________________
છૂટાં ફૂલ
તાજેતરમાં જગવિખ્યાત લેખક મી. એચ. જી. વેલ્સનો “ટ ઓફ હેમે સેપિયન્સ” (Fate of Homo sapiens) નામે એક વિચારસભર ગ્રન્થ પ્રકટ થયો છે. તેમાં તેમણે જગતનાં પ્રગતિમૂલક ને રોધક બળાનું સુંદર દર્શન કરાવ્યું છે. તે ગ્રન્થમાં હિંદ સંબંધી તેમણે દર્શાવેલા વિચારે ચમકાવનારા છેઃ
કઈ વારસાગત હીનતાના કારણે નહિ. પરંતુ આધુનિક રચનાત્મક વિચારદર્શનની સમૂહગત ધારણમાં તેમની ગૂંચવાયેલી માનસિક મર્યાદા અને પક્ષવાદના પરિણામે તેઓ (હિંદીઓ) કઈ પણ માનવસિદ્ધિઓની પ્રાપ્તિમાં કેવળ ટેકારૂપ અને ઊતરતા દરજજાનો ભાગ ભજવવા નિમાયા લાગે છે. વર્તમાન સમયે તેમની કઈ પણ સાંસ્કૃતિક પ્રવૃત્તિમાં એવી શુદ્ધ મૌલિકતા નથી જે અલ્પાશે પણ જગતની પુનર્વ્યવસ્થામાં સહાયક થઈ પડે..હિંદમાં સંખ્યાબંધ ધનિકે છે. ઉદ્યોગપતિઓ છે. સમૃદ્ધસંપન્ન રાજાઓ છે પણ જગતમાં આધુનિક ભારતવાસીની પ્રાપ્તિથી દૂર એવું ભવ્ય અને મુક્તિદાયક જ્ઞાન વિકસી રહ્યું છે તે તેઓ સમજી શકે એવા મંગળ પ્રભાતને ઉદય હજી બાકી છે.
નકલી લોકશાહીના સ્વરૂપમાં ઘડાયેલા કેવળ કૃત્રિમ રાષ્ટ્રવાદમાં કેન્દ્રિત થયેલી અને અસહકારથી નભાવાતી અનિશ્ચિત મહેચછાઓવ્યાપાર-હક્ક અને મી. ગાંધીના ઉપવાસ એ ગમે તે સચવના હોય પણ તે માનવનગર પ્રતિનું આગમન તે નથી... રાકને આંગણે ગાંધીબના ઉપવાસ એ રાજકતાના સદગુણ પ્રત્યેની અઘાટત વિનંતી છે. જે વખતે તે ભૂખે મર, અને મરીને નરકમાં પડ’ એવા ઉત્તર આપનાર શાસક પ્રત્યે આચારમાં મૂકાશે કે તેની કિમત કેડીની પણ નહિ રહે. વર્તમાન હિંદમાં કમ્મર બાંધીને ભિન્ન ભિન્ન પાઘડીઓ પહેરીને કે ગાંધીપી ઓઢીને આમથી તેમ દેડતી વ્યક્તિઓનાં બનેલાં કૂડીબંધ એવાં મંડળો હશે કે જે દીનતાદર્શક પક્ષોની વ્યાસપીઠ પર અને પરિણામે વિનાશાની જ ખાઈમાં દેડદેડ કરી રહ્યાં હશે...
“આ પ્રજાને જે સરકારી શકાય તે આખા જગતને સંસ્કારી શકાય.'
વર્તમાન ગુજરાતી નવલકથાકાર, છેલ્લી સદીને યુરોપીય નવલકથાકારોને અનુસરી, પિતાની નવલકથાઓમાં નીતિનિયમો સાથે ચેડાં, પવિત્ર કે વીર પૂર્વજોના ચારિત્રની મનપસંદ છણાવટ, નાસ્તિકતા, લગ્ન પ્રત્યેની તરંગી ભાવના વગેરે વિષયોને સ્પર્શવામાં મહત્તા માની રહ્યા છે. યુરોપમાં પ્રવર્તતી એવી સ્થિતિ સામે ચેતવણી તરીકે “હિબર્ટ જર્નલ” માં એક લેખ લખતાં એડવર્ડ લીટલટન કહે છે.
આ ફેશનને જો રોકવામાં નહિ આવે તે મૃત્યુ પછીના નરકવાસની ઉડાવી મૂકવામાં આવેલી માન્યતાને બદલે આ જન્મમાં ને આ લેકમાં જ નરકની સ્થાપના થઈ જશે.'
એ વિસ્તૃત લેખને સારાનુવાદ જાન્યુઆરી માસના ‘શિક્ષણ અને સાહિત્યમાં પ્રગટ
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
