________________
કને જપા સરિની હકીકત જાણી. ઉપરોક્ત પ્રસંગને અનુલક્ષો બપ્પભટ્ટસૂરિએ આમને “નાગાવલોક'નું બિન્દ આપ્યું. ત્યારથી તેને વંશ પણ નાગાવલેકના નામે ઓળખાવા લાગ્યો.
આમે બપભદસરિને તેડવાને મંત્રીઓ મોકલ્યા. પરંતુ બપભટ્ટસૂરિને સત્કારતી વખતે ધર્મપાલે તેમના પાસેથી એક વચન મેળવેલું કે આમ જાતે તેડવા આવે તે સિવાય તેઓ કજ પાછા નહિ ફરે. અંતે તે વચન જાળવવાને આમ જાતે જ ગુપ્ત વેશે લક્ષણાવતી ગયો, ત્યાંની રાજસભામાં તેણે ગૂઢાર્થમાં પિતાની ઓળખ આપી બપ્પભટ્ટસૂરિને કનોજ તરફથી આમંત્રણ આપ્યું, ને તે નગરમાં પિતાનું વ્યક્તિત્વ સૂચવતાં કેટલાક સાધનો મૂકી તે ત્વરાએ પાછો ફરી ગયે. બીજે દિવસે બપ્પભટ્ટસૂરિએ વિદાય માગી ને ધમપાલને ન છૂટકે તે આપવી પડી.
કનોજમાં આમે બપ્પભટ્ટસૂરિની અનેક વિષયમાં ગુપ્ત રીતે પરીક્ષાઓ કરેલી. તેમના ચારિત્રની આંકણી માટે તેણે તેમના આવાસમાં સ્વરૂપવતી ગણિકાઓ મોકલાવેલી. પણ દરેક પરીક્ષામાં બપ્પભટ્ટસૂરિ સુવર્ણની જેમ નિર્મળ નીવડતાં આમ તેમને અનન્ય શિષ્ય બની રહ્યો. કેટલેક પ્રસંગે બપ્પભટ્ટસૂરિ આમના ગૂઢ પ્રશ્નોના પણ એટલી ઝડપથી ઉત્તર આપી દેતા કે આમે તેમને “સિદ્ધસારસ્વતીનું બિરુદ આપ્યું. તેમણે તારાગણ આદિ બાવન પ્રબંધો રચેલા છે.
આમના પિતાએ ગેડ પર વિજય મેળવેલ હોઈ ગેડપતિ ધર્મપાલ વેર લેવા તલપી રહ્યો હતો, પણ લશ્કરી બળમાં તો તે આમને પહોંચી શકે એ સંભવિત નહતું, એટલે તેણે એક યુક્તિ લડાવી. તેની સભામાં સરસ્વતીનું વરદાન પામેલે વર્ષનકુંજર નામે એક વિદ્વાન હતું. તેની મદદથી આમને હરાવવાનો નિશ્ચય કરી તેણે કહાવ્યું કે, 'લશ્કરી યુદ્ધમાં લાખને નાશ થવા સંભવ છે. એને અટકાવવાને હું મારા તરફથી એક વિદ્વાન રજૂ કરૂં છું, તમે તમારા તરફથી એક રજૂ કરો. તે બંને વાદ કરે. તેમાં જે હારે તે પક્ષે હાર કબૂલવી.” આમ આ આવ્હાનને અવગણે તો તેની અને તેની સભાની કીર્તિને કલંક લાગે.
એટલે તેણે ધર્મપાલનું કહેણ તરતજ સ્વીકારી લીધું, ને પોતાના તરફથી બપ્પભટ્ટસૂરિને રજૂ કર્યા. દિવસ સુધી બંને વિદ્વાને વચ્ચે વાદ ચાલ્યો અને અંતમાં બપ્પભટ્ટસૂરિએ વર્ધનકુંજરને સખત હાર આપી. ધર્મપાળને એ હાર કબૂલવી પડી.
- એક પ્રસંગે આમે એક સ્વરૂપવતી નદી પર મોહાંધ બની તેને રાજમંદિરમાં તરી. રાજાને આ કુમાર્ગથી વાળવાને બપ્પભટ્ટસૂરિએ રાજધર્મની પવિત્રતા સૂચવતા કેટલાક અસરકારક
કે રચી તે રાજમંદિરની ભીતિ પર લખાવ્યા. રાજાની આંખે તરત જ ખૂલી ગઈ. તેણે મનથી પણ ચિંતવેલ પાપના પ્રાયશ્ચિત માટે બળી મરવાને નિશ્ચય કર્યો. તે પ્રસંગે બપભટ્ટસૂરિએ કહ્યું, “તું જે શરીરથી પાપ કરી ચૂકય હેત તે તેના પ્રાયશ્ચિત પેટે તારે શરીર હમવું પડત. પણ તારું પાપ હજુ મનમાં જ મર્યાદિત છે. મનને પવિત્ર બનાવી એ પાપ જોઈ નાંખ”—ને તે પછી આમ રાજર્ષિ સમાન બની રહ્યો.
એક ચિત્રકારે આમનું એક સુંદર ચિત્ર દેરી તે તેની સમક્ષ રજૂ કર્યું. આમ તેની ખરી કિંમત આંકી ન શક્યો; પરંતુ બપ્પભટ્ટસૂરિ કલાકારની પ્રતિભાને તરત પારખી ગયા. તેમણે કલાકારને સુંદર ઇનામ અપાવ્યું. તે જ કલાકારે ભગવાન મહાવીરનાં પણ ચાર અદભુત ચિત્રો દોરેલાં. તેમાંથી એક કનોજમાં, બીજું મથુરામાં, ત્રીજું સત્તારકપુરમાં ને ચોથે પાટણમાં મૂકવામાં આવ્યું.*
* મુસલમાનેએ પાટણને નાશ કર્યો તે પહેલાં તે ચિત્ર ત્યાંના મોઢચૈત્યમાં હતું.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
