Tattvarthadhigam Sutram Part 06

Author(s): Rajshekharsuri, Dharmshekharvijay, Divyashekharvijay
Publisher: Arihant Aradhak Trust

Page 41

સૂત્ર-૬
શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૬
इत्येवमादयो वक्ष्यन्ते । चत्वारः क्रोधमानमायालोभा अनन्तानुबन्ध्यादयो वक्ष्यन्ते । पञ्च प्रमत्तस्येन्द्रियाणि । पञ्चविंशतिः क्रियाः । तत्रे क्रियाप्रत्यया यथासङ्ख्यं प्रत्येतव्याः । तद्यथा सम्यक्त्वमिथ्यात्वप्रयोगसमादानेर्यापथाः कायाधिकरणप्रदोषपरितापनप्राणातिपाताः दर्शनस्पर्शनप्रत्ययसमन्तानुपातानाभोगाः स्वहस्तनिसर्गविदारणानयनावकाङ्क्षा आरम्भपरिग्रहमायामिथ्यादर्शनाप्रत्याख्यानक्रिया इति ॥६-६॥
ભાષ્યાર્થ– પૂર્વસ્વ એટલે સૂત્રમાં બતાવેલા ક્રમ પ્રમાણે સાંપરાયિક આશ્રવના (ભેદોને પ્રથમ કહે છે.) સાંપરાયિક આશ્રવના પાંચ, ચાર, પાંચ અને પચ્ચીસ (કુલ ઓગણચાલીશ) ભેદો છે. હિંસા, અસત્ય, ચોરી, અબ્રહ્મ અને પરિગ્રહ એ પાંચ અવ્રતના ભેદો છે. પ્રમાદયોગથી પ્રાણનો નાશ કરવો તેને હિંસા કહેવાય છે. ઇત્યાદિ આસવો આગળ કહેવામાં આવશે. અનંતાનુબંધિ વગેરે ભેદથી ક્રોધ, માન, માયા અને લોભ એ ચાર કષાયો આગળ કહેવાશે. પ્રમાદી જીવની પાંચેપાંચ ઇન્દ્રિયો આશ્રવ છે. પચ્ચીશ પ્રકારની ક્રિયાઓ આશ્રવ છે.
૧૫
તંત્ર એટલે સાંપરાયિક કર્મથી થનારા આશ્રવભેદોમાં. તે આશ્રવભેદોમાં ક્રિયા પ્રત્યયો=ક્રિયાકારણો યથાસંખ્ય જાણવા યોગ્ય છે. તે આ પ્રમાણેસમ્યક્ત્વ, મિથ્યાત્વ, પ્રયોગ, સમાદાન, ઇર્યાપથ, કાયા, અધિકરણ, પ્રદોષ, પરિતાપન, પ્રાણાતિપાત, દર્શન, સ્પર્શન, પ્રત્યય, સમન્તાનુપાત, અનાભોગ, સ્વહસ્ત, નિસર્ગ, વિદારણ, આનયન, અવકાંક્ષા, આરંભ, પરિગ્રહ, માયા, મિથ્યાદર્શન, અપ્રત્યાખ્યાનક્રિયા. (૬-૬)
टीका— पञ्च चत्वारः पञ्च पञ्चविंशतिश्च सङ्ख्या येषां हिंसादिभेदानां ते तथाविधाः पूर्वस्य भेदाः साम्परायिका श्रवस्येति सूत्रसमुदायार्थः । अवयवार्थं त्वाह-'पूर्वस्ये' त्यादिना पूर्वस्य प्रथमस्य प्राथम्यं च सूत्रक्रमप्रामाण्यात् तत्परिपाटिमधिकृत्य साम्परायिकस्येत्याह, एतदेवाहसाम्परायिकस्य कर्मणः आश्रवभेदाः किमित्याह-पञ्च चत्वारः पञ्च पञ्चविंशतिरिति भवन्ति,