________________
A - સુવાસ : જાન્યુઆરી ૧૯૪૧
તેણે પેાતાના રાજકવિ તરીકે સ્થાપ્યા. કનેાજની લડાયકશક્તિને તેણે ૨૦૦૦૦૦ ખાણુાવલીએ તે પરશુધારીએ; ૮૦૦૦૦ અખ્તરધારીએ; ૩૦૦૦૦ ઉચ્ચકક્ષાનું Àડેસ્વાર સૈન્ય; ૩૦૦૦૦૦ પ્રયળ ને હજારાના હસ્તાદળની હદે પહેાંચાડી. યવનેના ધાણુ કાઢી નાંખી તેણે નિખિલ– યવન–ક્ષયકરનું બિરુદ મેળવ્યું. ચંદેલાઓને તેણે સખત હાર ખવરાવી. કનેાજતે તેણે મહારાજ્ય બનાવ્યું. તે ` અને આમની જેમ તે ભારતીય સામ્રાજ્ય જન્માવવાના કાડ સેવવા લાગ્યા.
પણ ભારતના કમભાગ્યે એ સૂર્ય સાથે જન્માવ્યા, જયચંદ્રને કનેાજનું સામ્રાજ્ય સિદ્ધ કરવું હતું; પૃથ્વીરાજ દિલ્હીનું સામ્રાજ્ય સર્જવા માગતા હતા. પૃથ્વીરાજ ન હેાત તા જયચંદ્ર ભારતના સમ્રાટ બનત, જયચન્દ્ર ન હેાત તેા પૃથ્વીરાજનું સ્વપ્ન સિદ્ધ થાત. પણ કમભાગ્યે બંને એકી સમયે અને એકજ દેશમાં જન્મ્યા.
જયચન્દ્રે દેવગરના યાદવરાજ પર વિજય મેળવવાને સૈન્ય રવાના કર્યું. પણ પૃથ્વીરાજે યાદવરાજની મદદે પોતાના મહાસામંત ચામુંડરાયને મોકલતાં જયચન્દ્રને પાછું કરવું પડયું. પરિણામે પૃથ્વીરાજ પ્રત્યે તે રાષે ભરાયેા. તે એ રાષમાં જ શાહબુદ્દોનના પૃથ્વીરાજ સામેના આક્રમણ પ્રસંગે તે તટસ્થ રહ્યો. પૃથ્વીરાજ અને શામુદ્દીન પરસ્પરની શક્તિને હણી નાંખે તે પછી તે બંને પર વિજય મેળવી સમ્રાટ બનવાની તે આશા સેવવા લાગ્યા. પણ શાહબુદ્દીનની કુટીલતાએ તે આશાને નિષ્ફળ બનાવી. તે સં. ૧૨૫૦ માં દશ લાખ માણસા સાથે શાહબુદ્દીન સામે યુદ્ધમાં ઊતરવા છતાં તે હાર્યાં અને મરાયા. તે પૃથ્વીરાજ તે તેની સાથે જ હિંદુ સામ્રાજ્યનાં સ્વપ્ન પશુ લગભગ ઓલવાઈ ગયાં.
જયચન્દ્રને હરાવ્યા પછી શામુદ્દીને અસ્તીના કિલ્લા પર આક્રમણ કર્યું ને ત્યાં સૈકાઓથી સંધરાયેલી કનાજની અફાટ સંપત્તિ તેણે કબજે કરી. તે પછી બનારસ જીતી તે ગીઝની પાના ફર્યાં. આ પ્રસંગે તે ભારતમાંથી ૧૪૦૦ ઊટ ભરીને કિંમતી ખજાના લેતા ગયેલા. કનેાજની ગાદીએ જયચન્દ્ર પછી તેને ખાલપુત્ર હરિશ્ચંદ્ર બેઠા. તે શાહમુદ્દીનના દિલ્હીના સૂબાને આધીન હતા. પેાતાના સૂમે સમ્રાટ ન થઈ બેસે તે માટે શાહબુદ્દીને હિંદુ રાજાઓને નામના ટકાવેલા પણુ શાહમુદ્દોનના ખૂન પછી કુતુબદ્દીને હિંદના સમ્રાટનું પદ્મ ધારણ કર્યું ને હિંદુ રાજાએને ઠેકાણે મુસ્લીમ સૂબાએ નીમવા માંડયા. તે પ્રસંગે મહારાય તે સામ્રાજ્ય બનેલા કનેાજે રાજ્ય તરીકેનું પણ સ્થાન ગુમાવ્યું. તે મુસ્લીમ સૂબાઓને મહાલવાનું કમ્રસ્થાન બની રહ્યું.
કાફિલ બે ટહુકે
( અંજની)
મનગમતી મમતાની વાડી મક્રમઘતી ફૂલેની ઝાડી નિમ્યું ત્યાં રહેવાનું જાણી કોકિલ એ ટહુકે !
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
કાન્તિલાલ હું. પરીખ
*
www.umaragyanbhandar.com
