahIM banAyA para vIratA kA ho pATha par3hAyA alpajJa logoM ko abhI taka yaha mAlUma nahIM hai ki ahiMsA meM eka bar3I bhArI bijalI so zakti raho huI hai| jitanA kAma ahiMsA kara sakatI hai utanA hiMsA nahIM kara sakatI hai| ahiMsA ke kahara upAsaka hote hue bhI ve vIra aura pratApI haiN| ve bAhya zatruoM kI apekSA prAtmA ke anAdi kAla ke prAbhyantara zatruoM kA dhvaMsa kara zubha gati prApta karane meM hI apanI zakti kA vizeSa upayoga kiyA karate haiN| isalie jaina dharma kI ahiMsA kAyaratA kA udyotaka nahIM para vIratA ko parAkASTA hai| (7) jaina dharma ne dharma sAdhana kA adhikAra zUdroM taka ko de diyaa| yaha koI naI bAta nahIM hai / parantu prANI mAtra ko apanA kalyANa karane kA anAdi se hakka hai| dharma kA ThekA kisI vyakti ne nahIM le rakhA hai yaha to kare usakA hI dharma hai| java yaha kahA jAtA hai ki carAcara prANI Izvara kI saMtati hai to phira dharmArAdhana meM yaha kutsita vicAra kyoM ? saMkSipta meM sArAMza yaha hai ki jaina-nAstika nahIM para kahara Astika hai| jaina-Izvara ko mAnate haiM aura upAsanA bhI karate haiN| jaina-mRSTi ko Izvara kRta nahIM para anAdi anaMta mAnate haiN| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 34 ] jaina - jIvoM ko sukha duHkha bhugatAne ko Izvara nahIM para karmI ko mAnate haiM / jaina - kI hiMsA meM kAyaratA nahIM para bar3I bhArI vIratA rahI huI hai / jaina - vItarAga dazA kI mUrtiyoM kI upAsanA karate haiM / jaina-dharma AtmakalyANa karane kA adhikAra pratyeka prANI ko detA hai / dharAdhipa ! jainadharmAvalambI kina deva, guru, dharma, aura Agama ko mAnate haiM unakA bhI saMkSipta se paricaya karA detA hU~ / (1) deva - arhanta - vItarAga- sarvajJa vizvopakArI jinake pavitra jIvana aura zAMta mudrA meM itanI uttamatA, udAratA, vizAlatA aura paropakAratA usa 2 ke bharI huI hai ki jisako par3hane sunane se to kyA para darzana mAtra se hI janatA kA kalyANa ho jAtA hai / unakA dharma itanA vizAla hai ki carAcara prANI upAsaka bana sadgati ke adhikArI bana sakte haiM / aise deva ko hama jaina loga deva mAnate haiM / (2) guru - jo ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya aura nispRhatA evaM paMca mahAvrata ko samyak prakAra se pAlana kara, kanaka kAmino aura sAMsArika sarva upAdhiyoM se aura sarva prakAra ke kuvyasana aura vilAsitA se virakta haiM itanA hI nahIM para apanA jIvana hI janopakAra ke lie arpaNa kara cuke haiM ve hI gurupada ke Asana ko suzobhita kara sakte haiM / arthAt aise mahAtmAoM ko hI guru samajha kara upAsanA karanI cAhie / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ [35] (3) dharma- jaina tIrthakaroM ne sampUrNa jJAna dvArA sakala prANiyoM ke kalyANake hetu "ahiMsA paramo dharmaH" satya, zIla, kSamA, dayA viveka, saMvara, indriyoM kA damana, kaSAyoM para vijaya, deva pUjA, guru upAsanA, svadharmI bhAIyoM se vAtsalyatA aura paropakArAdi dharma ke sAdhana batalAye haiM unhIM paramAtmA ke calAye hue dharma ko hI hama dharma mAnate haiM / (4) Agama - jina AgamoM meM paraspara virodha bhAva nahIM hai| Atma jJAna, adhyAtmajJAna, tattvajJAna, Asana, yoga; samAdhi, AtmavAda, IzvaravAda, paramANuvAda, karmavAda, kriyAvAda, sAdhu aura zrAvaka dharma kI maryAdA ityAdi janatA ko sadmArga batalAyA gayA hai ve hI satya zAstra haiM / narapate ! ina cAroM tattvoM para pUrNa zraddhA rakhane mAtra se jIva sadgati kA adhikArI bana sakatA hai| aba jaina dharma pAlana karane vAle mahAnubhAvoM kA saMkSipta meM paricaya karA detA hU~ / jaina dharma pAlana karane vAloM ke mukhya tIna darje haiM / (1) samyag dRSTi, (2) dezavratI (3) sarva vratI (1) samyag dRSTi - pUrvokta deva, guru, dharma aura zAstroM para aTala zraddhA rakhatA huA inako hI upAsanA karatA rahe para usase kisI prakAra kA niyama, vrata pAlana na ho sake / tathApi vaha zraddhA mAtra se sadgati kA adhikArI ho saktA hai / (2) dezavratI : - yaha gRhastha dharma hai / pUrvokta pAra tattvoM para zraddhA rakhatA huA, jIvAdi padArthoM kA acchI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 36 ] taraha se jJAtA ho, saMsAra ke prAMrabhAdika kitaneka kAryoM se nivRtti (tyAga) aura icchAnusAra vrata niyama grahaNa kara, unakA pUrNatayA pAlana karanA ahiMsA, satya acaurya, svadArA-saMtoSa, parigraha,-dizAparimANa, upabhoga paribhoga kI maryAdA, anartha daMDa kA tyAga, samAyika, dezAvakAzaka pauSadha, aura atithi saMvibhAga isa prakAra dvAdazavrata kI maryAdA kare aura tana, mana, dhana se jaina zAsana kA pracAra evaM prabhAvanA kre| saMgha, svadharmiyoM se vAtsalyatA, pajA prabhAvanA, tIrtha yAtrA, jIrNa mandiroM kA uddhAra aura AvazyaktA hone para naye mandiroM kA nirmANa karanA ityAdi / rAjan ! gRhastha dharma aisA dharma hai ki isako rAjA mahArAjA aura cakravartI jaise bhAgyazAlI aura sAdhAraNa vyaktibhIpAlana kara sakta haiM kyoMki ina ke niyama vrata icchAnusAra hI hote haiM (3) sarva vratI-yaha sAdhu dharma hai isameM saMsArI kAryokA kisI prakAra kA apavAda evaMchaTa nahIM hai| yaha sarva prakAra se tyAgiyoM kA mArga hai| ahiMsA, satya, acaurya, brahmacarya aura nispRhatA kA sarva prakAra pAlana karanA hI munivrata hai| itanA hI nahIM para jana kalyANa ke nimitta apanA jIvana arpaNa karane meM bhI pIche nahIM haTate haiM arthAt sva-kalyANa ke sAtha para-kalyANa karane meM ve sadaiva prayatna kiyA karate haiN| he bhUpati ? pUrvokta tIna rAstoM meM se kisI eka ko svIkAra kara usakA ThIka aura pUrNa pAlana karane se hI jIvoM kA kalyANa hotA hai ityAdi sUrizvarajI ne bhinna bhinna prakAra se eka hI dRSTi bindu-lakSya meM rakha kara dharma dezanA dI jinakA prabhAva janatA para kAphI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 37 ] pdd'aa| ThIka hI hai bhAvuka aura bhadrapariNAmI jIvoM para thoDA upadeza bhI vizeSa asara kara detA hai / aba unhoM kI AtmA kA udgAra bhI suna lIjiye isa prakAra usa vizAla samAja para sUrijI ke upadezAmRta kA chiTakAva hone se kyA rAjA aura kyA prajA saba ke saba nistabdha eka dUsare kI ora putalie~ pherane lage / unake mukhoM para Azcarya kI eka bar3I jhalaka thI / unake adharoM para muskarAhaTa kA eka sundara jhoMkA thA / unakA hRdaya kamala vikasita ho uThA / usa samaya harSa kA pAra nahIM thA / tadantara rAjA ne hAtha jor3a kara vinIta zabdoM meM AcArya zrI se kahA he bhagavan ? hama eka ora to virAT viSAda sAgara ke magara ho rahe haiM aura sAtha hI sAtha dUsarI ora hama harSonmatta ho asIma Ananda kA anubhava kara rahe haiM isa harSa aura viSAda ko yaha kAraNa hai ki isa amUlya manuSya jIvana ratna ko prApta karake hama logoM ne isakA 'kucha sadupayoga na kiyA hamane isa anamola hIre ko patthara samajhA. hamane dharma ke nAma para aneka prakAra ke atyAcAra kara mithyAtvarUpI pApa kI gahana gaTharI zira para rakha apane ApakA sarvanAza kiyA hai / hamane satya dharma kI avajJA karake apane Apako dUSita banA diyAisase aura adhika duHkha hameM isa bAta kA hai ki Apa jaise yogIzvaroM ke isa vajra bhUmi meM hone para bhI hamane sevA upAsanA kA lAbha nahIM liyA / Apake caraNoM kI raja kA sparza kara kRtArtha na hue / adhika zoka to hameM isa bAta kA hai ki hamane Apake darzana taka na kiye ityAdi / para AcArya mahArAja ? hama isa doSa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 38 ] ke itane bhAgI nahIM hai jitane hamAre pUrvaja ki unhoMne hamAre hRdaya meM prArambha se hI aise kutsita vicAroM kA samAveza kara diyA thA; ki jaina nirAzAvAdI evaM nAstika haiN| para Aja hamAre lie svarNa divasa kA udaya honA pratIta huA hai| aApake zrImukha se amRta maya dezanA ke zravaNa karane mAtra se hI hamAre jagajaMjAla TUTane kI sambhAvanA huI hai| Aja Apane hamAre jJAna catuoM ko unmIlita kara diye-hRdaya meM eka prakAra kI jyoti prajvalita ho gaI jisase hamAre saba bhrama naSTa ho gye| gurudeva ! jaina na to nAstika haiM aura na jaina dharma jIvoM ko kAyaratA kA pATha par3hAtA hai-na jaina dharma Izvaro. pAsanA kA niSedha karatA hai-jaina dharma eka uccakoTikA prAdarza hai| prabho ? itane dinoM taka hama ajJAnatA tathA mithyAtva rUpa naze meM madonmatta ho asaMjJAvasthA meM par3e hue the-hama itane bebhAna bana gae the ki adharma ko hI dharma mAna liyA / Thoka aura bilkula ThIka binA parIcA manuSya svarNa ko pItala evaM pItala ko svarNa samajha dhokhA khA baiThA hai| ThIka yaha kahAvata hamAre liye caritArtha hotI hai| hama Apake RNa se uRNa ho hI nahIM sake kyoMki Apane kevala hamAre jAmAta ko hI jIvanadAna nahIM diyA para hama saba ajJAnatA ke putaloM ko jJAna mArga kA digadarzana karA diyA-hameM bhavobhava ke lie sukhI banA diyA-karttavya cyuta hote hue hamako kartavya patha dikhA diyA-ityAdi aneka ucca zabdoM meM rAjA ne sarijI ke guNoM kA gAna kiyA aura anta meM nata mastaka ho rAjA ne prAcArya zrI se prArthanA kI "he bhagaShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 39 ] van ! hama saba loga jaina dharma svIkAra karane ko taiyAra haiM kRpAkara hamako jainI banAkara hamArA uddhAra kiijie"| prAcArya deva ne kahA"jahAM sukhkham" isa suavasara para nibhrAnta vyoma bhAMti bhAMti kI dhvani karane lgaa| vimAnoM se vidyAdhara evaM nara nAriye apane sukomala kaNTha se guNa gAna karate hue gurudeva ke pAdapadmoM meM puSpa vRSTi karane lage-tattaNa AkAza maNDala deva dundubhinAda se prAnandAlApa karane lagA aura raTane lagA prAcArya ke anupama gunn| dekhate dekhate hI aMbikA, cakrezvarI, padmAvatI aura siddhAyikAdi deviyoM ne sUrijI ke zubha vandanArtha pAkara zraddhA pUrvaka namaskAra kiyaa| ina alaukika dRzyoM ke avalokana mAtra se hI rAjA maMtrI tathA darzaka gaNa pASANamUrtivat hogae aura manahImana socane lage "aho hama kitane abhAge haiM ki aise muni ratna ko kaMkara samajha kara unakI avajJA kI isa prakAra kI hamArI niSThuratA * kitanI nindanIya hai-hama isa ghora pApa se kaba mukta ho sakta haiM ? isa prakAra ke anekAneka kSaNa bhaMgura se vicAra unake hRdayoM meM utpanna hote aura mana hI mana vilIna ho jAte-kSamA yAcanA ke lie prayAsa karane para lajjAspada bAlaka kI bhAMti bolate 2 unake proSTha banda hojAte the| rAjA, mantrI, aura saba jana, jaina dharma ko svIkAra karane ke lie ati Atura ho rahe the-unakI itanI utkaTa utkaNThA thI ki logoM ne apane galoM se janeU ko tor3a tor3a kara AcArya zrI ke caraNoM para nyochAvara kara dI aura hAtha jor3a kara namra bhAva se prArthanA karane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 40 ] lage ki he bhagavan ? hama anAthoM ko Apane sanAtha banA diyA-hamArI isa DUbatI huI nAva ke khevaiye bana kara hamArA uddhAra kiyA hai Apa hI hamAre deva aura Apa hI hamAre guru haiN| Apa hI hamAre dharmadAtA aura Apake vacana hI hamAre lie zAstra haiM-bhagavan ? hama hamArI antarAtmA se praNa karate haiM ki Aja se hama Apake anuyAyiyoM ke sacce upAsaka bana gaye haiMyAvat sUryodaya, prAcI ke nirabhra kone se hogA aura candramA prAkAza meM sthita rahegA pRthvI sahanazIlatA kI devI banI rahegI-nabhomaNDala satya ke sahAre sthira rahegA; tAvat hamAro santAna jaina dharma kI upA. sanA karegI aura Apa jaise prAcAryoM kI sevA karatI rhegii| isI samaya cakrezvarI devI ratna jaDita suvarNa thAla ke andara vAsakSepa lekara AcArya ratnaprabha sUri ke samakSa upasthita huii| prAcArya deva ne, upasthita rAjA mantrI aura nAgarika arthAt rAjaputra, brAhmaNa vaizya Adi savA lakSa * sapAdalakSa zrAvakANAM pratibodhaH kRtaH / bhAvukoM ko pUrva sevita mithyAtva kI AlocanA karA kepaTAvalyAntaroM meM zrAvakoM kI saMkhyA 384000 kI bhI batalAI hai zAyada isakA kAraNa yaha ho ki prArambha meM 125000 hI ho aura pazcAta upakezapura ke Asa pAsa bhramaNa kara aura bhI ajainoM ko jaina banAyA ho una sabakI saMkhyA 384000 kI ho to yaha bAta sambhava Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 41 ] ke tathA samakita gRhaNa yoga kriyAkaravA ke mahARddhi siddhi saMyukta vidhi pUrvaka vAsakSepa dvArA zuddhi kara una bhinna bhinna jAti aura varSoM ke andara TUTe hue zakti taMtuoM ko ekatra kara bheda bhAvoM ko miTA kara "mahAjana saMgha kI sthApanA kI arthAt premarUpI sUtra meM zAmila kara samabhAvI banAe / usa samaya anya deviyoM ke sAtha cAmuNDA devI bhI upasthita thI aura usa pavitra kArya ke samaya vaha sahasA bola uThI ki he bhagavan ? mApa ina saba logoM ko jaina banAte haiM yaha to bahuta acchA hai para yaha dhyAna meM rahe ki inake jariye jo mujhako kaDDakA maDDakA milate haiM vaha na chur3AveMge to maiM ApakI bar3I kRpA samajhUgI / isa para prAcAryadevane bar3e hI komala zabdoM meM kahA ki tathAstu, devi / tadanantara Aye hue vidyAdharoM ne rAjA utpaladevAdi ko utsAha pUrvaka anekoM dhanyavAda diyA aura usa svarNa samaya kI zobhA baDhAne kA aura bhI bharasaka prayatna 'kiyaa| vidyAdharoM ne rAjAdiko kahA ki he rAjan ? Apa apane ko dhanya bhAga samajhie ApakA prabala puNyodaya hai ki aise pavitra mahAtmAoM kA sAkSAtkAra ho pAyA hai| aba hameM pUrNa vizvAsa hai ki Apa loga apane svI. kRta amUlya dharma ke sAdhanoM kA pAlana karate hue AtmakalyANa kareMge aura adharma pAkhaNDa kA moha sarvathA naSTa kreNge| taba rAjA ne una mahAnubhAvoM ke zabdoM kI sarAhanA kara dhanyavAda diyA aura apane vahAM rahane ke liye bahuta Agraha kiyaa| isa para nUtana svadharmI bhAiyoM kA utsAha vRddhi ke liye unhoMne svIkAra kara mApasa meM vAtsalyatA batalA kara sUrIzvarajI ke caraNa kamaloM meM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 42 ] vandana kara vidyAdhara va deva devo vahAM se visarjana ho apane sthAna para pahuMca gye| hamAre caritra nAyaka AcArya zrI ratnaprabhasUrine upakezapurameM aneka ajainoM ko jaina banAkara mahAjanavaMza' kI sthApanA kI Age cala kara upakezapura se anya sthAna meM jAne ke kAraNa ve upakezavaMzI kahalAye aura upakezapura nagara kA apabhraMsa nAma aoziyA hone se ve upakezavaMzI osavAloM ke nAma se prakhyAta hue upakeza vaMza arthAt prosavAlavaMza para prAcArya zrI kA kitanA upakAra hai vaha na to muha se kahA jAtA hai aura na isa lohA kI tuccha lekhanI se likhA bhI jAtA hai| jo mAMsa madirA aura vyabhicAra sevana kara naraka ke rAste jA rahe the unako saddharma meM sthira kara svarga mokSa ke adhikArI banAyA vaha bhI eka hI AdamI ko nahIM para vaMza paramparA ke logoM ke liye| aho! yaha kitanA upakAra hai| yadi hama usa prAtaH smaraNiya mahAtmA kA smaraNa na kareM to hama kitane kRtaghnI haiN| hamArI isa vibhinnatA kA dUsarA nAma hai adhammatA / yahI hamAre hRdaya kI dUSita vAyu jainadharma athavA osavAla jAti kA patana ko kAraNa mAtra huI hai| sajjanoM ! hatAza na hoie yaha sava kAla cakra kA hI prabhAva hai| khaira ! parantu abhI bhI tumhAre liye samaya hai yadi tuma usa ghora ajJAnatA ke mada mataMga na hokara zuddha sanAtana dharma ke pravartakoM ke batalAye hue sAdhanoM se apane hRdaya kI duSita vAyu ko eka saccA svarUpa dekara aApanA mahodaya kojiye| Apa jAnate ho ki saMsAra meM kRtaghnatA ke barAbara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 43 ] koI pApa nahIM hai kRta upakAra ko bhUla jAnA hI kRtaghnatA hai merA khayAla se Aja isa jJAti kI chinna bhinna dazA kA mukhya kAraNa kataghnatA hI haiN| ataeva osavAloM kA hI nahIM para jaina samAja ke eka eka bacce kA kartavya hai ki ve apane paropakArI guru varya kA pratyeka varSa baDA hI samAroha se jayanti mahotsava manA ke apane ko kRtArtha banAveM / kyA una mahAtmAoM ke hRdaya meM kabhI aise vidrohatmaka bhAvoM kA AviSkAra huA hogA-ki jaise Aja Apa loga dharma ke nAma para vADAvandhI pakSApakSI aura saMkucita vicArAdi anekAneka atyAcAra kara rahe haiM ? kyA unhoMne svapna meM bhI aisA vicAra kiyA hogA? ki jo hama bhinna 2 jAti athavAvargoM ko eka prema sUtra meM gaThita kara rahe haiM vaha punaH kAlAntara meM vibhinna evaM chinna bhinna ho kara khaNDita ho jAyagA ? kadApi nhiiN| sajjano! isa vibhinnatA ke kAraNa anya logoM ne ApakA prema aikyatA va sampatti ko khUba lUTA / phira bhI Apa to kumbhakarNa kI bhAMti acetAvasthA meM nidrA devI kI goda meM par3e hue haiN| ataeva aba samaya vyartha khone kA nahIM hai samaya pukAra pukAra kara kahatA hai ki sAvadhAna ho kara dharma ke nAma kI balivedI para balidAna ho jaaiye| prAcAryazrI ne una ajainoM ko jaina banA kara hI vahAM se prasthAna na kara diyA thA para usa navIna sthApita samAja ko dRDhatA ke sUtra sambaddha karane ke hetu ratnaprabhasUrijI ne aneka granthoM kA nirmANa kiyaa| una navIna kRta zrAvakoM ko dharma ke tatvoM kA bhalI bhAMti paricaya de kara unake vidhi vidhAnoM ko btlaayaa| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 44 ] usa samaya vAmamArgiyoM ke akhAr3e TUTa jAne se unhoMne bahuta utpAta mcaayaa| bahuta logoM ko bahama meM DAla kara bahakAyA parantu jahAM sUrya kA pracaNDa prakAza hotA hai vahAM bicArA AgiyA kauna ginatI meM ginA jAtA hai| jo zUdra loga apaThita aura mAMsa madirA, vyabhicArAdi ke kIcar3a meM par3e hue the ve hI loga vAmamArgiyoM ke paMje meM phaMse rhe| prAcArya deva una nUtana zrAvakoM ko tAtvikajJAna aura dharma kriyA kA abhyAsa karavAne meM saMlagna the aura zrAddha varga bhI prAcArya deva kI utsAha pUrvaka sevAbhakti karane meM apane jIvana kI saphalatA samajhane lge| pAThakoM ? aba maiM mahAvIra mandira kA bhI thoDAsA hAla sunA denA samucita samajhatA huuN| Apa jAnate hI haiM ki jahAM vizAla samAja ho vahAM unake sevA pUjA arthAt Atma kalyANArtha mandira kI bhI paramAvazyaktA rahA karatI hai| astu upakezapura meM mahAvIra mandira kI pAzcarya pUrvaka ghaTanA isa prakAra se huI ki___ "pUrva preSTinA nArAyaNa prAsAdaM kArayitumArabdhaM, sa divase karoti rAtrau patati" prAcArya zrI ke Agamana ke pUrva upakezapura meM jahar3a mantrI nArAyaNa kA eka mandira banavA rahA thaa| para vaha dina meM banAve aura rAtri meM gira jaave| isakA kAraNa Uhar3a zreSTine kaI darzaniyoM se pUchA parantu ThIka uttara kisI ne bhI na diyA usa hAlata meM zreSTi ne "ratnapramAcArya praSTavAn bhagavan ! mama prAsAdo rAtrau patati / guruNA poktaM kasya nAmana kArayataH ? Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 45 1 nArAyaNa nAmena / evaM nahi mahAvIra nAmena kurU maMgalaM bhaviSyati / " sUrIzvarajI se arja kI ki he vibho ? merA mandira dina meM banAyA jAya vaha rAtrI meM kyoM gira jAtA hai ? AcAryazrI ne pUchA ki tuma mandira kisa ke nAma kA banAte ho / mantrI ne uttara diyA ki nArAyaNa ke nAma kA / sUrijI ne apane jJAnabala se saba hAla jAna kara kahA ki yadi tuma mahAvIra ke nAma kA mandira banAo to isa meM kisI prakAra kA upadrava na hogA aura yaha maMgalamaya kArya pUrNa ho jaaygaa| maMtrI ne sUrijI ke vacanoM para vizvAsa rakha mahAvIra ke nAma se mandira banAnA prArambha kiyA aura gurU kRpA se kisI prakAra kA upadrava nahIM huA / mandira ko zIghra hI tayyAra karavAne kA prayatna hone lagA / AcArya zrI ke upadeza se mahArAjA utpaladeva ne bhI pAsa kI eka pahAr3I para bhagavAn pArzvanAtha kA vizAla mandira banAnA prArambha kiyA / ( jo Aja devI kA mandira ke nAma se prasiddha hai ) / anyadA cAmuNDA devI ne AcArya zrI ke caraNoM meM arja karI ki he bhagavan ! isa mandira ke yogya maiM pahile se hI lUpAdri pahAr3I ke pAsa mantrI kI gAya kA dUdha aura velU retI se mahAvIra prabhu kI pratimA banA rahI hU~ aura vaha chaH mAsa sADhe sAta dina meM sarvAMga sundara tayyAra ho jAya taba hI unheM nikAle pahale nahIM / mantrozvara ne apanI gAya kA dUdha kama hone kA kAraNa gopAla se pUchA usane talAza kara ke kahA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ ne lAne bhIta se loga [ 46 ] ki eka kaira kA jhAr3a ke pAsa gAya jAtI hai tava ddha svayaM bhara jAtA hai| maMtrI ne bahuta se logoM se isakA kAraNa pUchA para kisI ne bhI ThIka uttara nahIM diyA taba mantrIzvara ne sUrIzvarajI ke pAsa prAkara arja kii| sUrijo ne saba hAla jo ki devI ne kahA thA kaha sunAyA isa para to maMtrIzvara ko mahAvIra prabhu ke darzana kI bar3I utkaNThA huI aura AcAryazrI se arja kI ki Apa padhAriye aura hama sabako mahAvIra bhagavAna ke darzana kraaiye| prAcAryazrI ne kahA ki abhI sAta dina kI derI hai isaliye jarA dhairya rakho / parantu janatA ke liye sAta dina to kyA para sAta ghar3I bhI nikAlanA asahya ho gayA / rAjA evaM prajA saba loga itane to utsuka bana gaye ki ve apanI ora se asaMkhya nara, nAriyoM, hastI azva, ratha, paidala aura gAje bAje Adi varaghor3e kI saba sAmagrI taiyAra kara prAcAryazrI ke pAsa Akara zrAmantraNa kiyA ki he prabho ! padhAriye aura hama saba logoM ko prabhu mahAvIra kA darzana karAiye? isa para sUrijI ne pharamAyA ki"prAcAryaiHproktaMadyApikiMcitprasaMpUrNa biMba vilmbsv|" ___ abhI kucha dhairya rakho biMba taiyAra nahIM huA hai| "zroSTanApoktaMguruNAMkaraprasAdAtsaMpUrNaM bhaviSyati' ___ zreSTi ne kahA ki ApakI kRpA se saba kucha acchA aura kalyANakArI hogaa| zrIsaMgha kI tIvra abhilASA hai aura saba sAmagrI bhI taiyAra hai aba vIra prabhu ke darzana karavAne meM derI na ho ityAdi atyAgraha aura una khogoM kA utsAha dekha kara isa bAta ko sUrijI ne Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 47 ] bhavitavyatA para chor3a dI aura Apa apane ziSya samudAya ko sAtha le usa zrIsaMgha meM zAmila hogaye aura kramazaH cala kara ghaTanA sthala para Aye / bar3e hI utsAha aura bhakti pUrvaka prabhu mahAvIra ke bimba ko bhUmi se nikAlA jisa ke darzana karate hI janatA kA harSa aura utsAha kA pAra na rahA / suvarNAkSata kA svastika kiyA aura nAnA ratna maNi muktAphala se prabhu ko vadhAyA AkAza se paMcavarNa puSpoM kI vRSTi huI manda manda sugandha vAyu calane lagA dizAMe prasannatA prakaTa karane lagI jaya jaya zabda se AkAza gUMja uThA cAroM ora se bAjoM kA gagana bhedI nAda hone lagA / prabhu ke bimba ko gajArUDha karavA ke baDI nijara nyochArAvala pUrvaka bar3e hI samAroha ke sAtha mahA mahotsava karate huye bhagavAn ko nagara evaM mandira meM praveza karavAyA / mahAvIra mUrti yoM to sarvAMga sundara hI thI parantu logoM kI AturatA se sAta dina pUrva bhUmi se nikAla lene ke kAraNa una ke hRdaya sthala para niMbuphala pramANa do gAMTheM raha gaI kahA bhI hai . " kiMcidunairdine niSkAsitaH nimbuphala pramANa hRdayasya granthIdvaya sahitaM / " ThIka hI hai bhavitavyatA kisIke TAle nahI TalatI / aba to logoM ke mana mandira meM pratiSThA zIghra karavAne kI utkaNThA ne khUba hI jora pakar3A mukhya mukhya logoM ne AcArya zrI ke samIpa jAkara namratA pUrvaka araja kI ki he prabho ? kRpA kara isa mandira kI pratiSThA kA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 48 ] zubha muhurta naz2adIka nikAliye ki hamAre manoratha zIghra siddha ho| sUrijI ne bhI zubha kArya meM vilamba na karane ko yukti ko soca kara apane jJAna bala se " mAgha zukla paMcamI" kA sarvAMga zuddha aura nirdoSa muhurta batalAyA / zrAddhavarga ne "tathAstu" kaha kara zirodhArya kiyaa| phira to derI hI kyA thI lage loga pratiSThA kI sAmagrI ekatra karane ko| idhara upakezapura meM ghara ghara to kyA para pratyeka manuSya ke hRdaya meM utsAha kI ajaba lahare paidA hotI dRSTI gocara hone lgii| udhara AcArya zrIkI AjJA lekara jo 465 muniyoM ne vihAra kiyA thA unhoMne koraMTapuranagara meM caturmAsa kara janatA para bar3A bhArI upakAra kiyA aura koraMTapura meM zrIsaMgha kI ora se eka mahAvIra kA nUtana vizAla mandira banavAyA jisakI pratiSThA kA muhurta bhI mAgha zukla paMcamI kA mukarrara huaa| "tenAvasare koraMTakasya zrAdvAnAM zrAhvAnaM AgatAH bhagavan pratiSThArthamAgaccha" koraMTanagara ke mukhya mukhya loga sUrijI ko AmantraNa karane ke lie isa garaja se Aye ki pratiSThA ke suavasara para Apa hamAre yahAM padhAra kara pratiSThA karAveM aura unhoMne vinaya ke sAtha yahI sUrijI se arja karI? isa para prAcAryazrI ne pharamAyA ki isI muhUrta meM yahAM pratiSThAhai phira isa hAlata meM maiM kaise prAsakU~gA / isa para zrAvakoM ne kahA ki khaira ! hama loga to Apake guruvarya kebanAye hue zrAvaka haiM aura yahAM ke zrAvaka Apake banAe hue haiN| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ [.49 ] isalie hama AzA hI kyoM rakheM ki Apa ina zrAvakoM ko chor3a hamAre yahA~ pdhaare| "guruNA kathitaM muhUrtavelAyAM zrAgacchAmi' gurudeva ne pharamAyA ki tuma nArAz2a kyoM hote ho maiM muhUrta ke samaya vahAM Akara pratiSThA karavA dUMgA, tuma saba sAmagrI taiyAra rkhnaa| yaha sunake koraMTa ke zrAvakoM ko bar3I khuzI huI aura apane avinaya kI kSamA mAMga kara sUrijI ko vandana kara punaH koraMTa nagara Aye aura saba taraha kI sAmagrI taiyAra karane meM juTa gaye / kramazaH mAghazuklA paMcamI ke zubhamuhUrta meM "nija rUpeNa upakezapure pratiSThA kRtA vaikriya rUpeNa koraMTake pratiSThA kRtA, zrAddhaiH dravyavyayaH kRtaH " prAcArya zrI ne nija rUpa se upakezapura meM aura vaikriya rUpa se usI lagna meM koraMTapura meM bhI pratiSThA krvaaii| (aisA kyoM na ho kyoMki Apane vidyAdhara kula meM janma liyA aura Apa aneka vidyAoM ke pAragAmI bhI the) aura donoM mahotsavoM meM zrAvaka varga ne bar3e hI utsAha pUrvaka puSkala dravya vyaya kara jina zAsana kI prabhAvanA ke sAtha svAtmakalyANa kiyA / dhanya hai aise labdhi sampannAcAryoM ko ki jinhoMne marubhUmi meM jainadharma kA eka kalpavRkSa lagA diyA ki jina ke madhura phala Aja paryanta jaina samAja AkhAdana kara rahA hai| isa yugala pratiSThA ke samaya ke viSaya meM prAcIna pahAvaliyoM meM ullekha milatA hai ki vIrAt 70 varSa meM yaha pratiSThAe~ huI thIM yathA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 50 ] "saptatyA (70) vatsarANaM caramajinapatermuktajAtasya varSe / paJcamyAM zuklapakSe suraguru divase brahmaNaH sanmuhUrte // ratnAcAryaiH sakala guNayutaiH srvsNghaanujnyaataiH| zrImadvIrasya bimbe bhavazatamathane nirmiteyaMpratiSThA // 1 // " upakeze ca koraMTe tulyaM zrI vIra biMbayoH / pratiSThA nirmitA zaktyA zrIratnaprabhasUribhiH // 1 // isa prAcIna lekha se spaSTa hotA hai ki vIra prabhu ke nirvANa ke bAda 70 varSa meM yaha pratiSThA huI thI bAta bhI ThIka hai ki ratnaprabhasUri zrIpArzvanAtha ke chaThe paTTadhara the unakA samaya ThIka milatA hI hai| ina mandiroM kI pratiSThA hone se una nUtana zrAvakoMkI zraddhA dRr3ha (majabUta) ho AI aura dharma karane meM ve loga khUba Age bar3hane lge| zrI saMgha meM anna dhana tana sukha zAnti tapa tejAdi kI saba taraha se vRddhi hone lagI, kyoM na ho jaba ki aise prabhAvazAlI prAcArya ke kara kamaloM se zubha lagna meM pratiSThA huI thii| phirabhI samartha puruSoMke sAmane jitane jaTila prazna upasthita hote haiM utane hI acche haiM kyoMki ve una praznoM ko AsAnIse hala kara sakate haiN| prAcArya ratnaprabhasUrI ke sAmane bhI eka aisA jaTila prazna prA par3A ki jisako hala karane meM Apako bar3A bhArI parizrama uThAnA par3A / para unakA madhura phala Aja bhI hama paramparA se aAnanda pUrvaka AkhAdana kara zubhagati ke adhikArI bana rahe haiN| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 51 ] bAta yaha banI ki vIraM nirvANa pazcAt 70 ke zrAvaNa mAsa meM upakezapura ke kSatriyAdi ajainoM ko jaina banAyA, yaha bAta vAmamArgiyoM ko to khUba hI khaTaka rahI thI para prAcArya zrI ke sAmane unakA kucha bhI jora nahIM calA; rAjA aura prajA ahiMsA dharma ke kaTTara anuyAyI bana gae the| dina nikalate Azvina mAsa kA dasaharA (naurAtrI) naz2adIka Ane lgaa| upakezapura meM paramparA se yaha kuprathA calI A rahI thI ki ghara pIche bhaiMsA aura manuSya pIche bakare kA balidAna cAmuMDAdevI ko diyA jAtA thaa| jaba dasaharA ( naurAtri) naz2adIka Ane lagA to vAmamArgiyoM ne hallA macAyA ki ahiMsA ke upAsaka devI ko balidAna deMge yA nahIM ? isa para zrAvaka loga bhI bar3e hI vicAra meM par3e ki aba kyA karanA ? ve saba mila ke prAcArya zrI ke pAsa Aye aura arja karane lage ki yadi cAmunDA devo ko balidAna na diyA jAya to "sA kuTumbAn mArayati" devI hamAre saba kuTumba ko maardegii| isa para prAcArya zrI ne pharamAyA ki tuma kyoM ghabarAte ho? "punarAcAryaiH proktaM ahaM rakSAM kariSyAmi" __ maiM ApakI rakSA kruuNgaa| bhalA itanA to Apa svayaM samajha sakate ho ki manuSya bhI una ghRNita padArthoM (mAMsAdi) se napharata karate haiM to phira deva devI unako kaise svIkAra kareMge? yaha to mAMsAhArI logoM ne nija svArtha ke lie kuprathA calAI hai aura vyantarAdi devoM ke. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 52 ] kutUhala mAtra karane meM asaMkhya mUka prANiyoM ke jIvana ko naSTa kara dete haiM ityAdi sUrijI ke vacana suna kara unako vizvAsa to huA parantu cirakAla ke saMskAra hone se unake dila se ghabarAhaTa nikala nahIM skii| isa para sUrIzvarajI ne kahA ki yadi Apako devI kA pUjana hI karanA ho to sAttvika padArtha jaise laDDU khAje gularasAdi phala phUla vagairaH bahuta padArtha haiM ki jinase pUjA kara sakate ho| zrAddha varga ne ve hI padArtha banavAkara sUrijI se arja kI ki bhagavAn !ApahamAresAtha pdhaariye| isa para syAdvAda ke samudra aura utsargopavAda ke paramajJAtA zrAvakoM ke sAtha devI ke mandira meM padhAre / zrAvakoM ne vaha pUjA sAmagrI devI ke sanmukha rakha dii| devI use dekhate hI Aga babUlA ho uThI aura khar3aga lekara zrAvakoM ke sAmane dekhane lagA, itane meM to sUrIzvarajI dIkha par3e aura prAcArya zrI ne kahA"prAcAryaiH proktaM devi ? kaDaDakaM maDDakaM dattamasti" he devI? yaha zrAddha varga Apako kar3ake mar3ake de rahe haiM Apa isako khIkAra kreN| isa para devI ne kahA, bhagavan ! __ "tataH proktaM prabho ? mayA anyaM kar3akaM mar3aka yAcitaM, anyaM dattaM" he vibho? maiMne kucha anya yAcanA kI (mAMsa madirA) aura Apane kucha aura hI diyA hai| maiM inase santuSTa nahIM huuN| isa para prAcArya deva ne pharamAyA ki he devI! pUrva janma meM to tumane bahuta jIvoM kI rakSA prAdi sukRta kiyA hai jisase tumako devayoni milI hai parantu kevala Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 53 ] kutUhala ke lie aneka prANiyoM ke pyAre prANoM kA nAza karavAtI ho to na jAne bhaviSya meM tumako kaisI gati milegI parantu yaha nizcaya samajha lenA ki isa ghora pAtaka kA phala paramparA naraka hI hai ityAdi bodha vacanoM ke kahane se devI vApisa kucha bhI uttara nahIM de sakI para usake antara kA roSa nahIM gyaa| zrAvaka loga to devI kI pUjana kara vahA~ se cale Ae tatpazcAt sUrijI bhI apane nivAsasthAna para padhAra gye| devI cAmuNDA ne socA ki kalikAla ke prArambha meM hI yaha bAta ? jina mahAtmA ko maiMne vinatI kara yahA~ rakhA itanA upakAra karAyA parantu unhoMne to merA bhakSya hI chur3avA diyA khaira ! isakA badalA to avazya lenA caahie| "ekadA chalaM labdhvA devyA prAcAryasya kAla velAyAM kiMcit svAdhyAyAdi rahitasya vAmanetra bhUradhiSTitA vedanA ca saMjAtA" kiso akAla ke samaya sUrijI svAdhyAyadhyAna rahita the, devI ne usa avasara ko dekha AcArya zrI ke netra meM vedanA karadI vaha bhI asahya parama dAruNa ki sAdhAraNa manuSya usako sahana bhI nahIM kara sakatA, para prAcArya deva ne to use apanA pUrva saMcita karma samajha samyaka prakAreNa sahana kiyaa| jaba cakrezvarI aMbikA padmAvatI aura siddhAyakAdi deviyAM sUrijI ko bandana karane ko AI to sUrijI ke netra meM atula vedanA dekhI unhoMne apane atizaya jJAna dvArA jAnA ki yaha bedanAcAmuMDA ne kI hai to zIghra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 54 ] usako bulavA kara tiraskAra zabdoM se isa kadara lalakArI -phaTakArI ki he pApinI! aise mahAn upakArI gurudeva ne tujhapara bar3A bhArI upakAra kiyA / jo tUM ghora hiMsA se naraka ke karma bAndha rahI thI usase bacAne kA kyA yahI phala hai ? ityAdi vacana zravaNa kara cAmuMDA ne lajjita ho kara prAcAryadeva ke caraNa kamaloM meM zira jhukAkara apane aparAdha ko mAphI maaNgii|praacaaryshrii ne prasannacitta hokara cAmuMDA devI ko madhura aura rocaka zabdoM meM aisA prabhAvazAlI upadeza diyA ki devI ke hRdaya se cirakAlIna malInatA raphphUcakkara ho gaI jaise sUrya ke prakAza se cora bhAga chuTata haiM / devI apane kukRtya kA mana hI meM pazcAtApa karane lagI tatpazcAt devI ne mithyAtva kA tyAga kara AcAryadeva ke samIpa samyaktva ratna ko dhAraNa kara liyaa| "zrIsaccikAdevI sarvaloka pratyakSa zrIratnaprabhAcArya pratibodhitA zrIupakezapurasthita zrImahAvIra bhaktA kRtA samyaktva dhAriNI saMjAtA" ___ sarva devI devatA aura manuSyoM ke sAmane AcArya zrI ne cAmuMDAdevI koupakezapura sthita bhagavAna mahAvIra kI bhaktA banAI aura devI apane vacana para satya rahane se sUrijI ne isakA nAma sacciyA rakkhA tatpazcAt devI ne sUrijI se kahA bhagavan ? "prAstAM mAMsaM kusumama pi raktaM na icchAmi" he dayAlo ? Aja pIche mAMsa to kyA para lAlaraMga ke phUla taka ko bhI maiM nahIM cAhU~gI / devI ne jana samUha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 55 ] ke sAmane yaha bhI vizvAsa dilAyA ki yadi mahAvIra deva kA pUjana aura AcArya zrI yA inakI vaMza paramparA santAna kI sevA upAsanA jo loga karate raheMge maiM kumArI kanyA ke zarIrameM avatIrNa ho una bhaktoM ke duHkha dAridra ko cakanAcUra kara manokAmanA pUrNa karUMgI. kahA hai ki "kumArikA zarIre zravatIrNAsatI iti vakti bho mama sevakAH ! zratra upakezapurasthaM svayaMbhU mahAvIra vimbaM pUjayati zrIratnaprabhAcAryaM upasevati bhagavataH ziSyaM praziSyaM vA sevati tasyAhaM vazaM gacchAmi tasya duritaM dalayAmi tasya pUjAM citte dhArayAmi etAni zarIre avatIrNA sA kumArI kathayati zrI saccikA devyA vacanAt krameNa zrutvA pracuraH janAH zrAvakatvaM pratipannAH" devI ke pUrvokta vacana zravaNa karake aura bhI bahuta se loga jaina dharma svIkAra kara zrAvaka bana gaye / ho ! yaha kaisA zrAtmika bala evaM puruSArtha ? ho ! yaha kaisA divya camatkAra evaM zakti ? zraho ! yaha kaisI upakAra kI parAkASThA ? zraho ! yaha kaisI dharma pracAra kI utkaNThA ? AcArya zrI ratnaprabhasUri aura unake ziSya samudAya ne usI prAnta meM bhramaNa kara mithyAtva pravRtti ko samUla naSTa kara jaina dharma kA pracuratA se pracAra kiyA / idhara mahArAjA utpaladeva pahAr3I para prabhu pArzvanAtha kA mandira banA rahe the vaha bhI taiyAra ho gayA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 56 ] jisakI pratiSThA bhI prAcArya zrIke karakamaloM se bar3ehI samAroha ke sAtha karavAI gii| vaha mandira Aja paryanta vidyamAna hai para kaI asau se isa nagara meM jainoM ke na hone ke kAraNa anya logoM ne pArzvanAtha kI mUrti uThAkara usake sthAna meM devI kI mUrti sthApana karadI hai isa viSaya meM merA likhA "jaina jAti mahodaya" nAmaka grantha avazya dekhanA caahiye| prAcArya ratnaprabhasUrine apane jIvanakA adhika bhAga ajainoM ko jaina banAne meM hI vyatIta kiyA pahAvaliyoM se jJAta hotA hai ki prAcArya zrI ne apanI jindagI meM caudaha lakSa ajainoM ko jaina dharma kA paramopAsaka banA ke"ahiMsA paramodharma:" kA pracuratAse pracAra kiyA aura aneka mandira mUrtiyoM kI pratiSThA karavA ke marusthala pradeza meM janatA ke kalyANa ke liye kalpavRkSa lagA diyA / dhanya hai aise lokottara mahApuruSoM ko| mahArAjA utpaladeva ne prAcArya zrI kI adhyakSatA meM marudhara prAntase zaajaya giranArAdi tIrthokI yAtrArtha eka virATa saMgha nikAlA jisameM manuSyoM kI saMkhyA paJcalakSa kI kahI jAtI hai aura aisA honA asaMbhava bhI nahIMhai kAraNa yahapahale pahalahI pavitra dharmakArya thA aura usa samaya janatA kA utsAha bhI aisA hI thA tIrthayAtrA karane kI saba ke dila meM eka sI laganathI bhalA aisI hAlata meM yAtrA se vaMcita rahanA kauna cAhatA ? isa saMghakA vaMzAvaliyoM meM vistRta varNana kiyA gayA hai yahAM taka ki yAtrArtha padhArane vAle svadharmi bhAiyoM ko suvarNa ke thAloM kI prabhAvanA denA bhI likhA hai bAta bhI ThIka hai usa samaya bhArata bar3A hI samRddha thA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 57 ] aura dharma kI prabala bhAvanA saba ke dila meM asAdhAraNa thii| sajjanoM ! prAcArya ratna prabhasUri ne upakezapura nagara meM jo mahAjanavaMza kI sthApanA kI vaha bahuta arasetaka tousI nAmase calatA rahA para bAda kaI kAraNoMse upakezapura ke logoMne anya sthAnoM meM jAkara vAsa kiyA / taba loga unako upakezI kahane lage-jaise mahezvarI nagarI se mahezvarI, AgarA se agaravAle khaMDavA se khaNDelavAla ityAdi aneka nagaroM ke nAma se jAtiyoM ke nAma utpanna hue / upakezapura aura usake Asa pAsa vihAra karane vAle muniyoM ko bhI loga upakezagaccha ke nAma se saMbodhana karane lage jaise vallabhI se vallabhIgaccha, nANakapura se nANAvalagaccha, sAMDerAva se sAMDarAgaccha, vAyaTanagara se vAyaTagaccha, ityaadi|| vikrama kI bArahavIM zatAbdI ke Asa pAsa upake. zapura kA apabhraMza nAma zrosiyA~ huA taba se vahA~ rahane vAloM kA nAma "osavaMza-osavAla" huA, tathApi zilAlekhoM aura granthoM meM to Ajaparyanta upakezapura aura upakezavaMza hI likhA jA rahA hai joki mUla nAma thaa| sArAMza yaha hai ki jisa nagara ko Aja hama prosiyA~ kahate haiM usakA mUla nAma upakezapura thA aura jisa jAti ko vartamAna meM hama osavAla kahate haiM usakA mUla nAma upakezavaMza thaa| upakezavaMza (osavAla) kI utpatti sthAna upakezapura (osiyoM) aura pratibodhaka zrAdyAcArya zrI ranaprabhasUri isameM to purAne vicAra aura naye vicAra vAle saba sahamata haiM aba rahA isa ghaTanA kA samaya isameM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 58 ] matabheda jarUra hai jainAcArya, jaina graMtha, jaina pahAvaliyoM vagairaha kI mAnyatA hai ki vIrAt 70 varSa meM yaha ghaTanA ghaTita huI aura isa samayake Asa pAsa ke kaI prAcIna granthoMke pramANa bhI milate haiM para naI rozanI vAle isase sahamata nahIM haiM unakI mAnyatA isa jAti kA utpatti samaya vikrama kI pAMcavI zatAbdI se nauvIM dazavIM zatAbdI kA hai aura isa viSaya ko pramANita karane ko Ajaparyanta koI aitihAsika sAdhana bhI upalabdha hue phira bhI isa viSaya meM maiM ApakA adhika samaya lenA nahIM cAhatA hU~ kyoMki "osavAlotpati viSaya-zaMkAoM kAsamAdhAna" nAma kI pustaka maiMne hAla hI meM likhI hai usako par3hane se Apa svayaM samajha ke nirNaya kara skeNge| prAcArya ratna prabhasUrine isa bhUmaNDala para vihArakara kevala jaina samAja para hI upakAra nahIM kiyA para jainetaroM para bhI bar3A bhArI upakAra kiyA hai zrAja jainetaroM meM mAMsamadirA bhakSaNa taka kA abhAva hai yaha prAcArya zrIke upadezakA hI phala haiM isaliye jahA~ taka sUrya candra AkAza meM prakAza kare, pRthvI sahanazIlatA dhAraNa kare, vahA~ taka hama ina mahApuruSoM ke paramopakAra ko kisI hAlata meM bhUla nahIM skte| yadi bhUla jAveM to hamAre jaisA kRtaghnI saMsAra bhara meM koI na hogaa| prAcArya ratnaprabhasUrine apanA sarva zrAyuH84varSoM kA pUrNa kara karma zatruoM ko parAjaya karane meM kAraNa bhUta parama pavitra zatrunjaya tIrtha para vIranirvANa saM084 ke mAgha zukla pUrNimA ke dina aneka sAdhu sAdhvI zrAvaka aura zrAvikA ke samUha ke bIca AlocanA pUrvaka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 59 ] anazana vrata sahita nAzavAna zarIra kA tyAga kara samAdhi pUrvaka svarga kI ora prasthAna kiyaa| bAda caturvidha zrosaMgha zoka sahita parinirvANa kAussagga kara Apake pavitra kAryoM kA anumodana kiyA gayA / aise dharma pracAraka mahAn mahAtmA kA ekAeka calAjAnA jaina samAja ko asahya du.kha kA hetu thA para nirdaya kAla kI kuTila gati ke sAmane kisakA kyA cala sakatA hai| prAcArya ratnaprabhasUri ke paTTa para mahAn prabhAvika prAcArya yakSadeva sUri hue jinhoMne siMdha jaisI hinsaka bhUmimeM vihAra kara vahA~ke rAjA rUdrAT evaM unake kumAra kaka aura nAgarikoMko upadeza dekara jainadharma kA upAsaka banAyA / Apake pada para prAcArya kakasUri hue Apa rAjA rUdrATa ke putra evaM bar3e ho dharma pracAraka vIra the| Apane kaccha aura saurASTra deza meM jaina dharma kI nIMvaDAlI evaM Apake paTTapara prAcArya devagupta sUri mahAprabhAvika hue Apane pAMcAla (paMjAba) prAnta meM padArpaNa kara jainadharma kA jhanDA phhraayaa| Apake paTTapara prAcAryasiddha sUri hue ApakA vihAra pUrva baMgAla taka huA / Apa dharma pracAra karane meM siddha hasta the / jainadharma kA pracAra karane meM Apane bharasaka prayatna kiyA aura isa alaukika kArya meM Apako aAzAtIta saphalatA bhI milI-prAcAryaratnaprabhasUri, yakSadevamUri, kaka sUri-devagupta sUri-aura siddhasUri ina pAMca nAma se Aja paryanta upakeza gaccha kI. vaMza paramparA calI ArahI hai| __ jainiyoM osavAloM, poravAloM, evaM zrImAloM, ! Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 60 ] yadi Apa apane patana ke kAraNa ko antardRSTi se dekhoge tozrApakosvayaMjJAta hogA ki hamAre patana dazA kA khAsa kAraNa upakArI puruSoM ke upakAra ko bhUla jAnA arthAt kRtaghnatA hI hai / aba bhI samaya hai yadi Apa apane patana ko roka kara unnati karanA cAho to zrApakA saba se pahilA yahI kartavya hai ki apane para asIma upakAra karane vAle prAcArya ratnaprabhasUri ke upakAra smaraNArtha prati varSa mAgha zukla pUrNimA ko isI bhA~ti saba loga ekatra ho una mahAtmA kI jayanti manAkara apanI prAtmA ko kRtArtha honA smjhe|| vartamAna kRtajJatA kA yuga hai sAdhAraNa vyaktiyoM ke anuyAyI Aja unakI jayantiyoM kaise utsAha pUrvaka manA rahe haiM jisako Apa A~khoM se dekha rahe haiM parantu unase kaI hajAroM guNA upakAra karane vAle mahApuruSoM ke liye Apa upekSA kara rahe haiM kyA yaha mahAn duHkha kI bAta nahIM hai ? kyA Apake andara dharma kA gaurava nahIM hai ? nasoM meM khUna nahIM hai ? hRdaya meM himmata nahIM hai ? magaja meM buddhi nahIM hai ? jIva meM utsAha nahIM hai ? zarIra meM zakti nahIM hai ? yadi hai to isa vakta paramezvara kI sAkSI se pratijJA karalo ki hama pratyeka varSa una mahAtmA ke guNa smaraNArtha bar3e hI samAroha se jayanti manAveMge isako cira sthAyI rakhane ko kucha koSa bhI taiyAra karanA Avazyaka hai| prAcAryaratnaprabhasUri kisI mata paMtha samudAya gaccha aura vyakti kI sampatti nahIM hai para ve sampUrNa vizva kA kalyANa cAhane vAle vizeSakara jainiyoM kA aura khAsa kara posavAla poravAla aura zrImAla jAtiyoM ke paramo Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 61 ] pakArI the ataeva jainiyoM ke bacce bacce kA kartavya hai ki ve apane hRdaya sthala meM una AcAryoM ko ucca sthAna dekara unake upakAra ko sadaiva smaraNa kiyA kreN| yaha hI mahodaya aura unnatikA saccA sAdhana hai| basa itanA kahakara maiM apane sthAna ko svIkAra karatA huuN| alpajJatA ke kAraNa kisI prakAra kI truTi huI ho to Apa sajjana apanI udAratA pUrvaka kSamA kreN| OM zAnti bolo| bhagavAn pArzvanAtha kI jy| phira bolo| prAcArya svayaMprabhasUri kI jaya // aura bolo| prAcArya ratnaprabha sUri kI jy| jaya osavAla vaMza sthApaka mahAtmAoM kI jy|| jaya bolo / satya dharma batalAne vAloM kI jaya / 1 .ne8.. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ samvAda kyA--Apane jayantI kA vyAkhyAna sunA hai ? jI hA~ ! kaho--osavAloM kI utpatti kisa prakAra se huI ? maharavAna ! yaha to maiM kyA, mere bApa-dAdA bhI nahIM jAnate, isa mahatvapUrNa praznakA uttara to zAyada hI kisIne socA ho / dhanya hai una mahAtmAoM ko jinhoMne cAra cAra mAsa binA anna-jala saikar3oM kaThinAiyoM kA sAmanA karake bhI dharmavedI para Atma-balidAnakara una mAMsa madirA aura vyabhicAra sevita patita zrAcAra vAle kSatriyoM kI zuddhi dvArA saMgaThana kara aura unheM jainadharma meM dIkSitakara Aja paryanta hama logoM para jo mahAn upakAra kiyA hai usase hama kabhI uRNa ho hI nahIM skeNge| parantu duHkhato isa bAta kA hai ki hama ulTA unake upakAroM ko mulA kRtaghnI bana gae haiN| hamAre patana kA saca pUchA jAya to yahI mukhya kAraNa hai| -- khaira ! batAiye aba Apa kyA kareMge ? -- hama prati varSa isI bhA~ti jayantI mahotsava manAkara una mahopakArI mahAtmAoM kA guNa gAna karate rheNge| kyA--yaha satya kahate ho ? --yadi hA~ to karo pratijJA maiM paramezvara kI sAkSI lekara yaha pratijJA karatA hU~ ki merI nasoM meM jahA~ taka khUna kA daurA calatA rahegA vahA~ taka prati dina eka mAlA AcArya zrI ratnaprabhasUri ke nAma kI bhI ginatA rahU~gA, aura prati varSa cAhe ghara meM ho cAhe paradeza meM ho, akelA ho cAhe samudAya veSThita ho, para mAgha zukla pUrNimA ko AdyAcArya kI jayantI avazya manAU~gA, aura yahI preraNA mere sajjana aura kuTumbiyoM se bhI karatA rahU~gA / __zAbAza ! mitra ! zAbAza !! zrApa jaise kRtajJa mahAnubhAvoM ke tulya hI yadi sArA zrosavAla samAja apanA kartavya samajha le to hamArI unnati hone meM kisI prakAra kA sandeha nahIM hai / antataH he osavAla sabhAoM! sosAiTiyoM! maNDaloM: / paMcAyatioM ! sammelanoM evaM mahAsammelanoM ! Apa apane kAryoM meM yadi saphalatA cAhate ho, evaM unnati ke icchuka hoM to sabase pahile mahApuruSoMke mahopakAroM ko smaraNa rakhane ko unakI jayantI manAne kA apanA ekAnta karttavya banAlo-oM zAntiH ! oM zAntiH !! zraoM zAntiH !!! Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ 500200 sette to testoste so soriastasissoo grosavAlotpatti viSayaka zaMkAoM kA samAdhAna / ** osavAla jAti kI utpatti - upakezapura (oziyo ) nagara meM AcArya ratnaprabhasUri dvArA huI isameM to purAne aura naye vicAra vAle saba sahamata hai para isa ghaTanA kA samaya ke viSaya meM thor3A bahuta matabheda avazya hai kAraNa jainAcArya jainagrantha jaina paTTAvaliyoM aura jaina vaMzAvaliyoM kA mata hai ki osavAloM kI utpatti kA samaya vi0 saM0 pUrva 400 varSoM kA hai jaba naye vicAra vAloM kA mata hai ki isa ghaTanA kA samaya vikrama kI paJcamI zatAbdI ke Asa pAsa kA hai isI mata bheda kA nirNaya prAcIna evaM arvAcIna pramANoM dvArA khUba zodha khoja ke sAtha kiyA gayA hai sAtha meM Adhunika kaI loga zaMkAe~ karate haiM unakA samAdhAna bhI pramANika pramANoM dvArA kiyA gayA hai AzA hai ki pAThaka varga isa kitAba ko eka bAra AdyopAnta par3ha ke avazya lAbha uThAveMge / kevala kharcA kA do AnA Ane para pustaka bheMTa bhejI jAyagI pustaka maMgAne ke pate (1) zrI ratnaprabhAkara jJAna puSpamAlA mu0 phalodI (mAravAr3a ) (2) zrI jaina zvetAmbara sabhA mu0 pIpAr3a sITI ( mAravAr3a ) (3) Adarza presa kesaragaMja, ajamera 6 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina jAti mahodaya prathama [sacitra [pRSTa saMkhyA 1000 se adhika citra saMkhyA isa mahAn grantha meM jaina dharma evaM jaina jAtiyoM poravADa, zrImAla ) kA itihAsa bar3e hI parizrama evaM ke sAtha jaina granthoM aura aitihAsika pramANoM se saMka gayA hai / sAtha meM magadha narezoM evaM kaliMgAdhipatiyoM ka pArzvanAtha tathA bhagavAna mahAvIra kI paraMparA ke mahAna jainAcAryoM kA itihAsa tathA kisa 2 prAntoM meM kisa / kina 2 AcAryoM dvArA jaina dharma kI nauva DAlI gaI ke narapuMgavoM kI vIratA, udAratA aura hRdaya kI vizAla kisa prakAra jaina jAtiyoM kA mahodaya huA ina saba vistRta varNana kiyA gayA hai / isake alAvA Adhunika jai kI patana dazA kA bhI saMkSipta se paricaya karavAyA gayA grantha kI vizeSa prazaMsA na karake hama pAThakoM para hI cha ki eka vAra isa grantha ko AdyopAnta par3heM / sundara chapA kAgaja, pakkI rezamI kapar3e kI jilda, zobhanIya bhAvava citra aura 1000 se adhika pRSTa hone para bhI pracA mAtra ru04) sToka meM pratiyA~ bahuta kama rahI haiM khalAsa 20) meM bhI milanI muzkila hai zIva maMgavAleM / patA-zrI jaina zvetAmbara sameM mu0 pIpAr3a-siTi (mAravAr3a) nathamala lUNiyA dvArA Adarza presa kesaragaJja ajamera meM cha isa jAtIya presa meM chapAI kA kAma umadA, sastA aura jaldI osavAla bandhuoM se nivedana hai ki ve apanI chapAI kA kAma yahIM bhejane ke| saJcAlaka-jItamala luNiyA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat 'www.umaragyanbhandar.com