Tattvarthadhigam Sutram Part 06

Author(s): Rajshekharsuri, Dharmshekharvijay, Divyashekharvijay
Publisher: Arihant Aradhak Trust

Page 94

શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૬
સૂત્ર-૨૦
સૂત્રાર્થ– સરાગસંયમ, સંયમાસંયમ, અકામનિર્જરા અને બાલતપ એ દેવ આયુષ્યના આસ્રવો છે. (૬-૨૦)
૬૮
भाष्यं - संयमो विरतिव्रतमित्यनर्थान्तरम् । 'हिंसानृतस्तेयाब्रह्मपरिग्रहेभ्यो विरतिर्व्रतम्' इति वक्ष्यते । संयमासंयमो देशविरतिरणुव्रतमित्यनर्थान्तरम् । ‘देशसर्वतोऽणुमहती' इत्यपि वक्ष्यते । अकामनिर्जरा पराधीनतयानुरोधाच्चाकुशलनिवृत्तिराहारादिनिरोधश्च । बालतप: । बालो मूढ इत्यनर्थान्तरम् । तस्य तपो बालतपः । तच्चाग्निप्रवेशमरुत्प्रपातजलप्रवेशादि । तदेवं सरागसंयमः संयमासंयमादीनि च दैवस्यायुष આસ્રવા મવન્તીતિ II૬-૨૦ના
ભાષ્યાર્થ– સંયમ, વિરતિ અને વ્રત આ શબ્દો એકાર્થતાવાચી છે. હિંસા, જુઠ, ચોરી, અબ્રહ્મ અને પરિગ્રહથી વિરતિ તે વ્રત છે એમ આગળ (અ.૭ સૂ.૧) કહેશે.
સંયમાસંયમ, દેશિવરતિ, અણુવ્રત આ શબ્દો એકાર્થતાવાચી છે. દેશથી અટકવું તે અણુવ્રત છે અને સર્વથી અટકવું તે મહાવ્રત છે એમ આગળ (અ.૭ સૂ.૨) કહેશે.
પરાધીનતાથી અને અનુરોધથી અકુશળની નિવૃત્તિ અને આહારાદિનો નિરોધ થાય છે તે અકામ નિર્જરા છે. બાલ, મૂઢ એ શબ્દો એકાર્થતાવાચી છે. બાલનો તપ તે બાલતપ. અગ્નિપ્રવેશ, પર્વત ઉપરથી ઝંપાપાત, ડૂબી મરવું આદિ બાલતપ છે. એ પ્રમાણે સરાગસંયમ, સંયમાસંયમ આદિ દેવઆયુષ્યના આસ્રવો છે. (૬-૨૦)
ટીજા– પતર્ વ્યાવo-‘સંયમ’હત્યાવિના, તત્ર સંયમનું સંયમઃविषयकषाययोरुपरम:, विरतिः सम्यग्ज्ञानपूर्विका प्राणातिपातादिनिवृत्तिः, नियमो व्रतमित्यनर्थान्तरं एकार्थता रागः संज्वलनकषायोऽर्थतः सह रागेण सरागः तस्य संयमो - व्रतं, एतच्च स्वरूपतः किम्भूतमित्याह - हिंसानृतस्तेयाब्रह्मपरिग्रहेभ्यो विरतिर्व्रतमिति वक्ष्यते सप्तमेऽध्याये,
-