Book Title: Tattvarthadhigam Sutram Part 06
Author(s): Rajshekharsuri, Dharmshekharvijay, Divyashekharvijay
Publisher: Arihant Aradhak Trust
View full book text
________________
સૂત્ર-૯
શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૬
૩૫
કાયસંરંભ એ પ્રમાણે વચન અને મનના સંયોગથી પણ કહેવું. આ ભલામણનું વાક્ય છે. એ પ્રમાણે એટલે ઉક્ત રીતે. ઉક્ત રીતે ક્રોધાદિથી વિશિષ્ટ વચનયોગથી પણ કહેવું. જેમકે- ક્રોધકૃતવચનસંરંભ તથા માનમાયાલોભકૃતવચનસંરંભ એમ પણ કહેવું. તથા ક્રોધકારિતવચનસંરંભ, માન-માયા-લોભકારિતવચનસંરંભ એમ પણ કહેવું. તથા ક્રોધાનુમતવચનસંરંભ, માન-માયા-લોભાનુમતવચનસંરંભ એમ પણ કહેવું. એ પ્રમાણે ક્રોધાદિવિશિષ્ટ મનોયોગથી પણ આટલા જ વિકલ્પો કહેવા. જેમકે- ક્રોધકૃતમનઃસંરંભ, માન-માયા-લોભકૃતમનઃસંરંભ એમ પણ કહેવું. તથા ક્રોધકારિતમનઃસંરંભ, માન-માયા-લોભકારિતમનઃસંરંભ એમ પણ કહેવું. તથા ક્રોધાનુમતમનઃસંરંભ, માન-માયા-લોભાનુમતમનઃસંરંભ એમ પણ કહેવું. આ પ્રમાણે (૯x૪=)૩૬ ભેદો થયા. આ ૩૬ ભેદો ભાષ્યમાં ક્રોધકૃતકાયસંરંભ ઇત્યાદિ ગ્રંથથી જણાવ્યા છે.
“તથા સમારમ્ભારમ્ભૌ’” કૃતિ તથા સમારંભ અને આરંભ પણ કહેવા. આ પ્રમાણે ભલામણથી સંરંભની જેમ સમારંભના ૩૬ ભેદોને જણાવે છે- જેમકે ક્રોધકૃતકાયસમારંભ. આ પ્રમાણે પૂર્વોક્ત ગ્રંથ ફરી કહેવો. તેથી બીજી છત્રીસી પ્રાપ્ત થાય છે. તથા ક્રોધકારિતકાયારંભ (? ક્રોધકૃતકાયારંભ) એ પ્રમાણે ચાલ્યું આવતું હોવાથી ૩૬ જ વિકલ્પો પ્રાપ્ત થાય છે. આ પ્રમાણે આ ત્રણેય છત્રીસી ભેગી કર્યે છતે (૩૬૪૩=)૧૦૮ પરિણામ થાય છે. આ જ કથનનો ઉપસંહાર કરવા માટે ઇચ્છતા ભાષ્યકાર કહે છે- “તલેવું નીવાધિરળ સમાસેન” ત્યાદ્રિ જે જીવાધિકરણ પ્રસ્તુત છે તે જીવાધિકરણ. આ પ્રમાણે સંક્ષેપથી સંરંભ અધિકરણ, સમારંભ અધિકરણ અને આરંભ અધિકરણ એ ત્રણેય પ્રકારનું એકેક જીવાધિકરણ ૩૬ પ્રકારનું થાય છે. ત્રણેય છત્રીસીના ૧૦૮ ભેદો થાય છે. આ પ્રમાણે ભાષ્યના અક્ષરોને અનુસરીને જાણવું.
સૂત્રના અવયવોને સ્પષ્ટ કરવા માટે ફરી (વિશેષ) કહેવામાં આવે છે- સંરમ્ભ શબ્દથી પ્રારંભી ષાય સુધીના શબ્દોનો દ્વન્દ્વ સમાસ છે. દ્વન્દ્વ સમાસવાળા એ બધા શબ્દોનો વિશેષ શબ્દની સાથે કર્મધારય કે ષષ્ઠી
