________________
સેનેકાનું જીવન અને કવન ૩પ૭ લખાયો હતો. અને બીજો રાજાના પ્રીતિપાત્ર ઠરેલા પિલિનિયસને સંબોધ્યા હતા. તેમાં તેની શિક્ષા માફ થાય એવી આશાથી બાદશાહનાં અયોગ્ય વખાણું પણ તેણે કર્યા હતાં. એ પુસ્તકે પરથી જ આપણે જાણી શકીએ છીએ કે વર્ષો પહેલાં જયારે તેણે “ધ ' (On Anger) નામનું પુસ્તક લખ્યું હતું ત્યારે સેનેકા પર હતા અને “આશ્વાસન લખાયું ત્યારે તે વિધુરાવસ્થામાં હતા. એ સમયે સંતાનમાં તેને એક પુત્ર તથા એક પુત્રી હતાં અને કેસિકા જવાને ઊપડ્યો તે પહેલાં થોડા દિવસે જ તેને બીજો પુત્ર ગુજરી ગયો હતો.
બીજી બાજુએ, ઈ. સ. ૪૯ માં વિશ્વાસઘાતના ગુન્હા માટે મેસેલિનાને ફાંસીને માંચડે લટકાવવામાં આવી અને બાદશાહ પેલી જુલિયાની બહેન એગ્રેપિનાને પરણ્યો. તેની લાગવગથી સેનેકાને પાછા બોલાવવામાં આવ્યા અને તેને “કન્સલ” ની પદવી આપવામાં આવી તથા રાજકમાર નીરના અધ્યાપક તરીકે પણ તેને નીમવામાં આવ્યો. ઈ સ. ૫૪ માં બાદશાહ કલૈંડિયસને ઝેર દઈને એગ્રેપિનાએ મારી નંખાવ્યો અને તેથી અઢાર વરસની જુવાન વયનો નાનો નીરે બાદશાહ થયો, અને સેનેકા મુખ્ય પ્રધાન બન્યો. રાજમાતા એપિનાને તેના દીકરા પર સત્તા ચલાવવાને શેખ હતો એટલે શરૂઆતમાં તો તે કહેતી તેટલું જ નીર કરતા. પરતુ નીરે કઈ એકટ નામની સ્ત્રીના પ્રેમમાં પડયાની વાત બહાર આવી. એપિનાને તેની જાણ થતાં તેણે નીરોને પદભ્રષ્ટ કરવાનું અને બ્રિટાનિકાસને ગાદીએ બેસાડવાનું કાવતરું રચ્યું. પરંતુ બ્રિટાનિકસનું ખૂન થઈ જવાથી થોડા વખત માટે માદીકરા વચ્ચે સમાધાન થયું અને એ મિત્રાચારી ચારેક વર્ષ સુધી ટકી રહી.
આ બધા વખત દરમ્યાન નીરોના સલાહકારોની સ્થિતિ ઘણી જ ગૂંચવણભરેલી થઈ પડી હતી. તેમાં પણ સેનેકા પાસે પુષ્કળ દ્રવ્ય એકઠું થયેલું હોવાથી બધાની શંકાભરી નજર તેના તરફ વળી હતી; આમ હોવાથી કયા પક્ષને ટકે આપ તે વિષે છેવટને નિર્ણય કરવાનું જ એને માટે બાકી રહ્યું હતું. એ વખતે નીરો કોઈ પિપિયા નામની સ્ત્રીના પાપી પ્રેમમાં પડે હતા. એ પાયાને મહારાણી પદની અત્યંત આકાંક્ષા હતી, પરંતુ એપિના જીવતી હોય ત્યાંસુધી તેમ થવું અશક્ય હેવાથી તેણે નીને સમજાવ્યું કે એપિના તેમની બન્નેની વિરુદ્ધમાં કાવતરાં કરતી હેઈને તેને દૂર કરવાની જરૂર છે. નીએ પોતાના સલાહકારેને બેલાવીને તેમની સલાહ પૂછી, પણ કઈ કંઈ યુક્તિ સુઝાડી શકયું નહિ. તેથી કોઈ જલ્લાદ મારફત એ કરપીણ કૃત્ય નીરોએ કરાવ્યું અને એમ કરવામાં અયોગ્ય તેમજ પાપ જેવું કંઈ નથી એવી મતલબના સેનેટ પર લખાયેલા પત્રને લખવાનું માન (!) ઘણું કરીને સેનેકાને ભાગે જાય છે એવું કહેવાય છે.
હવે સેનેકાના જીવનની દિશા બદલાઈ. તેની સઘળી સત્તા તે પડી ભાગી હતી, પરંતુ બાદશાહ તેના તરફ પક્ષપાતી હવાને ડોળ કરતા હતા અને તેને નિવૃત્તિ લેવાની ના પાડયા કરતું હતું. તે ઉપરાંત વળી ગુન્હાના વિષય રૂ૫ થઈ પડેલી તેની લતને મોટો ભાગ સેનેકાએ બાદશાહને આપવા માંડે તે પણ તેણે સ્વીકાર્યો નહિ. એ વખતથી સેનેકા જાહેર કામકાજમાં બહુ જ ઓછું માથું મારતે; આખો દિવસ તેના મકાનમાં જ ભરાઈ રહેતો; ઘણું જ થેડા મિત્રોની મુલાકાત લેતે અને માત્ર તત્ત્વજ્ઞાનની પાછળ જ મંડ રહેલો માલુમ પડત. તેને હવે બે જ વાનાં જેવાનાં બાકી રહ્યાં હતાં. એક અપમાનાયેલ
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
