Tattvarthadhigam Sutram Part 06

Author(s): Rajshekharsuri, Dharmshekharvijay, Divyashekharvijay
Publisher: Arihant Aradhak Trust

Page 28

શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૬ સૂત્ર-૧ ભાષ્યાર્થ– કાયાનો વ્યાપાર, વચનનો વ્યાપાર અને મનનો વ્યાપાર એમ ત્રણ પ્રકારના વ્યાપારને કર્મયોગ કહેવાય છે. એકેક કર્મયોગના શુભ અને અશુભ એમ બે-બે પ્રકાર છે. તેમાં કાયાથી થતી હિંસા, ચોરી, सनम वगैरे प्रवृत्ति अशुमाययो। छे. सावध, ₹6, 8t२ पोलj, ચાડીચુગલી વગેરે સ્વરૂપ વચનની પ્રવૃત્તિ અશુભવચનયોગ છે. બીજાનો અપકાર થાય તેવું મનમાં વિચારવું, બીજાનું મરણ ચિતવવું, બીજાના ગુણો અને વૈભવ જોઈને મનમાં બળવું, બીજાના ગુણોને દોષરૂપે ચિંતવવા વગેરે અશુભમનોયોગ છે, આનાથી પ્રતિપક્ષ મન, વચન અને यानो व्यापार ते. शुभयोग छ. (६-१)
टीका- न जीवाजीवव्यतिरेकतोऽयमुपपद्यत इति सूत्रसमुदायार्थः । अवयवार्थं त्वाह-'कायिक'मित्यादिना कायो-देहस्तत्प्रयोजनं कायिकं, कायेन वा निर्वृत्तं तत्र वा भवमिति, एवं वाचिकं मानसं च, इतिशब्दः कर्मेयत्ताप्रदर्शनार्थः, एष त्रिविधः-त्रिप्रकारो योगो भवति सामान्येन, विशेषतस्तु पञ्चदशविधः, काययोगस्य औदारिकादिभेदेन सप्तविधत्वाद् वाग्योगस्य च सत्यादिभेदेन चतुर्विधत्वात् मनोयोगस्य चेति, तथा चार्षम्-“ओरालियसरीरकायजोगे ओरालियमीससरीरकायजोगे वेउव्विअसरीरकायजोगे वेउव्वियमिस्ससरीरकायजोगे आहारगसरीरकायजोगे आहारगमीससरीरकायजोगे कम्मणसरीरकायजोगे सच्चवइजोगे असच्चवइजोगे सच्चामोसवइजोगे असच्चामोसवयजोगे, एवं सच्चमणजोगे" इत्यादि, तत्रौदारिकादिशरीरयुक्तस्यात्मनो योगः-वीर्यपरिणतिविशेषः काययोगः, तथौदारिकवैक्रियाहारकशरीरव्यापाराहृतवाग्द्रव्यसमूहसाचिव्याज्जीवव्यापारो वाग्योगः, एवमौदारिकवैक्रियाहारकशरीरव्यापाराहृतमनोद्रव्यसमूहसाचिव्याज्जीवपरिणामो मनोयोगः, ‘स एकश' इत्यादि स त्रिविधो योगः, स एकश इत्येकैकः कायादियोगः द्विविधो-द्विभेदः शुभोऽशुभश्च शुभं-पुण्यं सातादि सकलकर्मक्षयो वा तद्धेतुत्वाच्छुभः