________________
ઉ૪ - સુવાસ : જાન્યુઆરી ૧૯૪૧ સરખું ગંભીર તત્વજ્ઞાન કેઈની પાસે ગવરાવે છે અગર ઈલેરા કે અજન્તાની વછાટમાંથી અદ્દભુત માનવમૂર્તિઓ કોતરાવી આપે છે. આ બધાં વિજયચિહ્નો ઊભાં કરીને પણ અહિંસા એમ કહેતી નથી કે તેણે જ આ સઘળું કર્યું.
આને અર્થ ભાગ્યે જ કોઈ એમ કરે કે એક જાત બીજી જાત સાથે અને એક પ્રજા બીજી પ્રજા સાથે હિંસારહિત ભાવ રાખી રહેલી છે. રાજ્યસત્તા, ધર્મસત્તા વગેરેને નામે જગતને શરમાવનારા અનેક ખૂનખાર ઝઘડાઓ થયા છે. રાજ્યધર્મ અને પ્રજાને નામે મનુષ્ય પિતાના પાશવ સ્વભાવનું ખૂબ પ્રદર્શન કરાવ્યું છે. છતાં એટલું તે ચક્કસપણે સમજી લઈએ કે રક્ષણ અર્થે માનવીએ અહિંસાને આશ્રય લઈ કુટુંબ મેળવ્યું, ગોત્ર મેળવ્યું, જાત મેળવી અને પ્રજા મેળવી. જેમ કુટુંબને એક માણસ હિંસા દ્વારા પિતાની ઉન્નતિને અવકાશ જોઈ શકતા નથી, તેમ એક પ્રજામાં ગોઠવાઈ ગયેલે માનવસમૂહ પણ પરસ્પરની હિંસાહારા પાતાની ઉન્નતિની શક્યતામાં માનતા નથી. કુટુંબી બનવું હોય તે હિંસા છોડ કુટુંબરક્ષણ મળે. એ જ પ્રમાણે સમગ્ર પ્રજાનું રક્ષણ જોઈતું હોય તે પ્રજાની વ્યક્તિએ વ્યક્તિ પૂરતી હિંસા અવશ્ય વર્વ કરવી જોઈએ. અંદર અંદર હિંસા કરનાર કુટુંબી કે પ્રજાજન કુટુંબ કે પ્રજાનું રક્ષણ પામતો નથી. તેને પ્રજાનું રક્ષણ જોઈતું હોય તે એક જ શર્ત કે તેણે પોતાના પ્રજાસમૂહ પરત્વેની હિંસા વન્ય કરવી.
આથમતા સૂર્યને–
મહેન્દ્રકુમાર દેસાઈ [ચન્દ્ર! જરા જતાં જતાં તે બાપુ! ભ—એ ઢાળ] સૂર્ય! અસ્ત થાતાં પહેલાં તે ઘડી થોભ.
ક્ષિતિજ-કેર હું સજાવું
રંગ સોનલે મઢાવું અસ્ત થાતાં પહેલાં તે ઘડી થોભ.
પુષ્પ પાંખડીની માળ ગૂંથી રાખી,
મીઠી હૈયાની હેતગ્રન્થી બાંધી; મારી પૂજાની વેળ ના વીતાવું, વધાવું હું, સૂર્યદેવ !–
રૂપરંગ મધુરાં ના લસી રહ્યાં,
રસ-ગંધનાં ઊંડાણ ના ભલે રહ્યાં . માત્ર યાચું, પૂજનમાંહી સ્થાપું આ અર્થ હું, સૂર્યદેવ!
સમગને સમય આ વહી જશે,
મારા મનની મુરાદ સૌ રહી જશે, ખીલ્યું જીવન જે સ્વાર્પણને સારૂં, તે વારૂં હું, સૂર્યદેવ
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
