________________
ઉપર - સુવાસ : જન્યુઆરી ૧૯૪૧
એક સમયે સારડની યાત્રાએ નીકળતાં આમને ગિરનારમાં કેટલાક રાજાએ સાથે યુદ્ધના સંયોગામાં મુકાવું પડેલું. પણ તે પ્રસંગે પણ બપ્પભટ્ટસૂરિએ વિદ્વાનેા વચ્ચે વાદ ગાઢવી લશ્કરી યુદ્ધને વાર્યું, અને એ વાદમાં પોતે જીત મેળવી આમને જીત અપાવી. રાજરિ દૂર્ગ જીતવામાં પણ ખ્પભટ્ટસૂરિએ આમને નૈમિત્તિક સહાય કરેલી.
આમની પછી કનેાજના સિંહાસને તેને પુત્ર દુંદુક આવ્યા. તે કંટી નામે એક વેશ્યાના મેાહુપાશમાં ફસાઇ ગયેા. વેશ્યાએ પેાતે જ ભવિષ્યમાં રાજમાતા બનવાની મહેચ્છાથી દંદુકના કુંવર ભાજના વધની યેાજના ધડી. પણ તે યેાજના અમલમાં આવે તે પહેલાં જ બપ્પભટ્ટસૂરિએ બાજને તેની માતા સાથે તેને મેાશાળ–પાટલીપુત્ર મેાકલાવી આપ્યા. વેશ્યાની દેરવણીથી દુંદુકે ભાજને કનેાજમાં પાછેા લાવવા માટે બપ્પભટ્ટસૂરિને આગ્રહ કર્યાં. બપ્પભટ્ટસૂરિએ એક બાજુએ પોતાના સમાજ પરત્વે રાજકાપ અને બીજી બાજુએ ભાજને કંટીના પંજામાં ધરવાનું અપકૃત્ય-બંનેમાંથી બચી જવાને પાટલીપુત્રની ભાગાળે જ રહી ઉપવાસપૂર્વક પ્રાણ તજ્યા.
તે પછી કનાજમાં કંટીની સત્તા વિશેષ જામતાં ભેજે મેાસાળપક્ષની મદદ સાથે કનેાજ પર આક્રમણ કર્યું તે વેશ્યાધીન પિતાનેા વધ કરી તે કનેાજના સિંહાસને બેઠા. તેણે ચેડાંક વર્ષ પણ કીર્તિભર્યું શાસન ચલાવ્યું. તેના મરણ પછી અનુક્રમે વાયુદ્ધ, ઇન્દ્રાયુદ્ધ તે ચક્રાયુદ્ધે થાડા થોડા સમય કનેાજનું રાજ્ય ભોગવ્યું. પણ ઉજ્જૈનપતિ પ્રતિહારવંશી નાગભટ્ટ ખીજાએ ચક્રાયુદ્ધના હાથમાંથી નેાજનું સિંહાસન ઝૂંટવી લીધું ને પેાતાની રાજગાદી તેણે કનેાજમાં ફેરવી. તે પછી ગૌડ, આંધ્ર, સિંધુ, વિદર્ભ, કલીંગ, આનર્ત્ત, માળવા, પૂર્વરજપૂતાના, વત્સ ને નેપાળ જીતી લઈ તે ચક્રવર્તી સમ્રાટની જેમ ભારતવર્ષનું શાસન ચલાવવા લાગ્યા. તેણે તૂર્કાને હરાવી આર્ય એકતા સિદ્ધ કરી. તેના સમયમાં કનેાજની જાહેાજલાલીમાં પણ સારા ઉમેરા થયા.
નાગભટ્ટની પછી તેને પુત્ર રામભદ્ર કનેાજના સિંહાસને આવ્યા. તે ત્રણ વર્ષ રાજ્ય કરી અવસાન પામ્યા. તેની પછી તેને પુત્ર પ્રભાશ ગાદીએ આવ્યેા. તેને મિહિર, ભેાજ । અધિરાજના નામે પણ ઓળખવામાં આવે છે. તે ગોડમાં પાલવંશના હાથે હારી ગયા. પણ તેના દક્ષિણના વિજયાએ એ હારને ઢાંકી દીધી. તેણે સૈારાષ્ટ્રમાં પણ પોતાની સત્તા જમાવેલી.
એક સમયે તેને, ગિરનારના ડુંગરામાં, હરણીએના ટાળાની સાથે એક હરણીમુખી રમણી પણ ભમે છે એવા સમાચાર મળતાં તેણે માટી સેના માકલી તે રમણીને કનાજ તેડાવી. તે રમણીએ તેની સમક્ષ પોતાની સ્થિતિ, તેના કારણભૂતપૂર્વ જન્મનાં પોતાનાં મૃત્યા વગેરે વર્ણવી તેને ધ`પન્થે વાગ્યે. પ્રભાશ પાતાના પુત્ર મહેન્દ્રપાલને ગાદી સોંપી સારાષ્ટ્રની જાત્રાએ ચાહ્યો.
મહેન્દ્રપાલ નિર્ભયરાજના નામે પણ ઓળખાતા. તે પિતાસમે જ તેજસ્વી નીવડયે. કર્પૂરમંજરી, બાલરામાયણુ, બાલભારત, કાવ્યમિમાંસા, જીવનકાશ, રવિલાસ વગે૨ે અમર કૃતિએને કર્તા રાજશેખર તેને રાજકિવ હતા.
મહેન્દ્રપાલ પછી તેને પુત્ર ભેાજ ગાદીએ આવ્યા. પણ ઘેાડા જ સમયમાં તેને ઉઠાડી મૂકી તેના ભાઇ મહીપાલે રાજગાદી કબજે કરી. મહીપાલને ક્ષીતિપાલ, વિનાયકપાલ તે હરંબપાલના નામે પણ એળખાવવામાં આવે છે. તેને આંતરવિગ્રહ અને અવ્યવસ્થાના કારણે
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
