________________
૩પદ સુવાસ : જાન્યુઆરી ૧૯૪૧ આપવાનું તે કદી પણ ચૂકયો નહોતો. તેના ખાનપાનના વિચારે સંબંધી તેણે એક પત્રમાં લખ્યું હતું તે સમજવા જેવું છેઃ “મારા ગુરુએ મને પાઇથેગોરાસના ઉપદેશ તરફ પ્રેર્યો
અને જે કારણોને લઈને માંસને વર્જ્ય ગણ્યું હતું તે સઘળું તેણે મને સમજાવ્યું. એને લગતી તેની બધી દલીલો મારા હૃદયમાં સોંસરી પેસી ગઈ અને પરિણામે મેં માંસાહારનો ત્યાગ કર્યો. એક વરસની આખરે મને નિર્મસાહારી ભોજન ઘણું જ આનંદદાયક થઈ પડયું હતું. પરંતુ એ સમયે પ્રત્યેક રેમન તેમજ ખુદ બાદશાહના સંશયનો વિષય આ ખ્રિસ્તી ધર્મ જ થઈ પડ હતા અને તેવા બીજા કોઈ ધર્મમાં અમુક મનુષ્ય શ્રદ્ધા રાખે છે તેની સાબિતી તે માંસત્યાગરૂપી વહેમમાં જ સમાયેલી હતી. તેથી પૂરતો વિચાર કરીને તેમજ મારા પિતાની ઘણી જ આતુર ઈચ્છાને વશ થઇને હું ફરી વાર માંસને ખોરાક તરીકે ઉપયોગ કરવા પ્રેરાયો હતો.'
એ રીતે તેના બાપની ઈચ્છાને માન આપવા જતાં સેનેકાને તેની આખી જીવનપ્રણાલિકા બદલાવવી પડી, અને ત્યારથી તેણે કાયદાના અભ્યાસમાં મન પરોવવા પ્રયાસ આદર્યો. એ કાર્યમાં તેણે પોતાની સ્વતંત્ર તેમજ અલૈકિક વસ્તૃત્વશક્તિના પ્રભાવે એટલી બધી નામના તથા ખ્યાતિ પ્રાપ્ત કરી કે તે વખતના રોમન બાદશાહ કાલીગુલાએ, વક્તા તરીકેની સેનેકાની વધતી જતી કીર્તિની અદેખાઈ આવવાથી તેમજ તેની વકીલાતના કાર્યની સ્વતંત્ર બુદ્ધિથી અંજાઈ જવાથી, તેનું ખૂન કરાવવાની તદબીર વેજી; પરન્તુ તે વખતે
શરીરનો નબળો બાંધે તેની મદદે આવ્યા. કારણ કે બાદશાહને તેની એકાદી માશૂકે એવું સમજાવ્યું કે સેનેકા એટલા બધા નબળા બાંધાને છે કે થોડા વખતમાં જ તે આપોઆપ મરણશરણુ થશે. પરિણામે બાદશાહે તેને મારી નંખાવવાની વાત જતી કરી, છતાં પણ સંજોગો એવા ઉપસ્થિત થયા હતા કે સેનેકાને વકીલાત તો સદતર બંધ જ કરવી પડી અને ફરી પાછા પેલા તત્ત્વજ્ઞાનનો આશરે તેને લેવો પડયો. આવા વિષમ અનુભવ પછી તે એ ફીલ્સફીના અભ્યાસ પાછળ ફરીથી તેના તે જ સ્વાભાવિક ઉત્સાહ તેમજ આનંદથી તે મંડો રહ્યો. એ રીતે જગતને એક ફિલ્શફની ભેટ થઈ. - ત્યાર પછી તે બીજા રેમન બાદશાહના રાજ્યઅમલ દરમ્યાન ફરીવાર એ સેનેકાની જિદગીના જોખમનો પ્રસંગ આવી લાગ્યો. તે બાદશાહનું નામ કર્લોડિયસ હતું. તેની રાણી મેસેલિના બદચાલતી હતી અને તેને એ દુર્ગુણને એ તો છંદ લાગ્યો હતો કે ઘેરઘેર તેના એ ખરાબ આચરણની વાત થતી હતી. એ મેસેલિનાને જુલિયા નામની એક ભત્રીજી હતી. એ જુલિયા કહે તેટલું જ બાદશાહ કરતે, તેથી મેસેલિનાને તેની એ ભત્રીજીની ' હરહંમેશ ઈર્ષા થતી. અગાઉ તેને એક વખત તો દેશનિકાલ કરાવવામાં એ ફાવી હતી, પરંતુ થોડા વખતમાં જ બાદશાહે તેને ફરીવાર રેમમાં બોલાવી લીધી હતી. બીજી વખત એ જુલિયાને દેશવટે મોકલવા માટે મેસેલિનાએ એવું કાવત્રુ રચ્યું હતું કે જુલિયા તથા સેનેકાને આડો વ્યવહાર હતો એવું બાદશાહને સમજાવવામાં તે ફત્તેહમંદ થઈ. એ બાબતમાં એ સચોટ મેળ મળી જવા પામ્યું કે મેસેલિનાએ જુલિયા તથા સેનેકા એમ બન્ને માટે દેશનિકાલનો હુકમ કઢાવ્યો. તેને પરિણામે કેસિકાના ટાપુમાં તેઓને દેશનિકાલ તરીકે આઠ વરસ સુધી રહેવું પડયું. આ વખત દરમ્યાન સેનેકાએ “આશ્વાસન” (On Conso'lation) શીર્ષક બે ગ્રંથ લખ્યા હતા તેમને એક તે તેની મા હેલ્વિયાને સંબોધીને
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
