Book Title: Tattvarthadhigam Sutram Part 06
Author(s): Rajshekharsuri, Dharmshekharvijay, Divyashekharvijay
Publisher: Arihant Aradhak Trust
View full book text
________________
શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૬ ના સૂત્ર-૭ ટીકાકારે તીવ્રતિભાવપેઢાવ એમ એવકાર જણાવ્યો છે.) આ પ્રમાણે સૂત્રનો સમુદિત અર્થ છે. અવયવાર્થને તો “પુષ' ઇત્યાદિથી કહે છેઅનંતર સૂત્રમાં કહેલા અવ્રતો પાંચ, કષાયો ચાર, ઇન્દ્રિયો પાંચ, ક્રિયાઓ પચીસ એ પ્રમાણે ઓગણચાલીસ (૩૯) સાંપરામિક આસ્રવોથી થતા કર્મબંધમાં તીવ્રભાવ આદિથી ભેદ થાય છે.
પ્રશ્નોનવત્વાર્ષિશત્ એ સંખ્યા શબ્દથી બહુવચનનો પ્રયોગ કેમ ન કર્યો ?
ઉત્તર– સંખ્યાવાચક શબ્દથી જ બહુત્વનું કથન કરી દીધું હોવાથી સંખ્યાશબ્દથી ફરી બહુવચનનો પ્રયોગ કર્યો નથી.
તીવ્ર-મંદભાવ- તીવ્રભાવ એટલે પ્રકૃષ્ટપરિણામ. મંદભાવ એટલે અલ્પપરિણામ. તીવ્રપરિણામવાળાને ઘણો કર્મબંધ થાય. અલ્પ પરિણામવાળાને અલ્પ કર્મબંધ થાય. આ વિષે સિંહઘાતક અને ગોઘાતક એ બે પુરુષોનું દૃષ્ટાંત છે. એકે સિંહને માર્યો આથી લોક તેની પ્રશંસા કરવા લાગ્યો. આ સાંભળીને તેને ગર્વ થયો. તેનો હિંસાનો ભાવ તીવ્ર થયો. આથી તેને કર્મબંધ ઘણો થાય. બીજાએ ગાયને મારી. આથી લોક તેની નિંદા કરવા લાગ્યો. લોકોના ધિક્કાર વગેરે શબ્દો સાંભળીને તેને ઘણો પશ્ચાત્તાપ થયો. આથી તેને કર્મબંધ અલ્પ થાય. તીવ્રતાના અને મંદતાના પણ અધિક પરિણામ વગેરે અનેક ભેદો છે. જ્ઞાત-અજ્ઞાતભાવ– જ્ઞાતનો=જાણનારાનો ભાવ તે જ્ઞાતભાવ. જેને જ્ઞાત(Gજ્ઞાન) છે તે જ્ઞાત. જ્ઞાતભાવથી એટલે લક્ષપૂર્વક=ઈરાદાપૂર્વક મારવા આદિની પ્રવૃત્તિ કરવી. જેમકે- મૃગને મારવાના લક્ષથી છોડેલા બાણથી મૃગનો ઘાત થાય. લક્ષ વિનાના પરિણામથી ઘાતાદિ થાય તે અજ્ઞાતભાવથી થતી હિંસા છે. જેમકે સ્થાણુના(=વૃક્ષના શાખા વગરના ઠુંઠાના) લક્ષથી મૂકેલા બાણથી પક્ષીનો ઘાત થાય. ૧. મણિઃ (સિદ્ધહેમ ૭-૨-૪૬) એ સૂત્રથી મલુન્ (વાળા) અર્થમાં સાત શબ્દથી આ પ્રત્યય
આવ્યો છે. જ્ઞાત જ્ઞાનવાળો.
