________________
( ३६ )
शिल्प रत्न ग्रन्थमे कहते हैं कि जो मूर्ति बहु दोषी या विशेष खंडित न हो उसे त्यागना नहीं. पर जिस मूर्तिके हाथ, कर, पांव टूटे या फटे हो, अवयव खंडित हो एसी विरूप मूर्तिका त्याग करना चाहीये । ७६-७७
अङ्गोपाङ्गेय मत्याङ्गौ कथंचिद् व्यंगदूषिताम् । विसर्जयेत् तां प्रतिमामन्य मूर्ति प्रवेशयेत् ॥ ७८ ॥
या खंडिताच दग्धाच विशीर्णाः स्फुटितास्तथा ।
न तासां मंत्र संस्कारो गतांच तत्रदेवताः ।। ७९ ।। अपराजित सूत्र
પ્રતિમાનાં અંગ, ઉપાંગ, પ્રત્યાંગ ખ`ડિત થયાં હોય તા તેનું વિસર્જન કરી ખીજી પ્રતિમાના વિધિથી પ્રવેશ કરાવવા— ખંડિત, મળેલી, ફાટેલી, કે તડકેલી પ્રતિમામાં મંત્ર સંસ્કાર રહેતા નથી. તેમજ તેમાં દેવપણું પણુ रहेतु' नथी. ( तेथी तेनुं विसन २. ) ७८-७९
अपराजितकार कहते है कि प्रतिमा अङ्ग, उपाङ्ग, प्रत्याङ्ग, खंडित हुए हो तो उसका विसर्जन करके और प्रतिमाका विधि पुरःसर प्रवेश कराना | खंडित, जळीहुई, फटी हुई प्रतिमामें मंत्र संस्कार रहते नहीं और उसमें दैवत्व भी नहीं रहता । ( अतः उसका विसर्जन करना) ७८-७९
बाहुपाद शिरोहीनां कर्णनासास्य हीनकम् । तादृशां परिवाराणां प्रतिमा परिवर्जयेत् ॥ ८० ॥
જેના હાથ, પગ, માથું, કાન, નાક અને મુખ તેવી પ્રતિમા તેમજ તેવાં પરિવાર ( પરિકર )ના પણ
प्रतिष्ठा मयुख
ખંડિત થયાં હોય ત્યાગ કરવા. ૮૦
प्रतिष्ठा मखकारने कहा है कि जिन मूर्तिके हाथ, पांव, शिर, कान, नाक और मुख खंडित हुए हो जैसी प्रतिमा और उसके परिवार ( मुख प्रतिमा के इर्दगिर्द परिकर ) का भी त्याग करना | ८०
कचित्तु बाल सदृशं सदैव तरुणां वपुः ।
मूर्तिनां कल्पयेच्छिल्पी न हृद्ध सदृशं क्वचित् ॥ ८१ ॥ शुक्राचार्य
શિલ્પીએ મૂર્તિનુ રવરૂપ હંમેશાં તરુણુ-યુવાન અનાવવું. કદાચ કઇ વેળા ખાળક જેવુ. અનાવવું પડે પરંતુ કંઇપણુ વેળા વૃદ્ધ સ્વરૂપ (પૂનીય) મૂર્તિનું ખનાવવું નહિ. ૮૧
