Tattvarthadhigam Sutram Part 06

Author(s): Rajshekharsuri, Dharmshekharvijay, Divyashekharvijay
Publisher: Arihant Aradhak Trust

Page 36

શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૬
સૂત્ર-૫
टीकावतरणिका- अयं चટીકાવતરણિકાર્થ અને આયોગ)આશ્રવના બે ભેદसकषायाकषाययोः सांपरायिकर्यापथयोः ॥६-५॥ સૂત્રાર્થ– સકષાય(=કષાય સહિત) આત્માનો યોગ સામ્પરાયિક કર્મનો આસ્રવ બને છે અને અકષાય(=કષાય રહિત) આત્માનો યોગ ઇર્યાપથ(=રસરહિત) કર્મનો આસ્રવ બને છે. (૬-૫)
भाष्यं- स एष त्रिविधोऽपि योगः सकषायाकषाययोः साम्परायिकेर्यापथयोरास्रवो भवति, यथासङ्ख्यं यथासम्भवं च सकषायस्य योगः साम्परायिकस्य । अकषायस्येर्यापथस्यैवैकसमयस्थितेः ॥६-५॥
ભાષ્યાર્થ– તે આ ત્રણેય પ્રકારનો યોગ કષાયના ઉદયવાળાને સાંપરાયિક આશ્રવ થાય છે અને કષાયના ઉદય વિનાના જીવને ઇર્યાપથ આશ્રવ થાય છે. યથાસંખ્ય એટલે સકષાયીની સાથે સાંપરાયિકનો અને અકષાયીની સાથે ઇર્યાપથનો અન્વય કરવો. તથા યથાસંભવ અન્વય કરવો, (અર્થાત જે જીવને જેટલા યોગનો સંભવ હોય તેટલો યોગ અહીં ગ્રહણ કરવો. જેમકે એકેન્દ્રિય જીવોને કાયયોગનો જ સંભવ છે. વિકલેન્દ્રિય અને અસંક્ષિપંચેન્દ્રિયને કાય અને વચનયોગનો સંભવ છે. સંક્ષિપંચેન્દ્રિયને ત્રણેય યોગનો સંભવ છે.) (૬-૫)
टीका- समुदायार्थः प्रकटः । अवयवार्थं त्वाह-'स एष' इत्यादिना स एष त्रिविधोऽपि योगः कायादिव्यापारादिलक्षणोऽधिकृतः, किमित्याहसकषायाकषाययोः क्रोधादियुक्ततद्रहितयोः प्राणिनोः कर्बोरित्यर्थः, किमित्याह-साम्परायिकेर्यापथयोः कर्मणोराश्रवो भवति, तत्र सम्परैत्यस्मिन्नात्मेति सम्परायः-संसारः, समित्ययं समन्ताद्भावे संकीर्णादिवत्, परा भृशार्थे पराजयतिवत्, सम्परायः प्रयोजनमस्य कर्मणः साम्परायिकं-संसारपरिभ्रमणहेतुः