Book Title: Tattvarthadhigam Sutram Part 06
Author(s): Rajshekharsuri, Dharmshekharvijay, Divyashekharvijay
Publisher: Arihant Aradhak Trust
View full book text
________________
૨૬
શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૬
સૂત્ર-૮ ભાષ્યાવતરણિકાર્થ– અહીં જિજ્ઞાસુ કહે છે. તીવ્ર-મંદ વગેરે ભાવો લોકમાં પ્રસિદ્ધ હોવાથી સમજાય જાય તેવા છે, અને જીવનું વીર્ય ક્ષાયોપથમિક કે ક્ષાયિકભાવનું છે એમ જણાવ્યું છે. પણ અધિકરણ શું વસ્તુ છે? અહીં જવાબ અપાય છે–
टीकावतरणिका- 'अत्राहे'त्यादि सम्बन्धग्रन्थः । अत्रातीतसूत्रव्याख्यावसाने परः प्रश्नयति-तीव्रमन्दादयो भावाः अनन्तरोपन्यस्ताः लोकप्रतीताः प्रकर्षाप्रकर्षादिलक्षणाः वीर्यं च जीवस्य-आत्मनः क्षायोपशमिकः क्षायिकश्च भाव इत्युक्तं प्राक्, अथाधिकरणं किमित्यत्रोच्यते समाधिः
ટીકાવતરણિતાર્થ– સત્રદ ઈત્યાદિ ગ્રંથ આગળના સૂત્રની સાથે સંબંધ જોડવા માટેનો ગ્રંથ છે. અહીં ગતસૂત્રની વ્યાખ્યાના (ટીકાના) અંતે બીજો પ્રશ્નકરે છે- અનંતરસૂત્રમાં કહેલા પ્રકર્ષ-અપકર્ષઆદિ રૂપતીવ્ર-મંદવગેરે ભાવો લોકમાં જાણીતા છે. તથા વીર્યએ જીવનો પોતાનો ક્ષાયોપથમિક અને ક્ષાયિક ભાવ છે એમ પહેલા (અ.૨ સૂ.૪-૫ માં) કહ્યું છે. હવે અધિકરણ શું છે? આવા પ્રશ્નનું અહીં સમાધાન કહેવાય છે– અધિકરણના ભેદોअधिकरणं जीवाजीवाः ॥६-८॥ સૂત્રાર્થ– અધિકરણના જીવ અને અજીવ એમ બે ભેદો છે. (૬-૮)
भाष्यं-अधिकरणं द्विविधम् । द्रव्याधिकरणं भावाधिकरणं च । तत्र द्रव्याधिकरणं छेदनभेदनादि । शस्त्रं च दशविधम् । भावाधिकरणमष्टोत्तरशतविधम् । एतदुभयं जीवाधिकरणमजीवाधिकरणं च ॥६-८॥
ભાષ્યાર્થ– અધિકરણ બે પ્રકારનું છે- દ્રવ્યઅધિકરણ અને ભાવઅધિકરણ. તેમાં(=અધિકરણમાં) છેદન-ભેદન આદિ તથા દશ પ્રકારના શસ્ત્રો દ્રવ્યઅધિકરણ છે. ભાવઅધિકરણ એકસો આઠ પ્રકારનું છે અને આ દ્રવ્યઅધિકરણ અને ભાવઅધિકરણ એ) બે જીવઅધિકરણ અને અજીવઅધિકરણ છે. (૬-૮)
