Tattvarthadhigam Sutram Part 06

Author(s): Rajshekharsuri, Dharmshekharvijay, Divyashekharvijay
Publisher: Arihant Aradhak Trust

Page 108

૮૨
શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૬
સૂત્ર-૨૩
અનેક પ્રકારે છે. તે આવશ્યકોના ભાવથી આચરણની અપરિહાણિ= હાનિનો અભાવ, તે આવશ્યકાપરિહાણિ. ‘ભાવથી' એમ કહીને આવશ્યકોના ઉપયોગમાં અનન્યત્વનું કથન કર્યું છે, અર્થાત્ આવશ્યકોને માનસિક ઉપયોગપૂર્વક કરવાનું કહ્યું છે. ઉપયોગરહિત સર્વક્રિયાઓનું આચરણ માત્ર દ્રવ્ય હોવાથી શુભબંધ અને નિર્જરાના ફળથી રહિત છે એમ પ્રવચનમાં કહ્યું છે. તેથી સદૂભાવપૂર્વક એકાગ્રચિત્તવાળાનું જે અનુષ્ઠાન અન્યન-અનતિરિક્તપણે કરવું એ આવશ્યકાપરિહાણિ છે.
(૧૨)માર્ગપ્રભાવના— સમ્યÁનાવેૌક્ષમાર્ગા નિત્ય માનં ૨ોપદેશામ્યાં પ્રભાવના । સમ્યગ્દર્શન એટલે તત્ત્વરૂપ જીવાદિપદાર્થોની શ્રદ્ધા. સમ્યગ્દર્શન સઘળા ગુણોનો આધાર છે. સમ્યગ્દર્શન જેની આદિમાં છે તે સમ્યગ્દર્શનાદિ. મોક્ષ એટલે સઘળા કર્મોનો ક્ષય થયા પછી આત્માનું પોતાના આત્મામાં રહેવું. મોક્ષનો માર્ગ એટલે મોક્ષની પ્રાપ્તિનો ઉપાય. અને તે સમ્યગ્દર્શન-સમ્યગ્નાન-સમ્યક્રિયા( ચારિત્ર) રૂપ છે. તેની પ્રભાવના એટલે તેની પ્રસિદ્ધિ–તેનું પ્રકાશન.
કેવી રીતે મોક્ષમાર્ગની પ્રભાવના કરે તેને કહે છે- માનને હણીને કરણ અને ઉપદેશથી પ્રભાવના કરે. માન એટલે અહંકાર. માન જાતિ આદિ સ્થાનોથી ઉત્પન્ન થાય છે અને કલ્યાણનો વિનાશ કરે છે. કહ્યું છે કે–
શ્રુત, શીલ અને વિનયને અત્યંત દૂષિત કરી નાખનાર તથા ધર્મ, અર્થ અને કામમાં વિઘ્ન કરનાર માનને કયો પંડિત એક મુહૂર્ત પણ અવકાશ આપે ? (પ્રશમરતિ-૨૭).
આવા પ્રકારના માનનો તિરસ્કાર= અનાદર કરીને પ્રભાવના કરવી. કરણ એટલે સ્વયં આચરવું, શ્રદ્ધાવાળા જીવનું જે કાળ-વિનય-બહુમાન આદિનું આસેવન અને મૂલગુણ-ઉત્તરગુણોના વિસ્તારનું આચરણ તે કરણ છે. ઉપદેશ એટલે બીજાને જણાવવું. ઘણા પ્રકારના વિદ્વાનલોકોની સભામાં, સ્યાદ્વાદનીતિના આલંબનથી, સ્વસામર્થ્યથી એકાંતવાદીઓની પ્રતિભાને નષ્ટ કરીને, નિર્દોષ સર્વ રીતે કલ્યાણકારી, એકાંતિક